[zaloguj się]
[pdf]

MAHOMET (238) sb m

Mahomet (199), Mahmet (23), Mahumet (14), Mahmud (1), Mahamied (1); Mahomet PatKaz I (2), KromRozm II, OrzList, BibRadz (2), GrzegRóżn (3), OrzQuin (2), Prot, RejAp (4), BiałKat (8), BielSpr (2), PaprPan, ModrzBaz (2), SkarŻyw, StryjKron (12), CzechEp, NiemObr, ReszPrz (4), WerGośc, GórnRozm, KochWr (2), OrzJan (9), SkarKaz (2), CzahTr, SkarKazSej (3); Mahmet WróbŻołt, BielSat, SzarzRyt; Mahumet RejPos; Mahmet: Mahmud : Mahamied LibLeg (12:1:1); Mahomet : Mahmet: Mahumet MetrKor (2:‒:2), MiechGlab (10:8:1), BielKron (120:‒:10).

-ch- (211), -h- (27).

a oraz o jasne (w tym w a 11 r. błędne znakowanie); -et (16), -ét (5); -et OrzQuin (2), KochWr (2); -et : -ét BiałKat (6:2), OrzJan (6:3).

N sg Mahomet (138); w pozostałych przypadkach: decl (95), indecl [tylko Mahmet, Mahmud wfunkcji n-pers] (5).
Fleksja
sg pl
N Mahomet mahometowie
G Mahometa, Mahmet mahomet(o)w
D Mahometowi mahomet(o)m
A Mahometa, Mahmet
I Mahometem, Mahmud
L Mahomecie
V Mahomecie

sg N Mahomet (138). ◊ G Mahometa (30), Mahmet (2) [zawsze: Mahmet Kireja]. ◊ D Mahometowi (21). ◊ A Mahometa (17), Mahmet (2) [w tym: Mahmet baszę (1)]. ◊ I Mahometem (7), Mahmud [Mahmud agą] (1); ~ -em (1), -(e)m (6). ◊ L Mahomecie (5). ◊ V Mahomecie (3). ◊ pl N mahometowie (10). ◊ G mahomet(o)w (1). ◊ D mahomet(o)m (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w.

1. n-pers Imię arabskie, pospolite w całym świecie muzułmańskim (z arab. Muhammad ῾godny chwały᾽) (225): Po ſmierci Machumeta panował ſin iego Amurates wtory. MiechGlab 67 (8); abismi od dworv naſchego yednego dworzanyna daly mahamieda LibLeg 10/67v (3); ten gdy vmárł/ oſtháwił kroleſtwo cżterzem ſynom / ktorych ſą ty imioná Kálápin/ Moiżeſz/ Máchomet/ y Muſtáphá. BielKron 240v; Ierzyk Skánderbeg Káſtryotus rycerz Kryſtuſow Kſiążę Albáńſkie/ Máchometowi Carzowi Tureckiemu S.D. Piſzeſz mi Máchomećie przypomináiąc z młodych lat towárzyſtwo naſze záchowáłe BielKron 253 (75); OrzQuin K3v (2); BielSpr 11v (2); StryjKron 617 (7); OrzJan 74 (4).

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (4): MiechGlab 40 (3); MAchomet wtory/ oſmy Krol Turecki/ kthory opánowawſzy wſzytkę Trácyą obległ Konſtántynopole BielKron 251.

W połączeniu z tytułem (21): MiechGlab 30 (2); A ſſnym yesdzy Machmeth Aga Multipharaka Cessarszki LibLeg 9/52; od Mahmetkyreya Czarza y od przodkow naschich [...] the wſziczkie zle vczinky, y then zli vmiſl zvmyſlv ſwego wirzvczylyſmi LibLeg 10/96 (9); BielKron 254 (6); Máchmet Báſzá nam ſie pánem ziáwił BielSat G2; á potym vmárłemu głowę ſcięto/ ktorą przynioſł Iánozárzyn ieden zá wielki podarek Ceſſárzowi Máchometowi. StryjKron 617 (3).

a. O Muhammadzie ibn Abdallahu (570 – 632), twórcy islamu (99): PatKaz I 9v (2); á Machometa zową Machmet roſſolla, to iſt [!], Machometh ieſth ſprawiedliwoſć Boża MiechGlab 20 (4); WróbŻołt cc2; KromRozm II o3v; BibRadz I 451a marg (2); Był Máchumet ná ſwiecie Herákliuſowego pánowánia látá piętnaſtego. MAchumet był z oycá Arábá pogániná/ á z mátki Izmáelſkiey Agáreny Zydowki vrodzony. BielKron 165; Obácż ſie co cżyniż Othomanie/ co zá znaki thwego proroká Máchometá/ co zá piſmo grunthowne wáſzey wiáry BielKron 246; W tym kroleſtwie ieſt Mediná Tálnábi/ gdzie Máchomet leży. BielKron 263v (35); RejAp 81 (3); Bo żydowie pokłádáli [...] nádzyeię o vlecżeniu tey rány ſwoiey á boleſnego wrzodu tego/ w ofiárach ſwoich/ w wypełnieniu zakonu ſwoiego. Turcy w Alkoranie ſwoim á w roſpráwach y w poſtánowieniu Máhumetá ſwego. RejPos 327; BiałKat 128v (6); ModrzBaz 82v (2); SkarŻyw 544; StryjKron 135; CzechEp 381; NiemObr 59; Iáko Máchometh dopuſzcża mieć záraz wiele żon/ ták y teráźnieyſzy kácerze/ vcżą y cżynią ReszPrz 42 (4); iż oni [Turcy] ná iedno roſkazánie Máchometá ſwoiego/ wſtrzymawáią ſię przez wſzyſtek cżás żywotá ſwego od wina/ od piwá/ y od wſzego co vpoić może. WerGośc 211; GórnRozm D3; OrzJan 26 (2); SkarKaz 275b (2); SkarKazSej 678b (3).

W formułach liczenia lat u muzułmanów (3): Wiambolie. pyąthnaſthego dnya Marcza A poſzmyerczy Machometha dzyewyącz seth trzydzyeſczy y rok MetrKor 38/321; Pyſſan wKyrkyeliv. od mahmetha proroka naschego Rokv Dzyewyeczſetnego cztedzieſczy [!] y ſyodmego Myeſyacza Aprilla XXV LibLeg 10/98v; StryjKron 100.

Zestawienia (4): yako zamvrvd z prorokow wiſſy. yeſteſz mahvmeth mvſtapha. Boza chwała y modlithwa naczie nyech bandzie. y wyelye dzywow. ktoreſſ czynyl za Bozim danim. MetrKor 46/46 (3); LibLeg 10/98v.
W przen (1): Grzegórz Antykryſt wtóry Máchomet. BiałKat 181 marg.
Przen (17):
a) Metonimicznie: wiara w Mahometa, islam (14): Thakże odtichmiaſt y po dzis dzien Máchometowi ſlużą. MiechGlab 20; BielKron 9 (5); RejAp 82; BiałKat 128v; Niechay Turcżyn Krześćian o przymierze prośi/ Niech ſie s ſwym Máchometem wyſoko nie wznośi. PaprPan B2; KochWr 26 (2); OrzJan 97 (2); Gdyż tám dźiatki niewinne pánienki vcżćiwe/ Iedno poſzły pod ſzáble drugie pod zelżywe. Niewole ſą poddáne nieprzyiaćielowi/ Ktore wiárę oddáły ſwą Máhometowi. CzahTr E4v.
b) Turcy (3): Prot A4; á teraz/ kiedy mieczem nie ſłowy ſpornémi Mahomet wiárę Páná Kryſtuſowę burzy/ prośić/ by ſie nieſczęśćiém wáſzym káráć nie chćieli, OrzJan 70; nietylko wiek złoty W twey Polſzcze widźieć mamy/ lecz y przed náſzego Chryſtá krzyżem gwałt zwykły Máchmetá krwáwego. SzarzRyt C3.
2. Wyznawca islamu, muzułmanin (13): bowiem też Machometowie pannę Marią maią w pocżeſnoſci MiechGlab 71; OrzList h3v; tráfiłem ná iednego Máchometá ktory poznáł żem był Krześćijáninem BielKron 457; Y zmyſliłem ſobie Poſth nigdy nie iadáć mięſá/ tylko trochę owocow/ ábych ſie v Máchometow ſwiętym zdał BielKron 459, 455v [2 r.], 456v [2 r.], 459v, 460.

W połączeniu szeregowym (1): Przeto ktorzy w tym pismo potwarzáią/ ſą ábo Zydowie/ abo Máchometowie/ ábo Epikurowie GrzegRóżn F2v.

Szereg: »żyd, mahomet« (2): Zydowie/ Máchomethowie/ thego iednego Bogá Oycá Páná Kryſtuſowego nie chcą GrzegRóżn M4, M3v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Synonimy: 2. beserman, bezermaniec, bisurmanin, musulman.

Cf MAHOMETAN, [MAHOMETCZYK], MAHOMETYSTA

ZZa