[zaloguj się]
[pdf]

KRZYŻOWAĆ (41) vb impf i pf

impf (40), pf (1) [praet] CzechRozm.

o oraz a jasne.

Fleksja
inf krzyżować
indicativus
praes
sg pl
1 krzyżuję krzyżuj(e)my
2 krzyżujesz krzyżujecie
3 krzyżuje krzyżują
praet
pl
3 m pers krzyżowali
fut
sg pl
2 m m pers będziecie krzyżować
3 m będzie krzyżowåł m pers będą krzyżować
conditionalis
sg pl
1 f bym krzyżowała m an
2 m byś krzyżowåł m pers
3 m m pers by krzyżowali
impersonalis
praet krzyżowåno
participia
part praes act krzyżując

inf krzyżować (9). ◊ praes 1 sg krzyżuję (2). ◊ 2 sg krzyżujesz (1). ◊ 3 sg krzyżuje (2). ◊ 1 pl krzyżuj(e)my (1). ◊ 2 pl krzyżujecie (3). ◊ 3 pl krzyżują (8). ◊ praet 3 pl m pers krzyżowali (1). ◊ fut 3 sg m będzie krzyżowåł (1). ◊ 2 pl m pers będziecie krzyżować (1). ◊ 3 pl m pers będą krzyżować (1). ◊ con 1 sg f bym krzyżowała (1). ◊ 2 sg m byś krzyżowåł (1). ◊ 3 pl m pers by krzyżowali (3). ◊ impers praet krzyżowåno (2). ◊ part praes act krzyżując (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w.

1. Przybijać do krzyża, zawieszać na krzyżu; crucifigere Mącz, Calep, Cn; suffigere a. dare cruci, in crucem tollere a. agere, configere, suspendere robore Cn [w tym: kogo (22), o Chrystusie (28)] (38): Matuchna iego [...] Magdalény zopytala/ ieſtli by to krzyżowáno iéy ſyna OpecŻyw 139; WróbŻołt S6; KrowObr 5v; Mącz 69d; Co ſie działo onym Apoſtołom ſwiętym miłoſnikom Páńſkim/ że ie wiązano/ bicżowano/ iáſzcżorki ie kąſały/ śćinano/ krzyżowano/ żywo łupiono. RejZwierc 152v; WujJud 259v; CzechRozm 171; Calag 314b; NiemObr 120; Calep 273b; WujNT 688.
Zwroty: »Chrystusa prze grzechy krzyżować« (1): ábym przećiwko tobie iuż więcéy nie grzeſzyłá/ ábym ćię prze grzéchy moie z témi niewiernymi Zydy nie krzyżowáłá. SiebRozmyśl D4v.

»Syna Bożego krzyżować znowu, po wtore« = grzeszyć [szyk zmienny] (5 : 2): HistRzym 69v; WujJud 259v; WerGośc 208; LatHar 581; áby záś być mogli odnowieni ku pokućie/ gdyż znowu krzyżuią ſámi ſobie Syná Bożego/ y ſromocą go [rursum crucifigentes sibimetipsis Filium Dei]. WujNT Hebr 6/6, Cccccc3; Dáleko ſie tego rychley obawiáć máią/ bluźniercy w krześćiáńſtwie/ ktorzy według Apoſtołá/ ſyná Bożego tákowym vrągániem znowu krzyżuią y háńbią. PowodPr 44.

»krzyżować znowu Syna Bożego« [szyk zmienny] (12): Vkaſz teſz ieſztze/ gdzieć to roſkazał/ ábyś ty w Kanonie wielkim/ mętząc y krzyżuiąc znowu Syná Bożego/ ty ſlowá ſſemrał mowiąc: Przyimi Boże tę offiárę do ſiebie? KrowObr 184, 51, 105v, 107, 119, 124 (12).

Szeregi: »męczyć, (i) krzyżować« (9): I co ieſt inſzego znowu ſyná Bożego ofiárowáć/ iedno go znowu mętzyć/ krzyżowáć/ y náſmiewáć ſie s ſmierći iego? KrowObr 177v, 119, 124v, 125v, 177v, 178v (9).

»ofiarować, (albo, i) krzyżować« (3): ábowiem go znowu będzie zá żywe y vmárłe offiárował/ krzyżował/ y krew iego naſwiętſzą deptał. KrowObr 51, 191v [2 r.].

Przen (5):
a) Umartwiać (4):
Zwrot: »krzyżować ciało sw(oj)e« (3): WujJud 145; Ktorzy ſą Chriſtuſowi/ ći krzyżuią ćiáłá ſwe z ich namiętnośćiámi y pożądliwośćiámi. WujNT Cccccc3, Yyyyy v.
Szereg: »trapić i krzyżować« (1): Cżyli ſie wam praca nie zda kázáć/ vcżyć/ ſpowiedźi ludźi ſłucháć/ w Kośćiele vſtáwicżnie Páná Bogá chwálić/ ćiáło ſwoie z námiętnośćiámi iego trapić y krzyżowáć WujJud 145.
b) Zmieniać, przeinaczać, gmatwać, naciągać [co] (1):
Szereg: »nicować i krzyżować« (1): y iáko oni ſobie ſłowo Boże y piſmo ś. ważą: gdyż y ſámey Ewángeliey nie folguią: ále ią rozmáićie nicuią y krzyżuią. WujNT 204.
2. Chodzić tam i z powrotem, krążyć (3): Wſzytki/ iáko psi nocni/ vlice krzyżuią: Ale będąć krzyżowáć chlebá vpraſzáiąc KochPs 86.
Zwrot: »jako psi (głodni) ulice krzyżować« = krążyć po mieście (2): Skoro wieczór/ ći zchodzą/ drudzy náſtępuią/ Wſzytki/ iako pśi głodni/ vlice krzyżuią [et famem patientur ut canes et circuibunt civitatem Vulg Ps 58/7] KochPs 85, 86.

Synonim: 2. krążyć.

Formacje współrdzenne: pokrzyżować, rozkrzyżować, skrzyżować, ukrzyżować, ukrzyżować się.

Cf KRZYŻOWAN, KRZYŻOWANIE, [KRZYŻUJĄCY]

JB