![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: [NAKASZLAĆ SIĘ] | Następne hasło: NAKAZAĆ SIĘ » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.783deef3e87f.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
NAKAZAĆ (25) vb pf
Pierwsze i trzecie a jasne (w tym w pierwszym 1 r. błędne znakowanie). ◊ W inf -ka- (5), -kå- (2); -ka- UstPraw; -ka- : -kå- GostGosp (1:1), SarnStat (3:1). ◊ W impers -kå- : -ka- BielKron (1:1). ◊ W pozostałych formach -kå-.
| inf | nakåzać |
|---|
| praet | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | m pers | -smy nakåzali | |
| 3 | m | nakåzåł | m pers | |
| conditionalis | ||
|---|---|---|
| sg | ||
| 3 | m | by nakåzåł |
| impersonalis | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| praet | nakåzåno | |||||
| participia | ||||||
| part praet act | nakåzåwszy | |||||
inf nakåzać (7). ◊ fut 3 sg nakåże (10). ◊ 3 pl nakåżą (1). ◊ praet 3 sg m nakåzåł (2). ◊ 1 pl m pers -smy nakåzali (1). ◊ con 3 sg m by nakåzåł (1). ◊ impers praet nakåzåno (2). ◊ part praet act nakåzåwszy (1).
Sł stp notuje, Cn s.v. gromada, nakazać gromadę, Linde XVI w.
- 1. Wydać nakaz; zarządzić, polecić
(24)
- Przen: Zmusić (1)
- a. O przepisach prawnych i religijnych (15)
- 2. Wystąpić (1)
nakazać komu (3): GostGosp 160; prośimy was [...] ábyśćie [...] rękámi twemi robili/ iákoſmy wam nákazáli [sicut praecepimus vobis] WujNT 1.Thess 4/11. Cf nakazać komu ze zdaniem.
nakazać komu ze zdaniem dopełnieniowym (1): nákazano thákże [...] Woiewodzie nawyſzſſemu/ áby ſie ku rzece Draw przodkiem z cżęśćią ludu poſpieſzył BielKron 306.
nakazać co (3): Gdy iuż walkę [...] nákázano/ gotowáli co ku bitwie należy BielKron 307; GostGosp 36, 160.
Z przytoczeniem (1): Támże mi Pan nákazał mowiąc tymi ſłowy [Et dixit Dominus ad me]/ Nie tárgay ſie ná Moábity/ áni podnoś walki przećiw im BibRadz Deut 2/9.
W charakterystycznych połączeniach: nakazać robotę (2), walkę.
nakazać komu (7): gdy powod żáłuie ná kogo y powie że chce dowieść ták iáko mu Sąd nákaże/ á pozwányby proſto przał/ tedy tám powodowi przychodzi dowod UstPraw G3v; GroicPorz g4, bb3v [2 r.]; SarnStat 470, 846, 1280.
nakazać co (10): UstPraw H2v; GroicPorz g4, bb3v [2 r.]; powinien będźie ſam Sąd [...] dekrét vczynić/ y ſzkód nagrodę nákazáć wedle liquidáciiéy ſtrony vkrzywdzonéy przez iuráment. SarnStat 847. Cf nakazać co do kogo; »dowod nakazać«, »sprawiedliwość nakazać«.
nakazać co do kogo (1): Táć ieſt krew teſtámentu/ ktory do was Bog nákazał [mandavit]. WujNT Hebr 9/20.
Ze zdaniem dopełnieniowym [niech (1), zaimek względny (1): (2): A zábiegáiąc nápotym fáłſzom/ tedy nákázáć liſty z kſiąg niech ſię Piſárze podpiſuią źiemſzcy UstPraw H2v; SarnStat 1276.
Z przytoczeniem (1): KlonWor 40 cf »dekretem nakazać«.
W charakterystycznych połączeniach: nakazać, nagrodę; Pan Bog (Pan, Bog) nakaże (3), prawo (2), sąd, sędzia (5).
»dowod nakazać« (3): muśi iednák przyśięgą popráwić intentiiéy ſwégo pozwu ten komu dowód nákażą SarnStat 1280, 470, 846.
»nakazać przez sentencyją, przez wyrok« [szyk zmienny] (1:1): PO Przyſyędze nákaże mu Sędźia przes wyrok/ pokoy poſpolity GroicPorz g4, bb3v.
»sprawiedliwość nakazać« (1): kędy więc dla pewnośći y obwinionégo człeká biorą zſobą ná roki opátrzni Prokuratorowie, żeby záraz támże ſam Sędźia ſpráwiedliwość nákazał, náuczył, y vczynił. SarnStat 651.
Formacje wspołrdzenne cf KAZAĆ.
KCh