[zaloguj się]

DOBROĆ (647) sb f

Oba o jasne.

Fleksja
sg pl
N dobroć dobroci
G dobroci dobroci
D dobroci
A dobroć dobroci
I dobrocią
L dobroci dobrociåch
V dobroci

sg N dobroć (120).G dobroci (215).D dobroci (24).A dobroć (137).I dobrocią (47).L dobroci (48).V dobroci (10).pl N dobroci (4).G dobroci (9).A dobroci (30).L dobrociåch (3).

stp, Cn notuje, Linde XVI (XVIII) – XIX w.

1. Łaskawość, życzliwość, dobrotliwosć, miłosierdzie (o Bogu i ludziach); uczciwość; bonitas Murm, Cn; probitas Calag, Cn; beneficentia BartBydg; pietas Calag; integritas Cn (515): przewyedz yα [duszę] do wyecznego od poczinyenya ſgloſem radoſcy ij wi[z]nawanya/ twoyey dobrocy nawyeky wyekow. BierRaj 18; BierEz Mv; OpecŻyw 16, 43, 149v, 168; PatKaz II 31v, 54v; PatKaz III 87v; Mymer1 33v; BartBydg 18v; FalZioł V 49; Vrząd miey w pocżeſnoſci, każdemu vżicżay ſwey dobroci. BielŻyw 20; iako ſie ten omyla ktory ſądzi dobroć cżłowiecżą z ięzika iż on pięknie mowi albo łagodnie. GlabGad Mv, L8v, Mv, O7; KlerWes A2v; Dziwne fą ſwiadecztwa twoie miły panie. Świadecztwa, to ieſt przykazania ktore ſwiadczą o twey dobroci. WróbŻołt pp3v, B7, 118/66, oo4, oo4v; Abowiem kto może porownáć dobroćią ſtobą ktory máło ſie zágniewawſſy krotko pokáráć raczyſz RejPs 104, 173, 214v; SeklWyzn b4, C; RejJóz L3v; SeklKat S3v [2 r.]; RejKup n7, o6v, p5v, r6, dd6v (8); HistAl Gv; MurzHist K4; MurzNT 41, 46; KromRozm III A7, A8v, E8; Otworzywſzy możną rękę oney Boſkiey hoynośći/ Tu wſzytki nápełniáć racżyſz twey niezmierney dobroći LubPs X6, K4, X5 marg, dd5 [3 r.], ee4, ee6v [2 r.], Hv; [Adam] Prze grzech ze wſſech nawiętſſy on/ wſſyſtky dobroćy ieſt zbawion/ bydłu rowny vczyniony. SeklPieś 31, 31v; KrowObr 206v; RejWiz 53; Leop 4.Reg 3/18; Dźiwna ieſt dobroć Boſka kthorej nic y nawiętſze złośći niezáwádzáią BibRadz I 4a marg, I 3a marg, 2.Esdr 6/19; OrzRozm L3v marg; bo to nie według ciáłá dano rozumieć/ iedno według duchá przez wiárę/ przez ktorą bacżymy ſzyrokość dobroći Boſkiey roźlewáć ſie hoynie ná wſzytko ſtworzenie iego. BielKron 1v; oná [królowa Barbara] ſwoią dobroćią niezmierną/ wſzythki ludzye byłá zołdowáła BielKron 408v, 38v, 175, 327v; GrzegRóżn D2v; KwiatKsiąż Bv, B2v, B3v [2 r.], G2v; Si bonitas tua meo iudicio responderit. By mie twoyá dobroć nie chciáłá omylić. Mącz 410b, 26b [2 r.], 312c; Prot D3v; Niewdzięcżność dobroći bożey w obłądzonych. SarnUzn F5 marg; RejAp 31, Dd3v; GórnDworz Xv, Ff3, Gg4v, Gg5, L17; niſkąd inąd o pociechę nie woła/ iedno od Páná ſwego [...] wyſławiáiąc go być rozmáitey dobroći á z rozlicżnemi pociechámi RejPos 138; Pátrzayże iákiey to ieſt dobroći Pan RejPos 146v, 138, 139, 139v, 149v [2 r.], 225 (14); BiałKat 378v; Bo chce Pan Bog iżby wychowáńcy iego/ vſtáwicżnie nań śie ſpuſzcżáli/ á w iego dobroci wſzyſtkę nádźieię ſwą pokłádáli KuczbKat 270, 265, 400; Albo tákież y zbytnia dobroć/ kiedy ktho będąc przełożonym złych nie karze/ rownie iákoby łotrowſką ſzkołę zbudował/ á ſam w niey był bákáłarzem/ á vcżył ie iáko máią złemi być. RejZwierc 148v, 44v, 101v, 222 [3 r.], Aaa3; WujJud 71v; RejPosRozpr b3; (Vſtałbym) gdybym nie vwierzył/ że vyzrzę dobroć Iehowy/ wziemi żywiących. BudBib Ps 26/13, 2.Esdr 6/19, Zach 9/17; HistHel B2v; modlimy ſię záwżdy zá was/ áby was vracżył tym zwániem Bog náſz/ y áby wypełnił/ wſzelką dobrą chęć dobroći [omnem bonam voluntatem bonitas] y ſpráwę wiáry wmocy. BudNT 2.Thess 1/11, Rom 15/14; PaprPan D2v, K, L3v, M4; Gdyż błąd/ by niewiem iáko záſtárzáły/ iáko y złość choćby ią zá dobroć pocżytano [malum bene positum] záwżdy plugáſtwo wſobie záwárte ma ModrzBaz 2, 53, 68; niedopuśći dobroć Boża/ aby proſte á niewiádome Pogáńſtwo oſzukáne było. SkarJedn 398, 270; Calag 208a; Twéy dobroći/ ſpraw twoich ſławá/ mocny boże/ Niebá śięga KochPs 104; Błądźiłem/ pókim tróſk nieznał/ dźiś lepſzy karány: Obiaẃ mi ſwóy ſtátut/ pánie w dobroć nieprzebrány. KochPs 182 [idem CzahTr L4], 84, 131, 164 [2 r.], 166, 194 (18); O IEZV przenaſłodſzy rozlany oleiek wonny imię twoie: niech ſkoſztuie [!]/ iáka ieſt ſłodkość dobroći twoiey SkarŻyw 4, 3, 114, 202, 258, 305 (10); Kogo kiedy pobożnosć iego rátowáłá? Kogo dobroć przypadku złégo vchowáłá? KochTr 11; CzechEp 167; KlonŻal B3v; WisznTr 29; Pan świętobliwy: którému nie miáłá Polſká w dobroći równia/ iáko wſtáłá. KochPieś 15; PudłFr 55 [2 r.]; ZapKościer 1586/69; Znam ia ćiężkie grzechy moie/ żem obráźił dobroć twoię ArtKanc L20v, C17v, L5, M18, M19, R17v (8); GrochKal 17; Bo vżywáią do tego rzemięſłá nie tylko wichrowáthego y rozmáitego dowćipu/ ále też nieiákiey w mowie poważnośći/ ná kſtałt iákoweyśi zmyſloney dobroći y wſtydu/ żeby ſie tym prędzey w łáſkę pánow wkrádli/ y zátym onę ſwą zátáioną pod płaſzczem dobroći chytrość wynurzyli Phil G4; DObroć mnie twoiá/ Pánie/ poćieſzyłá/ Z chorob/ fráſunkow/ duſzę otrzeźwiłá GrabowSet I; Dobroć twoiá tylko/ dobroć twoiá Pánie/ Nápełnia obłoki/ vtwierdza otchłánie. GrabowSet K3; Dobroći twoiey skárby roſpraſzáiąc/ Ginę/ ſwoy żywot/ wſzech zmaz pełen znáiąc. GrabowSet T2, D3v, E3, G3v, H3, I4 (20); że was ſámá dobroć królów wáſzych przećiw nieprzyiaćielowi pobndzáć ma/ nie pieniądze żadné. OrzJan 61; O Niezmierną Boſka dobroći/ rácż mi odpuśćić miłośćiwie oźiębłość moię LatHar 49, 71, 422, 564, 575; dla vcześnictwá dobroći Bożey też y ludzie bywáią dobrzy. WujNT 164; Nie day ſię zwyćiężyć złemu: ále zwyćiężay złe w dobrym (marg) złość dobroćią. (‒) [Noli vinci a malo, sed vince in bono malum]. WujNT Rom 12/21 [przekład tego samego tekstu ModrzBaz 68], s. 396, Rom 11/22, s. 842; SiebRozmyśl D4 [2 r.]; Ty iednák zacżny Pánie [...] Nie będźieſz bronił vſzu/ á dobroći twoiey Vżyieſz przećiw tey to máłey pracy moiey. WitosłLut A2v; SkarKaz 42a, 84a, 552a; CzahTr L4; GosłCast 64; SkarKazSej 666b; KlonWor 28; O Oycze miłośierny/ ktorego dobroći Zadnego grobla grzechu/ zdroiow nie odwroći/ Iuż ſie zmiłuy nád námi SzarzRyt B2v, A4, B3v, D2.

dobroć ku komu (2): RejPosWiecz3 98; Stoię pod krzyżem twoim/ y z boku twego z źrzodłá zbáwienia piję kreẃ twoię [...] Izali o dobroći twoiey ku mnie roſpáczáć mogę? SkarKaz 161b.

dobroć przeciw komu (8): KromRozm II k; ábychmy vznawáli iáka ieſt dobroć Páńſka przećiw nam nędznym á nie godnym/ tákiey łáſki yego. LubPs X5, dd4; BibRadz Ps 114 arg; BielKron 1v; potrzebá/ áby lud Chrześćijáńſki pobudzon był ku miłowániu wielkiey przećiwko ſobie Bożey dobroći KuczbKat 5; CzechEp 161; WujNT Rom 11/22.

W połączeniach szeregowych (8): KromRozm II k; OrzRozm C4; Mącz 114b; ále tą [nauką]/ nie ták bárzo ſłynął/ iáko cnotą/ ludzkoſcią/ dobrocią á mądrą ſenthencią w rádzie GórnDworz Ee; wiele pocżćiwego/ y pożytecżnego vrość może iemu/ y poddánym iego/ ze ſpráwiedliwośći ze ſzcżodrobliwośći/ z wielkiego sercá/ z dobroći/ y z inych cnot/ ktore należą bogoboinemu pánu GórnDworz Ee3; ModrzBaz 93v; LatHar 537; opátrznégo A. o którégo cnoćie/ dowćipie y dobroći od wiele ludźi dobrych wźięliſmy świádectwá/ ná Woźnégo źiemie Krákowſkiéy obráliſmy SarnStat 573.

W przeciwstawieniach: »dobroć ... niecnota« (1): áby ſie dobremu wedle cnoty iego rowno płáćiłá dobroć iego/ á złemu wedle niecnoty iego áby ſie też rowno płáćiłá niecnotá iego. RejZwierc 55.

»dobroć ... złe« (2): [człowiek czyni dobrze] gdy wſzyſtko złe/ dobroćią ſwą zwyćięża: zá złe dobrym oddawa [Vulg Rom 12/21] CzechRozm 243v, 98v.

W apostrofach modlitewnych do Boga: »twoja dobroć« (3): Przeto proſſę twé boſkié dobroci/ podlug obietzaniá iego/ racży mi go przywrocitz OpecŻyw 163v; Dźiękuię dobroći twoiey/ zá ſzcżęśliwe przeminęłey nocy przeſpánie: odpocżynienie to moie ofiáruię tobie LatHar 44; Dźiękuię tobie zá wſzelkie zlitowánia nieprzebráney dobroći twoiey/ ktoremiś nam niegodnym racżył rátunku dodáć LatHar 566.

W charakterystycznych połączeniach: dobroć boska (boża, Boga, bostwa) (52), człowiecza (ludzka) (2), bezmierna (niezmierna) (11), nieogarniona, nieoszacowana, nieprzebrana (4), nieprzeżytna, nieskończona (3), niewymowna (9), niewysłowiona, nieznośna, osobliwa, pańska (pana)(25), (prze)dziwna (2), wielką (29).

Przysłowia: KOniecpolſkim ácż názbyt/ nie zbywa vrody/ Ale dobroć tę by mogł/ kłáść ſnadź y ná wrzody. RejZwierz 63.

Zbytnia dobroć ſzkodliwa. RejZwierc B2, 148.

dobrocią y na ſrozſze źwierze Vgłaſzczesz/ y Lew bierze z człowiekiem przymierze/ Z tym ktory mu ieść dawa StryjKron 566.

Zwrot: »okaz(ow)ać (a. ukazać, a. pokazować) dobroć« (5): duch ſzwyąty chczącz yuſz ukazacz dobrocz ſwoyą, nathchnąl duchem uyſokyem proroky PatKaz II 54v; LubPs R6 marg; HistRzym 80; Nágródź nam płácz poćiechámi/ Okaż dobroć ſwą nád námi. KochPs 137; LatHar 219.
Wyrażenia: »hojna, obfita dobroć; hojność dobroci« [szyk 3 : 2] (3 : 1; 1): [Bóg] nas s pośrzod nieprzyyacyoł ſwą możnoſcią wywiodł A w obfitey dobroći ſwey ná wieki ſie rozmogł LubPs dd5, dd5v; RejWiz 52; Odpuść kaźń/ odpuść winę ślubu nie mądrégo/ A tę ofiarę przyymi/ y bądź iéy łáſkáwem/ Spráwuiąc to dobroćią twą hoyną/ nie práwem. ZawJeft 47; LatHar 457.

»litościwa dobroć« (1): BOże [...] rácż ią [królową] z litośćiwey dobroći twoiey długowiecżnym zdrowiem y ſzczęśćiem obdárzoną/ ná gośćiniec wiekuiſtego zbáwienia prowádźić LatHar 627.

»miłosierna dobroć« (2): by był Duch ſwięty z miłoſierney dobroći twoiey thego w nas nie obiáſnił/ tedybychmy byli temu nigdy nie zrozumieli. RejPos 142v.

»prawdziwa dobroć« (1): pokutá yeſt ſerdeczna ſkruchá y żal grzechu z vprzeymym wzdychánim ku odpuſſczenyu grzechu/ y prawdźiwey dobroći. KromRozm I H.

»dobroć przyrodzenia« (4): czo ktory ſpoſob albo poſtawa cżłonkow cżłowiecżych znamionuie, ieſtli dobroć albo złoſć przyrodzenia. GlabGad A4; [bruzda weśrzód podbródku] vkazuie dobroć przyrodzenia y ſkłonnoſć ku wſzewu [!] dobremu. GlabGad O7, M, Mv.

»przyrodzona (a. wrodzona) dobroć« = bonitas ingenii Mącz [szyk 4 : 3] (7): RejPs 157; Mącz 26b; Pan z oney dobroći ſwoiey przyrodzoney przedſię nędzniká opuſzcżáć nie racży RejAp 2; iáko przyrodzony rozum/ zá náuką doſkonálſzy bywa: ták záſię wrodzona dobroć/ zá zwycżáiem doſkonálſza ſie sſtawa. GórnDworz Hh4; CzechRozm 218; GrochKal 3; SarnStat 153.

»szczyra (a. szczera) dobroć« = ipsissima bonitas Mącz (15): LubPs Tv, Cc2 marg; Ale pátrz iáką łáſkę nád nędznikiem zyáwił/ S ſzcżyrey ſwoiey dobroći/ nie z iego godnośći RejWiz 52v; BibRadz I 8b marg, II 17b marg; Mącz 174b; RejAp AA4v; RejPos 142, 147v, 171v, 329v; RejPosWstaw 21v; CzechRozm 266; ArtKanc I4; Bo BOg nas vſpráwiedliwia z ſzczerey dobroći y ſzczodroty ſwoiey/ bo tego záſłużyć nikt nie może. SkarKaz 349a.

»dobroć święta« [szyk 2 : 2] (4): Iż wierne ſwe wywodziś [!] z więzyenia ſrogiego. A w ſwiętey twey dobroći chowaſz ie beſpiecżnie LubPs gg3v, L2, dd5, dd5v.

»dobroć uprzejma« [szyk 1 : 2] (2): [o Pawle Wilczku] Vcżynnośći doſtátek bez wſzego wątpienia/ Dobroć práwie vprzeymą tu maſz s przyrodzenia PaprPan I2v; KochPs 172.

»wieczna dobroć« [szyk 2 : 1] (3): LubPs dd4v; RejZwierc 5v; Y my twéy wiecznéy dobroći vfamy/ Ze w twym kośćiele wrychle ſtánąć mamy KochPs 92.

»wnętrzna dobroć« (1): Czudność tedy zwierzchnia prawdziwy znák ieſt/ á piątno/ wnętrzney dobroći/ iáko piękny kwiát ná drzewie znákiem ieſt dobrego owocu GórnDworz L15.

»dobroć wszechmocna« [szyk 1 : 1] (2): RejZwierc 266; O dobry Iezu/ niech mię nie zágubia nieprawość moiá/ ktorego ſtworzyła wſzechmocna dobroć twoia. LatHar 25.

Szeregi: »dobroć i cierpliwość« [szyk 1 : 1] (2): [człowiek pobożny] ſie z tąd ná ſercu ráduie/ gdy kogo dobroćią ſwą y ćierpliwośćią prawdźiwą zwyćięży y pohołduie. CzechRozm 243v; WujNT Rom 2 arg.

»dobroć, (i, a) cnota« [szyk 10 : 4] (14): MurzNT A4; Pánowye zwirzchni dla ſwey dobroći á cnoty byli by bogowie GliczKsiąż H2v, P7; WSzytkich ſkárbow ná świecie/ y wſzytkiego złotá/ Godnáby/ zacna páni/ twa dobroć/ y cnotá. KochZuz ktv; Separatim de probitate alicuius dicere, Ná oſobliwośćy o cziyey cnocie á wielkiey dobroći mówić. Mącz 280d, 323c, 366d; GórnDworz Q5v; KuczbKat 400; Pátrzay że tu ná co złym złość/ á ná co poććiwym dobroć á cnotá wychodzi. RejZwierc 102; PaprPan I3v; SkarŻyw 270; COż dźiś po Cnoćie/ gdy niecnotá płáći? Co po dobroći/ gdy człek ná niéy tráći? PudłFr 9; Calep 136a.

»darmo a z dobroci« (2): Pátrzayże tu godnośći nędznego cżłowieká/ A dziwney Páńſkiey łáſki nád nim áż od wieká. [...] Dármoć mu á z dobroći tá ſie łáſká sſtáłá. RejWiz 53; RejAp AA4v.

»dobroć, (abo) dobrotliwość« = benignitas, bonitas Vulg [szyk 2 : 2] (4): KromRozm I B3v; Mącz 366d; A owoc Ducha ieſt/ miłość/ weſele/ pokoy/ ćierpliwość/ dobrotliwość/ dobroć/ nieſkwápliwość/ cichość/ wiárá/ mierność/ wſtrzymieźliwość/ czyſtość. WujNT Gal 5/22 [przekład tego samego tekstu KromRozm I B3v], Rom 15/14.

»(roz)gniew(anie) i dobroć« (2): Serce mi ſie fráſowáło cáły dzyeń rozmyſláyąc/ [...] Roſzcżytáiąc ſwe złe ſpráwy á gnyew y dobroć iego/ Y yeſli ſie gdy zmiłuye á pocyeſzy ſmutnego. LubPs R5; BibRadz Is 60/10.

»lutość i dobroć« (2): Wyſłuchay proſzę/ me rzewliwe łkánie/ Według lutośći nigdy nieprzebráney/ Y dobroći twey wiekom vkazáney. GrabowSet I3v.

»łaska (a. łaskawość), (i, a, abo, i też) dobroć« [szyk 21 : 22] (32): Tak Kroly yego Mcz rozvmye yſch tho nyſkand ynand nyepochodzy yedno sdobroczy y zlaſky they Samſzyeczkyey. LibLeg 11/152; KromRozm III A8v; OrzRozm L3v; Richley dobroć/ i łaſka/ richley chuć wzaiemna W tim ci poſłużyć może/ i ludzkoſć przijemna. KochSat B4v; gdy cnoty weſzły ná ſwiát zá łáſką/ á dobrocią nátury/ záraz też złośći dla oney przećiwnośći ſpiętey/ muſiáły im pomocz towárzyſtwá GórnDworz I; RejPos 140v, 147v; niezmierna dobroc y łáſká Boża wielkiey chwały y dźiękowánia bárzo ieſt godna KuczbKat 225, 205; WujJud B; RejPosWstaw 21v; Nád to Pan Bog wſzechmogący przez ſłowo ſwoye podáie ſie nam/ ze wſzytkiemi ſkárby łáſki á dobroći ſwoiey. RejPosRozpr c4; CzechRozm 214v, 221, 266; [Bóg anioła do grzesznych śle] áby tym więcey tákiey ſię łáſkáwośći Boſkiey/ y dobroći á obmyślánia iego około nas wſtydzili/ y rychley wzruſzyli SkarŻyw 557; StryjKron 145; CzechEp 283; NiemObr 113; My tedy znáiąc táką niezmierną łáſkę á wierutną dobroć tego Páná y dobrodźieiá ſwego/ záprawdę powinniſmy go miłowáć WerGośc 208; KochPieś 72; ArtKanc B4v, P14v; KochWr 23; drogy zadney vsiebie wynalesc niemoze. wszak ze będzieli muod WKM. podana nie odmawia iey pewien tego będąc ołasce y dobroci WKM. ActReg 108, 108; GrabowSet O3, Pv, P3; WujNT 520; SarnStat 153, 1002; SkarKazSej 692b.

»łatwość i dobroć« (2): Bo częſto śie ſynowie zbytnią oycow ſwych łátwośćią y dobroćią pſuią KuczbKat 310.

»dobroć, (i, a) mądrość« = bonitas et prudentia Modrz [szyk 8 : 6] (14): yeſt [Chrystus] yaſnoſzcz ſzwyatloſzczy ſzwyerczyadlo bez zmazy a vyobrazenye dobroczy y mądroſzczy bozey PatKaz I 4v; WróbŻołt dd4v; MurzNT 103v; KromRozm II r3; BibRadz II 135c marg; Gdy tedy ten młodzieniaſęk [!] lata ſwe dobroćią y mądrośćią przewyſzſzał/ tedy go za dziw nieiaki temu to ſtarcowi pokazali. KwiatKsiąż E3; Ale kthoż może miłość niebieſką tę/ ktora s pięknośći/ z dobroći/ z mądrośći/ boſkiey ſie wzniecza doſkonále chwálić? GórnDworz Mm6; Nád to ieſzcże/ ony oycámi zowiemy/ ktorych opiece/ wierze/ dobroci y mądrości inſzy ludźie poleceni bywáią KuczbKat 305, 410; WujJud 50; ModrzBaz 13; ArtKanc I11; LatHar 665; SkarKazSej 660b.

»dobroć, (a, i, albo) miłosierdzie« [szyk 18 : 5] (23): ZapWar 1535 nr 2413; LubPs Tv; BibRadz I 103c marg; W pthaku Pelikanie wielką dobroć á miłoſierdzye przećiw dzyeciom ſwoim [Pan Bóg naznaczył]. BielKron 1v, 148v; RejAp 50v; RejPos 157v, 169, 171v, 208v, 284v; wolę ia thych ſłupow nábudowáć około ſiebie co ſie nigdy nie obálą á wiecżnie trwáć będą/ to ieſt/ ieden s cnothy/ drugi s ſpráwiedliwośći/ trzeći z dobroći á z miłoſierdzia RejZwierc 50; RejPosRozpr b3; KarnNap D; KochPs 135; SkarŻyw 164; NiemObr 99; ná zaſługi moie nic ſię nie ſpuſzcżam/ ále nádźieię w dobroći y miłośierdźiu twoim pokłádam. LatHar 206; WujNT 391; Iáko człowieká znamy z twarzy/ ták P. Bogá z dobroći/ z miłośierdźia/ z łáſkáwośći/ z prawdy/ y z innych cnot iego Bozkich SkarKaz 278a, 280b; SkarKazSej 665a, 707b.

»miłość, (i, albo) dobroć« [szyk 3 : 2] (5): O boże wſſechmotzny niewymowné dáwam dzięki twé miloſci albo dobrocij/ ijżeſmi twégo ſyna dál OpecŻyw 15; A gdy ſie vkazáłá dobroć y miłość ku ludzyom zbáwicielá náſzego Bogá/ nie wedle vcżynkow náſzych/ ále z miłoſierdzya RejPosWiecz3 98; CzechRozm 53v, 89v; O nieoſzácowána dobroći y ku Rzeczypoſpo: miłośći/ kto ćię dźiś náśláduie? SkarKazSej 669a.

»dobroć, powścięgliwość« (2): Mnie ſie to niezda pánie Wapowſki/ áby dobroći/ powſcięgliwośći/ y inych cnot ktore chceſz w. m. áby Dworzánin wlał w ſwego páná/ náucżyć ſie ktho mogł GórnDworz Ee8.

»dobroć, (i) prawda« (3): LubPs L2; W twym kośćiele chwálebné imię twé wſpomionę/ A to więc prze dobroć onę/ Y prze wrodzoną/ boże wiecżny/ prawdę twoię KochPs 201, 83.

»dobroć, (i) skromność« = probitas et moderatio Modrz [szyk 1 : 1] (2): RejZwierc 49; ſą nikcżemni/ ktorzi pochlebuiąc dźiatkam wielkich Pánow [...] pirwey w ich ſercá cedzą pychę y nádętość/ niżli iáką wiádomość dobroći y ſkromnośći. ModrzBaz 12.

»dobroć i (a) sprawiedliwość« [szyk 5 : 3] (8): GliczKsiąż E8v; LubPs gg4; My theż y ſpráwiedliwość/ y dobroć/ y nieśmiertelność mamy/ przez Kryſthuſá z łáſki/ ále nie z nátury iáko Syn. GrzegRóżn D3v; RejZwierc 44v; Tám ſtąd poznáwáć muśimy/ co ieſt dobroć y ſpráwiedliwość/ á co złość y niepobożność. WujJudConf 74; CzechRozm 218; WujNT 259; [Faryzeusze] ná zwierzchownych tylko vczynkách pokłádáli dobroć y ſpráwiedliwość ſwoię SkarKaz 310a.

»dobroć, (i) srogość« = bonitas et severitas Vulg [szyk 1 : 1] (2): Obáczże tedy dobroć y ſrogość Bożą: to ieſt/ przećiwko tym ktorzy vpádli/ ſrogość: á przećiwko tobie dobroć WujNT Rom 11/22.

»dobroć, (a, i) stateczność (a. statek)« [szyk 2 : 2] (4): nye godziło ſie dzyatek ſwych káráć [...] gdyby dzyatki ſáme dobre były/ s przyrodzenya dobroć á ſtátecżnosć miłowáły. GliczKsiąż F6, H7v; [o Chodorowskim] STátecżność tu y dobroć ſpołem ſie zmieſzáłá/ A ſnadź ieſzcże w pieluchach onego záſtáłá PaprPan D, G3.

»(ni, nie) dobroć i (ani, ale) strach (a. bojaźń)« [szyk 2 : 1] (3): Bo gdy ſobie wſpomionieſz dobroć y ſtrách iego/ Będzyeć iuż żal obráźić Páná ták możnego. RejWiz 187, 50; ieſli białogłowy kęs co dobrego cżynią/ że im to nie z dobroći/ ále z boiáźni pochodzi. GórnDworz Y5v.

»dobroć a swoboda« (2): vbráwſzy ią [niewiastę z wyspy] w cudne odźienie/ bo ten tám lud nágo chodźi/ nákarmiwſzy dobrymi potráwámi y vpoili winem łágodnym/ darowawſzy puśćili ią záſię do ſwoich wolno. Oná potym wſzem ſwoim opowiádáłá wielką dobroć á ſwobodę gośći przypłynionych. BielKron 441, 447.

»dobroć i świętobliwość« (2): Oſtatecżnie dobroć y ſwiętobliwoſc iego w tym ſie vkazała/ iż gdy vmarł [...] niebył ieden w mieſcie ktoryby go niezałował WróbŻołtGlab A4v; dobroći y śwyętobliwoſći yego [Boga] náſládowáli/ á przykazánya yego pełnili. KromRozm II kv.

»dobroć i uprzejmość« (2): Więc ktemu táż fortuná tym go vſtroiłá/ Ze dobroć y vprzeymość wielką w nim ſpráwiłá. PaprPan E4.

»(wiel)możność, (i) dobroć« [szyk 2 : 1] (3): OpecŻyw 108; Tu obacżáć mamy. I. Pocżątek z wyſławiániem możnośći y dobroći Páńſkiey. LubPs G2 marg; Odpuśćże nam winy náſze/ ktoremi gniewamy záwſze/ dobroć y wielmożność twoię/ vkáżże nam łáſkę ſwoię. ArtKanc D2v.

»dobroć, (i) wstyd« = verecundia, probitas Modrz [szyk 3 : 2] (5): wſzytkim wobec pocżćiwym [białem glowom] trzebá cnoty małżeńſkiey/ trzebá wſtydu/ dobroći/ bacżenia/ porządku/ vmieiętnośći/ iáko dom ſwoy rzędzić GórnDworz V8, B7v; Lecż ono źrzetelna rzecż ieſt/ iż gdyby ſtátecżne wychowánie/ wſtyd/ dobroć/ cnotliwe á święte obycżáie w ktorey Rzecżypoſpolitey moc miáły/ tedyby tám Státutow lub praw nietrzebá ModrzBaz 69v; KochPieś 39; Phil G4.

»(wszech)moc(ność), (i, a) dobroć« [szyk 13 : 3] (16): LubPs gg4; Abowiem on ſam ieſt Bog á Pan wiecżney mądrośći/ mocy/ y dobroći ſpolnie z Synem ſwoim y z Duchem świętym BibRadz I *3, I 303c marg, Ps 59 arg, 144 arg; dał [Bóg] tę znáiómosć: żeſmy vználi iego wielmożność/ moc/ y dobroć/ mądrość/ y opátrzność we wſzyſtkich rzeczach BiałKat 76, 156; KuczbKat 410; WujJudConf 49v; KochPs 86; Kśięgi ſwoie zwał wſzyćiek świát/ y káżde námnieyſze ſtworzenie. Bo wnim dobroć/ wſzechmocność/ y bogáctwo Boſkie/ poznáć y wycżytáć mogł. SkarŻyw 56, A3; LatHar 147, 219 [2 r.], 457.

»dobroć, zacność« (2): niepatrz więcyi na dobroć zacnośc ludzką/ niſz na práwdę pana twoiego i ſłowa iego MurzNT 126.

»dobroć, (a(l)bo, a, i) złość; złość z dobrocią« = bonum et malum Modrz, Vulg [szyk 15 : 7] (22; 1): BierEz I4; TAkież y po ocżu dobroć albo złoſć może być poznana GlabGad N5v, A4, L8 [2 r.], M [2 r.], Mv [2 r.], N3v; SeklWyzn b3; Y niepodobna to rzecż v Bogá y v ludzi/ áby złość z dobrocią iednákiey odpłáty były kiedy. BielKron A5; pan chceli áby go ći/ ktorym on roſkázuie zá co mieli/ muśi raz dobrocią/ drugiraz złoſcią nárabiáć GórnDworz Ff7, Bb4v; RejZwierc 102; BudBib Prov 14/22; Bo ſpráwiedliwość á nieſpráwiedliwość/ dobroć á złość nie przeto ſą rzecży rozne/ że ták o nich ludzie rozumieią y ná to ſię zgadzáią ModrzBaz 1v, 29; ArtKanc P15, P20v, T; Oto Krolu chwały/ pátrz iáko ſię wſławiłá złość moiá/ á dobroć twoiá? LatHar 269; SkarKaz 611a. [Ponadto w innych połączeniach strukturalnych 3 r.].

Wyrażenia przyimkowe: »dla dobroci« (10): SeklWyzn b3; HistAl E6v; GliczKsiąż H2v, H6v; [Bóg] Ma być od nas zawżdy chwalon/ dla dobroćy iego tcćion. SeklPieś 31; BibRadz I *6v, Ps 144 arg; Poetowie piſáli ie [Helenę i Klitemnestrę] nie ná zyemi ále ná niebie ſie vrodzić dla ich oſobliwych rozumow/ dobroći/ y cudnośći. BielKron 21v; ArtKanc M20, Q9.

»prze(z) dobroć« (14): Gdy ktorą rzecż w ſwey mocy maſz/ A inemu iey dopuſzcżaſz: Prze ſwą dobroć k temu przyidzieſz/ Bárzo iey łatwie pozbędzieſz. BierEz M3; OpecŻyw 107; KOloman wzgárdził pleſzem á ſtolec krolewſki przyiął [...] przez brátá młodſzego dobroć BielKron 301v; PaprPan Aa3v; vczyń łáſkę zemną Prze dobroć ſwoię świátu nie táiemną. KochPs 34; Confitemini domino quoniam bonus. Chwalćie páná prze dobroć iego niewymowną KochPs 163 [idem 177, 179], 42, 103, 160, 177, 179, 201; ArtKanc B4v; GrabowSet F3v.

»w dobroci« = in bonitate Vulg (11): Bonus es tu: et in bonitate tua doce me iuſtificationes tuas. Dobris thy ieſt/ á w dobroci twey racży mie navcżyć ſprawiedliwoſci twoiey. WróbŻołt 118/68 [przekład tego samego tekstu LubPs bb2]; O Pánie tyś w dobroći twey ieſt wiecznie nieſkońcżony LubPs dd6v, aav, bb2, dd4v, dd5, ee5, gg3v; abowiem w rozgniewániu moim vderzyłem ćię był/ a w dobroći moiey zmiłowałem ſię nád tobą. BibRadz Is 60/10; ArtKanc 110v, T.

»według dobroci« = secundum bonitatem Vulg (2): Y vcżyniłeś w nas Pánie Boże náſz/ według wſſelkiey dobroći ſwoiey/ y według wſſyſtkiego zmiłowánia twego onego wielkiego: iákoś mowił przez ſlugę twego Moizeſſá Leop Bar 2/27; GrabowSet I3v.

»z dobroci« = de bonitate Vulg (61): OpecŻyw 33; [Syn Boży] od uyekow s ſwey beſzmyerney dobroczy umyſzlyl ſtąpycz naſzwyath PatKaz II 30, 45v; ZapWar 1535 nr 2413; LibLeg 11/152; RejKup r7, z6, dd7v; GliczKsiąż P7v; LubPs cc2 marg; RejWiz 52v, 53, 169v; Leop 4.Esdr 7/68; BibRadz I 103c marg, II 17b marg; BielKron 441; RejAp AA4v, 50v; GórnDworz L1; RejPos 140v, 142, 142v, 147v [2 r.], 171v, 329v; BiałKat 76; kiedy my nawięcey mnimamy iżeſmy iuż zginęli [...] tedy Pan Bog nawięcey z wielkiey dobroći ſwoiey ſzuka nas y ſtára śie o nas KuczbKat 376, 110, 205; RejPosWstaw 21v; RejPosRozpr b3; CzechRozm 53v, 89v, 266; KarnNap C2v; Ten [Bóg] nas/ z ſwéy dobroći żywéy/ Odiął śmierći vkwápliwéy KochPs 95, 199; SkarŻyw 270; CzechEp *3; NiemObr 16; ArtKanc F19v, I4; ActReg 108; GrochKal 3; Vćieſzyłeś mnie/ z ſwey dobroći/ Pánie/ Odmieniłeś płácż/ w weſołe śpiewánie GrabowSet I, C3, Pv; LatHar 627; WujNT 391, 520; Iakóż tego z dobroći ſwéy pánſkiéy/ wſzem áż do Séymu przyſzłégo Koronnégo pozwalamy SarnStat 96, 153, 1002; SkarKaz 209b, 349a, 611a; SkarKazSej 672b, 699b; Ktorym dobra przypádły bez prace y troſki/ Po rodźicách y krewnych/ tak z dobroci Boſkiey. KlonWor 55.

»za dobrocią« (2): dobroćią Bożą przez Duchá świętego podáne ſą nam ty Kſięgi święte/ ktore zowiemy Biblia BibRadz I *7; GórnDworz I.

W przen (2): á coś theż w. m. o pięknośći powiedział/ iákoby miáłá być promieniem dobroći Bożey/ á kthemu záwdy dobra/ ia thego nie bacżę GórnDworz L14, L1v.
2. Dobro uczynione lub okazane komuś [w tym 43 r. pl] (64):
a. Dobrodziejstwo wyświadczone człowiekowi przez Boga; bonitas Vulg (41): racż na mię grzéſſną wſpominatz/ ij na dobroci ktorés mi rácżyl vdzialatz OpecŻyw 166v; PatKaz II 45; W tym pieniu chwali Prorok pana boga y dobroci iego iże niebo ſtworzył [...] iż też angioły ſtworzył/ iż ziemię vmocnił WróbŻołt hh6v; Vcżyniłes dobroć z ſlugą twoim [bonitatem fecisti cum servo tuo] miły panie według obietnice twoiey. WróbŻołt 118/65, V6, V7, oo4v, vv; SeklWyzn e3v; SeklKat E4, G2, S; BielKom E7; wylicża tu porządnie wſzytki dobroći Páńſkie/ iáko lud ná puſzcży kármić racżył/ iako im dał mocne krole z obiecáną zyemią w poddáńſtwo ich. LubPs Z4v; Nadobne okazánie kościołowi ſwięthemu dobroći Páńſkich/ áby ich będąc wydzyęcżen/ dziękował zá nie Pánu. LubPs eev marg, O6, P3v marg, Q, X4 marg, S4v (20); RejWiz 52; áby okazał w wiekach przyſſlych hoyność bogácthwá łáſki ſwoiey/ w dobroći nád námi [in bonitate super nas] w Chryſtuſie Iezuſie. Leop Eph 2/7; tedy nam ieſt potrzebá wiedzieć/ co ieſt Duch ſwięty/ á iákie ſą dobroći iego/ y ſpráwy iego. RejPos 140v; CHwal Páná poki żywieſz/ ſław dobroći iego Duſzo ma: poki cżuieſz władzą duchá ſwego GrabowSet Dv, Kv, K3.
Wyrażenie: »szczodre dobroci« (1): Wyznánie dziwnych ſpraw Boſkich/ y dziękowánie zá iego ſzcżodre dobroći. LubPs Cv marg.
Szereg: »błogosławieństwo i dobroci« (1): iż przez łácne ſtháránie [...] doſtąpić możemy onego błogoſłáwieńſtwá á onych nieſkońcżonych dobroći RejPos 141v.
b. Dobry uczynek, dobrodziejstwo uczynione przez człowieka (23): Niepożytecżneć złych dobroći/ Zá lekárſtwo iad ći wroći BierEz I4, Q, Qv; Nám nauka/ aby żádny wſobie niedufál/ ani wſwych dobrociách/ bo ſám pán Iezus w ewanielij mowi naucżaiątz. Gdy wſſytko popelnicie nácżeſcie obwiązani przikázanim moijm/ ieſſcże mowcie/ ſludzyſmy nieużytecżni. OpecŻyw 35, 30v; Dobroć oddaway á nad nędznymi lutoſciwy byway. BielŻyw 19; Tymći to obyczáyem y żydowye dobrze vczynili/ iż páná Kryſtuſá o śmierć przypráwili/ przez ktorą my zbáwyenye mamy. Bá y czárt by w tym ſwą cząſtkę dobroći myał/ ktory żydy ktemu przywyodł KromRozm I L2v; proſtego á vprzeymego miedzy ludźmi nie náleść. ieden drugiego krwie prágnie: mąż brátá ſwego ná śmierć łowi. Złość ręku ſwoich dobroćią zowią SkarKaz )(3; PudłDydo Bv.
Przysłowie: Stárádawna przypowiesć/ Gdźie co złego płáći/ Dobtoć [!] tám bez pochyby myto ſwoie tráći. Prot B2v.
Zwroty: »dobroć za złość oddawać« (1): [Chrystus] roſkazał dobroć za zloſc oddawać/ á toc ieſt dać plaſc/ gdi ſuknią weźmą SeklKat I2.

»złością (a. złym, a. złość) oddawać dobroć (a. za dobroć)« [szyk zmienny] (10): March1 A4; Ieſtliżem ia wraczał zle tym ktorzy mi złym oddawali (dobroći moie) [si reddidi retribuentibus mihi mala] niechći ſluſznie vpadnę od nieprżyacioł mych beź pożytku. WróbŻołt 7/5; RejPs 224v; Samemuć to dám rozeznać Ieſtli przyſtoi oddawać Komu żłoſcią czyę dobroć RejJóz F3, F3 marg, H; Iż kto złoſcią zá dobroć tu oddawa komu/ Ze ſie temu nie ſzcżęści nigdy w iego domu. HistLan F4, B3; wſtań a goń zá mężmi temi/ á dognawſzy ich tedy rzecżeſz do nich: przecżeśćie oddáli zlość zá dobroć [quare reddidistis malum pro bono] BudBib Gen 44/4; CzechRozm 243.

»dobroć płacić złością (a. niewdzięcznością); co złego płaci dobroć« [szyk zmienny] (2; 1): Prot B2v; Ktory ſie w tey niecnocie gdy iuż raz záplecie/ Iż ſie imie dobroći niewdzięcżnoſcią płáćić/ Tákowyć ſie iuż nigdy niechce z ludźmi zbráćić. HistLan F3v; To Pan [...] Kto nie tla zgubną żądośćią Poſpolſtwu dufa z bácżnośćią/ Ktore dobroć płáći złośćią RybGęśli C3.

Szereg: »dobroć i złość« (1): Bog żiwy nieſkonċony Obraz z Oicza wyraſzony A jeden na wyſokoſczy Czo płaczy dobroczy y złoſczy RejKup o6v.
3. Najwyższa wartość abstrakcyjna; ideał absolutny; bonitas Vulg (44): OpecŻyw 143v; HistAl I8; I przetóſz on ſám [Bóg] ieſt ſprawiedliwością naſzą/ on dobrocią naſzą/ gdyſz ſwoiéi niemámy MurzNT A4v; [dzieci źle wychowywane] ku dobremu á ſtátecżnemu yákoby wedle Bogá y dobroći przyſtáło poſtánowyenyu nye mogą przysć áni przyſtąpić GliczKsiąż H5; GórnDworz L15, L16v; nieprzyiáciel móy [...] Chęć mi niechęćią oddał: y dźiś mię ſromoći/ Zem przyiaćielem záwżdy dobroći [Vulg Ps 37/21]. KochPs 56; PudłFr 46; Oycże dobroći/ łáſká nieſkońcżona Twa/ niech mię ſámá broni GrabowSet N2; Ogniu niezgáſzony/ miłośći gorąca/ Słodki Chryſte IEzu/ dobroći płynąca [...] Oświeć mnie GrabowSet Q3v, I3, K3v; LatHar 164; KołakSzczęśl A4; O dobroći ktora dáry twemi nápełniaſz wſzytko ſtworzenie: iáko ćię chwalić y miłowáć nie mam? SkarKaz 279b; SzarzRyt B4.
Zwrot: »naśladować dobroci« = sequi bonitatem Vulg (4): Ci ktorzy oddawali złe za dobre vwłacżalimi bowiem ia naſladowałem dobroci. WróbŻołt 37/21 [przekład tego samego tekstu Leop ]; LubPs bb2; Leop Ps 37/21; Bo nam ten [Bóg] ieſt dobry/ pod ktorym żywiemy/ náśláduiąc pobożnośći y dobroći CzechEp [394].
Wyrażenia: »istotna dobroć« (1): bo tákowey cudnośći ina przycżyná nie ieſth/ iedno piękność duſzna: á táż ieſt iſtotną dobrocią GórnDworz L16v.

»najlepsza i najwiętsza dobroć« (1): Deus optimus maximus, Pan Bóg naylepſza y naywiętſza dobroć. Mącz 266d.

»najwyższa, wysoka dobroć« (5 : 1): Zachować w radzie taiemnoſć ieſt wyſoka dobroć. BielŻyw 96; KromRozm II b2; ſmieſz mowić y piſáć/ náprzećiwko Pánu Bogu/ nawyſſſzey dobroći y tzyſtośći KrowObr 220v; Repudiare volupatis patricinium, Nie chcieć więcey dzierżeć s temi którzi roskoſz zá nawyſzſzą dobroć poczitáyą. Mącz 284a; GórnDworz Mm5v; LatHar 297.

»nieskończona dobroć« (2): Słuchayże pilno coć tu powieda oná nieſkoncżona dobroć/ á ten iuż nam zeſłány błogoſłáwiony Syn iego RejPos 146, 149v.

»dobroć niestworzona« (1): Pan Kryſtus dobroć nieſtworzoną [!] chćiał/ áby káżdy człowiek Krześćijáńſki/ z nyeiákiey ſtrony wiedźyał o dniu onym oſtátecznym. LeovPrzep F4v.

»sama dobroć« (3): [Boga nazywamy] Nie tylko dobrym/ co ieſt mnieyſzą rzecż/ ále też y ſámą dobrocią/ co ieſt rzecż więtſza. SarnUzn B8, C; Acacia id est Innocentia ‒ Sama dobrocz. Calep 11a.

»studnica dobroci« (1): PAnie náſz ſtudnico dobroći/ Oycże nie rodzony/ od ćiebie wſze dobre pochodzi ArtKanc B14.

»dobroci źrzodło« [szyk 1 : 1] (2): Tyś dobroći źrzodlo/ y to ták trwáć będźie/ Tyś ſtudnicá łáſki nieprzebrána wſzędźie GrabowSet Dv, X3v.

Szeregi: »dobroć, doskonałość« (1): [Arystoteles powiada być jednego sprawcę wszech rzeczy] temu ſámemu dáie dobroć/ doſkónáłość y wyborność/ nád iné wſzyſtki rzeczy OrzQuin O3.

»dobroć i istność« (1): Alem ią [Bóg] ieſth nie tylko miłoſierny/ ále też ſámo miłoſierdzie/ ſámá dobroć y ſámá Iſtność SarnUzn C.

»dobroć, (i) miłosierdzie« [szyk 1 : 1] (2): PAn bog w troycy iedyny/ mądroſć nieſkonczona Dobroć y miłoſierdzie/ moc niewyſłowiona Ieſt ták namiłoſciwſſy/ w káżdey ſwoioy [!] ſpráwie. KlerWes A; SarnUzn C.

»miłość, dobroć« (2): OpecŻyw 91; O miłośći coś ſłowy nie ieſt wymowiona/ O dobroći/ coś ſmysły nie ieſt ogárniona/ [...] Rácż mi to/ proſzę ćię/ dáć GrabowSet P3.

»dobroć, (a, i) prawda« [szyk 2 : 2] (4): KromRozm II b2; GliczKsiąż K7v; Tyś ieſt Bog [...] Tyś prawdá nieſkońcżona/ dobroć/ żywot/ zdrowie RejWiz 165; bo iego [Boga] Drogi/ dobroć á prawdá GrabowSet G4.

4. Szczęście wiekuiste; bonitas Vulg (3): Abych oglądał w dobroći [in bonitate] obráne twoie ábjch ſię weſelił weſelem narodu twego BudBib Ps 105/5.
Szereg: »dobroć i (albo) zbawienie« (2): Przytym proſy iego ſwięté miloſci/ aby rácżyl w tobie przemienitz tzoby bylo przeciw dobroci ij zbawieniu twému. OpecŻyw [57]v; vczynki konyecznye nie nyepomagáyą ku dobroći álbo zbáwyenyu. KromRozm I [H3].
5. Wartość, wysoka jakość (21):
a. O rzeczach konkretnych; bonitas Modrz, JanStat (14): Palladius lekarz ieden powiada yże naſienie w iedney bani ieſth rozne [...] ktore ieſt na dole baniey to ieſth mnieyſzey dobroci FalZioł I 39c; Też tu maſz drugie niepoſpolitey dobroci/ od iednego zacznego cżęſto kroć pokuſzono z vżytkiem lekarzſtwo. FalZioł V 81v; Tám też nie dáleko ieſt kſięſtwo Záringeńſkie/ gdzie wino roſkoſzne czerwone/ kthore może być przyrownáne y dobroćią y ſmakiem winu Wultureńſkiemu. BielKron 286v; IZby mogłá przydáć ſie zdrádá w tkániu ſukien [...] nietylko w vmnieyſzéniu dobroći [diminuenda bonitate JanStat 1054]/ ále też w długośći y ſzérokośći miáry álbo łokćiá SarnStat 281 [idem] 945.

dobroć czego (7): FalZioł V 63; GlabGad D6v; A gdi o dobrocz thakiego zlotego bil pithan, thedi powyedzyal ze dobri zlothi yeſth. LibMal 1545/94; A ták wiedząc iáka ſáletrá/ według iey dobroći wágę mieć. BielSpr 73; wedle mnoſtwá owocow ſwych námnożył oltarzow/ Wedle dobroći [iuxta ubertatem] ziemie ſwey náſtáwiáli obrázow. BudBib Os 10/1; ModrzBaz 119v; SarnStat 90.

Szereg: »(ani) wielkość i (ani, jako też) dobroć« = nec quantitas nec bonitas Modrz (4): Ale táki podatek wielu ludźiam zdał ſię być nieſpráwiedliwy: bo wybieráiąc go tylko łany licżono/ a niemiano bacżenia ná iych wielkość/ áni ná dobroć źiemie. ModrzBaz 119v; [gdzieby kto więcej dzierżał gruntu niżliby mu należało] powinien drugiému przez pomiárę ſpráwiedliwą we wſzytkich pożytkách iáko przydźie/ ták wielkośćią iáko téż dobroćią nárównáć SarnStat 1164, 90, 1164.
b. O abstraktach; bonitas Vulg [czego] (7): OpecŻyw 85v; [Maryja] byla wſzytkych cznoth napelnyona a doſkonale dobroczą cznoth oſzwyeczona PatKaz III 96; Owſzekic by śię lepſzą źięmią zdáł byc Gamaliel/ niſzli Paweł/ a wżdy inaczyi widzięmy/ A tak dobroci żięmie ku przyięciu ſłowa bożégo/ ſprzeſzłyi godnośći abo niégodności niéſądźmy MurzNT 66; Bo ſie hoynye w vſcyech twoich łáſká roſpłynęłá/ Dobroć błogoſławyenſtw Boſkich ták cye ogárnęłá LubPs M2v; Przyiaćielowi więrnemu żadna rzecż niemoże być przyrownaná/ y nie ieſt słuſſna wagá złothá y ſrebrá przećiw dobroći wiáry iego [contra bonitatem fidei illius]. Leop Eccli 6/15; Abowiem Korynthiánie mniemáli/ żeby moc Sákramentu krztu S. pochodziłá od dobroći krzćićielow: y przetoż ſię chlubili/ że byli ſynmi duchownymi zacnych ludzi. WujNT 579; WysKaz 7.

Synonimy: 1. łaskawość, miłosierdzie, uczciwość, życzliwość; 2. dobrodziejstwo, łaska; 4. szczęście.

Cf DOBRO, [DOBROŚĆ], DOBROTA, DOBROTLIWOŚĆ, DOBROTWA

LW