[zaloguj się]
[pdf]

MIJAĆ (163) vb impf

Fleksja
inf mijać
indicativus
praes
sg pl
1 mijåm mijåmy
2 mijåsz mij(a)cie
3 mijå mijają
praet
sg pl
1 m mijåł(e)m m pers -śmy mijali
3 m mijåł m pers mijali
f mijała m an
n subst mijały
fut
sg
1 m mijać będę
3 m będzie mijåł
imperativus
sg pl
2 mijåj mijåjcie
3 niech mijå
conditionalis
sg pl
3 m by mijåł, mijåłby m pers by mijali
n by mijało subst by mijały

inf mijać (12). ◊ praes 1 sg mijåm (16); -åm (12), -ąm : -(a)m Calep (2:2). ◊ 2 sg mijåsz (6). ◊ 3 sg mijå (30). ◊ 1 pl mijåmy (3). ◊ 2 pl mij(a)cie (1). ◊ 3 pl mijają (20). ◊ praet 1 sg m mijåł(e)m (2). ◊ 3 sg m mijåł (9). ◊ f mijała (1). ◊ 1 pl m pers -śmy mijali (1). ◊ 3 pl m pers mijali (6). subst mijały (1). ◊ fut 1 sg m mijać będę (1). ◊ 3 sg m będzie mijåł (2). ◊ imp 2 sg mijåj (18); -åj (17), -(a)j (1). ◊ 3 sg niech mijå (2). ◊ 2 pl mijåjcie (1). ◊ con 3 sg m by mijåł, mijåłby (3). ◊ n by mijało (1). ◊ 3 pl m pers by mijali (1). subst by mijały (1). ◊ part praes act mijając (25).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Przechodzić, przejeżdżać obok kogoś lub czegoś; praeterire Calep, Cn; praetergredi transire Mącz, Calep; praetervolare Mącz, Cn (59): RejWiz 179; Boos [...] gdy vyźrzał ſwego przyrodnego /[...] á on mija [cum ... vidisset propinquum praeterire]/ rzekł do niego: Stąp ſám máluczko á ſiądź thu Leop Ruth 4/1, Ps 128/8, Ier 22/20; RejFig Dd5; Chytry widząc nieſzcżęſćie kryie ſię/ á proſtacżkowie niedbale miiáiąc [transierunt] ſzkodę podeymuią. BibRadz Prov 27/12; Praetervolo, Mimo lecę/ miyam. Mącz 506a, 75a, 105d, 148a; Ieſli miyaſz poſtoy máło/ A przypátrz ſie co ſie sſtáło RejZwierc [238]; A gdy krol mijał [fuit rege trαnseunte]/ tedy on wołał do krolá BudBib 3.Reg 20/40 [39], Prov 26/17; A mijáiąc vyrzał Lewiego [praetergrediens vidit Levi] (ſyná) Alſeuſzowego śiedzącego ná cle BudNT Mar 2/14; czemu ią [winnicę] tárgáią/ Którzy w drógę kolwiek idąc imo nie mijáią? KochPs 121; POmáłu pątniku mijay chceſzli iść ſpokoiem KlonŻal C3v; Praeterequito ‒ Iadaczmyam. Calep 842a; Transeo ‒ Przechodzę myam. Calep 1079a, 842a, b; Ray tám gdźie oná śiedźi: á którędy miia/ Zá iéy ſtopámi róża wſtawa/ y leliia KochFrag 25; LatHar 606; niechcę was teraz widźieć miiáiąc [Nolo enim vos modo in transitu videre] WujNT 1.Cor 16/7.

mijać kogo (13): RejPs 196v; kto czie [lwa w klatce] miya Mowicz tocz ſſpetna beſtia RejRozm 407; A iż ſie przechadzáiąc wſzyſcy go [młodzieńca] mijáią/ A iáko o opcego/ práwie nic niedbáią. RejWiz 180; BielKron 451; A gdy vſłyſzał onę thłuſzcżą kthora go mijáłá/ pytał ſie coby tho było. RejPos 66v, 210, 211; RejZwierc 224; KochPieś 49; PaprUp C2; ActReg 70; GostGosp 94. Cf »[kogo] mijać w przygodzie«.

mijać co (15): LibLeg 11/159v; KrowObr 70v; Miyáiąc kierz Cypryſu vderzył ſie w nogę. RejWiz 107v; RejFig Ee3v; BYł Ceſarz iedeen Rzymſki/ co cżapkę zeymował/ Gdy miyał ſzubienicę RejZwierz 111, 115v; BielKron 21v; RejZwierc 220; KochPs 44; SkarŻyw 285; KołakSzczęśl Av; támże mijay zdrow Nieſzáwſki oſtrow. KlonFlis Gv, F2v, Gv. Cf »przechodzić a mijać«.

W połączeniu z przeczeniem wyraża zalecenie wykonania czegoś (2): Niechayże tedy páthrzy tzłowiek wſzelki/ áby Wody Swięconey niemijał/ iżeby ſie ią pokropić niemiał. KrowObr 70v; Lecżże [...] bliźniego ſwoiego ná ciele iego/ á nie miyay go ná drodze leżącego RejPos 211.

Zwroty: »mijać z daleka« (2): Która [Bogumiła] iákoby źrzóbek [...] pędem człowieká Mija zdáleká. KochPieś 49; GosłCast 42.

»imo [o kogo] mijać« (1): Pan też potym nie długo/ tuż imo oń miyał HistHel C3v.

»[kogo] w przygodzie mijać« = nie udzielić potrzebującemu pomocy (1): Tám przyiaćiel co z nim pijał/ Będźie ćię w przygodźie mijał. KochMRot A4.

Szereg: »przechodzić a mijać« (1): rodzicy iey [św. Jagnieszki] [...] nocy iedney/ vyrzą iáwnie wielki pocżet panienek vbránych wdziwne piękne ſzáty [...] á ony przechodzą á mijáią to mieyſce ná ktorym byli. SkarŻyw 70.
W przen (6):

mijać kogo (5), co (1): KochPs 168; Dla prożney ſławy [... ] y vrzędow ktore was cżeſto mijáią/ tákie niebeſpiecżeńſtwá podeymuiećie: á tu dla Páná ſwego [...] żáłuiećie ſię? SkarŻyw 46; Ponieważ tedy widzę/ że mię twóy dar miia/ Weźmiſz y świádká dáru ſwego KochFr 54; KochPieś 26; GrabowSet Rv. Cf Zwrot.

Zwrot: »mijac ucho« = nie być słyszanym (1): Cáły dźiéń wołam/ [...] A ty prośb niechceſz przyiąć mych [Boże] do śiebie. [...] wołánie moie Nieprzeiednáné mija vcho twoie. KochPs 30.
2. Omijać kogoś lub coś (16):
Zwrot: »[co] daleko [= z daleka] mijać« (2): Moſkwy wſzędzie ná zamcech/ będą tlumy wielkie/ [...] Ale moi ſynowie/ co tylko pátrzáią/ Lupow/ wiázdow/ á zamek dáłeko [!] mijáią. BielSat M4v [idem] BielSjem 35. Cf W przen.
W przen (6):

W połączeniu z przeczeniem oznacza pewność zaistnienia określonej sytuacji (1): Toż nas i z tego za takim porządkiem, na ktory się WM zgad(z)acie, potka, iż z listem tylko, ktory nas z każdego sejmu nie mija, pojedziem. Diar 36.

Fraza: mit. »niech młody włos mija Atrope« = niech nie umierają młodzi (1): PRoſzę/ moy Pánie/ niech dáleko z ſtrony Młody włos mija/ Atrope ſtráſzliwa GrabowSet C4v.
Zwroty: »[co] daleko (a. daleko z strony) mijać; stroną i daleko mijać« [szyk zmienny] (3; 1): [nie masz żadnego] á ſnadź nie tylko áby go [Kościół] ráthowáć á podźwignąć miał/ ále ieſzcże gi ſtroną y dáleko miyamy/ y [...] tłocżemy á depcemy. LubPs A5; KochPs 183; nie chcą rozumieć z iakiem niebeſpieczeńſtwem rzeczypoſpolitéy ten ſpór o wiárę złączón ieſt: [...] krés rozmnożenia chwały Páńſkiéy/ do którégo ſie oni biorą/ dáleko miiáią: abowiém wznoſzą roſtérk miedzy ludźi KochWr 25. Cf Fraza.

bibl. »mijać ścieżki daleko złośliwych« = unikać grzechu, nie stowarzyszać się ze złymi (2): mijam śćiéſzki dáléko złośliwych/ A trzymam ſye/ iákoś kazał/ twych praw świętobliwych. KochPs 183, 21.

a. Nie przejeżdżać lub nie przechodzić przez coś [co] (8): Mijáli ná ten cżás [posłowie] Wilno/ vdáli ſie po práwey ſtronie Wilná ku wſchodu Słońcá/ ná Solne BielKron 435v; StryjKron 406; Tám mijáiąc głębokié Ieźioro Lukoie/ [...] Puśćiłeś lud w zagony KochJez Bv; ActReg 48, 56; Lecż iáko zdrayca właſny/ ſpoſobem złodźieyſkim Miia miáſtá y grody: Srog ieft ludziom wieyſkim. KlonWor 30.

W połączeniu z przeczeniem wyraża polecenie wykonania czegoś (2): OKazáli Przywiléy [...] w którym Król Káźimiérz roſkázuie/ áby káżdy ze wſzyſtkich miaſt y miáſteczek w króleſtwie Polſkim iádąc kędyżkolwiek/ żeby Krákowá nie mijał: [...] máią [...] iecháć ná Kráków SarnStat 960, 967.

3. Przekraczać; transmeare Mącz (4): Transmeo, Miyam, Przemiyam. Mącz 217b.

mijać co (2): RejZwierz 111v; cżęść ziemie oſuſzył/roſkázuiąc gornym morſkim wodom/ áby brzegow y grobel ſwych/ [...] vſypánych/ nie mijáły/ á tám gdzie kazał/ łamáły wełny ſwoie/ y názad ſie wracáły. SkarŻyw 258.

W przen [co] (1): A ták więc przychadzáią ku oney zacnośći/ W ktorey [...] Iedno ſzcżyra ſláchetność á oná cna cnotá/ Ktora y Dyámenty y błyſzcżące złotá/ Gdyby byłá ná wadze bárzo s kloby mija RejWiz 7.
4. Wystrzegać się, stronić od kogoś lub czegoś, unikać czego (5): Pánie młody/ Strzeż ſie ſzkody/ [...] Mijay. RejZwierc A.

mijać kogo (1): Náucżywſſy ſie domá myęſzkáć vchodzi ludzi/ [...] dobre ludzi/ prziyacyoły/ a ſąſiády miya GliczKsiąż K6v.

mijać co (3): WierKróc B2v; DZiatki moié idźćieſz tędy/ A mijayćie świetckié błędy. KochMRot A3v. Cf W przeciwstawieniu.

W przeciwstawieniu: »dzierżeć ... mijać« (1): Napyęknieyſza tho ná ſławę Delija/ Kto s cnothą dzyerży á niecnotę mija. RejZwierc 211v.

5. Przemijać, przestawać istnieć, przepadać, ustawać; praeterire Mącz, Cn (13): Mącz 105c; ROſkoſzy świátá tego/ y krotochwile iego/ ći co w nich cżás tyráią/ prędko z nimi miiáią ArtKanc R19; GrabowSet L2; Słowo y rozumienie náſze mija nic po ſobie nie zoſtáwuie. SkarKaz 485a.

W porównaniach (2): kácerſtwo [...] iáko wodá z deżdżu mętna/ y plugáſtwá z miaſt/ z vlic/ y gor/ nioſąca/ byſtro wſtáie: ále wnet mijá SkarŻyw 374; SkarKaz 123a.

W charakterystycznych połączeniach: mija(ją) krolestwa, słowo.

Szereg: »mijać i upadać« (1): Niechże mi tá źiemiá vśmierdnieie/ [...] y wſzytki iey kroleſtwá ktore iáko dym mijáią y vpadáią. SkarKaz 123a.
α. O czasie (6): A iż też dźień żadny niemija/ ktoryby z ſobą iakiey właſney cięſzkośći y ſzkody nieprzynioſł KuczbKat 430; SkarŻyw 479; SkarKaz 3a.

mijać komu (1): Ná wſzem tu cżáſy ty náſze/ ták nam rychło mijáią/ Iáko rzecży ktore ludzie tobie zá nic miewáią. LubPs T6.

W porównaniach (3): LubPs T6, X4v; Człowiek/ mowi Pſalm [Vulg Ps 143/4] podobny do prożnośći/ dni iego iáko ćień mijáią [dies eius sicunt umbra praetereunt]. SkarKaz 422b.

W charakterystycznych połączeniach: mija(ją) czas(y) (3), dźień, (a. dni) (3).

a. Ginąć (1): PRzebrnąwſzy młode látá y śrzedni wiek k temu/ Pilnie ſie trzebá vcżyć cżłowiekowi cnemu. Iáko iuż ma do końca przez to morze płynąć/ Aby ſie gdzie ná brzegu nie przyſzło ochynąć. [...] Stráſzno gdy kto do po tu przypłynąwſzy mija. RejZwierc 120v.
6. Nie brać pod uwagę, pomijać, opuszczać (niekiedy z odcieniem lekceważenia) (48): Czym ſye młody człowiek lepſzy? gdy ſtrzeże ſłów twoich: Toć ieſt móy cél: nie day/ pánie/ mijáć vſtaw ſwoich. KochPs 179; SkarŻyw 480; ZAden który ná Podwodźie iedźie/ podwodnéy odmiány miiáć nie ma. SarnStat 974, 968.

mijać kogo (19): pan [...] wielé przes wzgardzóné v świata ludźie/ mijaiąc zácné/ ſprawuie MurzNT 11; HErkules dziwny mocarz był/ co Smoki biyał/ Hidry/ Lwy/ okrutniki/ á pokorne miyał. RejZwierz 43, 65v; BibRadz Gen 18/3; nie bacżyſz nic iż Pan twoy náwiedza cie/ vpomina cie/ [...] A ty przedſię niedbaſz/ á ty przedſię mijaſz Páná ſwego RejPos 196, 211v, [310] [2 r.]; BudBib Gen 18/3; PaprPan Q2; Wſzytki zátráćiſz/ którzy ćie [Boga] mijáią. KochPs 109; SkarŻyw 285; Iuż ſye to do nas złoté látá náwracáiá/ Kiedy głupié mijáiąc/ godnym rozdawáią. PudłFr 7; PaprUp I3v; [aby spożywani byli] zá delácią ſkárbową nikogo w tym nie miiáiąc/ áni ochraniáiąc. SarnStat 414; KlonKr Ev; ZbylPrzyg A3v. Cf »mijać [kogo]«, »mijać [kogo] z krolestwem«.

mijać co (17): Wſzytki ine przypadłoſći/ ludzkie wſzytczy mijaią A gdzie pani wylatuie/ wſzytczi o tym ſpiewa ią [!] RejJóz C5; Plotky miai/ pana ſluchay/A tak vidzies klopota. RejKup b2; GliczKsiąż I2v; Tho zaſie piſmo Swięte wſzyſtko mijaſz/ y pálcem ſie go namniey niedotykaſz KrowObr 225v; Leop *A3v; Ine omyłki tych zacnych tłumácżow mijam BudNT przedm c2, b4v; (nagł) Vpominek Pánu Zoilowi. (‒) ZOile ſkrzętny z kłem twym wyoſtrzonym/ Mijay prace me/ pyſkiem záiuſzonym. Nie riy łbie KlonKr F4v; OrzJan 50; Iednák to mijáiąc/ z inego fundámentu dowodźim SkarKaz 155b. Cf W przeciwstawieniach, »chcąc mijać«, »opuszczać i mijać«, »mijać albo przechodzić«.

W połączeniu z przeczeniem wyraża prośbę, nakaz lub zalecenie wykonania czegoś (7): Iedno iádąc nie miyay Stároſty Wárſzáwſkiego RejZwierz 65v; BibRadz Gen 18/3; pánie proſze ieſlim ználasł łáſkę w ocżu twych proſzę niemijay sługi twego [ne quaeso transeas desuper servo tuo] BudBib Gen 18/3; SkarŻyw 285; OrzJan 50; SarnStat 289, 947.

W przeciwstawieniach: »baczenie mieć, napadać, strzec, szukać ... mijać« (4): Iać iście práwym ſercem vpominam wſzytki/ By cnoty pilnie ſtrzegli/ á mijáli zbytki. RejWiz 194v; woleli [...] dom Herodow bogáty y ſyny iego pyſzno vbráne [...] mijáć/ á innego w żłobie vbogiego ſzukáć. SkarŻyw 27; nayedno batzenie mami ádrugie mijami PaprUp E; OrzJan 9.

W charakterystycznych połączeniach: mijać ćwiczenie, miejsce, omyłki [czyje], Pismo św., plotki, prace [czyje], rzeczy, skład, ustawy, zbytki; mijać przypadłości ludzkie; mijać Pana [= Boga], (ludzie) głupie, pokorne, zacne; mijać kogo z łaską.

Zwroty: »chcąc mijać« (1): Wiele tu rzeczy chcąc miiam. OrzJan 11.

»mijać [kogo]« = tu: śmierć mija kogoś, tzn. ktoś żyje, nie umiera (1): O śmierći [...] Ciężka wſzytkim/ wſzędy twa we krwi nogá brodźi. Mnie niewiém czemu miiaſz/ gdyć bywam ná ráźie GórnTroas 75.

»[kogo] z krolestwem mijać« = nie brać kogoś pod uwagę jako kandydata do tronu (1): kazał wſzytki ſkárby ná Podebráń zwoźić/ gdy obacżył iż ſyny iego z kroleſtwem mijáli BielKron 327v.

Szeregi: »nie liczyć [czego] i mijać« (1): więc tego nie licżę/ Y mijam/ kto w niey [w twej szczyrości] cżarny á kto biały. GrabowSet Y.

»opuszczać i mijać« (1): [od krainy Paryjas] puśćiliſmy ſie precż/ dáleko płynąc/ wieleſmy inſzych wyſpow opuſzcżáli y mijáli BielKron 447.

»mijać albo przechodzić [co]« (1): [abyśmy rozkazali] pomoc mieſczánóm dáwáć/ y bronić przećiwko tym wſzyſtkim/ którzyby ſie ważyć śmieli mijáć álbo przechodźić ſkłády przećiw ich przywileióm. SarnStat 1230.

W przen (6):

W przeciwstawieniach: »łapać, sięgać, szukać ... mijać« [w tym: kogo (2), co (1)] (3): Vźrzał młodzyeniec z gory/ á śmierć okrutna rozmáite ſtany morduie/ dyabli iedny łápáią/ drugie mijáią RejWiz A6v; RejZwierc 220; Tákći fortuná zártkim kołem biega, Kochánych mija, zaniedbánych śięga. KlonKr Ev.

Frazy: «[kogo] mija pioro« = tu o pominiętych, a godnych zapamiętania (1): Tyśiąc ich miia pióro: by wſzytkié [stany ziemi] wyſłowić/ Z wóz papiéru/ wiek ná to potrzebáby złożyć. GosłCast 10.

»sprawiedliwość niebo mija« = zamiast sprawiedliwości dzieje się niesprawiedliwość (1): Bo y tám [u grodu] ſpráwiedliwość bárzo niebo mija/ Niżli przydzie do ſkutku pan Exekucija. RejZwierc 244v.

a. W nawiązaniu do przypowieści biblijnej o miłosiernym Samarytaninie [kogo] (1): Ach moiá miła zrániona pátria/ Toć cie lewitá y pan s kſiędzem mija. Sámáritaná nie ſłycháć dziś nigdy RejZwierc 223.
7. Zmykać, czmyhać, uciekać; ustępować (9):

mijać ku komu (1), ku czemu (1): Ná bitwę ſię nię [!] vpijam/ Cudzy chmiel i ku łożu mijam/ Máiąc záto że vśpionym/ Lepiey leżeć niż z tłucżonym. RybGęśli B2v. Cf »mijać ku dyjabłu«.

mijać przed czym (2): Przed błyſkányem twarzy yego [zagniewanego Boga] obłoki miyáły [nubes transierunt Vulg Ps 17/13]/ A grády z węglem ogniſtym ná zyemyę pádáły LubPs E, N2.

W połączeniu z rzeczownikiem w V sg tworzy formę poufałego odezwania się do drugiego człowieka (5): páń kilka ſiędzie. Idzie ieden mimo nie/ rzeką miyay brácie RejFig Cc2v, A6; Iuż więc tám ſtroną miyay/ pánie Symulacie/ Bo cie pewnie poznáią/ po łżywym kábacie. RejZwierz 134v; Mijay brácie złać tu ſpráwá/ Obieſzą tu y bez práwá. RejZwierc 237; PaprPan H2.

W porównaniu (1): A ſpráwyedliwi nád nimi [złymi] zwirzchność otrzymáyą/ Właſnye yáko gdy cyemnośći przedednyem miyáyą LubPs N2.

W charakterystycznych połączeniach: mijać stroną; mijać ku dyjabłu, ku łożu.

Zwrot: »mijać ku dyjabłu« (1): Ten rzekł/ miyay ku diabłu RejFig Ce2v.
8. Przewyższać kogoś w czymś, prześcigać; wysuwać się na pierwszy plan [kogo] (3): A też gdy ieſt Electia To ieden drugiego mija Vbiegáiąc ſie o głoſy Dobrze nie idą zá włoſy RejRozpr C3; RejWiz 26.

mijać w czym (1): pátrz iáko beſtia [delfin]/ Cnotą y miłoſierdziem/ złego cżłeká miya. RejZwierz 119.

W charakterystycznych połączeniach: (o człowieku) mija jeden drugiego, jedna drugą; mija bestyja [czym] człeka.

9. Puszczać w niepamięć, darować coś komuś, przebaczać, odpuszczać (3):

W połączeniu z przeczeniem (1): Pan powiedźiał/ Oto ią połozę [!] práwidło w pośrodku ludu moiego Izráelſkiego/ a iuż go więcey miiáć nie będę [non adiiciam ultra pertransire eum] BibRadz Am 7/8.

Szereg: »odpuszczać (a. znosić) nieprawość i mijać występek [komu] (a. grzech) [czyj]« (2): odpuſzcżaſz nieprawość/ y miiaſz wyſtępek [transiens super praevaricationem] oſtánkowi dziedzictwá twego. BudBib Mich 7/18; SkarKazSej 707b.
10. Tracić [co] (3):
Zwrot: »wioskę (a. wieś) mijać« (2): Drugi więc ſwą wioſkę mija Rozwiodłá go ſnią deliya. RejRozpr Iv; Więcey ci was daleko co ſwe wśi mijacie/ I oycowſkie Kredence u Zydow chowacie. KochSat A4v.
W przen (1): Niechcąc ſtárſzych ſwych ſłucháć/ ná błędy wpadáią/ A zá tym pożądny port Oyczyſty mijáią. ZawJeft 33.

Synonimy: 1. przechodzić; 2. obchodzić; 5. przepadać, ustawać; 6. opuszczać, pomietać; 7. uciekać; 8. przewyższać; 9. odpuszczać, przebaczać, zapominać; 10. utracać.

Formacje współrdzenne: mijać się, obmijać, omijać, pomijać, przemijać, wymijać, zmijać; minąć, minąć się, obminąć, ominąć, pominąć, przeminąć, przeminąć się, rozminąć się; uminąć, wyminąć.

Cf MIJAJĄCY, MIJANIE, MIJANY

IM