[zaloguj się]
[pdf]

ŁAPACZ (11) sb m

Oba a jasne (w tym w drugim a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N łapacz łapacze
G łapacz(o)w
A łapacza łapacze

sg N łapacz (4). ◊ A łapacza (3). ◊ pl N łapacze (1). ◊ G łapacz(o)w (2). ◊ A łapacze (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII(XVIII) – XVIII w.

1. Grabieżca; raptor Mącz, JanStat, Cn; accipiter, rapacida, rapax, rapo, trahax, vulturius homo Cn (8):

W połączeniach szeregowych (2): Mącz 346a; [klątwam kościelnym ma być podległy każdy, kto by śmiał najechać dobra kościelne] álbo tákowégo łápáczá/ naiezdniká/ ſkupowniká/ y nieſłuſznégo zatrzymáwáczá [raptorem, invasorem, occupatorem et detentorem JanStat 244] z rzeczą vłápioną [...] w obronę przyiął SarnStat 897.

Przen: Krętacz, wykrętny krytyk łapiący cudze błędy (2): Zoiluſſow ſie też zawiſnych nie lękam/ áni hardych ſtorżypietkow/ y ſproſnych á beſhumnych łápaczow/ ktorzy właſney ſwoiey cnoty y ćwiczenia niemáiąc inſzych poſpolicie dowćipom zayzrzą StryjKron A6.
Szereg: »łapacz a wykrętnik« (1): Azaſz nie máſz ſrogiego práwá ná owego łápácżá á ná wykrętniká ſpráwiedliwośći ludzkiey? RejZwierc 96.
a. Porywacz, gwałciciel panny; raptor JanStat (4): RAPTOR, ŁAPACZ. Pánnę kto gwałtownie vłápi, niech będzie bezecny SarnStat 642.
Wyrażenie: »łapacz panien (a. panny), białychgłow« = raptor virginis JanStat (2 : 1): OKoło tych/ którzy pánny y białégłowy gwałtem imáią/ ták ćhcemy bydź záchowano: żeby tákowy łápácz pánny o to práwem przewyćiężony wedle ſtárych Státutów cześć/ á ktora ná to zwoliłá/ dobrá wſzyſtkié dźiedźiczné y którékolwiek ine iéy przynależącé z poſágiem ná wieki tráćili. SarnStat 642, 510, 894 marg.
2. Zabiegający, ubiegający się o co z próżności lub chęci zysku; ambitiosus Modrz (3): A iż łápácżow á trądow/ iákom powiedział/ wſzędzie ieſt wielki pocżet [...] niechby dano moc ſędziam ná ſeymie obránym/ áby oni od tego cżáſu wedle ſwego zdánia/ ná mieyſce zmárłych inſze obieráli y ſtáwili ModrzBaz 93.

łapacz czego (2): Lecż y owo známienite ſą krzywdy/ ktoremi lichwiarze/ łákomcy/ á vrzędow łápácże [foeneratores avari et ambitiosi] Rzecżpoſpolitą trapią. ModrzBaz 82, 82.

Synonimy: 1. chwytacz, drapacz, drapieżca, drapieżnik, łupieżca, łupieżnik, unosiciel, uwodnik, wydzierca, złodziej; a. raptor.

LW