[zaloguj się]
[pdf]

LEŻA (21) sb f

e oraz a pochylone.

Fleksja
sg pl
N léżå léże
G léże, léży léż
A léżą léże
L léży léżåch

sg N léżå (1). ◊ G léże ActReg (2), léży (1) StryjKron, [leż(e)j.] ◊ A léżą (1). ◊ L léży (3). ◊ pl N léże (1). ◊ G léż (2). ◊ A léże (6); -e (3), -(e) (3). ◊ L léżåch (4); -åch (3), -ach (1); -åch RejZwierc; -åch : -ach StryjKron (2 : 1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. [Legowisko, miejsce do spania zwierząt: lwica, porwawszy się z leżej swej [na statku], w biedy się z nim udała. HistOtton (wyd. 1928) 29.]
2. Miejsce postoju, kwatera (21): Krzywánſki trze [= nalega] należą záś do Sokołowá/ Tám pry ich [koni] podchowawſzy poiedźiem do Lwowá. CzahTr L2v.
W przen (1): V roſkoſznych białych głow/ Pan záwſze ná leży. KlonWor 62.
a. Miejsce dłuższego postoju wojska (19): náſzy Rotmiſtrze [...] ná leże gothowáli ſie BielKron 424; Zołnierze ná leży co cżynią. RejZwierc 26v, A5v, 26v; Krol Belesław [!]/ wnet żołnierze ſwoie z leży zgromádźił StryjKron 170; Náſzych zwykła leża. StryjKron 682 marg, 170 [2 r.], 747; ći zołnierże/ [...] teraz dáleko od gránice leże máią. GórnRozm Mv; PaprUp I3v; ActReg 44 [2 r.]; [aby] Ktemu żołniérze w dobrách náſzych Króléwſkich léże máiąc/ z dóbr ſzláchetſkich [...] żywnośći nie wyćiągáli SarnStat 1182, 432, 435.

W połączeniu szeregowym (1): áby ná potym w żadnych dobrach [...] zadnych léż/ przyſtaſtw/ y ſtáciy nie miewáli. SarnStat 1182.

W charakterystycznych połączeniach: leże (roz)dawać (2), mie(wa)ć (4); na leże gotować się; po leżach rozłożyć (3).

Wyrażenia: [»leża letnia« = aestiva, habitacula a. loca aestiva Cn: AEſtiva Leża letnia żołnierzka. UrsinGramm 130.]

»na leżach leżący« (1): á w ten czás też práwie Kijánie [...] nie mogąc dłużey ćierpieć Krolá Bolesłáwá v ſiebie/ y żołnierzow iego Polakow ná leżach leżących/ poczęli ich iáwnie zábijáć/ y mordowáć StryjKron 170.

[»leża na zimę« = hiberna, hibernacula, hiemalia Cn: Hiberna vel hibernalia. Leża na zimę. UrsinGramm 130.]

»leża żołnierska« (1): léze zołniérſkié w tych Woiewództwách SarnStat 1182.

Szeregi: [»tak w ciągnieniu, jako też i na leży«: Przy rotach tak teraz w ciągnieniu, jako też i na leży, powinni zawsze być osobami swemi panowie rotmistrze UstWojsk 1582/161.]

»leża albo stanowisko« (1): Tákiéyże poenie podlégáć máią/ którzyby ſie ważyli léże mieć álbo ſtánowiſká/ ták w Duchownych iáko y Swietckich máiętnośćiách/ oprócz ćiągnienia SarnStat 436.

Synonim: łożysko.

Cf LEGOWISKO, [LEŻ], LEŻENIE, [LEŻYSKO]

KN