[zaloguj się]
[pdf]

BŁYSKAWICA (52) sb f

Oba a jasne.

Fleksja
sg pl
N błyskawica błyskawice
G błyskawice błyskawic
D błyskawicåm
A błyskawicę błyskawice
I błyskawicą błyskawicami

sg N błyskawica (19). ◊ G błyskawice (2). ◊ A błyskawicę (3). ◊ I błyskawicą (6). ◊ pl N błyskawice (10). ◊ G błyskawic (1). ◊ D błyskawicåm (1). ◊ A błyskawice (7). ◊ I błyskawicami (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Wyładowanie elektryczne w atmosferze, błysk poprzedzający grzmot; piorun; stąd także burza, nawałnica; fulgur Murm, BartBydg, Cn; fulgetra BartBydg, Cn; fulgetrum Calep, Cn; coruscamen, fulgor, fulguratio, fulminea fax Cn (52): Murm 16; BartBydg 61b [2 r.]; Poſtánowił práwa dżdżom/ á drogę błyſkáwicam [et viam coruscationi] gromow. BibRadz Iob 28/26, Luc 17/24; RejPos 259; Iehowá vcżyni błyſkáwice/ y deſzcż zátapiáiący da wam ná káżde ziele ná polu. BudBib Zach 10/1, Ps 76/17[19], 96/4, Ier 10/13; Calep 439b; Widzę tylko brunatne obłoki w krąg ſiebie/ A prętkie błyſkáwice po błękitnym Niebie. KołakCath C5; WujNT Matth 24/27, s. 104 [2 r.], Luc 17/24.

W połączeniach szeregowych (10): ktore obiáwienie iáko ſławne było/ tho ſwiádſzy ono poruſzenie ziemie/ trwogi/ błyſkáwice/ ſtráchy/ y gromy/ ktore ſie ná on cżás przy podániu działy. SarnUzn C8; RejAp 53v, 54, 71, 72v, 97v (8); RejZwierc 113v.

W porównaniach (7): Ieſli zoſtrzę prętki miecż ſwoy iáko błyſkáwicę/ [...] Oddamże ſwym ſprzećiwnikom pomſtę zá ich złośći LubPs gg5v; Leop Dan 10/6; BibRadz Matth 28/3; á ſtráſzą iáko błyſkáwicámi złoſniki ſwiátá tego. RejAp 49v; Widźiałem Szátáná iáko błyſkáwicę z niebá ſpadáiącego. WujNT Luc 10/18, Matth 28/3, s. 267.

Zwroty: »przyść jako błyskawica«: Iż ſyn cżłowiecży nie inácżey przydzie iáko błyſkáwicá cżáſu ſądu ſwoiego. RejAp 172.

»zabłysnąć błyskawicą«: Zábłyśni błyſkáwicą [fulgura fulgur] á roſproſz ie BibRadz Ps 144/6.

»(z)rzucić błyskawicę« (2): BibRadz Ps 18/15; ſtrzelał ſtrzały ſwoie/ á roſproſzył ie/ błyſkáwice też zrzućił á wytráćił ie. BudBib Ps 17/13[15].

Szeregi: »grom, (i) błyskawica« (3): RejPos 288v; BudBib Exod 20/18; y były gromy y błyſkáwice BudNT Apoc 8/5.

»piorun i błyskawica«: Drudzy czytáią wiátry/á przez ten płomień rozumieią pioruny y błyſkáwice BibRadz II 120c.

Przen (11): A nákoniec iedno Weneckie Kſiążę Fránciſcus Dándalus rzecżony/ gdj był tą błyſkáwicą [klątwą papieską] záklęty/ tedy zá pokutę muſiał ná ręku á ná nogach przyleść iáko pyes do ſtołu pod nogi Klimuntá trzeciego RejAp 114, 114 [5 r.], 114v, Ddv.
Wyrażenie: »błyskawica łaski«: Pánie/ rácżże też vderzyć thym promieniem tey ſwiętey á możney iáſnośći ſwoiey/ á tą błyſkáwicą łáſki twey ſwiętey RejPos 284.
Szeregi: »błyskawica a piorun«: O właſnieſz to[klątwę papieską] błyſkáwicą á piorunem zwáć mogą RejAp 114.

»grom i błyskawica«: iż przed przyſciem Páńſkim będzie w niey [w nauce pańskiej] wielkie zámieſzánie/ dziwne gromy á ſrogie błyſkáwice RejAp 138v.

Synonimy: blask, błyśnienie, grom, jasność, łyskanie, piorun.

Cf BŁYSKANIE

KN