« Poprzednie hasło: LISTECZEK | Następne hasło: LISTEWKA » |
LISTEK (141) sb m
e prawdopodobnie jasne (tak w -ek).
sg | pl | du | |
---|---|---|---|
N | listek | listki | |
G | listka, listku | listków | |
D | listk(a)m | ||
A | listek | listki | |
I | listki(e)m | listkami, listki | |
L | listku | listkoch | listku |
inne | pl A a. I - listki |
sg N listek (12). ◊ G listka (3) GliczKsiąż, ModrzBaz, NiemObr, listku (3) SienLek, RejZwierc (2). ◊ A listek (11). ◊ I listki(e)m (3). ◊ L listku (3). ◊ pl N listki (21). ◊ G listków (35); -ów (1), -(o)w (34). ◊ D listk(a)m (1). ◊ A listki (30). ◊ I listkami (9), listki (5); -ami HistAl, MWilkHist, GrabowSet, RybGęśli; -i RejWiz, BielKron, SienLek, RejZwierc; -ami : -i FalZioł (5:1); ~ -ami (4), -(a)mi (5). ◊ A a. I listki (1). ◊ L listkoch (3). ◊ du L (cum nm) listku (1) FalZioł I 87c.
Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v.
- Dem. od „list”
- 1. Od znacz. ‘liść’
(115)
- Przen (1)
- a. Używane w lecznictwie i w kuchni (51)
- b. Igła drzewa iglastego (używana w lecznictwie) (2)
- c. Pokryta liściem gałązka, pęd (1)
- d. Okrywa nasienia, łuska na ziarnie (2)
- e. Płatek kwiatu (1)
- f. [Ozdoba w kształcie listka]
- 2. Od znacz. ‘kartka papieru’ (6)
- 3. Od znacz. ‘pismo’ (17)
- 4. Cieniutka blaszka, folia; tu: o tzw. złocie i srebrze płatkowym (3)
- 1. Od znacz. ‘liść’
(115)
listek czego (2): Też ieſt ieden bluſzcż na ktorego liſtkoch roſa padnie á twardzieie/ á w kadzidło ſie obracza FalZioł I 49a. Cf »listki lauru«.
W połączeniu szeregowym (1): Iż ſię ſtąd nie co ráduią. Drzewá ſwoimi pączkámi Liſtkámi/ y też kwiatkámi. MWilkHist A3v.
W porównaniach (4): Tákowyć będzye iák drzewo przy wodach wſzcżepyone/ Ktorego liſtki nie zeſchną záwżdy ſą zyelone LubPs Bv; Słowá mądrych iáko laſká á goźdzye wbite miedzy liſtki zebrane ſpołu BielKron 82; RejPos 34, 128.
W charakterystycznych połączeniach: listek pachnie, rozszerzy się; listek rwać; listek białej zieloności, czarny, drobny (3), gładki, podługowaty, powiewny, tęgi, tłusty, zielony (2), złoty; listkiem zasłoniony.
»zielony [= świeży] (jest) listek« [szyk 3:2] (5): LubPs Bv; RejWiz 24; która [gołębica] wiecżor przynioſłá do okrętu rozgę oliwną z zyelonemi liſtki w noſie ſwoim. BielKron 5; RejPos 34, 128.
listek czego (23): liſtki tego ziela [łobody] iedzione ſkapuſtą cżarną tedy bolenie ktore bywa wmiechierzu odeymuie. FalZioł I 12a, I 130a, 147d, V 117. Cf W połączeniu z nazwą rośliny.
W połączeniu z nazwą rośliny lub przymiotnikiem od tej nazwy [w tym: G sb (27), ai (19); listek + określenie (41), określenie + listek (5)] (45): liſtki paprocziane poki ſą zielone á młode barzo/ gdy będą vwarzone á iedzione otwiera żywoth cżyniącz ſtholcze FalZioł I 55d; z Liſthkow Grzybieniowych może być ſirop pożythecżny naprzeciwko cięſzkim gorącżkam FalZioł I 92a; Wezmi liſthkow ſenes korzonkow Paprotcżanych, korzenia ſoſnki/ każdego ſnich po poł vncijey FalZioł I 98d, I 4c, 7a, 9b, 11b, c (40); SienLek 54v, 124v, 157; BielSat B3v [idem BielRozm ]; Nuż też záſię ázaż zle ogorecżkow náſolić? tákże też koprzykiem á wiſniowemi álbo dębowemi liſtki przekłádáć RejZwierc 110v; BielRozm 12.
W charakterystycznych połączeniach: listki bobkowe, bukwicowe, dębowe, grzybieniowe, jeżynowe, konopne, koszyczkowe, lewandulowe, makowe, mirtowe, paprociane, psiego języku (2), ruciane (ruty) (5), sałwijej, sene(s) (23), szczawiowe, szczyrowe, trawowe, wiśniowe.
W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy rośliny (1): Rzeczy poſpolite: ktore ciało naraſzczaią. [...] cortices granatorum/ babka/ liſtki ſoſnowe/ cipres FalZioł V 99v.
»listek posłać« (1): [pan mój] lyſtek swoy yvsz na wſyadanyv przes Logophetha swego poſlal my ktori tesz w. km. slye. LibLeg 11/12v.
Synonim: 2., 3. kartka.
BZ, ZCh