[zaloguj się]
[pdf]

LECIEĆ (192) vb impf i prawdopodobnie pf

impf (171), prawdopodobnie pf (21) [w tym: praet (14), inf (2), imp (2), con (2), plusq] BierEz K4v, M4, RejWiz 38v, 65v, 126, OrzRozm C3v, BielKron 21, Mącz 209c, RejAp 103v, HistRzym 11v, 55v, 95v, BielSpr 47v, 61v, KochFr 130, KlonŻal D2v, BielSen 7, GrabowSet P3v, WujNT Apoc 12/14, KmitaSpit A4, KlonWor 43.

Oba e jasne (w tym w pierwszym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf lecieć
indicativus
praes
sg pl
1 lecę lecimy, lecim, leci(e)m
3 leci
praet
sg pl
1 m m pers -chmy lecieli
2 m -ś leciåł m pers -ście lecieli
3 m leciåł m pers lecieli
f leciała m an lecieli
n leciało subst leciały
plusq
sg
3 m był leciåł
imperativus
sg pl
2 leć lećcie
3 niech, niechåj leci niech lecą
conditionalis
sg pl
1 m leciåłbych m pers
3 m by leciåł m pers lecieliby
f by leciała m an
n by leciało subst by leciały

inf lecieć (17). ◊ praes 1 sg lecę (12). ◊ 3 sg leci (56). ◊ 1 pl lecimy (3) OrzRozm, BielKron, WisznTr, lecim (1) KochDryas, leci(e)m (1) SkarŻyw. ◊ 3 pl lecą (35). ◊ praet 2 sg m -ś leciåł (1). ◊ 3 sg m leciåł (13). f leciała (3). n leciało (3). ◊ 1 pl m pers -chmy lecieli (1). ◊ 2 pl m pers -ście lecieli (1). ◊ 3 pl m pers lecieli (4). m an lecieli [cum N typu: ptacy, żorawie] (5). subst leciały (3). ◊ plusq 3 sg m był leciåł (1). ◊ imp 2 sg leć (2). ◊ 3 sg niech, niechåj leci (2). ◊ 2 pl lećcie (1). ◊ 3 pl niech lecą (1). ◊ con 1 sg m leciåłbych (2). ◊ 3 sg m by leciåł (4). f by leciała (2). n by leciało (1). ◊ 3 pl m pers lecieliby (1). subst by leciały (1). ◊ part praes act lecąc (15) [w tym: KołakCath Cv może N sg m od LECĄCY].

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Unosić się w powietrzu; volare Vulg, Cn (112):
a. Poruszać się w powietrzu przy pomocy skrzydeł lub dzięki wrodzonym właściwościom (o ptakach, owadach, czasem o ludziach) (82): ZOraw pthak wſpaniły, á dobrze bacżny, bo gdy oni leczą: wodza ſobie obieraią, ktoremu ſą poſluſzni FalZioł IV 25a, IV 25d, 28d, 29a; MurzNT 41 marg; RejWiz 98; BibRadz I 5a marg; BielKron 450; RejZwierc 70v.

lecieć z czym (4): BierEz K4v, M4; [Jastrząb] Pochwyćił wnet Báżántá w nogi iáko trzebá. Y leciał z nim do láſá RejWiz 65v; gdy do miłych dźieći Z obłowem leći [orlica]. KochPieś 32.

lecieć za kim, za czym (2): aby ſokoł tym prętczey za nim [ptakiem] leczącz zonego zapędzenia tym moczniey vderzył pierſiami. FalZioł IV 23b; chćieli go [Krystusa] poimáć/ ále im vlećiał. Kazali tedy Iudaſzowi zá nim lećieć/ ktory wzlećiawſzy vchwyćił go w pás BielKron 464v.

lecieć dokąd [w tym: na co (10), do czego (9), „precz” (7), za co (3), „wzgorę” (3), ze zdaniem okolicznikowym (3), ku czemu (2), „tam” (2), do kogo (1), miedzy co (1), w co (1), „gdziekolwiek” (1), „wzad” (1)] (44): FalZioł IV 17b, 20c, 32d; BielKom E8; iż płod [ptastwa] gdyby ſie odchował tedy potym leći gdzyeby chcyał GliczKsiąż Q3; [ptaki] Lecą do onych wabow RejWiz 103v, 65v; Leop Iob 9/26; [koń Pegazus skrzydlaty] leciał áż ná gorę Párnázum BielKron 21; Pervolo, Przelatam/ z yednego mieyſcá ná drugie lecę. Mącz 506a; RejAp 103v; GórnDworz Q8, Ffv, Gg; RejPos A2, 56; á bądź práwie cżłowiekiem á nie owym motylem co leći gdzie go wiátr ponieſie. RejZwierc 146v, 204; BielSpr 47v; PaprPan E2v; SkarJedn 402; Lećiałbych co nadáley miedzy głuché láſy KochPs 80; KochFr 130; Przylećiał Strus ná pomoc do Rákus Orłowi/ Lećiał potym do Węgier BielSen 7; KochPieś 32; Revolo, Retro volo ‒ Wzad lieczę. Calep 922a; WujNT Apoc 12/14; Ale potym vćiekſzy [papuga] lećiáłá zá Morze. KmitaSpit A4; CzahTr H4v; Cżáſem zá wodę leći gęśi ſtádo KlonFlis C3; KlonWor 45. Cf Zwroty.

lecieć skąd [w tym: z czego (5), od czego (1), „z przełaje” (1), „skąd” (1)] (8): Orzeł niegdy lecąc z wyſoká/ Wźiął z ſtádá máłego báránká BierEz H2v; RejPs 115v; Pan ſie potym nie pytał/ ſkąd lecą gołębie RejFig Aa4; Mącz 506a; RejPos A2; PaprPan E2v; Niech tu z Párnáſſu lecą dwuwierzchniego Roie/ z pſzcżelnikow kráiu Attyckiego. KlonŻal D2v; KlonFlis C.

lecieć którędy [w tym: „mimo” (2), przez co (1), przed kim (1), za kim (1), „kędy” (1), „stroną” (1)] (7): BielKron 23v; Mącz 506a; Toż dopirko widząc ich [ojca i matki] ſtárość odmłodzoną/ Z dáleka zaglądáiąc lecą [bociany] przedſię ſtroną. HistLan B2v; RejZwierc [121]; PaprPan Fv; Praetervolo, Volando praetereo ‒ Mimo lieczę. Calep 843a; RybGęśli C.

W porównaniach (5): iż ptacy iáko proch ſpowietrza lećieli RejPs 115v; LubPs N6v; RejWiz 43v; ptaczy ſie im dobrowolnie bráć dawáli/ á lecieli nie inácżey iáko deſzcż w namioty ich. RejPos 56; SkarJedn 402.

W kalamburze (1): (nagł) Nagrobek Gąſce. (‒) [...] Iużeś lećiał zá morze/ Gąſko/ iużeś w dole/ A czarnéy Perſephonie ſzpaczkuieſz przy ſtole. KochFr 130.

Przysłowie: Zlebyś ſobie lecąc tuſzył/ Ieſliś z młodu nie záſuſzył. RejZwierc 237.

W charakterystycznych połączeniach: lecieć daleko (2), prędko, rad, z radością.

Zwroty: »lecieć wzgorę, ku gorze« [szyk zmienny] (3:2): BierEz M4; Sokoł leciał wzgorę RejWiz 126, 43v; A gdy leciał [Ikarus] ku gorze/ Słońce woſk ſtopiło RejZwierz 116v; miec ty kámień ſto tyſięcy rázow wzgorę/ przedſię on nigdy ſie nie zwycżái ſam przez ſię wzgorę lecieć GórnDworz Ff2.

»lecieć pod obłoki« (1): Tá [pczoła] rzekłá [...] Wolę iż moię [dzieci] bęcżąc/ lecą pod obłoki, RejZwierz 121.

»lecieć precz« = odlatywać, odlecieć [szyk zmienny] (7): BierEz K4v; Pátrząc ná morſkie ptaki/ co pyánę łápáli/ [...] A gdy co vchwyćili/ tedy precż lecieli. RejZwierz 17v, 22; HistRzym 95v; BielSen 7; Zorawie czuiąc źimę/ precz lećieli. KochPieś 15; PudłFr 37.

»na wysokość lecieć« (1): Potym boska moc záćmiłá Gryfy/ iż gdy mnimáli ná wyſokoſć lecieć ná niskoſć ziemie sſtępowáli. HistAl M5.

W przen (9): iżby ſnádniey ſnadź wyrozumieć mogł drogę kędy wąż lezie/ [...] niżli kędy leći myſl á ſpráwá cżłowieká młodoſcią vnieſionego. RejZwierc [121].

lecieć od czego (1): Tákież náſz miły pater gdy w vlicy kuka/ Aby mu ſie Gżegżołká gdzye w kącie ozwáłá/ Ieſliże też od gniazdá dáley nie leciáłá. RejWiz 38v.

lecieć komu [= do kogo] = zlatywać się (1): Práwie to trzećich ſtanow ſą właſni wſparowie/ Bo im więc lecą ptacy gdy ſiędą w obłowie. Bo co więc ći ſzaleni z wiecżorá nárządzą/ To owi korzyść máią kiedy ráno ſądzą. RejWiz 78.

Zwroty: »lecieć [koło kogo] kołem« = otaczać, okrążać (1): Cóż po tym? lecą koło niego kołem Pokuſy rózné GosłCast 53.

»w niebo lecieć« (1): Bo káźdego przełomi miłe przyrodzenie/ A rychley niżli w cnoty przywiedzye w zgorſzenie. [... ] To iuż tám we łbie będzye táka dziwna trwogá/ Mnima by w niebo leciał niedba nic o Bogá. RejWiz 53v.

»z nogami lecieć do nieba« = znaleźć się w raju za życia (1): PApieżnicy więc mowią/ my bychmy wierzyli/ Kiedyby ſie ná iedno/ iuż wſzyſcy zgodzili. Ale kiedyby wſzyſcy/ á cżegożby trzebá/ Iedno iuż y z nogámi/ ták lecieć do niebá RejZwierz 108.

»lecieć precz« = odlatywać, odlecieć (2): BielSen 11; Która [rozkosz] zá ſobą wiecżny żal przynośi: Gdiż miłość właſnie pſczelégo Ządłá/ á iádowitégo: Leći kropelkę miodu zoſtáwiwſzy Precz/ miązſzo wzdęty zły raz vczyniwſzy. GosłCast 41.

»[z czym] lecieć wzgorę« (1): Więc niewiem co ieſt lepſze s ſwiátem krotko bywſzy/ [...] A od niego odchodząc dáć w przemycie ſkorę/ Cżyli s cnotą do Páná lecieć proſto wzgorę. RejZwierc 270v.

Przen: Rozszerzać się, nabywać rozgłosu (o sławie, dobrej radzie) (3):
Zwroty: »[z kim] ku gorze lecieć« (1): Thákże też dobra rádá pánu káżdemu/ álbo z nim ku gorze leći/ albo ſie z dymem po ziemi włocży. RejZwierc 41v.

»lecieć do nieba« (1): Abowiem iego [cnotliwego] ſławá leći áż do niebá. RejZwierz 2.

»lecieć po światu« (1): Głoſy lecą po ſwiátu/ o iego [sławnego człowieka] zacnośći RejZwierz 114.

b. Przenosić się w powietrzu, być unoszonym przez powietrze (o zjawiskach fizycznych i przedmiotach nieożywionych) (30): RejZwierc 115; iákie więc zamieći W piaſczyſtych polách pędźi/ gdy pirzchliwy leći [wiatr]. KochPs 116.

lecieć dokąd [w tym: w co (I), ku czemu (1), przed co (1)] (3): A iákoż tu ma dáć Pan [...] iáką ſpráwę ábo iákie obacżenie przełożonym kroleſtwá tákiego? s ktorego iáko dym leći przeklęctwo przed Máyeſtat ſwięty iego. RejZwierc 189v. Cf »w niebo, ku niebu lecieć«.

lecieć od kogo (1): Nie roſtrząſayże tego miedzy márne śmieći/ A niechay to iáko dym od ciebie nie leći. RejWiz 18v.

W porównaniach (3): A widziſz v ſámego iáka párá z gęby/ Leći iáko gęſta mgłá RejWiz 169v, 18v; RejZwierc 189v.

Przysłowie: ieſzcźe ſie cieſzymy omylnym pokoiem docżeſnym náſzym/ ácż iuż y w tym pokoiu bárzo iákoś z drugich leći wełná/ á płatnieyſzy v nas ſnadź wykręthácż z wichrowátą głowką niżli Ricerſki cżłowiek z bułáwą RejZwierc [283]v.

W charakterystycznych połączeniach: lecieć jako dym (2); dym leci (2).

Zwroty: »w niebo, ku niebu lecieć« (1:1): RejWiz 69v; Foelix hostia, Tłuſta offiárá/ álbo z którey dim ku niebu okficie leći. Mącz 133a.

»pędem lecieć« (1): Niech żóny ſrogich pohánców/ y dźieći Doświadczą/ iákim pędem wicher leći KochPieś 7.

»mimo uszy lecieć« (1): iż cokolwiek ſmácżnego przecżćiſz álbo vſłyſzyſz/ niechże to nie będzie v ciebie iáko miedziánym brzękiem/ ktory tylko iż mimo vſzy leći RejZwierc 15v.

W przen (2):

lecieć do kogo (1): Abowiem kto przegląda pokoy Rzecżypoſpolitey/ [...] temu zábiega iákoby ſie kreẃ niewinna nie lałá po ziemi/ á iákoby głos krzycżączy nie leciał o pomſtę do Páná Bogá ſwego. RejZwierc 141.

lecieć z czego (1): Potłukłby żyto Iáko grad iáki tą Láćiną ſwoią/ Ná głowie włoſy od ſtráchu mi ſtoią. Lecą mu od tey ſrogiey Grámmátyki Z vſt pielátyki. KlonFlis H3v.

α. Być wyrzuconym, wprawionym w ruch (18): Wrzeſſczy báran leći ſnopek RejRozpr Ev; Lapidatio, Kámionowánie/ to yeſt gdzie gęſte kámienie lecą. Mącz 184b; BielSpr 61v, 73v; A ſtrzáły záſłaniáły lecąc słońce iáſne StryjKron 702; SzarzRyt Cv.

lecieć dokąd [w tym: do czego (4), na kogo (2), w co (1)] (7): FalZioł IV 55c; RejKup i5v; bo ſtrzałá w ſtronę lećiáłá HistRzym 55v; lećiał kámień do miáſtá zábił kilko Ludźi. BielSpr 61v; SkarŻyw 187. Cf »lecieć do nieba«.

leciec skąd [w tym: od czego (1), z czego (1)] (2): Fit magna lapidatio a muris, Gęſte kámienie lecą od murów. Mącz 184b; GórnRozm A3v.

lecieć którędy [w tym: imo co (1), przez co (1)] (2): áli kule z pułhakow imo vcho lecąc wczorá podle mnie dwu/ dźiś prżedemną iednego zábili GórnRozm A3v; SzarzRyt Cv.

W porównaniach (3): FalZioł IV 55c; Kufle lecą iáko grad KochPieś 21; SzarzRyt Cv.

Zwrot: »lecieć do nieba« [szyk zmienny] (2): Plewy lecą do niebá/ kiedy wytykáią/ A nie ich to nie ruſza chociay przeklináią. RejWiz 163; GórnDworz Mm6.
W przen (1):
Zwrot:»lecieć w kąt« = być bezużytecznym (1): Bo ſtym wiyátik leći w kąt Doſyć ſie nas dzierżał ten błąd RejRozpr B4v.
2. Przenosić się szybko z miejsca na miejsce po ziemi, biec, pędzić, gnać; ruere Mącz, Modrz; pervolare, proripere Mącz; volare Cn (17): Vrám Gázdá/ Rátá przebog Iużći lecę/ niecżuię nog. (did) Y pádnie ná źiemię chrzęſzcząc zbroią. (–) MWilkHist C4v; O mátko/ mátko moiá/ toś mię opuśćiłá. (‒) Opuśćiłám/ á lecąc práwiem ſie kwápiłá. GosłCast 48; [Józef] Wyśliznął ſie: w ręku płaſcz tylko zoſtáwiwſzy/ Zátrzáſnął drzwi/ á leći/ z rádośćią iey [Jempsar] zbywſzy. GosłCast 60.

lecieć dokąd [w tym: do czego (2), „dokąd” (1)] (3): RejWiz 103v; RejZwierz 77; Quo se proripit ille, Dokąd ten lieći/ mknie. Mącz 346d.

lecieć skąd [w tym: z czego (1), „ze wsząd” (1)] (2): RejWiz 103v; podkáły ſie vffy dobrze/ lećieli zobu ſtron/ Thurcy wielkośćią przechodzili/ Krześćiánie męſtwem BielKron 256.

W porównaniach (2): I duſzaċ drugich po ſmiercy Wſbaczy na to gdy ſię wſwiercy. Lecie [!] tu Czart iako ſlyepy Iuż im zamknie wſytky ſkliepy. RejKup 16v; Ruit in dicendo, Prętko mówi by leciał. Mącz 361c.

W charakterystycznych połączeniach: lecieć daleko, z ochoty.

W przen (2): Lecż iedná [królewska sluga] przedſię ochotnieyſza byłá/ Dáleko ná zad drugye zoſtáwiłá. Wykrzyka lecąc/ ſkrzydłá iey pod nogi Sławá przydáłá KochSz C.
Zwrot: »lecieć pędem« (1): Táki [księżyc] przedewſzytkimi/ polem rozmierzonym/ Leći obrzym vdátny pędęm niewśćiągnionym. KochFrag 22.
Przen: Bardzo czegoś chcieć, pragnąć, nie wahać się przed czymś (3):

lecieć do czegoś (2): Wiele śláchty y bogátych oſob lecą do cżynienia krzywd [feruntur ad iniurias] ludźiom podłym á vbogim. ModrzBaz 77; dobrze cżynić iuſz było ćięſzko dziatkom ich/ á cnotá y boiazń Boża przychodziła im zpotem cżołá ich/ á do świáta y rzecży świeckich ſámo przyrodzenie lećiáło. SkarŻyw 263.

Zwrot: »lecieć oślep [na co]« = robić coś bez wahania (1): kiedyby nád nimi [ludem a motłochem] śmierć/ ábo tárás/ ábo iákie ſrogie karánie niewiśiáło/ lećieliby oślep ná wſzelákie złośći [in omne genus sceleris ruerent]. ModrzBaz 73v.
a. Atakować [na czym na kogo] (2): wolnośćią Polſką zápaleni/ [...] nie iecháli áni pływáli/ ále ná kóniéch ſwych po wodźie lećieli ná onego Moſkiewſkiégo Tyránná OrzQuin R.
Zwrot: »pędem lecieć« (1): wáſz Hetman ſtárał ſie pilnie o to/ nie iákoby was pobudzał/ ále iákoby was/ którzyśćie przykrym przez niebeſpieczeńſtwá pędęm lećieli práwie/ zátrzymáć mógł. OrzJan 46.
b. O okręcie (1): Okręt pod żaglem/ Bog to wie gdźie/ leći/ W ktorym namilſzych moich dwoie dźieći. GrochKal 10.
3. Spadać z góry na dół, upadać na ziemię; ruere Mącz, Cn; cadere, casare, decidere, labi Cn (58): Przydzye Ieſień pochmurna/ álić liſtki lecą RejZwierz 127v; Mącz 361c; KochPs 23.

leciec dokąd [w tym: na co (5), do czego (2)] (7): A gdy [prochy] lecą do wody/ tedy ſie błyſkáią RejWiz 151v; hárdy Dyabeł z Niebá do Piekłá ná wieczne potępienie ſwe był lećiał. OrzRozm C3v; áż iedná więtſza nawałność przypadſzy/ podięłá okręt ná ſie/ y rozerwáłá ij/ [...] śrebro y złoto lećiáło ná dno HistRzym 11v. Cf »lecieć na doł«.

lecieć z czego (8): RejWiz 94; OrzRozm C3v; Przeto w Ewánieliey mowi Kryſtus: Widźiałem Szátáná gdy lećiał z niebá iako iáſność BielKron 467, 412; Pátrzay gdźie ſye obróći/ á broń ſwoię ſkłóni/ Iáko ná obie ſtronie Moſkwá leći z kóni. KochJez A2v; Nie záwżdy grad z góry leći/ Albo burza niebo ſzpeći KochPieś 47; KołakCath Cv; CiekPotr 4.

W porównaniach (3): vćiekáć im trudno było przed zadnimi ludźmi/ lećieli s koni iáko ſnopie BielKron 412; BielSpr 56v; Liſt z drzewá lecąc iáko deżdż źiemię przyodźieie. KołakCath Cv.

Przysłowie: Lecz nie moiá o tym rzecz. gdyſz ia [Rozpusta], z kochánkámi Swoiemi, nie iednom nic nie zwykłá budowáć, Ale, gdy z gotowego gonty lecą, drugich Niepomyślam przybiiáć. CiekPotr 4.
Zwroty: »lecieć na doł« [szyk zmienny] (4): BierEz Hv; Mącz 317a, 350c; Bábá nie będąc táka/ pchnęłá ná vlicę Lotrá Lećiał ná doł ſzaſzorem: odnioſł wielką plagę KlonWor 43.

»lecieć na szyję« (1): Drudzy toną ná wodach/ drudzy w leſiech giną/ [...] Lecą s koni ná ſzyię/ z gor ſie wozy łámią RejWiz 94.

W przen (3): A poſuły im [sędziom] lecą od káżdego kráiu RejWiz 77v.

W porównaniach (2): KochDryas [A3]; do śmierći iáko do kreſu/ dni ſię náſze przymykáią/ á iáko kámień zgory ná doł/ do niey lećiem. SkarŻyw 4.

Zwrot: »na doł lecieć« (2): A my iáko ſuchy liſt ná doł z drzewá lećim. KochDryas [A3]; SkarŻyw 4.
a. Wypadać (o włosach) (1): Defluunt capilli, Lecą włoſy. Mącz 132a.
b. Z pozycji stojącej przyjmować pozycję leżącą, przewracać się, padać; labare Mącz, Cn; incidere Modrz; collabascere, collabefieri, collabescere, collabi, concidere, consterni, corruere, deruere, petere terram, procidere, prolabi, succidere, ruinam dare a. faeere Cn (36): RejFig Dd3v; Mącz 361d, 448b; A tho co my wedle dowćipu náſzégo czynim/ by nawárowniéy/ by namiſterniéy/ leći/ á zá czáſem ginie. Oczko 2v; Ieden raz álić śćiáná iedná leći/ ktorą cżart obálił SkarŻyw 251; Proporce y chorągwie z obu ſtron ſię chwieią/ Zbići lecą á ránni záś ſtękáiąc mdleią StryjKron 622.

lecieć dokąd [w tym: na co (3), do czego (2)] (5): tedy oni ſkráynych drzew popchnęli: zktorych iedno ná drugie lecąc/ obaláły ſię/ á lecąc z obu ſtron/ potłukły ludźi ModrzBaz 104. Cf Zwrot.

lecieć z czego (1): ModrzBaz 104 cf lecieć dokąd.

Zwrot: »lecieć do ziemie, na ziemię« [szyk zmienny] (2:2): BielKron 127; Labo, Padam/ lecę do ziemie. Mącz 180b; W tem leśie [...] ták byli Fráncuzowie drzewá podrąbáli/ iż ſtały nieruſzáiąc ſię: ále ſkoroby ich namniey ruſzył/ tedy ná źiemię lećiáły [occiderent]. ModrzBaz 104; MWilkHist D2v.
W przen (1):
Zwrot: »lecieć pod nogi« = być upokorzonym, pokonanym (1): Lud/ choway w opátrznośći/ ná wſzem doſkonáły/ Nieprzyiaćiel/ niech leći pod nogi/ zuchwáły GrabowSet P3v.
Przen (23):
a) Tracić siły, słabnąć, umierać (o zdrowiu fizycznym człowieka); labare, labascere, oppetere, tabescere, Mącz (9): Labasco, Poczinam wątleć pádnąć/ lećieć/ yuſz mi na ſchodzie. Mącz 180b, 105c, 296a, 437d, 479b; W ćię [w grób] łácwa drogá/ Sliźnie ſie nogá/ Ali lećimy/ Y w pośrzod źimy. WisznTr 20.
Zwrot: »lecieć do ziemie, o ziemię« [szyk zmienny] (2:1): Marcescere desidia et ocio, Od leniſtwá y Prożnowánia lecieć o ziemię. Mącz 209c; SkarŻyw 261; Swiát zemną wkoło chodźi/ iuż y trácę mowę: Konam/ lecę do źiemie/ dayćie mi ſwe ręce GosłCast 24.
b) Upadać pod względem moralnym, przyjmować fałszywą naukę (3): A iáko ludzie márnie giną á leczą/ á kołyſzą ſie iáko trzćiná od wiáthru/ gdy ſie trefi gdzie ná iákiey cżęści zyemie tákie zámieſzánie RejAp 66.
Zwrot:»lecieć w przepaść« (2): Rzekł Auguſtyn [...] powſtáią prośći á nieucżeni do niebá ſięgáią/ á my z náſzymi náukámi lećimy w przepáśći. BielKron 160v; KochMRot B4v.
c) Niszczeć, ginąć (o Rzeczypospolitej, majątku itp); ad irritum cadere, claudicare, evanescere, inveterascere, labefactari, ad interitum ruere Mącz (11): Záwżdy widziſz potomká przed ocżymá ſwemi/ Ktory będzye ſzáfował oſtátki twoiemi. Widziſz iż wiáry wſzędzye miedzy ludźmi máło/ Iákoby márnie wſzytko po tobie leciáło. RejWiz 58v; Claudicat Respub. Leći/ Pádnie rzecz poſpolita. Mącz 56c.

lecieć ku czemu (1): Ad interitum ruere, Ku zniſzczeniu lecieć. Mącz 361c.

W porównaniu (1): widźiſz iákoſmy z Ołtarzá ſpádli/ y przez Kápłaná iuż pierwey/ á potym y przez Krolá thák ná doł z wyſoká lećimy/ iáko hárdy Dyabeł z Niebá do Piekłá ná wieczne potępienie ſwe był lećiał. OrzRozm C3v.

Zwroty: »pod nogi lecieć« = być niszczonym, tratowanym (1): Pod nogi lecą/ twych kośćiołow hoyne Ozdoby: w ſproſne poſzło vżywánie/ To/ co ku twey cżći/ poświęcono/ Pánie GrabowSet V.

»lecieć o ziemię, do ziemie« [szyk zmienny] (4:1): Ad irritum spes mea cadit, Moyá nádzieyá leći o ziemię. Mącz 347d, 180b, [407]d, 475b; ſnadź by był mogł miłoſcią tą/ ktorą miał przećiwko Rzecżypoſpolitey/ podeprzeć nieco tych rzecży/ ktore znácżnie/ á widomie do ziemie lecą. GórnDworz B8.

Szereg: »lecieć i w niwecz się obracać« (1): Cum cuncta auxilia Reipub. labefactari convellique videat, Gdy wſziſtki pomocy Rzeczypoſpolitey lecieć y w niwecz ſie obrácáć widzi. Mącz 478d.
4. Upływać szybko, mijać, przemijać (o czasie i zjawiskach odbywających się w czasie); volare Mącz, Cn; labi Cn (5): NIe záwżdy piękna Zofiia/ Róża kwitnie/ y leliia: Nie záwżdy człek będźie młody [...]. Czás vćieka/ iáko wodá/ A przy niem leći pogodá KochPieś 54.

W przeciwstawieniach: »lecieć ... nie bieżeć, trwać« (2): Mądrzy zá ſtárych wiekow thák bywáli/ Pomiernie ná wſzem cżáſow vżywáli. Mierne długo trwa á niemierne leći/ Ledwe więc cżáſem iż zoſtáną śmieći. RejZwierc 217v; To wſzytko porwie czás nie náſycony/ A nań nie naydźie na świećie obróny. Leći nie bieży/ nie dośćigłym lotém GórnTroas 30.

Frazy: »lecą lata« (1): Volat aetas, Lecą látá/ prętko záchodzą. Mącz 505d.

»czas leci« (1): Wámi [świadczę] pobitych duſze/ trzódo moich dźieći/ Któré porwał nie ſyty czás/ który wſkok leći GórnTroas 9.

Synonimy: 2. biegać, bieżeć, gonić; 3. padać; 4. bieżeć.

Formacje współrdzenne cf NADLECIEĆ.

Cf LECĄCY, LECENIE

BZ