[zaloguj się]
[pdf]

LOIKA (44) sb f

loika (20), logika a. loika (24).

-gi- (24), -i- (20); -ka (43), -ca (1).

o prawdopodobnie jasne, a jasne.

Fleksja
sg pl
N loika
G loiki
A loikę
I loiką loikami
L loice
V loiko

sg N loika (7). ◊ G loiki (13). ◊ A loikę (5). ◊ I loiką (16). ◊ L loice (1). ◊ V loiko (1). ◊ pl I loikami (1).

Sł stp brak, Sł stp nazw os notuje, Cn brak, Linde XVIII w.

Umiejętność poprawnego rozumowania, prowadzenia dyskusji, odróżniania prawdy od falszu; dialektyka [logica – rozeznawająca BartBydg; logice vel logica – nauka rozmawiania, dysputowania, prawdy od fałszu rozłączenia, alias dialectica Mącz 196d; logica et logice – nauka, która nas uczy mowienia krótkiego a rządnego i prawdy wybadywania Calep; dyjalektyka abo nauka rozważania i rozsądzania rzeczy u siebie abo z drugiem. Nauka dysputowania, rozpierania się z drugiem o prawdę. Nauka prawdomowna abo prawdomowstwa, prawdomowności. Rozsądność nabyta o rzeczach. Snadność rozsądna, krotkomowna o rzeczach. – logica, logice Cn] (44): Wſzytko to oná [śmierć] ſnádnie przedyſputowáłá/ Chociay oney Loiki namniey nie vmiáłá. RejWiz 86v; Kſiądz rzekł/ tą mię logiką pewnie przegadacie RejFig Ccv; Ná to ták odpowiedamy/ że to ieſt zła logica. Trzebá tu rozeznánie mieć miedzy tym argumentem. SarnUzn E6; Theż y Logiká niewiem czoby nam do Polſkiego ćwicżenia wiele pomoc mogłá/ ktora też nie vcży iedno wykrętnych ſłowek/ iákoby s prawdy nieprawdę vcżynić/ á prawdę z nieprawdy RejZwierc 13v; oprocż niepobożnych álegoriy/ wſzythko Loiką/ y świádectwy ſwych ſzkolnych Zofiſtow/ Aryſtoteleſem y ſzátány/ ku zniſzcżeniu prawdy zbáwienney ſłowá Bożego/ zámyka/ twierdźi/ ſtánowi. CzechEp 110; Ktory błąd choćiaby chćiał ozdobić logiką/ tedy temu nie ſproſta: ponieważ to przećiw iáſnemu piſmu ś. mowi. CzechEp 194, 130, 174, 198, 221, 328; Paweł ś. oprocż Logiki ſłowo Boże przepowiadał NiemObr 26, 26, 30, 48.

loika czyja [w tym: pron poss (9), G sb (8)] (17): Náprzod tedy krotko mowiąc/ dźiwna mi ſię zda tá logiká X. K. ktorey z wyłożenia ſłowká tego Antychriſt vżywa CzechEp 327; choćiażby ſię X. K. niewiem iáką Loiką ſwą y práwy też Papieſkimi w tym ſwoim nie chriſtyáńſkim poſtępku bronić chćiał [...] nie co inſzego vcżyni/ przećiw ták iáſney prawdźie/ iedno coby też ten cżynić vśiłował/ ktoryby ſię z motyką ná ſłońce tárgał CzechEp 101, 41, 138, 267, 321 [2 r.], 345 (17).

W połączeniach szeregowych (5): Bo ácż tho zową wyzwolonemi náukámi/ Grámmátikę/ Logikę/ Retorikę/ Muzikę/ Aritmetikę/ Geomotrią/ y Aſtronomią/ á ſą to náuki poważne á trudne. RejZwierc 13v, 12; ſámo ſłowo Boże [...] ieſt [...] ták doſkonáłe/ żemu cżyſtośći y świátłá do prawdy y doſkonáłośći/ ludźiom przydawáć namniey/ z rozumu ſwego/ Filozofią/ Loiką y dowćipem nie trzebá. CzechEp 139, 122, 183.

W charakterystycznych połączeniach: loika chrystyjańska, długa, dziwna, głęboka, papieska, pogańska (2), rzymska, subtylna, szkolna, zła (2), zwykła; loiki nieumiejętność; loikę umieć; loiką ozdobić, przegadać.

Szeregi: »filozofija i loika« (1): Bo to cżyśćie widzę iż wſzytká náuká X. K. Filozofią pachnie y Logiką CzechEp 71. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»(nie)gramatyka i (ani) loika; gramatyka z loiką« (2;1): KrowObr 55; RejPos 291; Boć wierę Grámmátiká z Logiką niewiem y ſtáremu by ſie czáſem nie uprzykrzyłá. RejZwierc 8. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»rozum i loika« (1): [bałwochwalstwa papieskiego] żaden pokryć y zá tynkowáć ſwoim rozumem y Loiką nie może CzechEp 325. [Ponadto w połączeniach szeregowych 1 r.].

»ani Słowo Boże ani loika« (1): Bo áni to ſłowem Bożym/ áni Loiką/ może być pokazano y obroniono: żeby ten godźien był ſtrofowánia [...] ktory nie rozumie tego/ cżego ſię nie vcżył CzechEp 140.

a. Nawiązanie do pism logicznych Arystotelesa (1): Ale ieſt rzetz podobna/ iż mi tákowy rozdział vkażeſz v onego Apoſtołá wáſzego/ Aryſthotelá Pogániná/ s ktorego Loiki wzięliśćie tákowy rozdział/ iżeś ſie tych ſłow nápiſać niewſtydał KrowObr 208.

Synonimy: dyjalektyka, sofistyka.

HJ