Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: LODOWNIK

Następne hasło: (LODWISARKA) »

LODOWY (17) ai

Oba o jasne.

Fleksja

sg
m	N	lodowy	n	N	lodow(e)
	G	lodowégo		G
	A	lodowy		A
	L			L	lodowym

pl
I	m	lodowémi
inne formy
pl A - lodowych

sg m N lodowy (10). ◊ G lodowégo (1). ◊ A lodowy (1). ◊ n N lodow(e) (2). ◊ L lodowym (1). ◊ pl I m lodowémi (1). ◊ A lodowych (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „lod” (17)
- 1. Utworzony z lodu, pokryty lodem (11)
- 2. Podobny do lodu (3)
  - Przen: Zimny (1)
- 3. n-loc (3)

Przymiotnik od „lod” (17) :

1. Utworzony z lodu, pokryty lodem; glacialis Mymer¹, Mącz, Cn (11): Mącz 146a; gdy Iuhrowie ćiągneli ku białemu iezioru tedy widzieli na granici białey Ruſi obraz ieden lodowy [...] obraż dziecęci z nienagła taiał aż w dzien obrzazania Bożego wſzytek roſtopniał. Ale obraz Panny kthory ſie lodowy zdał, gdy gi ludzie oni roſtopić chcieli, nanieciwſzy ogien około niego, ale temu nic nie mogli vcżynić MiechGlab *4v.

Wyrażenia: »grad lodowy« (1): w dzien Narodzenia Bożego ſpadł był wielki grad lodowy z ktorego vcżinił ſie obraz panny trzymaiąc na łonie dzieciątko w koronie. MiechGlab *4v.

»lodowy sopel, czop(ek)« [szyk 4:1] (3:2): Murm 17; Stiria. Eyſenczapff. Lodowy ſopel Mymer¹ 4v; BartBydg 150b [2 r.]; Mącz 417a.

W przen (2): wnet Zimá [...] Náſtąpiłá/ wlekąc ſię ná nogách lodowych. RybGęśli B4v.

Wyrażenie: »lodowe mosty« (1): A gdźiekolwiek przeminął/ znáć gośćiniec w leśie/ Sośninę wywróconą/ dęby powáloné/ A rzéki lodowémi moſty vtwiérdzoné. KochProp 13.

2. Podobny do lodu (3):

Zestawienie: »lodowy [= skrystalizowany] cukier« (2): Murm 117; mel harundinis. czucker kandy. lodouy cukier Mymer² 17v.

Przen: Zimny (1):

Wyrażenie: »pot lodowy« (1): Bo gdym przeſtráſzony/ Z ſtráchu ſwego ſie ocknął/ [...] A Potu lodowégo krople mię oſuły: Porwę ſie w onéy trwodze GosłCast 20.

3. n-loc (3):

Zestawienie: »Morze Lodowe« = glacialis oceanus Mącz (3): Mącz 69b, 146a; Widáć ie [Sauromaty] przy wyſokim wiérzchu Promethowym/ Widáć ie z drugiéy ſtrony przy morzu lodowym KochProp 12; [Tákże od Morzá pocżąwſzy Włoſkiego/ Aż zá Moſkwą do Morzá lodowego/ Od Pontu wſzytko do Pomorza tácy/ Trwáią Słowacy. StryjGoniec Kv (Linde)].

Synonimy: 3. zest.: »Morze Lodowate«, »Ocean Lodowaty«.

Cf LODOWATY