[zaloguj się]
[pdf]

ŁYSKAWICA (39) sb f

Oba a jasne.

Fleksja
sg pl
N łyskawica łyskawice
G łyskawice łyskawic
A łyskawice
I łyskawicą łyskawicami

sg N łyskawica (7). ◊ G łyskawice (1). ◊ I łyskawicą (1). ◊ pl N łyskawice (18); -e KochPs (2), -é (1) KochProp, -(e) (15). ◊ G łyskawic (2). ◊ A łyskawice (8); -e (2), -(e) (6). ◊ I łyskawicami (2); -ami (1) KuczbKat, -åmi (1) SkarŻyw.

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

Wyładowanie elektryczne w atmosferze, błysk poprzedzający grzmot; fulgur BartBydg, Vulg (39): Theſz lyſkauycza zwartuye wmyeſzek ſkoczywſzy czokoluye tam naydzye to ſpaly wſzy wproch zetrze zlota any myeſzka nyeſzkazywſzy PatKaz III 102; BartBydg 61b; Okrąg zyemie oświećiły tu łyſkáwice iego LubPs V6; Zali ſpuśćiſz łyſkáwice [nuquid mittes fulgura]/ á poydą: á wrácáiąc ſie záś rzekną tobie: Owoſmy thu? Leop Iob 38/35, *B4v; Tá niemoc [apopleksyja]/ bywa niegdy od łyſkáwice/ niegdy od inney niemocy: á zwłaſzcżá ſtárym ludźiem. SienLek 60v; Ale zebránych cięmnośći ćmę zápáláły Lyſkáwice KochPs 23; Roiły ſye po niebie wkrąg łyſkáwice/ A ſtrách zdeymował wſzytki źiemſkié gránice. KochPs 114, 198; Lyſkáwicé [!] z obłoków czarnych wynikáią/ A śmiertelné narody gromu ſye lękáią. KochProp 14; Nie ták okrutny Ogiéń piorunowy Z ſtráſznych łyſkáwic/ Gdy ná świát ſurowy Gromy ſwé miece/ Iáko twoie ſtrzáły GosłCast 40.

W połączeniach szeregowych (17): Trzaskawicze/ y lyskawicze gwaltowne z deſzcżem FalZioł V 55, V 55; BibRadz Apoc 16/18; RejAp 48v, 49, 49v; Dziwnać też rzecż ieſt weźrzeć ná biegi niebieſkie: napirwey ná łyſkáwice/ ná grády/ y ná inſze nawáłnośći. RejPos 270v; KuczbKat 265; RejZwierc 9; KochPs 125; SkarŻyw 480; StryjKron 160; KochJez A3v; Y sſtáły ſię łyſkáwice/ y głoſy/ y gromy/ y sſtáło ſię wielkie trzęśienie źiemie [Et facta sunt fulgura et voces et tonitrua]/ iákie nigdy nie było odkąd ludźie byli ná źiemi WujNT Apoc 16/18, Apoc 4/5, 8/5, 9/19.

W porównaniach (2): MWilkHist C4; wkomorze ſyná niego vyrzałem Bogi/ ktorych były ocży iáko gwiazdy/ á twarzy iáko łyſkáwicá: y od tegom oślepł. SkarŻyw 552.

W charakterystycznych połączeniach: łyskawica ognista (2), okrutna, straszliwa, straszna; łyskawice spuścić.

Zwrot: »jako łyskawica spaść« (1): Widźiałem ſzatana/ gdyto on iako łyſkawica znieba ſpádł [sicut fulgur de caelo cadentem] MurzNT Luc 10/18.
Szeregi: »łyskawica i deszcz (a. deżdż)« [szyk 1:1]: BibRadz Ps 134/7; Y wnet ták wielki deſzcż y łyſkáwice ſię wſzcżęły/ iſz choćiaże chćiał wychylić ſię zdomu nie mógł. SkarŻyw 252. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»grom, (i) łyskawica« [szyk 2:1] (3): Iaſnoſc powiethrza/ a potim grom y lyskawicza. FalZioł V 55v; Leop +2v; gromy/ łyſkáwice rozlicżne/ ludzi ſtráſzyły RejPos 141. [Ponadto w połączeniach szeregowych 12 r.].

»grzmienia i łyskawice« (1): á oto dáli ſie słyſzeć grzmienia/ y roświecáły ſie łyſkáwice [et ecce coeperunt audiri tonitrua ac micare fulgura] Leop Ex 19/16.

W przen (2): Kłániam ſię tobie y o to namiłośćiwſzy P. Iezu/ pirwey niżli z hukiem liną ná mię chmury gniewu twego/ y niżli ſię pocżną roić od wſchodu ſłońcáá ż ná zachod łyſkáwice ſądu twego LatHar 640; A to podtym zágrzmieniem Trybunału/ práwo Duchownych w lepſzym ſtanie: á to pod łyſkáwicą Compoſiciey/ nieták Kśiędzu iáko temu/ kto mu wydźiera głodno PowodPr 26.

Synonimy: blask, błyskawica, błyśnienie, jasność.

Cf ŁYSKANIE

HJ