[zaloguj się]
[pdf]

BAJAĆ (77) vb impf

Oba a jasne.

Fleksja
inf bajać
indicativus
praes
sg pl
1 baję
2 bajesz
3 baje bają
praet
sg pl
2 m -eś bajåł m pers -ście bajali
3 m bajåł m pers bajali
fut
pl
3 subst będą bajać
imperativus
sg pl
2 b(a)j
3 niechajże bają
conditionalis
sg
3 m by bajåł
impersonalis
praet bajåno
participia
part praes act bając
inne formy
pass praes pl 3 - bają się

inf bajać (8). ◊ praes 1 sg baję (3). ◊ 2 sg bajesz (5) ◊ 3 sg baje (8). ◊ 3 pl bają (29). ◊ praet 2 sg m -eś bajåł (1). ◊ 3 sg m bajåł (1). ◊ 2 pl m pers -ście bajali (1). ◊ 3 pl m pers bajali (7). ◊ fut 3 pl subst będą bajać (1). ◊ imper 2 sg b(a)j (1). ◊ 3 pl niechajże bają (2). ◊ con 3 sg m by bajåł (3). ◊ pass praes 3 pl bają się (1). ◊ impers praet bajåno (3); -åno (2), -(a)no (1). ◊ part praes act bając (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Opowiadać baśnie, mity, bajki; snuć opowieści (zwłaszcza o poetach); gawędzić, prawić, rozprawiać; confabulari, fabulari Mącz, Calep, Cn; serere fabulas, confabulari fabulas, fabulam narrare, fabellam narrare Cn (32): Cżytałem iuż Poety/ mawiał s Philozophy/ [...] Przedſię trefić nie mogę áby ſie zgadzáli/ Bo iedni mędrowáli á drudzy báiáli. RejWiz 81v; Prot C3; KochWr 30; Calep 237a, 403a; CiekPotr 4.

bajać co (8): RejWiz 6v, 79v; Mącz 376d; Prot B3v; PudłFr 31, 48; Wſzytko to ſłowá/ co ie ludźióm báią GórnTroas 31; JanNKar D. Cf bajać ze zdaniem dopełnieniowym, Frazy, Zwrot.

bajać komu (3): Pitheus/ puścił tę był ſlawę miedzy ludzie o Thezeuſye bękárcie żeby myał być ſynem Neptunuſowym Bogá yáko Poethowye ſobye báyą Morſkyego GliczKsiąż B5v; GórnDworz K3; GórnTroas 31. Cf bajać co, Frazy.

bajać o kim, o czym (13): RejRozpr K2; KOnſtántyn na Oſtrodze/ zacne Kſiążę było/ Ktore s ſwą wielką ſławą/ Koronie ſłużyło. Ze onym Bohátyrem/ o ktorych báiano/ Godzien był iście ná wſzem/ by go było zwano. RejZwierz 91v; Byłem kiedyś PROTEVS iedyny ná świećie. [...] Oceanus on wielki y Thetis nadobna. Rodźicy moi byli/ mnie zá Bogá miano/ O mnie w mądrey Grecyey nawięcey báiano. Prot A3; tedy ſie do tego trefił on Ezop rzkomo z głupiá chytry mędrzec/ y pocżął im báiáć o liſce RejZwierc 39v, 170, 176v, 186, 250v; CzechRozm 6v [2 r.]; ModrzBaz 108; KochPhaen 10; JanNKar D. Cf bajać ze zdaniem dopełnieniowym, Przysłowie, Frazy.

Ze zdaniem dopełnieniowym (5); Mącz 145c; RejFig A3; Centaurowie byli okrutni ludźie ktorzi iż napirwey ná konioch ieźdźić pocżęli/ przeto o nich Poetowie báiali/ żeby zády końſkie mieli. ModrzBaz 108; CO báią Poétowie/ że rózné ofiáry Róznym Bogóm czyniono PudłFr 48; JanNKar D.

Przysłowie: Práwie o żeláznym wilku báią RejRozpr K2; Choć w Rzecżypoſpolitey wielkie ſzkody znáią/ By o żeláznym wilku o niey ſobie báią. RejZwierc 250v, 186 [ogółem 3 r.].
Frazy: »baba (baby) baje (będą bajać)« (2): Albo y Wergiliuſz gdy wiedzye s przełáie/ Ony dziwne fábuły co ie bábá báie. RejWiz 6v; PudłFr 31 cf »bajać baśni«.

»Ezop baje (bajał)« (2): Proſto ieſtechmy iáko on dziad co o nim Ezop báiał/ ktory nioſł w gorący dzień brzemię drew z láſá ná ſobie. RejZwierc 170; KochWr 30.

»poetowie bają (bajali)« [szyk zmienny] (4 : 3): GliczKsiąż B5v; Mącz 145c, 376d; Prot B3v; Pháeton/ iáko baią Poetowie/ był ſyn Słońca ModrzBaz 107 marg, 108; PudłFr 48.

»(aby) starzy (stary) bajali (bajał)« (2): bo ſą ine zabáwy przyſthoyne cżłowiekowi ſtáremu. [...] to podobno áby ſtáry młodym báiał. GórnDworz K3; [Pogani trzymali że] Mars woyny ſpráwuie: y inſze tym podobne plotki/ o ktorych z dáwná ſtárzy báiáli/ y ieſzcże teráźnieyſzy báią. CzechRozm 6v.

Zwrot:»bajać baśni (bajki)« [szyk zmienny] (1 : 1): Báby nam będą báiáć iákié báyki śmieſzné/ My wiérſze będźiém ſpiéwáć/ y pieśni vćieſzné. PudłFr 31; RejWiz 79v.
2. Z zabarwieniem ujemnym: pleść głupstwa, gadać od rzeczy, mówić rzeczy niepewne, nie sprawdzone, plotkować, łgać (45): Wierę ſnadz z Seymu náſſego Nieſlychamy nic dobrego Iuż to kielká niedziel báią A w niwczym ſie niezgádzaią RejRozpr Dv; RejKup cc4v; Więc też ći nieukowie/ co piſmá nie máią/ Gdy nie mogą mędrowáć/ niechayże wżdy báią. RejFig Ee4; Mącz 113b; LeovPrzep b3v; Tákći coś ludźie tarkáią Cżyli prawdá/ cżyli báią. MWilkHist 13v.

bajać co (7): RejJóz C6; GliczKsiąż K7; Mniemacie wy podobno/ że to wam baiano/ Kiedi wobiazd Kijowa ſiedm mil powiadano. KochSat A3; Mącz 401d [2 r.]; Co tám báieſz Ozeaſzu? Aboć niedoſtáie kwáſu? MWilkHist E2; GórnRozm A4. Cf bajać o kim, o czym, Przysłowie, Zwroty.

bajać komu (4): KochSat A3; GórnDworz Z6, GórnRozm A4; PRawdáli to/ co ludźie powiedáią/ A boiáźliwi tákowymże báią: Iż choćia zmárłe ludźi w grób zchowáią/ Przedśię nie koniec ſwégo żyćia máią GórnTroas 29.Cf bajać ze zdaniem dopełnieniowym, Zwroty.

bajać o kim, o czym (4): Alem cżegos żáſlychnęła Chociam ż daleka ſtanęła Iżes tu czos o mnię baiał A ſnadzies mi z kąta łaiał RejJóz C6; A o Polakoch ſobie ledwe tám báiáli/ Iż też ſą iáko ludzie/ ktorzy ie widáli. RejFig Ee4; Prot C3; SienLek 89.

bajać nad czym: WSzytko mówiſz nádemną/ á nic mi nie dáieſz/ Moiá fébrá nie lubi/ kiedy nád nią báieſz. PudłFr 46.

Ze zdaniem dopełnieniowym (2): A chłop ſtoiąc iął báiáć/ iż Wroná ná Swini/ Jecháłá áż do rzeki/ á bábá zá nimi. RejFig Ee3v; bo tám ten wiek/ thák ieſt dáleki od náſzego/ iż nam oni mogą báiáć tho czo chcą GórnDworz Z6.

Przysłowie: yákoby trzy po trzy báyał. GliczKsiąż K7.
Zwroty:»bajać bajkę«: Somnium item, Metaph.[...] ſen powiedaſz/ álbo wierę mu ſie ſni/ báye baykę. Mącz 401d.

»bajać jako o dziewięsiłach«: prawdáſz owo bywa/ czy to nam báią/ iáko o dziewięśiłách? GórnRozm A4.

a. W polemice religijnej katolicko-protestanckiej: głosić błędne wierzenia, szerzyć fałszywą naukę (25): [Pleban] Thanieć gra miaſto ſpiewanyą A baieć miaſto kązanią. RejKup m2, bb6; Gdyż on ſam z inſzymi ná inſzych mieyſcách to twierdźi/ iż Bog ſam pálcem ſwym/ ábo ręką ſwą/ to ieſt przez ſyná iáko oni báią to cżynić miał CzechEp 320.

bajać co (11): RejKup b7, k7v, n6, o5v, cc4v; GrzegRóżn B3; CzechRozm 161v; iuż też záraz/ vpáda nie tylko tá X. K. ale y oná bayká Athánázego ktorą też báie o dyable CzechEp 205, 178, 204, 356. Cf bajać o kim, o czym, Zwroty, Szeregi.

bajać komu: A gdziecz teras plotky ony. Coſczie nam onych bayali. RejKup K7v.

bajać przeciwko komu (1): iako Kálwin cżęſto o thym rozdźieleniu przećiwko nam báie GrzegRóżn C2v.

bajać o kim, o czym (9): Bo tam już wiecz zakał ſtąry wſſitky błędy/ y też czary Iſćie nie mocy nimayą Co dzis onych Ludzie bayą RejKup o4, k7v; RejWiz 21v; GrzegRóżn C2v; iż y tego nigdźiey w piſmie świętym nie cżytam/ co też niektorzy nowi náucżyćiele/ o przenieſieniu naſienia Jozeffowego w żywot Máryey zá ſpráwą duchá świętego báią CzechRozm 161v, 48v, 120v; CzechEp 205, 356. Cf bajać przeciwko komu, Zwroty.

bajać przed kim (2): tedy to głupſtwo ieſt tego ſie domyſláć/ y o tym przed ludzmi báiąc ony w błąd záwodzić CzechRozm 48v; CzechEp 204.

Ze zdaniem dopełnieniowym (2): GrzegRóżn B3; gdyż báią drudzy/ żeby kréw ćiekłá z oſtyiey CzechEp 66. Cf Szeregi.

Frazy: »jako heretycy (bluźnierze) bają« (2): CzechEp 224; [ludzie są usprawiedliwieni przez dary Jezusowe w nich będące] á nie przez ſpráwiedliwość właſną Páná Chriſtuſową: iáko haeretycy báią. WujNT 673.

»babie bajki się bają«: áby ſię y to obacżyło/ ieſliż tám może być prawdá zbáwienna/ gdźie ſię tákie bábie/ y ſzkodliwſze niż bábie bayki báią? CzechEp 204.

Zwroty: »bajać leda co« (5):[kupiec do plebana] Bothy dziwno wſytko grodzjṡ A niċem tu nie dowodzjṡ Iedno tak lyeda Czo bayeṡ Albo grozyṡ albo łageṡ RejKup n6, o5v, cc4v; iáko niektorzy o nim [o Antychryście] ládá co báiáli CzechEp 356, 178.

»bajać o plotkach« (2): RejKup k7v; Iákoż ſie nie wſtydáią o tych plotkach [o piekle] báiáć RejWiz 21v.

»bajać przed prostymi ludźmi« (2): CzechRozm 48v; Co ieſli ſię Chriſtyáninowi práwemu godźi y przyſtoi mowić: y ták to przed proſtymi ludźmi báiáć/ nákrotce obacżaymy CzechEp 204.

»plotki bajać« (2): A ty ſię iuż Popie vznay A tych plotek wieczey niebay RejKup k7v, b7.

Szeregi: »bajać i mniemać«: Abo więc muſzą to (z Turki y z Zydy y z bráthem ſwoim Sábelliuſzem) báiáć y mniemáć że ſię nic nie wćieliło/ abo iż Kryſthus ieſt ſzcżyry y nági cżłowiek/ ábo że then ich ieden Troiáki Bog Eſsentia wćielił ſię. GrzegRóżn B3.

»kazać albo bajać«: Stąd żeſćye też nam proſtem láikom kazáli/ álbo/ iż właſnyey rzekę/ báyáli/ przykłády ſwyętych przywodząc KromRozm I Lv.

Synonimy: 1. klektać, rozprawiać.

Formacje współrdzenne: nabajać, pobajać, rozbajać się, zabajać, zbajać.

Cf BAJANIE, BAJĄCY

KN