Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ŁOWCZEWIC

Następne hasło: ŁOWCZYC »

ŁOWCZY (23) ai

łowczy (22), łowcy (1) StryjKron.

o jasne.

Fleksja

sg
m	N	łowczy	f	N
	G	łowczégo		G	łowc(e)j
	D	łowczému		D
	A	łowczégo		A	łowczą
	I	łowczym		I

pl
G		łowczych
D		łowczym

sg m N łowczy (9). ◊ G łowczégo (2); -égo (1), -(e)go (1). ◊ D łowczému (3); -ému (1) OstrEpit, -emu (1) GrzepGeom, -(e)mu (1). ◊ A łowczégo (2). ◊ I łowczym (1). ◊ f G łowc(e)j (1). ◊ A łowczą (1). ◊ pl G łowczych (3). ◊ D łowczym (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Znaczenia

1. Służący do polowania (6)
2. W funkcji rzeczownika: początkowo urzędnik dworski pełniący nadzór nad sprawami łowieckimi, później funkcja tytularna, urząd honorowy (17)

1. Służący do polowania; venaticus Calep, Cn; venatorius Cn (6): Venaticus –Myſliwczi, łowiczi. Calep 1110a.

W porównaniu (1): MiechGlab 35 cf »pies łowczy«.

Wyrażenia: »oszczep łowczy« (1): Venabulum – Oſzczep łowczi, włocznią. Calep 1107b.

»pies łowczy« (1): [Gotów] poſtronni ludzie Połowcami zwali [...] bowiem oni na on cżas (iako y dziſia Tatarzy) rowni pſom łowczym [tanquam canes venatici], poſthronne narody gabaiąc łupili. MiechGlab 35.

»łowcza trąba« [szyk 1:1] (2): daſzli myſliwemu lutnią/ ſtáremu drumlę/ kupcowi iáſtrząbá/ doktorowi łowcżą trąbę [...] tedy tho żadnemu s tych nie będą wdzięcżne vpominki. RejZwierc 97v; StryjKron 76.

W przen (1):

Wyrażenie: »łowcze obierże [= sidła]« (1): Ciebie on [Pan] z łowczych obierży wyzuie/ Y w záráźliwym powietrzu rátuie KochPs 138.

2. W funkcji rzeczownika: początkowo urzędnik dworski pełniący nadzór nad sprawami łowieckimi, później funkcja tytularna, urząd honorowy; venator JanStat, Cn (17): IVż ten Lowcży toć powiem ieſt cżłowiek tákowy/ By ſie wſzem záchowáć mogł ná to pilnie łowi PaprPan L, N4v, Rv [2 r.]; Cztérzy vrzędy Woiewodze [...] Woiewodę/ Káſztelaná/ Podkomorzégo/ Stároſtę/ Lowczégo [...] zámykáią w ſobie SarnStat 230, 403, 477, 1084, 1116.

W połączeniu z imieniem i (lub) nazwiskiem [zawsze: imię i (lub) nazwisko + łowczy] (8): Przy czym byli ſzláchetni náſzy Spicymiérz Káſztelan Krákowſki/ Niſczyn Sędomiérzki/ Mikołay Woiewodá Krákowſki/ Andrzéy Lowczy [Andrea Venatore JanStat 1123]/ [...] y innych wiele wiáry godnych. SarnStat 259. Cf W połączeniu z przymiotnikiem.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej lub z nazwą miejscową [zawsze w połączeniu z imieniem i (lub) nazwiskiem] (7): Vrodzónemu Pánu Stániſłáwowi Miłoſzewſkiemu/ Lowczemu Bełzkiemu/ [...] Stániſław Grzepſki Zdrowia y wſzytkiégo dobrá od Páná Bogá winſzuie. GrzepGeom A3; Borecki Lowcży Streyſki. PaprPan L, N4v, Rv; OstrEpit kt, Av; SarnStat 258.

Synonimy: 1. myśliwczy, myśliwski, myśliwy; 2. myśliwiec, myśliwy.

Cf ŁOWCZ, ŁOWCZE

KCh