Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ŁĄCZYĆ

Następne hasło: ŁĄG »

ŁĄCZYĆ SIĘ (19) vb impf

W inf: łęczyć się (1) CzechRozm, [łączyć się]. W pozostałych formach: łącz-.

się (12), sie (7).

Fleksja

indicativus
inf	łęczyć się, łączyć się
praes
	sg	pl
1	łączę się	łączemy się
2	łączysz się
3	łączy się	łączą się

praet
	pl
1	m pers	-smy się łączyli
3	m pers	łączyli się

plusq
	pl
3	m pers	byli łączyli się

conditionalis
	sg		pl
2	m		m pers	-byście się łączyli
3	n	by się łączyło	subst	-by się łączyli

inf łęczyć się (1), [łączyć się]. ◊ praes 1 sg łączę się (1). ◊ 2 sg łączysz się (1). ◊ 3 sg łączy się (5). ◊ [1 pl łączemy się.] ◊ 3 pl łączą się (5). ◊ praet 1 pl m pers -smy się łączyli (1). ◊ 3 pl m pers łączyli się (1). ◊ plusq 3 pl m pers byli łączyli się (1). ◊ con 3 sg n by się łączyło (1). ◊ [2 pl m pers -byście się łączyli.] ◊ 3 pl subst -by się łączyli (1). ◊ part praes act łącząc się (1).

Sł stp s.v. łączyć, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Oddzielać się, odstępować, rozłączać się; też w sensie duchowym (8)
- W przen (1)
- a. O rozwodzie (2)
2. Jednoczyć się, tworzyć całość (11)
- a. O łączeniu się w pary w celu posiadania potomstwa (1)

1. Oddzielać się, odstępować, rozłączać się; też w sensie duchowym (8):

łączyć się od kogo, od czego (3): yeſli ſye [...] od zwirzchnoſci papyeſkyey/ á ták y od yednoſci koſcyołá ápoſtolſkyego łączą/ nye ſą koſcyołem bożym KromRozm III Q2v; BielKron 249; Una semper militiae et domi fuimus, Nigdyſmy ſie nie łączili od ſiebie/ ták domá yáko y w żołnierſtwie. Mącz 221b; [tego po was chcemy ábyśćie ſię od nas nie łączyli/ ná cżym nie bacżę byśćie co vtráćić mieli RotRozm A2v; boć my ſię ztym oſtathkiem od was niełącżemi/ áni lącżyć chcemy/ ále do zupełney Vniey y executiei/ nie cżęśći by wam Lithwy/ ále wſzytkiey thrzeba RotRozm G2v].

łączyć się czym (1): Ták iáko zgodnie zá żywotá żyli/ Zeby ſye grobem tákże nie łączyli. PudłFr 27.

W przeciwstawieniu: »zgadzać się ... łączyć się« (1): ći/ ktorzy [...] około ſwyatoſci y vżywánya ich z koſcyołem ſye zgadzáyą á yednoſć záchowywáyą/ ále w inych ſye rzeczach ku bogomodlſtwu/ yákom rzekł/ chwale bożey/ á porządkowi zboru álbo koſcyołá należących łączą/ nye ſą w koſcyele/ áni członki koſcyołá tego bożego. KromRozm III F3.

W przen [z czym] (1):

W przeciwstawieniu: »łączyć się ... bracić się« (1): Pátrz prze wſzetecżność co poććiwi trácą/ S cnotą ſie łącżą z niecnotą ſie brácą. RejZwierc 213v.

a. O rozwodzie (2):

Zwroty: »z małżeństwa się łączyć« (1): yákoż tho y dzis yeſt/ że ſie y dla tego rozwodzą/ á z małżeńſtwá łącżą GliczKsiąż P7v.

»łączyć się z żoną« = repudire Calep (1): Repudio – łaczę ſie zżonam. Calep 915a.

Szereg: »rozwodzić się a łączyć się« (1): GliczKsiąż P7v cf »z małżeństwa się łączyć«.

2. Jednoczyć się, tworzyć całość (11): Mniey by ná świećie troſk było/ By ſię to dwoie [rozum z młodością] łącżyło KochOdpr B.

łączyć się z kim, z czym (8): ZapWar 1542 nr 2504; Izráelá nápomináią w wezwániu iego/ áby ſię nie mázał łącząc ſię z pogány. BibRadz Is 41 arg, Eccli 27/10[9]; CzechRozm 89v; Calep 269a; Nie ſam rzadkie powietrze ſkrzydły bierze ſwymi/ Iákaś Orlicá piękna łącży ſię z nim wſzędźie/ Ták rozmiem [!] że iuż przy nim záwſze mieſzkáć będźie. WitosłLut A3v; Tátárzyn śmiáłoćć bierze y z Turcżynem ſię łącży. GrabPospR K4 [idem] N3.

łączyć się do kogo (1): Y poſtánowili Iudowie á przyięli ná ſię y ná potomſtwo ſwoie/ y ná wſzytki ktorzy ſię do nich łącżyli/ áby tego żaden nie omieſzkawał/ áby te dwá dni święćił BudBib Esth 9/27.

a. O łączeniu się w pary w celu posiadania potomstwa; coire, maritari, supervenire Cn (1):

łączyć się z kim, z czym (1): Mátki śioſtry nic niebacżyſz/ A z nimi ſie śmiele łącżyſz. Kur rzekł/ ázażby to zbytek/ Iż pánu cżynię pożytek [...] Gdy kokoſzam iáycá mnożę. BierEz H4.

Synonimy: 1. dzielić się; 2. jednoczyć się, trzymać się.

Formacje współrdzenne cf ŁĄCZYĆ.