[zaloguj się]
[pdf]

MARTALAUS (5) sb m

martalaus (2), martalauz (2), martalas (1); martalaus : martalauz : martalas BielKron (1:–:1), BielSpr (1:2:–).

mar- (3), mår- (2); mar- : mår- BielKron (1:1), BielSpr (2:1); -ta- (3), -tå- (2); -ta- BielKron (2); -ta- : -tå- BielSpr (1:2); -låu- BielSpr (3), -lau-, -la- BielKron (2).

Fleksja
pl
N martalausy, martalauzy
A martalausy, martalauzy
inne pl N a. A a. I - martalasy

pl N martalausy, martalauzy (2). ◊ A martalausy, martalauzy (2). ◊ N a. A a. I martalasy (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Członek specjalnych formacji wojskowych w Turcji XVI wzłożonych z najemnych poddanych chrześcijańskich, często bardzo rozpasanych; stąd potocznie ‘rabuś, złodziej, rozbójnik’ (z tur. martalos ‘zbrojny, żołnierz’, stąd węg. martalóz ‘żołnierz turecki, rozbójnik, złodziej’). Bielski nazywa tak również bitnych, pieszych żołnierzy rekrutujących się ze zróżnicowanej narodowościowo ludności Półwyspu Bałkańskiego lub traktuje omawiany wyraz jako nazwę etniczną (5): Máchometh Sędziak Biłágrodzki [...] poſłał o pomoc/ przyćiągnęło kniemu [...] pieſzego też ludu niemáło zwłaſzcżá gornego/ Haydukow/ ktore Turcy zową Martáláſy/ po Słowieńſku Vſkácy BielKron 309; Martalauzy ſą Słowacy BielSpr 53 marg.

W połączeniu szeregowym (1): Pieſzego Ludu nie bywa z ich Narodu [węgierskiego] lecż s poſtronnego/ ále Cakłowie/ Hayducy/ Márthalauſy/ Słowacy/ ći ſą bárzo ſkocżni pieſzo BielSpr 66.

Szereg: »szpieg i (albo) martalaus« (2): [Amurat] poſłał pierwey ſzpiegi álbo Mártáláuſy ktorzy ludzi biorą ku wiwiedzeniu co ſie w źiemi dzieie. BielKron 249; [Kozacy] Szpiegi máią ze wſzech ſtron y Mártálauzy/ gdzie leży woyſko nieprzyiáćielſkie albo ćiągnie/ wſzyſthko wiedzą przes nie. BielSpr 53.

Synonimy cf MARTAHUZ.

Cf MARTAHUZ

MM