[zaloguj się]
[pdf]

NAKAŻONY (25) part praet pass pf

nakażony (18), nakażon (4), nakażony a. nakażon (3).

Oba a jasne (w tym w pierwszym oraz w drugim 1 r. błędne znakowanie). ◊ W formie złożonej o jasne; formy niezłożone z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja
sg
mNnakażony, nakażon fNnakażonå, nakażon(a) nNnakażoné
Gnakażon(e)go Gnakażon(e)j G
Anakażony Anakażoną A
pl
N subst nakażoné, nakaż(o)ny

sg m N nakażony (8), nakażon (3); ~ (attrib) nakażony (2); (praed) nakażony (6) GroicPorz, Leop, JanNKar (3), nakaż(o)n (3) LubPs, WujJud, nakażony: nakaż(o)n FalZioł (1:1). ◊ G nakażon(e)go (1). ◊ A nakażony (1). ◊ f N nakażonå (1), nakażon(a) (3). ◊ G nakażon(e)j (3). ◊ A nakażoną (1). ◊ n N nakażoné (2); -é (1), -(e) (1). ◊ pl N subst (praed) nakażoné (1) JanNKar, nakaż(o)ny (1) BielŻyw.

Składnia dopełnienia sprawcy: nakażony od czego (2), przez kogo (1).

Sł stp s.v. nakazić, Cn brak, Linde XVI ‒ XVII w.

1. Będący w niedoskonałym stanie, który uległ zmianom na gorsze; zepsuty, uszkodzony (23): Corrupta terra, nakazona BartBydg 36b; pokarm zły á bezmiernie pożywany/ to ieſt zbytnie gorączy albo zimny/ albo też wilgotny/ albo ſuchy/ albo theż iakoſzkolwiek nakażony [...] nie telko złą krew mnoży/ ale żywot kazi y cżłonki mdli. FalZioł V 63v; oni ſtarzy ludzie [...] żołędziem ſie żywili á owocem leſnym, ale tich cżaſow natura cżłowiecża ieſth nakażona barzo GlabGad K3.
Przen: Uległy zepsuciu moralnemu; niedoskonały (7): any by ſluſſalo ſynu bozemu pyerſzy pozyuacz oth nakazoney mathky PatKaz II 70v; w tobye Pánu moim máiąc ſwe vfánie/ Nie będę nic nákáżon w ſwoie mdłe ſtáránie LubPs Gv; Przemoż Krolu nákáżoną myſl ſwą/ á nie day o fobie áni o mnie mowić złey powieśći. HistRzym 7v; WujJudConf 8.

nakażony czym (3): Niechcę aby omnie powieſć ſie roznaſzała żebych chciął z timi w przijacielſtwo wnidz, ktorich obycżaie marnoſciami ſą nakażoni. BielŻyw 10; Sędźić niemoże ieſli ieſt [...] Heretyk/ żyd/ niewiáſtá/ nieprzyiaćiel/ od Adwerſarzá iáką przyiáźnią/ namową/ naymem/ boiáźnią/ obietnicą. nákáżony GroicPorz tv; Prorok kthoryby chełpliwośćią nákáżony [arrogantia depravatus] będąc/ chćiałby mowić w imię moię/ czegom mu ią mowić nieporuczył/ [...] będzie zábit. Leop Deut 18/20.

a. O organizmie (żywym) i funkcjonowaniu władz fizycznych (9): FalZioł V 9; dla niedoſtatku naturi [...] muſzą ludzie [...] korzenia pożywáć zapalającego aby ſie tak przirodzenie oziębłe y nakażone zagrzewało ku ſtrawieniu pokarmow. GlabGad K3; AEger, Chory/ ſmutny nakażony. Mącz 4a.
Wyrażenia: »krew nakażona« [szyk 2:1] (3): Nagorſza niemocz ktora przychodzi z nakażoney krwie. FalZioł V 53v, V 58v, 59.

»nakażone powietrze« = zaraza (1): Iednego też cżaſu w Attenach [!] było nakażone powietrze aż ludzie barzo marli BielŻyw 67.

Szeregi: »ranion a nakażon« (1): PAzdziernika mieſiącza, ptacztwo y cżwornok zwierzęta y inne pożytecżne ieſt/ krom raka/ albo tedy bywa ranion á nakażon od morzkiego gadu. FalZioł V 48v.

»nakażony a zanieczyściony« (1): TA wodka [...] Wilkoſci grube á cżiniącze pari roſpuſzcża/ weſołą myſl cżyni/ nakażony mozg á zaniecżyſciony tymi parami [...] naprawia FalZioł II 12d.

b. O języku (4): WLoski ięzyk ácz ieſt blizſzy łáćińſkiégo, y mowy łáćińſkiéy, ieno iż nákáżony, y już pieſczeńſzy, y rożny od [...] mowy łáćińſkiéy JanNKar C4, Cv.

nakażony czym (1): káżdy z tych [języków] ieden od drugiégo ták rożny, y ták ieden drugim nákáżony, że téż trudno, [...] poznáć JanNKar D.

Szereg: »odrodzony i nakażony [= wyrodzony]« (1): inſzé ięzyki wſzyſtkié, [...] odrodzone y nákáżoné będąc, y inſzy dźwięk w fobie máiąc, iuż téż inſzé, álbo tym podobné podpory mieć muſzą, trzymáiąc ſie iednák liter łáćińſkich. JanNKar C3v.
2. Sfałszowany (1): Adulterinus, Falſziwy/ nákáżony. Mącz 3d.
3. Trochę zepsuty; tu przen: niedoskonały (1): dobrowolność/ ácżći ieſt nákáżona/ ále do końcá ſkáżoná nie ieſt. WujJud 66.

Synonimy: 1. napsowany, zepsowany, zniszczony.

Cf NAKAZIĆ, NIENAKAŻONY

KCh