Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: LECĄC

Następne hasło: LECENIE »

LECĄCY (28) part praes act

e jasne.

Fleksja

sg
m	N	lecący, lecąc	f	N	lecącå	n	N	lecącé
	G	lecąc(e)go		G			G	lecąc(e)go
	A	lecąc(e)go		A	lecącą		A

pl
N	subst	lecąc(e)
G		lecących

sg m N lecący (6), lecąc (1) Calep [cf też LECIEĆ part praes act]. ◊ G lecąc(e)go (4). ◊ A lecąc(e)go (8). ◊ f N lecącå (2). ◊ A lecącą (2). ◊ n N lecącé (1). ◊ G lecąc(e)go (1). ◊ pl N subst lecąc(e) (2). ◊ G lecących (1).

Sł stp s.v. lecieć, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII(XVIII) w. s.v. lecieć.

Znaczenia

1. Unoszący się w powietrzu (14)
- a. Poruszający się w powietrzu przy pomocy skrzydeł lub dzięki wrodzonym właściwościom (o ptakach, aniołach i duchach) (11)
- b. Przenoszący się w powietrzu (o przedmiotach nieożywionych) (3)
2. Przenoszący się szybko z miejsca na miejsce (o pojazdach) (2)
3. Spadający z góry na dół, upadający na ziemię (11)
- a. Wypadający (o włosach) (1)
- b. Wypływający (1)
- c. Walący się, sypiący się (3)
  - Przen (1)
4. Upływający szybko, mijający, przemijający (o czasie) (1)

1. Unoszący się w powietrzu; volans Vulg, PolAnt (14):

a. Poruszający się w powietrzu przy pomocy skrzydeł lub dzięki wrodzonym właściwościom (o ptakach, aniołach i duchach) (11): Bo v inſzych wykłádácżow mieyſcá tego y w texciech/ tedy ſtoi iż widział orłá lecącego/ ktory ieſt wzroku oſtrego RejAp 75v.

lecący z czym (1): Otho ſłyſzyſz iż Apoſtoł ſwięty widzyał Anyołá [...] lecącego z Ewányelią ſwięthą. RejAp 120.

lecący którędy [w tym: przez co (5), „w pośrzod” (2), „śrzodkiem” (1), „w pośrzodku” (1)] (9): Y widziałem y ſlyſzałem głos iednego Orłá lecącego ſrzodkiem niebá á on woła wielkim głoſe^m. Leop Apoc 8/13; BibRadz Apoc 8/13; RejAp 75, 75v, 119v, 120; CzechEp 239; WujNT Apoc 8/13, 14/6.

W przen (1):

Wyrażenie: »do nieba lecący« (1): A teć to ſą duchowne ſkrzydłá duchownego ptaká tego/ prędko do niebá lecącego. LatHar +10v.

b. Przenoszący się w powietrzu (o przedmiotach nieożywionych) (3): gdyż powiedáią iż y ſtrzáłá lecąca kthorą gdy kto wcżás obacży tedy nie ták bárzo obráźić może. RejAp [AA8]v; HistRzym 55.

W przen (1): Boże, ktory początku nie masz, ani końca, I ty, ogniu wysoko lecącego słońca KochMon 29.

2. Przenoszący się szybko z miejsca na miejsce (o pojazdach) (2): Podobieńſtwo záś wozow lecących/ znáczy prętkość ktorey vżywáią ná ośięgnienie wiela kráiow y kroleſtw Chrześćijáńſkich. WujNT 860.

lecący pod czym [= przy pomocy czego] (1): Velivolus, Proprie navium est epitheton, quae ut alis aves, ita velis quodammodo volitare videntur – Lieczacz pod zagliem. Calep 1107a.

3. Spadający z góry na dół, upadający na ziemię; fluxurus, labens, ruinosus, succiduus Mącz; volans Modrz (11): będźie was ſtráſzył ſzum liſtká lecącego zdrzewá. ModrzBaz 113v.

Wyrażenie: »lecąca gwiazda« (1): Stellans volatus Graece dicitur Lampyris, Lecąca/ pádnąca gwiazdá. Mącz 414b.

Szereg: »padnący (a. upadający), (a) lecący« [szyk 3:2] (5): Mącz 29c, 131c, 180b, 414b; kiedy ćiáło pełné plugaſtw/ odęté/ nátkáné/ oćiężáłé/ á z dobréy woléy lecącé á vpadáiącé: [...] áby ze cztérzech żywiół właſność równą wźiąwſzy/ do żadnéy ſye więcéy/ niżli miárá iego pokázuie/ nieſkłaniáło Oczko 12v.

a. Wypadający (o włosach) (1): Deflui capilli, Lecące włoſy. Mącz 132a.

b. Wypływający (1): Defluus, Liecący/ Pádáyący/ ściekáyący. Mącz 132a.

c. Walący się, sypiący się (3): Exesae aedes, Sprochniáły/ Lecący dóm. Mącz 100a; Ruinosus, Pádnący/ Lecący/ To yeſt ku padnieniu nákłoniony. Mącz 361d.

Przen (1): Labentem fortunam continere, Lecącą fortunę zádzierżeć. Mącz 180b.

4. Upływający szybko, mijający, przemijający (o czasie) (1): Praecipitans aetas, Prętko lecące látá/ yáko by zawód ku ſtárośći ydące. Mącz 317a.

Cf LECIEĆ