Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MIJAĆ

Następne hasło: MIJAJĄCY »

MIJAĆ SIĘ (20) vb impf

sie (16), się (4).

Fleksja

indicativus
inf	mijać się
praes
	sg	pl
1	mijåm się
3	mijå się	mijają się

praet
	pl
1	m pers	-smy się mijali
3	m pers	mijali się

fut
	sg
3	f	będzie się mijać

conditionalis
	sg
3	n	by się mijało

inf mijać się (2). ◊ praes 1 sg mijåm się (1). ◊ 3 sg mijå się (10). ◊ 3 pl mijają się (3). ◊ praet 1 pl pers -smy się mijali (1). ◊ 3 pl m pers mijali się (1). ◊ fut 3 sg f będzie się mijać (1). ◊ con 3 sg n by się mijało (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

Przechodzić, przejeżdżać obok kogoś podążającego w przeciwnym kierunku (20)
- W przen (18)
  - a) Z kim albo z czym się nie zgadzać, od czego się różnić, czego nie uznawać (17)
  - b) Nie przeprowadzić, nie dokonać czegoś (1)
- a. O dwóch częściach złamanej kości w miejscu ich złożenia (1)

Przechodzić, przejeżdżać obok kogoś podążającego w przeciwnym kierunku; obviare Cn (20): arcybiſkup iechał z zamku w Krákowie/ á kśiądz Krupſki ná zamek/ y przyſzło ſie im miiáć práwie iuż przed kámięnicą Arcybiſkupią. KochAp 7.

W przen (18):

a) Z kim albo z czym się nie zgadzać, od czego się różnić, czego nie uznawać; abhorrare, aversari Mącz; aberrare, deviare Cn [w tym: z czym (15)] (17):

mijać się z kim (1): Bo tám cnotá y prawdá/ z obiemá/ [z włodarzem i starostą] ſie miya. RejZwierz 138.

Frazy: »[ktoś] się z cnotą mija« = ktoś jest niecnotliwy (1): Zadna nie bywa ſzkodliwſza beſtija/ Iáko vporny gdy ſie s cnotą mija. RejZwierc 215.

»prawda się [z czym] mija« = coś jest nieprawdziwe, nie zgadza się z prawdą (1): czo pomogą wyſtáwne á ony záfárbowáne z Grámmátiki ſłowká/ ieſli prawdá á ſkutek dáleko ſie z nimi mija? RejZwierc 13v.

Zwroty: »daleko się [z] prawdą [czego] mijać« = być dalekim od prawdy (1): y tá mowá/ [...] nie mniey też dowodu/ iáko y pierwſza/ potrzebuie. Gdyż też tákże iáko y pierwſzá/ dáleko ſię [z] ſłowá Bożego prawdą mija. CzechEp 330.

»(daleko) z prawdą się mijać« = nie zgadzać się z prawdą, kłamać, mylić się; mentiri Mącz [szyk zmienny] (11): RejFig Cc2v; Mentior [...] Łżę s prawdą ſie miyam. Mącz 216y; Longissime abesse a vero, Dáleko ſie miyác s prawdą. Mącz 429c, 158c, 326a, 353b; roznie ſie o tym piſáć ważyli [...] á coż potym/ gdy ſie z prawdą mijáli. CzechRozm 25v; ia ná to zezwolić [...] nie mogę/ przeto iż ſie z prawdą mija to mniemánie ich CzechRozm 150, 220v; CzechEp *2, 349.

»z rozumem się mijać« = być nierozumnym, działać z zaprzeczeniem zdrowego rozsądku (2): RejRozpr K3; zazdrość/ ieſli rozumem będźie rządzoná/ będźie iákoby pobudká do cnoty y do vcżćiwych ſpraw wiodąca [...] lecż ieſli ſię z prawdźiwym rozumem będźie mijáć [sin a recta ratione fuerit aversa]/ będźie bárzo zła ModrzBaz 65v.

Szereg: »mylić się [na czym] i z prawdą się mijać« (1): Wſzákże ſie ná tym mylą/ y z prawdą ſie bárzo mijáią/ ći wſzyſcy/ ktorzy ták trzymáią: żeby też złym y ſwowolnym ludźiom doſyć [Chrystus] vcżynić miał. CzechRozm 220v.

b) Nie przeprowadzić, nie dokonać czegoś [z czym] (1):

W porównaniu (1): Byćiechmy wiedźieli co ieſt prawdźiwa Exekucya/ [...] ſkóńczylibyſmy ią byli pewnie/ ná przeſzłym Seymie w Piotrkowie: ále żeſmy iéy nieználi/ [...] przetoſmy ſye też z Exekucyą/ iáko z nieznáiómym człowiekiem/ w Piotrkowie mijáli OrzQuin E3v.

a. O dwóch częściach złamanej kości w miejscu ich złożenia [z przeczeniem] (1): pierwey kość záś rowno ſtul/ á w łupki zwięż/ ábyſye nic niemijáło mieſtce złamáné SienLek 150.

Formacje współrdzenne cf MIJAĆ.

Cf MIJAJĄCY SIĘ