[zaloguj się]
[pdf]

ŁAGODNOŚĆ (27) sb f

a jasne; oba o prawdopodobnie jasne (tak w łagodny oraz w -ość).

Fleksja
sg pl
N łagodność
G łagodnośći
D łagodności
A łagodność
I łagodnością łagodnośćiami
L łagodnośći

sg N łagodność (6). ◊ G łagodnośći (1). ◊ D łagodności (1). ◊ A łagodność (3). ◊ I łagodnością (10). ◊ L łagodnośći (2). ◊ pl I łagodnośćiami (3); -ami (2), -(a)mi (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Łaskawość, uprzejmość; comitas, commoditas, facilitas, placiditas Cn; mansuetudo, suavitas Vulg (13): HistAl K3v; Pismo S. [...] łágodnośćią/ y proſtym obrok ſwoy dáie. SkarŻyw 47, 200.

łagodność czyja [w tymi czego (1)] (3): BielSpr 26; WujNT 2.Cor 10/1; národu náſzego łágodność zátrzymáłá ſię od tákowych rozruchow PowodPr 46.

łagodność przećiwko komu (2): Láſkáwość w niey wielką byłá/ y przećiw pokornym łágodność. SkarŻyw 140; WujNT Tit 3/2.

W połączeniach szeregowych (2): Leop 2.Cor 6/6; ſtawmy ſámych śiebie [...] w czyſtośći/ w vmieiętnośći/ w nieſkwápliwośći/ w łagodnośći [in suavitate]/ w Duchu świętymi/ w miłośći nieobłudney WujNT 2.Cor 6/6.

W przeciwstawieniach: »łagodność ... gromienie, gwałt, postrach, srogość« (4): BielSpr 26; ná ſwoie przyzwolenie/ ábo łágodnośćią ábo poſtráehem przymuſza. SkarJedn 184; SkarŻyw 142; A iż P. Bog wſzytko cżyni z łágodnośćią y porządkiem: nie gwałtem to vſpráwiedliwienie dáie SkarKaz 347a.

Zwrot: »łagodność okazować« (1): NApominay ie/ áby [...] nikogo nie bluźnili/ nie zwádłiwymi byli/ ále vkłádnymi: wſzelką łágodność okázuiąc [mansuetudinem ostendere] przećiwko wſzem ludźiom. WujNT Tit 3/2.
Szereg: »cichość i łagodność« (1): Ią ſam Páweł proſzę was przez ćichość y łágodność Chrisſtuſowę [Paulus obsecro vosper mansuetudinem et modestiam Christi] WujNT 2.Cor 10/1.
2. Urok, słodycz; suavitas Mącz, Cn; facundia, lepor Calep; lenitas, mollitudo Cn (5): Suavitas, Łágodność/ słodkość/ wdzięczność. Mącz 424d.

łagodność w czym (2): Lepor ‒ łagodnoſc wmowie. Calep 592b, 405b.

W przeciwstawieniu: »łagodność ... srogość« (1): Rácż przypráwić mowę mą ku tákiey łágodnośći/ Abych mogłá vbłágáć v lwá iego ſrogośći LubPs hh5v.

Zwrot: »uchodzić łagodnością« (1): á gdy ſie krol gniewał/ [miłośnica] vchodziłá go łágodnoſcią/ muſiał ſie iednáć. BielKron 116.
3. Ujmujący, przypochlebiający sposób bycia; blanditia Cn (6); [Pokusa] Kárákter moy ieſtći táki /Siedmi grzechow ſą w nim znáki [...] Z hipokritow biorę ciáłá/ By duſzá łágodność miáłá BielKom D2.

łagodność czyja [w tym: czego (2)] (4): Vpomina młodzieńcżyká ku mądrośći/ y chowániu prżykazánia/ á żeby ſie pilnie ſtrzegł łágodnośći słow niewiaſt nieuczćiwych/ y mężátych Leop Prov 7 arg; Wiele krolow y kſiążąt k ſobie łágodnoſcią ſwoią przyciągáł/ ktore potym ſadzał/ pobił/ á páńſtwá pobrał BielKron 140; BudBib Prov 7/21; Phil G4.

W charakterystycznych połączeniach: łagodnośći strzec się; łagodnością przyciągać.

Zwrot: »łagodnością uwieść« (1): zátym onę ſwą zátáioną pod płaſzcżem dobroći chytrość wynurzyli/ áby nią nie tylko inſzym ále y tym ſámym/ ktorychby tą ſwą łágodnoſcią vwiedli/ ſzkodzili. Phil G4.
Szereg: »pochłebstwo i łagodność« (1): [Św. Eufrozyna] Tákiemi ſię towárzyſzkámi nie báwiłá ktorym pochlebſtwo y łágodność w uśćiech tkwiáłá SkarŻyw 13.
4. Przyjemność (3):

W połączeniu szeregowym (1): Appius będąc pirwſzym przełożonym/ vmiękcżał lud proſty poſpolity/ zwłaſzcżá okrutnieyſze młodzyeńce/ tákież ini dzyáłáli/ cżtámi/ dáry/ y inemi łágodnościámi. BielKron 119.

W przeciwstawieniu: »łagodność ... bicie, groźba« (1): Abowiem niektorzi chwałam y poczcżiwośćiam/ a drudzy dáreczkámi y łagodnośćiami máią być prziwabiáni: á drudzy groźbami y bićim máią być przimuſzáni. KwiatKsiąż E4v.

Szereg: »[ni] dar(-eczek) i (ani) łagodność« (2): nie mogliſmy ich żadnemi dáry áni łágodnośćią vkroćić. BielKron 444; KwiatKsiąż E4v.

Synonimy: 1. dobroć, łaskawość, miłościwość, uprzejmość, życzliwość; 2. słodkość, słodycz, urok, wdzięczność, wdzięk.

Cf ŁAGODA, ŁAGODLIWOŚĆ, NIEŁAGODNOŚĆ

JZ