[zaloguj się]
[pdf]

KRYĆ SIĘ (156) vb impf i pf

pf (7) [w tym: inf (2), praet (3), con (2)] BierEz R2v, RejWiz 113, BibRadz II 141b marg, Prot B3v, SkarŻyw 472 [2 r.], SkarKaz 609a; pozostałe na ogół niewątpliwe impf.

sie (93), się (63).

Fleksja
inf kryć się
indicativus
praes
sg pl
1 kryję się kryj(e)my się
2 kryjesz się kryjecie się
3 kryje się kryją się
praet
sg pl
3 m krył się m pers kryli się
f kryła się m an kryli się
n kryło się subst kryły się
fut
sg pl
2 m będziesz się krył, będziesz się kryć m pers
3 m będzie się krył m pers będą się kryć
imperativus
sg pl
1 kryjmy się
2 kryj się
3 niech(åj) się kryje
conditionalis
sg pl
1 m bych się krył m pers
3 m by się krył m pers by się kryli
f by się kryła m an

inf kryć się (24). ◊ praes 1 sg kryję się (6). ◊ 2 sg kryjesz się (1). ◊ 3 sg kryje się (34). ◊ 1 pl kryj(e)my się (2). ◊ 2 pl kryjecie się (1). ◊ 3 pl kryją się (13). ◊ praet 3 sg m krył się (28). f kryła się (4). n kryło się (1). ◊ 3 pl m pers kryli się (14). m an kryli się (1). subst kryły się (1). ◊ fut 2 sg m będziesz się krył (1) BibRadz, będziesz się kryć (1) CiekPotr. ◊ 3 sg m będzie się krył (1). ◊ 3 pl m pers będą się kryć (1). ◊ imp 2 sg kryj się (4) [w tym z pt: -że (1).]. ◊ 3 sg niech(åj) się kryje (2). ◊ 1 pl kryjmy się (1). ◊ con 1 sg m bych się krył (1). ◊ 3 sg m by się krył (1). f by się kryła (1). ◊ 3 pl m pers by się kryli (1). ◊ part praes act kryjąc się (11).

Sł stp s.v. kryć, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Chować się gdzie, aby nie być widzianym lub rozpoznanym; uciekać w bezpieczne miejsce, przebywać w niedostępnym, bezpiecznym miejscu; se abdere Mącz, Cn; se illatebrare, latere, se occultare Mącz; se recondere Cn (122): A gdy nádemną obaczą obronę twoię/ [...] márnie ſie záwſtydziwſſy będą ſie kryć RejPs 51; HistAl H5v [2 r.]; Mężoboycá ktory ſye kryie álbo zbieży/ iuż przes zbieżenie ſwoie niemáły dał znák do tego/ że ieſt onego Mężoboyſtwá winien GroicPorz n4v, n3v, n4v, p2v, q; Tuż mi nád głową ſtoi/ doſięże mię wſzędy/ Bych ſie też natáyniey krył wierę niewiem kędy. RejWiz 113, 41v; RejZwierz 28; Chytry widząc nieſzcżęſćie kryie ſię/ á proſtacżkowie niedbale miiáiąc ſzkodę podeymuią. BibRadz Prov 27/12, 3.Reg 22/25, 2.Par 18/24, Prov 26/18; Ex conspectu heri se abdere, Z oczu Pańſkich zeydz á krić ſie. Mącz 92a, 185a, 454b; [źwirzęta] do gęſtey ſzeliny á ná beſpiecżne mieyſcá vciekáią á iáko mogą ták ſie kriją. RejZwierc 132, 59v, 164v; WujJud 181; Ná pány wzgárdá przyſzłá/ że ſye kryć muśieli/ A z puſtych láſów wyźrzéć nie śmieli. KochPs 166; S. Piotr vćiekał y krył ſię/ biegáiąc w ſtárośći ſwey po puſtych gorách y leśiech tylko z iednym bratem/ gdzie go iedno ocży nioſły/ ále ſię nigdzieſz zátáić niemogł. SkarŻyw 473, 46, 262, 392, 436, 452 (9); CzechEp 206; KochJez A4v; WisznTr 27; SkarKaz 609a; będzieſz ſię kryć y tułáć, kiedyć ſię Nabárziey widziánym bydź zechce CiekPotr 53; KlonWor 73, 75.

kryć się przed kim, przed czym [w tym: przed kim gdzie (3)] (17): March1 A4v; March3 V4v; [sowa] iedno thylko wnoczi láta/ kryiąc ſie przed inſſymi ptaki. RejPs 148, 83v; LubPs P; [Heliasz] ſie ono po gorach przed złą krolową krył RejWiz 155v; BibRadz II 141b marg; Mącz 258b; Prot B3v; RejAp 64; RejZwierc 204; BudBib 1.Par 12/1; BiałKaz A4v; CzechRozm 218; SkarŻyw 50, 261; ArtKanc R20.

kryć się dokąd [w tym: w co (7), do czego (4), na co (3), u kogo (2), pod co (1), między co (1), za co (1), „tam” (1)] (20): Nowokrzcżeńcy pocżęli ſie w iámy kryć/ przez mury vćiekáć BielKron 215, 66v, 466v; Mącz 508d; RejAp 62v; RejPos 6; HistLan F4; RejZwierc 242v; CzechRozm 88v; [Atanazyjusz] Vćiekł do Pánienki iedney y tám ſię krył ſześć lat. SkarŻyw 392 marg, 35, 472 [2 r.]; GórnRozm B2v; SarnStat 647; KmitaSpit C3v; SkarKaz 609a [2 r.]; KlonFlis E4; KlonWor 5.

kryć się gdzie [w tym: w czym (10), po czym (10), między czym (2), na czym (2), „gdzie” (1)] (25): Ielen przede pſy vćiekał/ A nie wiedząc gdzie ſie dzieć miał: Do ſkocżego chlewá wbieżał/ By miedzy woły vleżał. Oni mu nie odmawiáli/ Ale go ták wyſtrzegáli: Lepiey ſie było w leśie kryć BierEz R2v; RejWiz 155v; RejZwierz 9v; BibRadz 1.Reg 26/1; BielKron 259; Prot B3v; RejAp 64; HistRzym 19, 98v; RejPos 339; RejZwierc 46, 152v, 204, 252; WujJudConf 181; BudBib 1.Reg 26/1, 2.Reg 17/9; KochPs 169; Kryli ſię wierni po gorach/ po iáſkiniách. SkarŻyw 299, 262, 391, 392, 402; StryjKron 442; PowodPr 52.

W porównaniach (4): vćiekay zgory ná gorę iákoś zwykł/ á kriy ſie iáko wrobl ſtráſzliwy pod ſtrzechę. RejPs 16; HistLan F4; RejZwierc 252; KochPs 169.

Przysłowia: March1 A4v; Ten ktory ma nágą rzyć/ nietrzebá mu ſie przed złodzieyem kryć. March3 V4v.

Pewnie ſie tám przeſzuma ták nie przeſypiáiąc/ Albo ſie gdzie kryć muśi iáko w leſie záiąc. RejZwierc 252.

Zwroty: »z gardłem się kryć« = uchodzić przed karą śmierci (1): iż woliſz z gárdłem ſie kryć á thułáć ſie iáko błędny/ ábyś iedno záżył nędznego ſwiátá tego RejPos 106v.

»w kącie, w kąty, do kątow, po kąciech się kryć« [szyk zmienny] (1:1:1:1): wolę iż dobry ſzermierz mię vbiye/ Niżliby pártácż s cieniá/ co ſie w kącie kriye. RejZwierz 9v; BielKron 466v; HistLan F4; RejZwierc 46.

»za tarczą się kryć« (1): PAllás ná Iednoroſcu/ zá tarcżą ſie kriye/ Dzyerży w ręku ſzefelin/ á Smoká w łeb biye. RejZwierz 114.

Szereg: »kryć się i taić (się)« [szyk 1:1] (2): Mącz 185a; wierni Zydzi w Sámáryey muśieli ſię kryć y táić czáſu onego ćięſzkiego prześládowánia WujNT 563.
W przen (13): Prot B3v; Dźiéń téż w ten czás nádchodźił/ á gwiazdy ſye kryły. PudłFr 68.

kryć się przed czym (2): SkarJedn 27; prawdá lubi świátłość/ y przed nią ſię nie kryie. NiemObr 25.

kryć się w co (3): RejZwierc 25v; cżłowiek/ co ſię dopuśći niecnoty/ Słońcá nie lubi/ lecż ſię kryie w ćięnie GrabowSet Ov; KlonWor 2.

kryć się gdzie [w tym: po czym (3), w czym (2), za czym (1)] (6): RejPs 53v; O nędzni mocarze á przeſládownicy Páná thego/ co ſie kryiecie w tych omylnych ſkáłách á w opokach mizernego ſwiátá tego/ ſzukáiąc ſobie rády á wſpomożenia iákiego od tych nędznych ſkał RejAp 64, 64v; RejZwierc 115; SkarJedn 27; WujNT 139.

W przeciwstawieniu: »kryć się ... okazywać się« (1): Nie ieſt też potrzeba wyſokich grodow ſtawiać [...] ku przebywaniu krolowi, bo ſie dobrota nigdy niekryie ale iawnie okazuie. BielŻyw 144.

W porównaniu (1): Ták ſię złodźiey w ſwe kłamſtwo/ iák w cżernidło/ kryie/ Iák Sepia w ſwoy inkauſt y w cżarne pomyie. KlonWor 2.

Zwrot: »kryć się w kąt, w kącie, po kąciech« [szyk zmienny] (1:1:1): RejZwierc 25v; SkarJedn 27; Nie kryie ſię po kąćiech kośćioł Kátholicki/ y w nim ſłowo Páná Chriſtuſowo: ále iáſno świeći po wſzytkiemu świátu. WujNT 139.
a. Szukać osłony (6): [synogarlice] we pniach ſprochniałych albo wdupioch: oſkubłſzy ſie z pierza, tam ſie kriją/ aże zaſię na wioſnę mylataią [! lege: wylatają]. FalZioł IV 26b.

kryć się od czego [= przed czym] (3): ten mąż á ten krol będzye iáko ten ktory ſie od wiátru kryie/ á chroni ſie od nawáłnośći RejPos 312v, 312v [2 r.].

kryć się czemu [= przed czym] (1): Baran nie krije ſie zimnu, ani deſzcżowi [...] wſzakoż grżmienia ſie barzo boią FalZioł IV 2d.

kryć się przed czym (1): Zaſię ptaci iż ie deſzcż zmocży thakież y z ziębi [...] á dla tego ſie przed nim kryią. GlabGad I.

2. Unikać kogo, czego, stronić przed kim, nie pokazywać się; odchodzić, ustępować miejsca; delitescere, latere, latibulare, latitari, oblitescere, se occultare Cn (19): RejWiz 74v; pocżęlá Elżbietá [...]/ y kryłá ſie [occultabat se] przez pięć kxiężycow Leop Luc 1/24; BibRadz Ps 88/47; áno iuż ręce drżą/ [...]/ áno ſie iuż wzrok mieni/ Doktor ſie kryie/ przyiaciele po kąciech zákrywáiąc ocży płácżą RejPos 342v, 296; BudBib Is 57/17; SkarJedn 217.

kryć się od kogo, od czego [= przed kim, przed czym] (5): SkarŻyw A5v, 341, 412; [pustelnicy] od ludźi ſię kryiąc/ pokoiu ná bogomyślność ſzukáli SkarKaz 38b. Cf Zwrot.

kryć się przed kim, przed czym (7): RejKup x7v; Leop Iob 29/8, Eccli 6/12; RejPos 86; nie thylko áby ſie mieli przed tym kryć/ áleby ieſzcże bárzo rádzi temu/ áby to o nich wſzyſcy iż dobrze ſzaleni záwżdy wiedzieli. RejZwierc 132; SkarŻyw 569; CiekPotr 47.

Zwrot: »kryć się precz [dokąd od kogo]« (1): Teraz záś nas odrzucaſz á zháńbyaſz nyewyem przecż/ A owſſem ſie ná ſtronę ták od nas kriyeſz precż/ A nye chceſz idź Boże náſz przed woyſki náſſemi LubPs Mv.
Szeregi: »stronić, kryć się« (1): Stoy ták Pángráczy, nie ſtroń, nie kryi ſię przedemną. CiekPotr 47.

»kryć się a ustępować« (1): A też ſie [Bóg] przed námi krije/ á też przed námi vſtępuie zá niewdzięcżnośći náſze RejPos 86.

3. Taić, trzymać w tajemniey, nie ujawniać [z czym] (13): ábychmy ták żyli iáko ći kthorzy ſię nigdźiey nie kryią ze wſzytkiemi ſpráwámi ſwemi. BibRadz II 90c marg, I 373d marg; OrzQuin D4v; Y to cżáſem nie wádzi/ nie kryć ſie z miłoſcią/ bo ludzie widząc tákowe beſpiecżeńſtwo/ iáſną twarz/ y poſtępki ſzcżyre/ niemogą rozumieć nicz złego GórnDworz Cc4v; BiałKat 166; WujJud 243v; SkarŻyw 565; CzechEp 204; Wſzák ſie z tym niekriię, gotówem ieſt rationem reddere mégo przedśięwźięćia publicè et priuatim. SarnStat *7v.

kryć się czego [= przed czym] (1): Luter rzekł/ [...] niechcę ſie ia kryć ſpiſmem ſwoim Máieſtatu Ceſárſkiego/ áni kſiążęcego vrzędu BielKron 197.

kryć się przed kim (2): przed kthorym [= przede mną] ſie vboga dziewká/ iáko przed naywiernieyſzą rodzoną ni ſzcżym nie kryłá GórnDworz Aa4v; NiemObr 85.

Zwrot: »po kątach się kryć« (1): Ieſli v nich Kátolicka wiárá: Cżemu ſię z nią pokątách kryią? SkarJedn 29.
4. Mieścić się, znajdować się wewnątrz czego; sublatere Cn [w czym] (2): miecżyk rany głowne goij, [...] koſci ſthawowe y inſze rzecży kthore zakłociem w ciele ſie kriją wyciąga FalZioł I 61a; Oczko 13v.

Synonimy: 1. chować się, chronić się, taić się; a. chronić się; 2. stronić; 3. taić; 4. zawierać się.

Formacje współrdzenne cf KRYĆ.

Cf KRYCIE SIĘ, KRYJĄCY SIĘ

WG