[zaloguj się]
[pdf]

ŁOPIAN (31) sb m

o jasne, a pochylone (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg
N łopiån
G łopiånu
A łopiån
I łopiån(e)m

sg N łopiån (18). ◊ G łopiånu (7). ◊ A łopiån (1). ◊ I łopiån(e)m (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

bot. Arctium lappa L., łopian większy (Rost); Roślina dwuletnia z rodziny złożonych (Compositae) o dużych sercowatookrągłych liściach i kwiatostanach w postaci kulistych koszyczków z haczykowato zagiętymi na szczycie łuskami okrywy. Roślina ruderalna, mięsisty korzeń używany w lecznictwie, łopuch; lappa Murm, Mymer1 Mącz, Calep, Cn; persolata Calep, Cn; personata Mącz, Cn; bulapathum, lapathos Mącz; alapathus, hippolapathum, lapathum Calep; persoluta, persolatum, prosopites Cn (31): Lappa, Klet Rzep álbo łopyan. Murm 115; Mymer1 18; FalZioł V 97v, 109v; Goleni ſobye potłukł/ więc łopyanu ſzuka RejWiz 66v; Ale kiedy przed cżáſem ledá cżym záwiną [wrzód]/ Zgoi to y łopianem/ á cżáſem lipiną. RejWiz 190v, 93v; Bulapathum, Lopián/ Herba quae etiam dicitur Lapa maior, Nam Lapa minor, Rzeṕ. Mącz 27d, 184a, 184b, 293b [2 r.]; łopianu iey wboty náśćiel/ á zámąż iey doradź/ będźie zdrowá. SienLek 116, 8v; RejPos 305; Calep 48a, 581b, 791a.

W połączeniach szeregowych (3): Bo tám rychley pokrzywy/ ieżyny/ á łopian Naydzyeſz/ niżli Rozmáryn RejWiz 56; OSwięćże nam pokrzywy/ miły dobry popie/ Także Lopian z Bylicą/ á ktemu Konopye RejZwierz 107v; RejZwierc 17.

W porównaniu (1): Tákże też iáko rydlem/ ruſzay przyrodzenia/ [...] Niech ták płono nie leży/ by Lopian s Pokrzywą/ Miałći márnie zágłuſzyć/ náturę cnotliwą. RejZwierz 138v.

Zestawienie: »wielki łopian« = hippolapathum, lappa, persolata Calep (3): Lappa – Wielki łopiąn, item rzepik. Calep 582a, 483a, 790b.
Szereg: »łopian a (ani) pokrzywa; łopian z pokrzywą« [szyk 3:2] (2;3): RejWiz 78; [chłop łakomy] Tákżeć iedno Pokrzywy/ á z lopyanem wárzy/ Aż ſie potym kto iny/ po nim w gębę ſpárzy. RejZwierz 116, 138v; RejPos 220; Azaſz lepiey iżći łopian pod okny ſmierdzi á pokrzywá cie párzy/ niżlibyś co inego ná to mieyſce poſádził? RejZwierc 107v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].
W przen (2): Bo oto poſzli dla ſpuſtoſzenia/ Micraim zgromadzi ie/ Mof pogrzebie ie/ (domy) roſkoſzne dla śrebrá iych pokrzywá odziedzicży/ łopian w namiećiech iych [lappa in tabernaculis eorum]. BudBib Os 9/6.
Szereg: »łopian a pokrzywa« (1): Tákże theż y bácżny cżłowiek w káżdych przypadkoch ſwoich iſcie ma vważáć co łopian á co pokrzywá. RejZwierc 17.

Synonimy: łopuch, rzep, rzepik.

HJ