Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MĄCENIE

Następne hasło: MĄCIĆ SIĘ »

MĄCIĆ (15) vb impf

Fleksja

indicativus
inf	mącić, męcić
praes
	sg	pl
2	mącisz	mącicie
3	mąci	mącą

praet
	pl
3	m pers	mącili

imperativus
	sg
2	mąć

conditionalis
	sg
3	m	by mącił

inf mącić (1) Calag, męcić (1) Calep. ◊ praes 2 sg mącisz (1). ◊ 3 sg mąci (4). ◊ 2 pl mącicie (1). ◊ 3 pl mącą (2). ◊ praet 3 pl m pers mącili (1). ◊ imp 2 sg mąć (2). ◊ con 3 sg m by mącił (1). ◊ part praes act mącąc (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Ruchem powodować, by płyn tracił przezroczystość (12)
2. Wprowadzać zamęt, powodować zamieszanie, niepokoić (3)

1. Ruchem powodować, by płyn tracił przezroczystość; turbare Calag, Cn; infuscare Cn (12): Gdy maſz vrinę doctorowi nieſć/ Lekko niemączącz ma być nieſiona. FalZioł V [1]v; Calag 488a.

mącić co czym (1): Izali to wam máło iż ſię páſtwiſki dobrymi páśiećie/ [...] głębokie wody piiećie/ á oſtátki mąćićie nogámi ſwemi [residuas in pedibus vestris conculcaveritis]? BibRadz Ez 34/18.

Przysłowie: Bo tám ſnádnie o niezgodę Częſto báran mąći wodę RejRozpr D4; Báránie nie mąć wodę. StryjKron 497 marg; By to iedno nie było z námi/ co z onym Báránem / ktorego Wilk ziadł: mowiąc mu tylko/ nie mąć Báránie wody. CzechEp 93; y prawdáli to iż mu báran/ á nie on báránowi/ mąći (wedle przypowieśći) wodę. CzechEp 97; ActReg 173. [Ogółem 5 r.].

Zwrot: »mącić wodę, wodą« [szyk zmienny] (8:1): BierEz M2; Kiedy [wiatr] ſzumi/ iż wżdy ieſt/ á drzewiną kręći/ Lamie mocne kámienie/ á wodámi mąći. RejWiz 111; BibRadz I 436b marg; gdy vciekáłá Látomá/ przyſzłá nád iezyoro w Liciey y chciáłá pić wodę/ chłopi nogámi trzęſli błoto á mąćili wodę ná złość by nie piłá BielKron 20v. Cf Przysłowie.

2. Wprowadzać zamęt, powodować zamieszanie, niepokoić; conturbare (rationes) Vulg, Calep, Cn; excitare motus, facere motus a. perturbationem a. turbas; perturbare, turbare Cn (3):

mącić co (1): ták też cżłowieká cżtery áffekty naprzednieyſze vnoſzą/ ktore Grekowie zową Paſsiones: Cicero zowie Perturbationes: á náſzy ſtárzy Polacy według Ciceroná zową zamętki/ dla tego że mącą y mieſzáią rozum ludzki y nie iednemu w głowie zámącą. KlonFlis A4v.

mącić kim (1): co nic inſſego nie ieſt/ iedno że ſą niekthorzy/ co wami mącą/ á chcą wywroćić Ewángelią Chryſtuſową. Leop Gal 1/7.

[mącić w kim: do ktorego ſie też zbiegli wſſyſtcy ktorzy rozruch cżynili y mąćili w ludzie ſwoim [qui perturbabant populum suum] y opánowáli źiemię Iudſką Leop 1.Mach 7/22 (Linde).]

Szereg: »mącić, (i) mieszać« [szyk 1:1] (2): Conturbare, Mieſzacz, męczicz. Calep 255a; KlonFlis A4v. Cf mącić co.

Formacje współrdzenne: mącić się, pomącić, rozmącić, zamącić, zmącić; mącać.

Cf MĄCĄCY, MĄCENIE, MĄCON

ZZa