[zaloguj się]
[pdf]

MĘCZEŃSKI (67) ai

-eń- (66), -ęń- (1).

e prawdopodobnie jasne (tak w męczennik).

Fleksja
sg
mN fNmęczeńskå, męczeńska nN
G Gmęczeński(e)j Gmęczeński(e)go
Amęczeński Amęczeńską Amęczeński(e)
I Imęczeńską Imęczeńskim
L Lmęczeński(e)j L
pl
G męczeńskic

sg m A męczeński (5). ◊ f N (attrib) męczeńskå (5), męczeńska (1); -å : -a SkarŻyw (5 : 1). ◊ G męczeński(e)j (11). ◊ A męczeńską (18). ◊ I męczeńską (10). ◊ L męczeński(e)j (3). ◊ n G męczeński(e)go (2). ◊ A męczeński(e) (2). ◊ I męczeńskim (1). ◊ pl G męczeńskich (9).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) w. s.v. męczennicki.

Przymiotnik od „męczennik”; martyrius Cn (67): [ciało towarzysza swego] obwinione w drogie płotná/ y pomázáne oleyki inych męcżeńſkich ćiał zániechywáiąc/ [...] wiezli do pániey ſwoiey SkarŻyw 441.
Zestawienie: »stare (a. starożytne) księgi męczeńskie« = Vetus Martyrologium Romanum, wykaz męczenników w układzie kalendarzowym, opatrzony krótkimi informacjami [szyk zmienny] (6): Męcżeńſtwo S. Máryuſzá/ Márthy/ Audifaxá/ y Abakuká/ wzięty z ſtárych kśiąg Męcżeńſkich/ Rzymſkiego Kośćiołá. SkarŻyw 62, 124, 147, 428, 435, 552.
W przen (2): Cárogrocka ſtolicá/ nigdy ná plác męcżeńſki nie wychodziłá [tj. nie miała męczenników]. SkarJedn D4v, 389.
α. Derywat kompleksowy od zestawienia »księgi męczeńskie« (2):
Wyrażenie: »pisarze męczeńscy« = autorzy Martyrologium Romanum (2): Męcżeńſtwo S. Floryáná/ piſane od ſtáryeh piſarzow męcżeńſkich SkarŻyw 402, 531.
a. Właściwy męczennikom (3): SkarJedn 327; O Pánie Boże/ ktoryś miedzy inſzymi cudy/ wſzechmocnośći twey/ y w ſłábey płći męſtwá męczeńſkiego dokazał LatHar 459, 470.
b. Złożony z męczenników (1): ták Pan Bog chcąc miáſto ſzatańſkie báłwochwálſtwo y ślepotę pogáńſką zburzyć/ [...] poſłał naprzod vfiec męcżeńſki SkarŻyw [407].
c. Realizujący się przez męczeństwo (51): A on mu [...] ſen on powie y dołoży/ iſz iuſz pewnie vmrzeć miał: ábo przyrodzońą [!] śmierćią ábo inácżej. á nie śmiał dołożyć o męcżeńſkiey nádziei y ocżekawániu oney korony SkarŻyw 74.
Zwroty peryfr. w znacz. ‘umrzeć śmiercią męczeńską’: »koronę męczeńską odnieść (a. odnosić)« (9): SkarJedn 87, 98, 141, 284, 324; ná onymże mieyſcu on święty pocżet/ ogniem przećżyśćiony [!] koronę męcżeńſką odnioſł. SkarŻyw 179, 21, 152, 574.

»koronę męczeńską przyjąć (a. wziąć), otrzymać« (3 : 2): BielŻyw 142; BielKron 280, 282; Márek S. pierwſzy Biſkup Alexándryiſki koronę męczeńſką otrzymał. WujNT 511, 512.

Wyrażenie: »męczeńska krew« [szyk 4 : 2] (6): Nie ták ogrod polewány owoc dáie: iáko kośćioł gdy ſię męcżeńſką krwią pokrapia. SkarŻyw 130, 92, 374, 440, 442; LatHar 420.
Wyrażenia peryfr. w znacz. ‘męczeństwo’: »męczeński koniec« (1): y zrozumiał [św. Anastazy] ieſzcże ſpiąc/ iſz ten napoy y kielich znácżył męcżeńſki koniec SkarŻyw 74.

»korona męczeńska« [tu też ‘nagroda za męczeństwo’] [szyk 21 : 12] (33): SkarJedn 322; nieieſtem ták święty/ ábych ſię męcżeńſkiey korony godnym ſtał SkarŻyw 413, 22, 41, 74 marg, 130, 131 (17); LatHar 445. Cf Zwroty.

»krew męczeńska« (5): Bo ma teſz ſwoię mowę krew męcżeńſka/ ktora [...] ſumnienie mordercow ſwoich przenika SkarŻyw 131, 368 marg, 374 [2 r.], 487.

»stan męczeński« (1): iuſz cżás y memu y wáſzemu ná ſtan męcżeńſki powołániu przychodzi SkarŻyw 435.

»męczeńska śmierć« [szyk 1 : 1] (2): Bez wątpienia wſzyſcy Apoſtołowie męcżeńſką śmierćią ná wzor Paná ſwego zeſzli. SkarŻyw [407], 179.

»wojna męczeńska« (1): [Pan Bog] przywiodł [Abramiijusa] do ſtanu kápłáńſkiego/ y woyny męcżeńſkiey SkarŻyw 235.

»męczeńskie zwycięstwo« [szyk 1 : 1] (2): SkarŻyw 130; [Boże, który] przez męcżeńſkie zwyćięſtwo/ záprowádźiłeś go [błogosławionego Wacława] w niebieſkie kroleſtwo LatHar 422.

Szereg: »męczeński i panieński« (1): Myśląc pánienká iſz oboiá rzecż trudna/ á obudwu koron/ męcżeńſkiey y pánieńſkiey mieć niemogłá: woláłá przy Pánu Bogu/ niſzli przy ćieleſney cżyſtośći zoſtáć SkarŻyw 341.
W przen (1):
Wyrażenie: »korona męczeńska« (1): á tym cżáſem cżyńmy ſobie koronę męcżeńſką/ w ćierpliwośći S. robiąc: miłuymy nieprzyiaćioły náſze SkarŻyw 22.

Cf MĘCZENNICKI, MĘCZENNICZY, MĘCZENNIKOW

MP