[zaloguj się]
[pdf]

MIĘKKOŚĆ (26) sb f

miękkość (19), miękość (7), [mięchkość]; miękkość : miękość SienLek (1:1), Calep (4:6).

-ę- (22) -e- (4), [-e-].

o prawdopodobnie jasne (tak w -ość).

Fleksja
sg pl
N miękkość
G miękkości
A miękkość
I miękkością mięchkościami

sg N miękkość (14). ◊ G miękkości (5). ◊ A miękkość (6). ◊ I miękkością (1). ◊ [pl I mięchkościami.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Podatność na nacisk, dotyk; nietwardość; lentitia, lentor Calep; mollities, teneritas Cn (10): cżyni wzdęcic w ciele y miękkoſc nieiaką dla vietrznoſci FalZioł I 119d; Calep 591b.

miękkość czego (4): FalZioł V 18a; Miękość ćiáłá z ćiepłotą dobry znák w chorobie SienLek Sss3. Cf Zwrot.

Zwrot: »miękkość [czego] stwardzać (a. utwardzać)« (2): [wirzbowa wodka] żył nożnych miekkoſć j trzewa vtwardza. FalZioł II 13a, I 151a.
Przen: Podatność, łatwe przyswajanie, łatwość kształtowania (2): Abowim one młode látá ku tworzenyu łácne á myękkye ſą/ łatwye też vmyſly ich dla myękkosći mogą być náuką yáką/ álbo ćwicżeniem wypolerowáne. GliczKsiąż K2.

miękkość czego (1): Bowiem natrwalſze y naſtalſze bywaią one rzecży ktore w młodym wieku to ieſt, za młodu w pamięć cżłowiecżą bywaią wlane, á to wſzitko dla miekkoſci rozumu w onych leciech. BielŻywGlab nlb 13.

a. Rzecz miękka (2):
Wyrażenie: »miękkość ucha« = opuszka ucha; cartilago auris PolAnt (2): Y wezmie ofiárownik krwie oney ofiáry zá wyſtęp/ y włoży (iey) ofiárownik ná miękkość vchá práwego/ onego ocżyśćiáiącego ſię BudBib Lev 14/14, Lev 14/17.
α. [Miękkie, tj. wykwintne szaty: Ale czoscie wyszli widziecz cżlowięka miekkosciami prziodzianego [mollibus vestitum Vulg Matth 11/8]? Oto ktorzy miechkościami bywaiα prziodziani [mollibus vestiuntur Vulg Matth 11/8] w domiech krolewskich sú. SandMalEwan L.]
2. Słabość uderzenia (o pulsie); malacia Cn (1):
Szereg: »leniwość a miękkość« (1): Leniwość á miękkość [uderzeń pulsu]/ pochodźi od źimná/ á ćiánkość od ſuchá. SienLek 24v.
3. Łagodność, życzliwość, pobłażliwość; lenitas Mącz, Calep; indulgentia Calag, Calep; facilitas, mansuetudo Calep (7): Mącz 188c; Calag 337b; Indulgentia – Pobłazanię, miekoſc. Calep 529a, 590b.

W połączeniu szeregowym (1): ModrzBaz 62v cf Wyrażenie.

W przeciwstawieniach: »miękkość ... srogość, okrucieństwo« (2): ſrogośći y okrućieńſtwá po ſobie nieukázuy/ áni też miękkośći BielKron 258; Iſz ieſt niebeśpiecżeńſtwo duſzne od tego/ ktory záwżdy przy boku twoim będąc/ námowić ćię y vżyć miękkośćią/ ábo y ſrogośćią odſtráſzyć od wiáry może SkarŻyw 152.

Wyrażenie: »serca miękkość« (1): Bo ieſli tá źwierzęca wśćiekłość ieſt w ták wielkiey wadze/ że ią męſtwem zową: coż lepak ieſt ćichość/ co dobrotliwość á ſercá miękkość [animi remissio]? ModrzBaz 62v.
4. Słabość, delikatność (fizyczna lub psychiczna); teneritudo Calep, Cn; mollities Calep (4): Koſtek granie/ albo chćiwość ma wſobie nazbyt popedliwą/ albo nieprziſtoyną męſzcżyznie miękkość. KwiatKsiąż P3v; Calep 1054b.
a. Wydelikacenie, zniewieścienie, niemęskość (2):

W przeciwstawieniu: »miękkość ... twardość« (1): SkarKaz )(4 cf »miękkość i pieszczota«.

Szeregi: »miękkość i pieszczota« (1): Mądrzy/ pobożni y ſtáteczni niech przy nim ſię báwią/ áby ſię náuczył wſzytko z rádą czynić/ [...] y miękkośći ſię y pieſzczoty wſzelákiey w czás oduczáiąc/ á do rycerſkiey twárdośći/ nie tylo duſzę/ ále y ćiáło ſwoie ſpoſobiąc. SkarKaz )(4.

»miękkość i rozkosz« (1): Miękkoſc y roſkoſz śláchty. SkarKazSej 704b marg.

*** Bez wystarczającego kontekstu (4): Lentitia, Miękkośc. Mącz 189a, 229d; Mollities ‒ Miekoſcz, słaboſcz. Calep 670a, 670b.

Synonimy: 3. dobrość, łaskawość, życzliwość; 4. słabość.

RS