[zaloguj się]
[pdf]

NAPEŁNIONY (364) part praet pass pf

napełniony (229), napełnion (120), napełniony a. napełnion (15).

a jasne; -e- (51), -é- (1); -e- : -é- OpecŻyw (21:1). ◊ W formach złożonych -on- (23) OpecŻyw (5), MurzNT, Mącz (11), PudłFr, GórnTroas, KołakSzczęśl (2), WysKaz, GosłCast; -ón- (3) OrzQuin, BiałKat, KochJez. ◊ W formach niezłożonyeh o jasne.

Fleksja
sg
mNnapełniony, napełnion fNnapełniona, napełnionå, napełnion(a) nNnapełnion(e), napełniono
Gnapełnion(e)go Gnapełnion(e)j G
D D Dnapełnion(e)mu
Anapełniony, napełnion(e)go Anapełnioną Anapełnion(e)
Inapełnionym Inapełnióną I
Lnapełnionym Lnapełnion(e)j L
Vnapełniony V V
pl
N m pers napełnieni
G napełnionych
A subst napełnione
inne formy
pl N subst m - napełnion(e), napełniony; pl N subst f - napełnion(e), napełniony; pl N subst n - napełnion(e), napełniony

sg m N napełniony (51), napełnion (46); ~ (attrib) napełniony (29), napełnion (2); napełniony March1, OpecŻyw (2), PatKaz III, GlabGad, March3, HistAl, BibRadz, Mącz (9), BiałKat, CzechEp, Calep (3), GrabowSet, LatHar, WujNT (2); napełnion BudBib; napełniony : napełnion RejPos (3:1); ~ (praed) napełnion (44), napełniony (22); napełnion PatKaz II, OpecŻyw (3), GlabGad, WróbŻołt, MurzNT (2), LubPs (2), KrowObr, Leop (4), BielKron (2), RejAp, HistRzym (2), BiałKaz, GrabowSet (3), LatHar, KołakSzczęśl; napełniony SarnUzn, CzechRozm (7), CzechEp (2), NiemObr (2), SkarKaz, SapEpit; napełnion: napełniony BibRadz (7:1), RejPos (5:5), WujNT (6:2). ◊ G napełnion(e)go (5). ◊ A napełniony (10), napełnion(e)go (5). ◊ I napełnionym (5). ◊ L napełnionym (1). ◊ V napełniony (1). ◊ f N napełniona (50), napełnionå (15), napełnion(a) (15); ~ (attrib) -å (5), -a (4); -å RejPos, StryjKron, GrabowSet, GosłCast; -a Mącz, ArtKanc, WujNT; -å: -a LatHar (1:1); ~ (praed) -a (46), -å (10), -(a) (15); -a RejPos (3), LubPs (2), Leop (6), BielKron (2), SienLek, BudNT, BiałKaz, CzechRozm (2), ModrzBaz, SkarŻyw (2), NiemObr; -å RejAp; -a : -å OpecŻyw (5:1), BibRadz (7:1), RejPos (7:3), BudBib (1:1), GrabowSet (1:1), (3:2). ◊ G napełnion(e)j (1). ◊ A napełnioną (5). ◊ I napełnióną (1). ◊ L napełnion(e)j (4). ◊ n N napełnion(e) (11), napełniono (10); ~ (attrib) -(e) (5); ~ (praed) -o OpecŻyw (3), MurzNT, BielKron, RejZwierc, BudBib; -(e) HistAl, BibRadz (2), ModrzBaz, SkarŻyw; -o : -(e) RejPos (3:1). ◊ D napełnion(e)mu (1). ◊ A napełnion(e) (3). ◊ pl N m pers napełnieni [w tym 1 r. zapis -ęmi MurzNT] (57); ~ (attrib) napełnieni (8); ~ (praed) napełnieni (49). subst m napełnion(e) (10), napełniony (8); ~ (attrib) -(e) (2); ~ (praed) -(e) (8), -y (8); -(e) BibRadz, GrabowSet, PowodPr, SkarKaz; -y BierRaj, OpecŻyw, PatKaz II (3), RejPs (2); -(e): -y RejPos (4:1). f (praed) napełnion(e) (11), napełniony (2) OpecŻyw, LubPs. n napełnion(e) (17), napełniony (4); ~ (attrib) -(e) (2); ~ (praed) -(e) (15), -y (4); -y OpecŻyw (2), LubPs; -(e): -y RejPs (1:1). ◊ G napełnionych (8). ◊ A subst napełnione (7); -é (1), -(e) (6).

Składnia dopełnienia sprawcy: napełniony od kogo (11), przez kogo (2), przez co (1), z czego (2), od czego (1).

Sł stp s.v. napełnić, Cn s.v. napełniam; natkany, Linde XVI – XVIII w. s,v. napełnić.

1. Ten, do którego wsypano, wlano, włożono wiele; impletus Mącz, PolAnt, Vulg, Cni repletus Modrz, Calep, Cn; farctus, foecundus, onustus Mącz; expletus Cn; plenus Vulg (263): Leop 4.Esdr 4/39; Ktory [człon] gdy ieſt nápełnion/ wyćiągnęli go ná brzeg BibRadz Matth 13/48, Prov 3/10; Calix foecundus, Nápełniony kubek Mącz 32a, 118a, 304d; RejPos 68, 159v, 263v; ModrzBaz 11; A tym cżáſem puśći ſię z deptálniey więcey winá: ták długo/ áſz wſzytkich vbogich nacżynia nápełnione ſą. SkarŻyw 497; Calep 913b; A z plaſtrow nápełnionych miod gotowy ziada: Robacżkom prácowitym śpiżárnią wykrada. KlonWor 45.

napełnion czego [= czym] (13): March1 A3; March3 V; RejPs 213; á wziąwſzy konchę moſiądzową ábo miednicę nápełnioną wody deſzcżowey/ [...] tám przez cżárnoxięskie cżáry diabłów wzywał HistAl Av; miáłá oná krolowa wozow woiennych oſtrych żelaz nápełnionych/ Słoniow bárzo wiele. HistAl L7, Av; wielkie nawy y okręty nápełnione Káſztánow idą wodą do Angliey. BielKron 284v, 102; HistRzym 121v [2 r.]; RejPos 44v, 176v; ktory ten worek Iſzkáryotow ohydźiwſzy fobie/ vda ſię do worow Iozefowych nápełnionych pſzenice dla wſpomożenia bliźnich ſwych/ á nie dla ſzkodzenia, KlonWor **2.

napełniony czym (10): GlabGad Hv; BielKron 265; Harpastum, Piłá/ wełną álbo ſczećinámi nápełnioná. Mącz 153b; Aulam onustam auri, Gárnek nápełniony złotem. Mącz 264a, 362d; położono go na łożu iego ktore było nápełniono rzecżámi wonnemi BudBib 2.Par 16/14; StryjKron 658; Miáſto kśiąg/ poday ty mnie kufel wydrożony/ Winem ſtárym y ſmácznym czyśćie nápełniony PudłFr 52; Apexabo ‒ Iątrnica, ielito krwią napelpione [!]. Calep 80a; Będę wam dawał deſzcż cżáſu potrzebnego/ że źięmiá będzie wam rodźiłá zbożá hoynie. A iápłkámi y owocámi ſwemi/ drzewá będą nápełnione KołakSzczęśl B.

Przysłowie: Gárniec mleká nápełniony/ dobrze ma być przed kotką ſtrzeżony. March1 A3 [idem] March3 V.
Fraza: »kąty są napełnione« [o zamożności domu] [szyk zmienny] (2): RejPs 213; każdy wierny [...] áni ſam wzwie/ ſkąd będzie opatrzon iemu/ ták iż będą káżde kąty iego wſzego zewſząd nápełnione. RejPos 44v.
Szeregi: »napełniony albo natkany« (1): Fartus venticulus coriandro, Nápełniony álbo Nátkány. Mącz 118a.

»napełnion i zamiotan« (1): po vmęcżeniu Kryſtuſá on doł źiemią był nápełnion y zámiotan BielKron 265.

W przen (13):

napełniony czego [= czym] (10): biedá onemu miáſtu wielkiemu/ w ktorym ſiedzi niewiáſtá [,,.] máiąc Kubek złoty w ręce ſwoiey/ nápełniony obrzydzenia/ y nietzyſtośći ſwoiey KrowObr 28, 132v; żywot thwoy będzie iadł/ y wnętrznośći twoie będą nápełnione thych kxiąg [viscera tua complebuntur volumine isto]/ ktore ia dawam tobie. Leop Ez 3/3; Koſći iego nápełnione ſą wyſtępkow młodoſći iego/ á będą leżeć z nim w prochu. BibRadz Iob 20/11; A iedno ze cżworgá źwirząt dáło onym ſiedmi Anyołom ſiedḿ bań złothych/ nápełnionych gniewu Bogá [plenas iracundiae Dei Vulg Apoc 15/7] RejAp 130v, 142; RejPos [219]v; Myśl o woli twoiey nieodmienna będźie/ Y głoſy twey chwały nápełnione wſzędźie. GrabowSet N3v, V2; WujNT Apoc 15/7.

napełniony czym (3): Y przyſzedł ieden z śiedmi ániołow ktorzy mieli śiedm czaſz nápełnionych śiedmią plag oſtátecznych [habentibus phialas plenas] WujNT Apoc 21/9; Iákoś dał ſłońcu/ ćiepłá moc niezmierną/ Co źrzenicą władnącą Oycowfką chęćią nápełnione wierną/ Cżyni źiemię rodzącą GrabowSet E2v. Cf Fraza.

W połączeniu szeregowym (1): [Bóg obiecuje nam] iż ieſli będziemy chodzić w poſłuſzeńſtwie twoim/ iż nie tylko nápełniona/ ále nátłoczona á práwie opływáiąca ma być nam námierzona oná miárá náſzá/ ſwiętey łaſki á hoynego miłoſierdzia y opátrznośći twey RejPos [219]v.

Fraza: »kąty napełnione są [czym]« (1): Nie vkażećie iedno tę [ofiarę]/ ktorey nas Apoſtołowie náuczyli/ ktorą wizytki kąty Chrześćijáńſkie nápełnione ſą SkarKaz 158b.
Przen (188):
a) O stanach, uczuciach i cechach; kto jest jaki lub ma (otrzymał) co (jako łaskę); najczęściej przy podmiocie osobowym lub metonimii oznaczającej człowieka (185): Perfundi iucunditate, laetitia, voluptatibus, [...] pro repleri. Być nápełnionym Mącz 140a; WujNT 402.

napełniony czego [= czym] (94): Blogoſlawionas ty miedzy wſſemi niewiaſtami/ a wſſakoż nieieſt dzis niewiaſta na ziemi/ ktorá by była napełniona biady ij żaloſci. OpecŻyw 147, 146v, 147; A tedy roſplyuala ſyą yey ſlodkoſzcz ktorey była napelnyona oth pana boga PatKaz II 84v, 77v; PatKaz III 96, 115v; WróbŻołt 16/14, 73/20; RejPs 131v, 200; HistAl N; LubPs hh6; Y nápełnieni byli wſzyſcy w Bożnicy gniewu [Et repleti sunt omnes in synagoga ira]/ ſlyſząc to. Leop Luc 4/28, Dan 3/19, Act 3/10, 2.Cor 7/5; BibRadz Act 19/28; RejAp 140; A dzyecię ono roſło á było vtwirdzone Duchem ſwiętym/ y nápełnione mądrośći/ á łáſká Boża byłá przy nim. RejPos 28v; [święta panna a matka jego] była wſzytkieh cnot nápełnioná RejPos 199, 177, 211v, 330; GrzegŚm 59; BudNT Rom 15/14; CzechEp 219; KmitaPsal A2; POdobny morzu/ w głębi rozległemu/ Zywot moy/ troſki zewſząd nápełniony. GrabowSet Lv; Pokory nápełnione Serce/ [...] do ćiebie podawam/ Bo ćię/ ſtrapionych poćiechą/ wyznawam. GrabowSet Nv, Iv; LatHar 343; Zydowie widząc one rzeſze/ nápełnieni ſą zazdrośći [repleti sunt zelo] WujNT Act 13/45, Luc 2/40, 4/28, Act 3/10, 19/28, Rom 1/29; SiebRozmyśl E4v. Cf Fraza, Wyrażenia.

napełniony czym (83): Tamo pyſſni wſſelką ſromotą będą napelnienij OpecŻyw 191v, 181v; PatKaz II 42; PatKaz III 112v; Iezu ktorys matkę s Ianem magdalenę z ſioſtrawi [!] gorzkoſcią żałoſci napełnioną opuſcił TarDuch C6v; żądáliſmy oddálić od ſiebie nieumieiętnoſć/ á być nápełnieni mądroſcią w vmyſlech náſzych HistAl I4v; LubPs B4v, K2 marg, T3v, cc4 [2 r.]; Leop Ps 87/4; BibRadz Mich 6/12, Eccli 32/17, 2.Mach 4/40, II 133b marg; ſercá ſynow ludzkich nápełnione bywáią złymi rzecżámi y ſzaleńſtwem BielKron 81v; OrzQuin Aa4v; RejPos [254]v; Cić ſą Epikurowie/ ktorzy o on żywoth wiecżny nic niedbáią á świátu/ Diabłu y ćiáłu ſłużą/ nápełnięni obżerſtwem/ Opilſtwem/ Cudzołoſtwem/ Nieporządnośćiámi/ Roſkoſzámi GrzegŚm [A2]v, 39; BiałKaz B4, Kv; CzechRozm 65; SkarŻyw 340; CzechEp 347; NiemObr 107; ArtKanc Q3; Bo duſzá moiá/ zewſząd złym ieſt nápełniona GrabowSet H3, A3, P2, T2v; WujNT Act 5/17, 9/31; GosłCast 11; SzarzRyt B2. Cf Fraza, Wyrażenia.

W połączeniach szeregowych (2): CzechRozm 33v; A między wſzytkimi/ Chriſtus pan ieſt vmiłowány/ y od niego [Boga Ojca] cżćią/ y chwałą vkoronowány/ wſzytkim doſtátkiem nápełniony. NiemObr 107.

W porównaniu: Ale ią ieſzcże więcey rozmyſliwſzy ſię opowiem/ gdyżem ieſt napełnion iáko mieſiąc przed pełnią [sicut Luna semiplens, repletus sum], BibRadz Eccli 39/14.

W charakterystycznych połączeniach: napełniony biedy, bluźnierstwa (2), boleści (2), cnot (3), dziwu, gniewu (4), grzechów, lutości, mądrości (2), miłosierdzia, możności, niesprawiedliwości, pociechy, pokory, pychy, słodkości (4), sprawiedliwości, swowoleństwa, troski, zazdrości, zdumienia, złości (2), znajomości (2), żałości (2); napełniony fałszem, gorzkością (2), mądrością (4), miłosierdziem, nieprawością, pociechą (2), pohańbieniem, słodkością (2), smutkiem, sromotą, szaleństwem, wiarą, wielą nędze, (wszytkim) złym (2), wzgardzenim, zagniewanim, zazdrością, zdradą, złymi rzeczami, życzliwością, żądzą.

Fraza: »błogosławieństwem, błogosławieństwa jest napełnion(y)« = implere benedictione Modrz (5:1): KrowObr 97, 97v [2 r.], 99; ktoć dobrorzecżyć będzie/ nápełnion będzie błogoſłáwieńſtwá. BielKron 14v; ModrzBaz [38]v.
Wyrażenia: »napełniony (j est) darów, dary« = repletus muneribus Vulg [szyk 3:3] (5:1): [Maryja] napelnyona była wſzytkyeh darow ducha ſzwyątego PatKaz III 111v; WróbŻołt 25/10; RejPosWiecz2 95; CzechEp 270; GrabowSet O3; Pánno przez zeſłánie Duchá S. dárow Bożych obfićiey nápełniona [módl się za nami] LatHar 504.

»napełnion(y) (jest) ducha, duchem (świętym a. bożym, a. prorockim itp.)« = repletus Spiritu sancto Vulg, PolAnt [szyk 32:32] (32:32): A napelnienij ſą duchem ſwiętym/ ktory ié napełnił darów boſkich OpecŻyw 175v, 11 [3 r.], 48; MurzNT Luc 1/15; KromRozm II c4v, 13, t4v; KrowObr 4v; Leop Luc 1/15; BibRadz Luc 1/63; Anná prorokini támże Duchem s. nápełnioná/ powiedáłá o práwym przyśćiu iuż będącego Meſyaſzá RejPos 142, 28v, 37v, 58, 140, 140v (20); BiałKat 163v; RejZwierc 46 v; RejPosWstaw [1433]v; BudBib Deut 34/9; BudNT Luc 1/37; CzechRozm 27v, 33v, 58, 175v, 178v (8); SkarŻyw 192; [Jezus] ieſt cżłowiekiem ſynem Bożym z duchá świętego pocżętym/ y duchem potym Bożym bez miáry nápełnionym CzechEp 340, 217, 311; WerGośc 268; LatHar 402, 686; winá y napoiu pijánego pić nie będźie: y będźie nápełnion Duchem ſwiętym [Spiritu sancto replebitur] ieſzcze z żywotá mátki ſwey WujNT Luc 1/15, Luc 1/41, 67, s. 242, Act 2/4, 4/8 (11); SkarKaz 577a.

»łaski, łaską, łaski nasycenim (jest) napełnion (y)« (6:3:2): OpecŻyw 188v; marya wſzelkyey ſzwyątoſzczy y laſky wzyuoczye yeſcze bądącz yeſth napelnyona PatKaz I 10v; PatKaz II 28v, 70v; PatKaz III 152; WróbŻołt V8; KrowObr 97v [2 r.]; RejPos 304; Tey Pánnie imię Márya/ łáſki Bożey nápełnioná / w cżyſtośći wiecżney zoſtáłá ArtKanc M10v; O Pánno święta/ łáſki nápełniona GrabowSet V3v.

»miłością (jest) napełniony« [szyk 3:1] (4): ijże błogoſlawioná dziewitza Mariá/ nad wſſytki więcéy pratzowala/ dlá tego więtſſą laſką/ gorętſſą miloſcią była napełniona OpecŻyw 188v; PatKaz II 42; SkarŻyw 114; Bądźćie bráterſką nápełnieni miłośćią/ [...] nie oddáiąc złego zá złe KołakSzczęśl B4v.

»[czyje] usta napełnione (są) [w tym: czego (5), czym (1)]« (6): Vſta naſzwyątſze myle roſkoſchne ueſole wſzelkyey ſlodkoſcy napelnyone PatKaz III 121v; RejPs 193v; A ći wſſyſcy ktorzy tu żyli w wſſetecżnośći/ Záthkáyą vſtá wſtydem nápełnyone złośći LubPs Y6; BibRadz Rom 3/15[14]; Roſproſz Pánie te vſtá zdrádą nápełnione ArtKanc Q3; Ktorych vſtá nápełnione ſą przeklinánia y gorzkośći [quorum os maledictione et amaritudine plenum est] WujNT Rom 3/14.

»napełniony wesela, radości; napełniony weselem, radościami« [szyk 4:3] (4:1;1:1): OpecŻyw 95v; PatKaz II 61v; Cumulari gaudio, Weſelem być napełnionym. Mącz 71d; Animus gaudio delibutus, Dobrey myſli/ Sercá/ napełniony weſeła. Mącz 80d; RejAp 61v; ktorzy ráno do niey [mądrości] przychodzą/ bywáią nápełnieni weſela [replebuntur laetitia]. BudBib Eccli 4/13; bez przeſtánku ćiebie wſpominam [,..] żądáiąc ćię widźieć/ [...] ábym był rádośći nápełnion [ut gaudio implear] WujNT 2.Tim 1/4.

Szeregi: »napełnionym być, obfitować« (1): Nápełnionem ieſt poćieſſenia/ náder obfituię rádośćią [repletus sum consolatione, superabundo gaudio] we wſſelkim vćiſku á fráſunku náſſym. Leop 2.Cor 7/4.

»napełniony a oświecony« (1): [Maryja] była wſzytkych cznoth napelnyona a doſkonale dobroczą cznoth oſzwyeczona PatKaz III 96.

»pomazany i napełniony« (1): [Chrystus] nád wſzytkie inſze duchem bes miáry miał być pomázány y nápełniony. CzechRozm 178v.

»poświęcony i napełniony« (1): Ian w żywoćie był poświęcony/ y Duchem ś. nápełniony/ wedla Anyelſkiego ſłowá SkarKaz 577a.

»umocniony i napełniony« (1): [Chrystus] pomnażał ſię w mądrości wzrośćie y w łáſce v Boga y v ludźi/ będąc vmocniony duchem/ y napełniony mądrością CzechEp 347.

α. Będący obiektem czyjej reakcji uczuciowej [czego]: WróbŻołt 37/8; matka rodzy człowieka napełnionego gniewu bożego SeklKat T4v; Bo y biodrá moie nápełnione ſą poſmiewiſká [lumbi mei impleti sint illusionibus]: á niemáż zdrowia w ćiele moim. Leop Ps 37/8.
b) Wyrażenie: »ran, ranami napełniony« = mający na sobie wiele ran (2): pocżąwſſy od pięty nożné/ aż do wirzchu głowy/ krwawymi ranami będę napelnion. OpecŻyw 102v, 151.
c) Wyrażenie: bibl. »ręka napełniona« (w starotestamentowym opisie ceremonii wyświęcania na kapłana; prawo otrzymaniu władzy kapłańskiej) (1): A ocżyśćiáć będzie ofiárownik/ ktory námázan/ y ktorego ręká nápełnioná [implebit manum eius; którégo ręce ſą poświęconé Wuj Bib] żeby ofiarownikiem był miáſto oycá ſwego BudBib Lev 16/32.
a. O zbiornikach wodnych (5): Zá dni iego wypływáły ſtudniće [!] wod: á iáko morze nápełnione ſą zbytnie [putei ... quasi mare adimpleti sunt supra modum]. Leop Eccli 50/3.

napełniony czego [= czym] (1): Rzeká Boża nápełnioná wod [flumen Dei repletum est aqua] Leop Ps 64/10.

napełniony czym (3): WróbŻołt 64/10; Leop 4.Reg 3/20; Ták iż płynęły wody około ołtarzá/ á przekopá byłá nápełnioná wodą. BibRadz 3.Reg 18/35.

b. O zaspokojeniu potrzeb materialnych: który otrzymał wiele; nasycony (11):

W połączeniu szeregowym (1): Y mamći (marg) A wziąłemći. G. (–) wizytko/ y obfituię: ieſtem nápełnion [Habeo autem omnia et abundo, repletus sum]/ wźiąwſzy od Epáphrodytá cośćie poſłáli WujNT Philipp 4/18.

Szereg: »napełnion i obdarzony« (1): Iob święty [...] nápełnion był od Páná Bogá okwitośćią bogactw/ y ślicżnym potomſtwem obdárzony. KołakSzczęśl C3.
α. O pokarmach i napojach (9): Bieda wám/ ktorzyście napełnięni/ Bo będźiécie łaknęli MurzNT Luc 6/25; A oni wnet z ochotą yedli do ſytośći/ Y byli nápełnyeni [manducaverunt et saturati sunt Vulg Ps 77/29] w oney ſwey żądośći LubPs R6v.

napełniony czym (3): grubym młotem [...] zátkáni/ y nápełnieni będąc/ zaślepione ocży máią NiemObr 91. Cf Wyrażenia,

Wyrażenia: »octem i żółcią napełniony« [w opisie męki Chrystusa] (1): vſta moię [...] iutro będą otztem ij żołcią napélniony. OpecŻyw 79v.

»pokarmem albo picim napełniony« (1): Rozumu ſpełná nie mogą mieć ći/ ktorzy ſą pokármem álbo pićim nápełnieni. WerGośc 244.

Szeregi: »napełniony i upity« (1): wiele ich [sędziów] ináczéy do ſpraw odpráwowánia nie przychodźili/ iedno po obiedźie nápełnieni y vpići [repleti et inebriati JanStat 489] SarnStat 785.

»zatkany i napełniony« (1): NiemObr 91 cf napełniony czym.

Przen (3):
Wyrażenia: »węża piekielnego jady napełniony« = heretyk (1): Chytrzy á wężá piekielnego iády nápełnieni/ do tákiego miſtrzá vkázuią/ ktorego náchylić po ſobie y po głowie ſwoiey mogą. SkarKaz 118b.

»napełniony krwie« = morderca [szyk 1:1] (2): Mężowye krwye zdrády ná wſſem nápełnyeni [viri sanguinum et dolosi Vulg Ps 54/24]/ Nye docżekáyą dni ſwych nigdy ná zyemi LubPs Ov; KrowObr C2v.

c. O zawartości tekstów pisanych (3):

napełniony czego (1): w kácerſkieh mowách ſękow pełno ieſt/ bo w nich prawdy niemáſz żadney/ nápełnione ſą błędów/ y wſzelákich fáłſzow OrzRozm K3v.

napełniony czym (2): [azaż Dawid] lekce ważył piſmo Moiżeſzowe/ choćiaż ieſzcże ćieniámi y figurámi/ á nie ſamą właſną rzecżą nápełnione? CzechEp 112; Siłá było Poétow, y ieſt. lubo żárty Wielu z onych widźiemy nápełnione kárty CiekPotrŚredz )?(4.

d. Przesycony, nasiąknięty [czego] (1): Ná onym poboyſczu [...] ziemiá krwie y tłuſtośći nápełniona/ nád zwycżay płodna ſie sſtáłá StryjKron 31.
e. O macierzyństwie Matki Boskiej [czym] (2):
Wyrażenie: »napełniona Bogiem, dawcą łaski« [szyk 1:1] (1:1): Skoroś od Gábryelá poſelſtwo przyięła. [...] Helżbietęś nápełnioná Bogiem náwiedźiłá LatHar 517; [Maryja] tey łáſki/ ktorey żadna inna nie záſłużyłá/ doſtáłá, że dawcą łáſki byłá nápełnioná. WujNT 194.
f. Ten, w którym się wiele czego wytworzyło (3):

napełniony czego (2): GlabGad C4v; w ten czás wątrobá bywá nápełnioná nieczyſtyeh wilgośći SienLek 96.

Wyrażenie: »wymiona napełnione« (1): Distenta ubera, Wymioná nápełnione. Mącz 444d.
2. O miejscu, w ktorym się coś lub ktoś znajduje w dużej ilości; repletus Vulg (67): Idź y ná drogi y myędzy opłothki/ á przypądzay kogo pothkaſz/ áby był dom moy nápełnion RejPos 157v, 159v, 160; Tu przez nápełniony plác/ páńſkié idącego Vźrzałem Vlyſſeſá GórnTroas 70; WujNT Luc 14/23.

napełniony czego [= czym] (5): OpecŻyw 70; ziemiá wypuſćiłá z ſiebie niezliczoną wielkoſć żab/ ktorych były y przybytki ich nápełniony RejPs 155; Y nápełnioná ieſt źiemiá iego ſrebrá y złothá [repleta est terra argento et auro]: y niemáſz końcá ſkárbom iego. Nápełnioná też ieſt źiemiá iego koni [repleta est terra eius equis] Leop Is 2/7, Ez 10/4.

napełniony kim, czym (18): á byłá tákowa wielkoſć y gęſtoſć ſtrzał/ iż też wſzytko powietrze nápełnione ſtrzałámi [totus aer repletus sagittis] HistAl F4; MurzNT Ioann 12/3; Cić ſą trzey ſynowie Noego/ od ktorych źiemiá nápełnioná ieſt ludem. BibRadz Gen 9/19; dom nápełnion ieſt dymem. BibRadz Is 6/4, Ex 10/6, Ez 10/4 [2 r.], Matth 22/10; Wielkimi bogáctwy w ten cżás było miáſto nápełniono. BielKron 448; RejAp 130v, 132; RejPos 238; [słudzy] zebráli wizytki ktore náleźli [na drogach]/ złe y dobre: y nápełnione ſą gody śiedzącemi [impletae sunt nuptiae discumbentium]. WujNT Matth 22/10; Páńſkać ieſt źiemiá y wſzytko czym ieſt nápełniona [terra et plenitudo eius]. WujNT 1.Cor 10/26; SapEpit B3. Cf Wyrażenie.

napełniony z czego (1): dla ich złośćiwych wyſtępkow Bog ie potopił/ wyiąwſzy ośm z ktorych potomſtwá nápełnioná ieſt wſzytká źiemiá. BibRadz 1.

W przeciwstawieniu: »być napełnionym ... spustoszeć« (1): Tyr mowiło przećiw Ieruzálem/ [...] bráná narodow złámana ieſt/ obrocona ieſth do mnie/ ia nápełnione będę [replebo me] gdyż oná ſpuſtoſzáłá. BibRadz Ez 26/2.

W charakterystycznych połączeniach: napełniony(-a, -e) dom (6), gody [= dom weselny] (2), kościoł (2), miasto, miejsce, pałac (2), plac, pole (2), powietrze, przybytek, przysionek, sień, ziemia (5).

Wyrażenie: »napełniony trupy, umarłymi« = gdzie bylo pełno zabitych [szyk 2:1] (2:1): Był tám płácż nárzekánie y ſmętek wielki/ iż wſzytko pole było napełnione vmárłemi y martwemi [ut totus campus ex semivivis et mortuis vestiretur]. HistAl F4; BibRadz ler 33/5; KochJez A2v.
Przen: O zjawiskach niematerialnych występujących w określonej przestrzeni (37):

napełniony czego [= czym] (26): miły panie wſzytkos w mądroſci ſtworzył y napełniona ieſt ziemia imienia twego [impleta est terra possessione tua]. WróbŻołt 103/24; dobrotliwoſći twoiey ieſt nápełnioná práwye wſſytká ziemiá. RejPs 180; muśięm iſc drogą ciaſną milerjiéi napełnioną MurzNT 28v; LubPs O3, Q4v; á oto nápełnion był dom wielmożnośći Páńſkiey [repleta est gloria Domini domus]. Leop Ez 43/5; Przyſzedł koniec wſzelkiemu ćiáłu przedemną/ Abowiem źiemiá nápełnioná ieſt łupieſtwá od nich BibRadz Gen 6/13, Ps 73/20, Is 6/3, Hab 2/14; zyemiá byłá ſkáżona przed Pánem Bogiem/ y nápełnioná rozmáitey złośći. BielKron 4v, 4v; SarnUzn D8v; nie lękay ſie [...] ſwiátá tego/ wſzego niebeſpieczeńſtwá á wielkiey nędze nápełnionego RejPos 174v, 18, 144, 173v, 174 [2 r.]; RejZwierc 261v; BudBib Gen 6/13; CzechRozm 114; Y coż wżdy ieſt Boże moy/ co widzę w źiemi nędze y ćięmnośći nápełnioney? LatHar 151; Z ćiebie/ [...] Spráwiedliwośći Słońce: co oświeca Swiát/ ſtráſznych błędow zewſząd nápełniony GrabowSet V3v; PowodPr 66; SapEpit A2v.

napełniony czym (10): dał tu ku doceſnemu mieſzkániu ziemię rozmáytemi roſterki á troſkami nápełnioną RejPs 109; BibRadz Is 11/9, Ier 46/12; im kazał otworzyć koſcioł ná niebie/ to ieſt/ przybytki rozlicżne wſzytkim weſelem á niewymownemi rádoſciámi nápełnione. RejAp 98; wſzythki okolicżne kráiny w dziwie onym zátrąſnąć ſie muſiáły/ á wielką rádoſcią były nápełniony RejPos 296v, 173v; ázaſz nie lepiey zá rádą tego tho Gorgiaſzá wyprowádzić ſie powoli do nowego/ [...] á rozlicznemi krotofilámi y weſelem nápełnionego domku ſwoiego RejZwierc 177v; Rzym będąc nápełniony bálwochwálſtwem/ y zabobony rozmáitymi/ wypuſzcża ſwoy iad/ ná wſzytek świát. NiemObr 159; KołakSzczęśl kt; WujNT 382.

W porównaniach (3): BibRadz Is 11/9; nápełnioná będzie źiemiá znáiomosći Páńſkiey/ iáko morze wodámi/ ktore wſzyſtko pokrywáią. CzechRozm 113v; Iáko łápicá myśliwcża pełna ieſt ptáſtwá/ ták domy ich nápełnione ſą zdrády. PowodPr 66.

W charakterystycznych połączeniach: napełniony(-a, -e) dom (3), domek, droga (2), kraina, miasto, mieszkania (2), niskości ziemskie, przybytek, Rzym, świat (5), ziemia (17).

3. Ten, którego jest wiele; znajdujący się w dużej ilości; rozmnożony (4): vźrzeli gay piękny zyelony/ Ze wſzech ſtron iáko płotem rożą oſádzony. [...] Miedzy tym záſię były fiołecżki drobne/ [...] gożdzicżki cżyrwone/ Przeſadzáne białemi/ práwie nápełnione. RejWiz 23v; porzućiłeś lud twoy dom Iakobow: iż nápełnieni ſą iáko niegdy [repleti sunt] Leop Is 2/6.

napełniony komu (1): RejPos 277 cf Szereg,

napełniony na czym (1): OD páná Bogá ieſt ſtworzona ziemiá y nániey wſſytki nápełnione żywioły RejPs 34v.

Szereg:»rozszyrzony a napełniony« (1): dobrá ich/ y máiętnoáći ich máią być rozſzyrzone/ á obficie im zewſząd nápełnione RejPos 277.
4. Uzupełniony, wyrównany do określonego poziomu, ilości; repletus Calep (11): iuż będą napełniony naſſć kory [anielskie]/ ktore ſtracijl Luciper z iego towarziſſmi. OpecŻyw 9; Calep 903a.

napełniony z czego (1): day też wſſitkym krzeſcyanſkym brzemyennim nyewyaſtam weſole oglyądanye porodzenya ſwego ſktorego kori wibranich twogych mayą bic napelnyoni BierRaj 19v.

W przeciwstawieniach: »spustoszony (3), poniżony, zniżon ... napełniony« (5): [aniołów] kory upadłe y ſpuſtoſchone przeſz upad lucyfera bądą napelnyony PatKaz II 75, 51v, 76v; Wſzélkié pádole będźie (marg) wyrównáno (‒) napełniono [implebitur] a wſzelká gora i págorek będźie zniżon MurzNT Luc 3/5; WujNT Luc 3/5.

Wyrażenie: »napełniona (będzie) liczba [czego]« = uzupełni się do poprzedniej ilości [szyk 2:1] (3): RejAp BB5; muśicie pocżekáć máło/ áż będzie nápełnioná licżbá bráciey wáſzey. RejPos 6; ś. Máćieiá [obrano] ná mieyſce Iudaſzowo/ áby tá liczba [dwanaście] z nowu byłá nápełniona. WujNT 136.
5. Zrealizowany, spełniony, wykonany (13): Tedy napełniono ieſt/ tzoż powiedźiáno ieſt przez Ieremiaſſa proroka OpecŻyw 29; potrzéb ieſt aby napełniony były wſſytki rzecży/ ktoré piſány ſą w zákonie Moijzéſſowym OpecŻyw 169v, [27]v, [79]; grzechy náſze niechay będą otzyśćione y żądze ſpráwiedliwe nápełnione. KrowObr 168v, 188; Completus, Nápełniony/ Spełniony. Mącz 304c, 118b; Proście á będzye wam dano/ áby weſele wáſze było nápełniono [ut gaudium vestrum sit plenum Vulg Ioann 16/24] RejPos 131v; NiemObr 89; Calep 227b; Otoż maſz miłościwa Kśiężno [...] w tym przez mię niegodnego ſługę ſwego/ [...] W.X.M. wolą nápełnioną. WysKaz X3v.
Fraza: »czas nie jest napełnion« = jeszcze nie nadszedł czas (1): iátz ieſſcże niepóydę/ botz ieſſcze móy cżas nieieſt napelnion. OpecŻyw 66.
6. teol. Uczestniczący we wszechmocy i wszechobecności istoty boskiej (6): moglibyſcie [...] przyiąć iáſne poznánie miłośći Páná Kryſtuſowey/ ábyſcie byli nápełnieni/ áż do oney zupełnośći y doſkonáłośći Boſkiey. RejPosWiecz2 92v.

napełniony w kim (1): w nim [Chrystusie] mieſzka wſzytká zupełność Boſtwá ćieleſnie: y ieſteśćie w nim nápełnieni [estis in illo repleti] WujNT Col 2/10.

Wyrażenia: »bostwem napełniony« (1): [nad Chrystusa] nie ma Bog żadnego inſzego/ ták oſobliwym obycżáiem z duchá ś. pocżętego/ ták vmiłowánego/ [...] y boſtwem twem nápełnionego CzechRozm 33.

»napełniony napełnieniem bożym, zupełności bożej« (2:1): NiemObr 10, 87; ábyśćie byli nápełnieni wſzelákiey zupełnośći Bożey [impleamini in omnem plenitudinem Dei]. WujNT Eph 3/19 [przekład tego samego tekstu NiemObr 10, 87].

Synonim: 1. nalany.

Cf NAPEŁNIĆ, NIENAPEŁNIONY

TK