[zaloguj się]
[pdf]

MINĄĆ (400) vb pf

Fleksja
inf minąć
praet
sg pl
1 m minąłem m pers
2 m minąłeś, -ś minął m pers
f -ś minęła m an
3 m minął m pers minęli
f minęła m an
n minęło subst minęły
plusq
sg
1 m -m był minął
3 m był minął
imperativus
sg pl
1 mińmy
2 miń
3 niech, niechåj minie
conditionalis
sg pl
1 m bych minął m pers
2 m byś minął m pers
3 m by minął m pers
f by minęła, bodaj minęła m an
n by minęło subst by minęły, bodaj minęły

inf minąć (48). ◊ fut 1 sg minę (4). ◊ 2 sg miniesz (3). ◊ 3 sg minie (156). ◊ 1 pl m pers mini(e)my (3). ◊ 2 pl m pers miniecie (1). ◊ 3 pl subst miną (25). ◊ praet 1 sg m minąłem (1). ◊ 2 sg m minąłeś, -ś minął (2). f -ś minęła (2). ◊ 3 sg m minął (46). f minęła (27). n minęło (29). ◊ 3 pl m pers minęli (4). subst minęły (13). ◊ plusq 1 sg m -m był minął (1). ◊ 3 sg m był minął (4). ◊ imp 2 sg miń (2). ◊ 3 sg niech, niechåj minie (2). ◊ 1 pl mińmy (1). ◊ con 1 sg m bych minął (2). ◊ 2 sg m byś minął (1). ◊ 3 sg m by minął (3). f by minęła (3), bodaj minęła (1). n by minęło (2). ◊ 3 pl subst by minęły (1), bodaj minęły (1). ◊ part praet act minąwszy (12).

Sł stp notuje, Cn s.v. mijam się, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Przejść, przejechać obok kogoś lub czegoś; kogoś lub coś ominąć, obejść; praetergredi, praeterire Mącz; declinare, pertransire Vulg (204): nákryię ręką moią nád tobą/ áſz minę [donec transeam]. BudBib Ex 33/22, Ps 36/36; SkarŻyw 341; pilnie ſłuchay gdźie wodá ſzeleśći. Wſzák maſz gdźie minąć ſzerokieć pogrodki KlonFlis F3.

minąć kogo (23): RejWiz 192; Leop Luc 10/31; RejZwierz 34, 84; BibRadz Luc 10/31, 32; BielKron 35, 76; vbogi [...] gdy go iuż był minął pan/ iął mowić. GórnDworz Q7v; RejPos 210 [5 r.], 210v, 309v; SkarŻyw 408; ktorem ia pro amicitia wskazał rationes y przyczyny dwie, dla ktorych nas y Krakow minął ActReg 64, 68; przyſzedł do nich chodząc po morzu: y chćiał ie minąć [et volebat praeterire eos]. WujNT Mar 6/48, Luc 10/31, 32; SiebRozmyśl F4v.

minąć kogo [= minąć co] (2): Them goſczinczem może mynącz pana Poznanskiego [= siedzibę kasztelana poznańskiego]. MetrKor 59/276, 57/117.

minąć co (35): minąwſzy Białe Iezioro przyſzli przez Sarmatią aż do Pannoniey MiechGlab 58; ileby kolwiek kroć tzlowiek Wodę Swięconą minął/ y niepokropił ſie ią tyle rázow Dijabłu s ſiebie pośmiewiſko tzyni KrowObr 70v; RejWiz 12; przyſſli áż do Effron á to miáſto wielkie [...] y niemogł go minąć nikędy [et non erat declinare]/ áni po práwey/ áni po lewey ſtronie/ ále było iść przez nie. Leop 1.Mach 5/46; RejFig Dd5v; Płynąc dáley/ minęli cżterdźieśći y ſiedḿ wyſpow BielKron 442, 75v, 436, 442; Praetergredi aedes amici, Minąć dóm prziyacielski. Mącz 148a, 105c, 344c, 372b; Tu ieſt ſzalonych goſpodá/ A wierę iey minąć ſzkodá. RejZwierc [238], 120v; SkarJedn 254; StryjKron 416; ActReg 64,154; ieſli człowiek iednę ſkáłę minie/ Wnet ná to mieyſce ná inſzą nápłynie KochFrag 14; A gdy minęli [transeuntes] pierwſzą y wtorą ſtraż; przyſzli do brany żelázney WujNT Act 12/10, Act 20/16; A ieſliby kto z tákowémi wołmi/ bydły/ y innémi rzeczámi w kroleſtwie kupionémi minął [preterierit JanStat 1370] komory mytné/ [...] tákowé rzeczy niech ſtráći SarnStat 399, 959, 1241; Naprzod vpátruy gdźie y po co płynąć/ Y iáko mieyſcá niebeśpiecżne minąć. KlonFlis E2v, D2 [4 r.], F3, F3v, G2v, G3; KlonWor 23.

W tłumaczeniu lub w nawiązaniu do biblijnej przypowieści o miłosiernym Samarytaninie (13): Leop Luc 10/31; BibRadz Luc 10/31, 32; Co ieſt Kápłan y Lewitá/ ktorzy minęli ránnego bliźniego ſwego. RejPos 210 marg; iż chociay cie minie kápłan y Lewitá/ on [Chrystus] nie minie nigdy ciebye z miłoſierdzyem ſwoim RejPos 309v, 210 [4 r.], 210v; á vyźrzawſzy go [kapłan pobitego] minął [praeterivit], WujNT Luc 10/31; Tákże y Lewit/ [...] widząc go [rannego]/ minął [pertransiit]. WujNT Luc 10/32.

W charakterystycznych połączeniach: minąć dom (2), głębiny, gorę, gospodę (2), jezioro, komorę mytną (2), krainy, miejsca niebezpieczne, ostrow (2), pogrodki, rafę, rannego, skałę (2), straż, wieś, wodę święconą, wyspy (2); nie moc minąć nikędy.

Fraza: peryfr. »czapka kardynalska [kogo] minęła« = ktoś nie został kardynałem (1): Czapka Cardinalska iuz go minęła. ktorą mu było naznaczono ActReg 69.
Zwroty: »minąć [co] z daleka« (1): Bo ſkáłá w wodźie záśiádłá od wieká/ Miń ią zdáleká. KlonFlis F3.

»precz minąć« (2): Ile kroć rázow pádnie [kula kamienna] ná oney dębinie/ Zmyli raz/ bo ſie zemknie bes ſzkody precż minie. BielSat N4 [idem] BielSjem 41.

W przen (35): Co Bog náznáczy, minąć to nie moze KlonKr B.

minąć kogo (28): Iakos wiele złego dzyalal. [...] Bys iedno zyſk ſobie czynyl. Ale czie ſnac ten zyſk minie Zgynieć marnie pogodzynie. RejKup g6v; LubPs Bv [2 r.], K2 [2 r.]; Bo gdy mu [Panu] dufáć będzyeſz/ wſzytko cie złe minie. RejWiz 185; Wſzákże Báyazetá minęłá oycowſka fortuná BielKron 258v, 76; RejAp 33v; Pan tu przytácżáć racży ſtan miłoſiernych ludzi/ iż ie też pewnie nieomylnie miłoſierdzye minąć nie może. RejPos 266; iż cie iuż ony nieomylne rádośći y pociechy thwoie nigdy minąć nie máią. RejPos 267v, 247, 314v; Pięknie káżdemu gdy dobry s ſwey cnoty/ Bywa/ iuż káżde miną go kłopoty. RejZwierc 221v, 37, 113v, 127, 134, 153v, 221, [272]; MycPrz I [C]2v; KochPs 143; ReszList 149; Abom ia pod nieſzcżęſnym znákiem vrodzony/ Zę [!] mię zacny gość minął ſkarb nieprzepłácony? WisznTr 23; Godziná śmiertelna minąć mię nie mogłá WisznTr 31; ArtKanc N3v; niech wżdy mnie pokutuiącego minie náznácżone wſzetecżnikom wiekuiſte potępienie. LatHar 154.

minąć co (7): RejKup 17; RejWiz 75v, 80v; RejAp 200v; Acż ſławá o twym męſtwie po wſzem ſwiátu ſłynie/ Ale cie o rozumie táka druga minie. PaprPan Ff2v; Day/ ábych ia minął ich [ludzi nieżyczliwych] śidłá KochPs 206; ZawJeft 8.

W charakterystycznych połączeniach: [kogo] minie(-ną) ojcowska fortuna, kłopoty, pokoj, [czyjeś] sidła, skarb, potępienie wiekuiste, sława, wszystko złe, zła chwila, zysk; [kogo] minąć nie może godzina śmiertelna, męki wiekuiste, miłosierdzie, niebezpieczeństwo gardła [= śmierć], obietnica Pańska, pomsta (pomsty) (7), powinowactwo, przygody (2), radości i pociechy.

Frazy: »krolestwo boże [kogo] minie« = ktoś nie osiągnie zbawienia (1): ktoby ſię z nowu nie národźił przez Duchá świętego z wody nie odrodźił/ then káżdy w pierwſzym ſwoim rodzeniu zginie/ y kroleſtwo Boże to go pewnie minie. ArtKanc N3v.

»śmierć [kogoś] minie« = ktoś nie umrze (1): áni do mnie więcey chodź/ boś záſłużył śmierć/ ále cię tá dziś minie gdyś nośił Arkę Bożą. BielKron 76.

Zwrot: »daleko (a. precz) niebo minąć« = nie osiągnąć zbawienia (2): Nie ieden by nedznik ſgynał Dalieko by niebo minał. RejKup 17; A ieſli kto w złey ſławie márnie s ſwiátá zginie/ Y pámięć zła zoſtánie y niebo precż minie. RejWiz 75v.
a. Wyminąć kogoś podążającego z przeciwka [kogo] (2): SkarŻyw 392; tráfiło ſie/ iż arcybiſkup iechał z zamku w Krákowie/ á kśiądz Krupſki ná zamek/ y przyſzło ſie im miiáć [...] Bo kśiądz Krupſki chćiał Arcybiſkupá ochotnie minąć KochAp 8.
b. W połączeniu z przeczeniem oznacza pewność zaistnienia określonej sytuacji, przesądza o tym, że coś się na pewno stanie, urzeczywistni, kogoś coś bezwzględnie spotka, ktoś coś z całą pewnością otrzyma itp. (102):

nie minąć kogo (48): OpecŻyw 115v; BierRozm 24; RejRozpr B4; Boć mię to iſcie nie minie Iż ſobie czo złe vcżynię. RejJóz B6; Obiecżane rżecży nykogo nieminą RejJóz K2v marg, K2, K2v, K8, Lv, M4, O5; RejRozm 398; A nikogo to niemynie Gdy ſię nienadzywa ſzgynie. RejKup f3, c7v, e8v, g7, H; Diar 35; BielKom B2, C3; GliczKsiąż F2v; LubPs L3; RejWiz 187, 189; á ták bez kłopotá/ Nigdyby nie minęłá/ mie dwoiá robotá RejZwierz 121v; Więc obudwu pewna was/ vtrátá nie minie/ Temu coś wzyął/ á tobye/ dobra ſławá ginie. RejZwierz 124, 24; BielKron 32; KochSat C2v; OrzQuin C3; RejAp 5, 86v, 109; RejPos 222v; będzieſz záwżdy chodził w beſpiecżney nádziei/ iż cie tho nigdy nie minie coć ieſt w obietnicách Páńſkich dano. RejZwierc 128, 14, 43, 47, 86v, 115v, 249v, 259v; KochPs 54, 81; KochPieś 4, 10; GórnRozm D4; Dobrégo rádość/ złego kaźń nie minie. GórnTroas 31.

nie minąć czego (3): KochJez B4; WerGośc 223; RZadko tám bywa [porządek, zgoda] gdzie ich [wojewód] wiele rządzi, [...] Co y pod ten czás Polſki nie minęło, Gdy w niey drugi raz dwánaśćie rządziło KlonKr A4.

W charakterystycznych połączeniach: [kogo] nie minie(-ną) kaźn, śmierć, upadek (2), utrata, zapłata (2), zły raz.

Frazy: peryfr. »naznaczony (a. pewny) czas nikogo (a. żadnego) nie minie« = każdy umrze w określonym czasie (2): Widzę naznaczony czas nikogo nie minie A kiedy komu prżydźie bez pochybnie zginie RejJóz K2v; RejWiz 126.

»aby żadnego głos nie minął« = aby każdy słyszał (1): [Mojżesz] tylko ſam z Aaronem przez gránicę weſzli ná gorę/ gdzye im Pan Bog mowił/ ták áby żadnego głos nie minął. BielKron 32.

»śmierć [kogo] nie minie« = ktoś umrze (5): OpecŻyw 115v; RejJóz O5; RejKup c7v; Boday zdraycę káżdégo zła śmierć nie minęłá KochPs 81; śmierć że nas nie minie/ wie to każdy GórnRozm D4.

Zwrot: peryfr. »[dzbana z winem] nie minąć« = nie opuścić okazji do wypicia (1): Y ten ćię [dzbanie] nie minie/ Choć kto mądrym ſłynie KochPieś 4.
W przen (50): BielKom B; Pomſtá zá krzywdę nie minie RejZwierc Bbb, 43v.

nie minąć kogo (46): Y ſam choćiam o tym ſlychał Dam też gęś ná ſwięty Michał Bá y ſtruclá ćie nie minie Ondzie o ſwiętym Marćinie RejRozpr B4; Bo kto w ludzkich vſciech dobrże ſlynie Snadz y pańska łaska go nie minie RejJóz Q4, F3v, M7; Chocza by też wiecznie ſginal Kylobygo groż nieminal. RejKup M, Cv; Páńſkie dáry pewnie cie nie miną BielKom G5v; Ale złoſnikow pomſtá iuż pewnye nye minye LubPs Kv, Z5v; RejWiz 8v, 65 v, 141, 182v; RejFig Bb7; Was by y mnie kłopoty pewne nie minęły. RejZwierz 36v; BibRadz Iob 13/arg; Rzecz pewna że ćię nie miną okowy. ProtStoj Ev; RejAp 96v, 97, 107, 180; RejPos 36v, 193, 234v, 244, 245, 256v, 277v; nigdy dobrego nie minie nieomylna pociechá iego RejZwierc 204, 78, 181, 194, 221, 245 (9); AGiropilus s cnoty y s pokory ſłynie/ Orzechowſkiego ſławá też táka nie minie. PaprPan Bb2; Iák mnimam ten go vrząd iuż rychło nie minie PaprPan K2; ZawJeft 40; chodząc po tárgu kupuie [...] Aż nic nákoniec niémáſz w pácharzynie: Syná wżdy śklána bánieczká nie minie. KochFrag 28; LatHar 155; RybGęśli B2v; WitosłLut A5v; Boć co Pan Bog náznácżył/ [...} Procż wſzelkiego lizánia/ nie minie żadnego. PaxLiz D3v; SkarKazSej 707a.

nie minąć czego (1): By więc y zginąć/ Złego nie minąć. MycPrz I B4.

W charakterystycznych połączeniach: [kogo] nie minie(-ną) obiecane błogosławieństwo, pańskie dary, kłopot(y) (4), łaska pańska, obietnica, (5), piekielne zapłaty, pociecha (pociechy) (5), pomsta (15), przygoda (przygody) (2), niebieskie radości, sława, srogości, zbawienie (2), złe (co złego) (3).

Przysłowie: złego nigdy złe nie minie á dobrego dobre RejAp 180; RejZwierc 221.
Frazy: »[kogoś] u Boga obiad nie minie« = ktoś po śmierci będzie zbawiony (1): Może w tym nic nie wętpić/ chociayże kto zginie/ Iż go pewny v Bogá/ dziś obiad nie minie. RejFig Bb7.

»[kogoś] nie miną niebieskie radości« = ktoś osiągnie zbawienie (1): Ktory zetrwa do koncá w ſwoiey ſtatecżnośći, Tego pewnie nie miną niebieſkie rádośći. RejZwierc 181.

»[kogoś] nie miną piekielne zapłaty« = ktoś będzie potępiony (1): Koniecznie go nie miną piekiełne zapłáty. ZawJeft 40.

Zwrot:»nie minąć nieba« = osiągnąć zbawienie (1): Bych żyiąc miał z gębę chlebá/ Po śmierci nieminął Niebá RybGęśli B2v.
α. O znakach Zodiaku (1): Y Wagá/ choćia ćiemna/ krom znáku nie minie: Bo znią Bootes wſchodźi o téyże godźinie KochPhaen 21.
2. Przekroczyć [co] (2):

W połączeniu z przeczeniem (1): STań ku słońcu/ á rozdźiéw gębę/ pánie Sláſá/ A iuż niebędźiem ſzukáć inſzégo kompáſá: Bo ten nos/ coć to gęby iuż ledwe nie minie/ Ná zębách nam okaże/ o któréy godźinie. KochFr 38.

W przen (1): ten ięzyk [grecki] ná on cżás máło nie po wſzey ziemi pánował/ pocżąwſzy zá Alekſándrá Mácedońſkiego áż minąwſzy cżáſy Konſtántyna Ceſárzá/ y inych BudNT c3v.
3. Przeminąć, przestać istnieć, przepaść, skończyć się; confici, defluere Mącz; praeterire Mącz, Vulg; labi Modrz; transire PolAni, Vulg (139): przydżiemyć tu z weſołą nowiną Y wſzytcży ſpełna będziemy y kłopoty miną RejJóz N7v; O wa then fraſunek minie Gdy thes głowa od poćinie. RejKup O, o3; GroicPorz m4; RejWiz 109v; RejZwierz 114v; Defluxisse dicitur quod transactum est, Gdy yuſz przeſzło/ Minęło dawno. Mącz 132a; SienLek 135; Tháki żywot máią świnie/ Czo nie wiedzą kiedy minie RejZwierc [233], 219v; RejZwiercTrzec Aaa2v; w ćieniu ſkrzydeł twoich vfác będę [Boże]/ áż miną przewrotności [donec transeant contritiones]. BudBib Ps 56/2, I 304a marg; CzechRozm 89, 117v; Imię twé ſłáwic będę/ póki świát nie minie. KochPs 210; SkarŻyw 583; CzechEp 356; KochFr 25; ReszPrz 67; Mnieć ſye doſtánie w izbie przy kominie Siedźieć /áż ten mróz/ y to źimno minie. PudłFr 6; GrochKal 15; GórnTroas 48; KochFrag 51; trudno ſłonće [!] záhámowáć/ Co minęło pośćignąć álbo ſtrzałę chwytáć. KołakCath C5, Cv; SarnStat 3v, [7], 407; Minął ten Seym/ y drugi PowodPr 23; Ná pámięć nie przywiodę/ co ſie iuż toczyło/ Y minęło GosłCast 49; SkarKazSej 694a; Cżekay máło áż miną morſkie nawáłnośći. PudłDydo B2v.

W połączeniu z przeczeniem (3): BudBib Ps 149/7; Vpádłá Troia/ wáſzá oyczyzná zginęłá/ Ciężka to/ ćiężſza boiaźń ma/ co nie minęłá. GórnTroas 60; Kto mi da/ bym ſię ſkrył w otchłánie Poki twoy gniew nie minie lutościwy Pánie? GrabowSet D4v.

W przeciwstawieniach: »nie ginąc, stac się [= zaistnieć] ... minąć« (2): Bo to co ocży widzą wſzytko s cżáſem minie/ Iedno ſławá pocżćiwa tá nigdy nie ginie. RejWiz 1v; Co iż ſie iuż dawno ſtáło y iuż záś minęło CzechRozm 165v.

W porównaniach (4): BudNT Iac 1/10; Coſz mu pomogłá Pychá iego? Iáko ćień minęłá wſzytká. SkarJedn 246; Zacność/ vrodá/ moc/ pieniądze/ ſławá/ Wſzyſtko to minie iáko polna trawá. KochFr 4; KochFrag 51.

W charakterystycznych połączeniach: minie(-ną) kłopoty, mienie, młodość, mroz, morskie nawałności, pieniądze, przewrotności, pycha, skarby, Nowy (a. Stary) Zakon, zimno; minie [czyj(a)] bojaźń, frasunek, furyja, gniew.

Fraza: »[ktoś] minął« = zginął, umarł (1): Owóż ieſt/ iuż go [syna] mamy/ wiedź/ czás mu/ y minął. Co ty pátrzyſz? [...] tobie iuż ſyn zginął. GórnTroas 45.
Zwroty: »cale minąć« (1): Ktora rzecż iż iuż dawno/ [...] cále minęłá CzechRozm 169v.

»z czasem minąć« (2): RejWiz 1v; A nie w tych źiemſkich dobrách ktore z cżáſem miną/ Iey doſkonáłość KołakSzczęśl C3.

»czasu swego minąć« = przestać istnieć w określonym czasie (1): Wſzytko to iáko trawá czáſu ſwégo minie KochFrag 51.

»prędko, hnet minąć« (3:1): RejRozpr H4; Kochaćie ſię/ w leniſtwie/ w tańcách/ co hnet minie ModrzBaz 109v; Niebaczym/ że to z twéy łáſki nam płynie: A ták że prędko minie/ Kiedy po nas wdźięcznoſći Nieuznaſz/ Pánie/ zá twé życzliwośći. KochTr 19; ArtKanc R19.

Szeregi: »minąć, ginąć« (1): Ielenióm nowe rogi wyraſtáią: Nam gdy raz młodość minie/ Iuż na wieki wiekóm ginie KochPieś 16.

»stać się [= dokonać się] i minąć« (1): Libertynowie záſię powiedáią/ iż to ćiáłá zmartwychwſtánie/ ktore w tym Artykule wyznawamy/ iuż ſię ſtáło y minęło ReszPrz 89.

a. O czasie (88): A iuż był minął pierwſzy dzień BierEz Q4v; ſchtorego [cesarza] czelyadzyą podkalem sye wlesye pol dnya chodv za Endrnopoliem wczora czterzy nyedzielye mynely. LibLeg 9/50v; Zeznal yſch wſſobothą theraſz mynall tydzien LibMal 1544/93, 1543/67v, 1547/131, 1552/169v; A boday iuż ty złe cżaſzy wzdy kiedy minęły RejJóz M3v; Bowiem tákie rozumy nawięcey ſłynęły/ Co bacżyły cżás przyſzły y ty co minęły. RejWiz 62v; A gdy minęło ſiedḿ dni [Cumque transissent septem dies] wody potopu rozlały ſie po ziemi. Leop Gen 7/10, Gen 26/8, 3.Reg 22/1; A gdy minęłá ſiedḿ lat hoynych BielKron I7, A5, 4v, I7v; Cum multa annorum intercesserant millia, Gdy wiele tyſięcy lat minęło. Mącz 44b; Tyśiąc lat ſą v ćiebie miły Boże/ iákoby dźień wczoráyſzy ktory minął. LeovPrzep H; o nędzny Bąku przecż nie pomniſz ná to/ Iż cie mrozy przyćiſną ſkoro minie Láto. RejZwierc 244v; BudBib 2.Par 36/10, 4.Esdr 14/10; BudNT Matth 14/15; áby ná potym żaden roſkazánia iego o karániu złocżyńcow niesłuchał/ áżby minęło trzydźieśći dni [nisi lapso triginta dierum intervallo]. ModrzBaz 80v, 80 [2 r. ], SkarJedn 397; Widziż/ wierny Chrześćiáninie/ iż iuż tęn rok minął/ á drugi idzie: cżás bieży á iáko wodá w byſtrey rzece vćieka SkarŻyw 4, 270; CzechEp 128; gdy godzinká minie: Ná zad ſie powtore nigdy nienáwinie. WisznTr 35; Ze to żadna Boża noc nigdy nie minęłá/ Abych kiedy okrutnych rázów nie podięłá Od tych ſproſnych pijánic KochPieś 28, 33; Będźiem ſobie v ogniá śiedźiéć przy kominie: Y cudniéy nam dáleko noc niżli dźień minie. PudłFr 31; ArtKanc D12, T4; KochFrag 21; żywot náſz vſtáwicżnie [...] do śmierći bieży [...] co minie godźiná/ to iuż godźiną bliżſzy śmierći. WysKaz 45; Gdy minęłá Sobotá: to ieſt, názáiutrz po Soboćie, w Niedzielę WujNT 122 marg; A Gdy minął ſzábát [Ut cum transisset sabbatum] WujNT Mar 16/1; y poſt iuż był minął [et ieiunium iam praeterisset] WujNT Act 27/9, Matth 14/15, s. 504; SarnStat 695, 942; KlonKr A.

minąć komu (15): RejWiz 169; Dzieći ktorym ſiedḿ lat minęły/ nie do miáſtá ále ná wieś do roley dawáć kazał BielKron 272v, 272v, 450, 465, 465v; Prope centum confecit annos, Malem mu ſto lat minęło. Mącz 114d; SienLek 112; RejZwierc [233]; ModrzBaz 132v; SarnStat [7v], 584; ná młodź Conſtitucia ſię ſtánowi/ ktorem 30. lat ieſzcże nie minęło/ aby ſię ćwicżyli w rzecżach rycerſkich GrabPospR K4, K3; SkarKaz 39a.

minąć czemu (12): Iako ya vyem ys themv rąkoyemsthw yako nyezapisnemv rok mynąl ZapWar 1518 nr 2206, 1518 nr 2206, 1527 nr 2377, 1528 nr 2420, 1549 nr 2661; Gdy iuż minęło dwádzyeściá dni oblężeniu/ nárzekał lud poſpolity bez wody. BielKron 113v; SienLek 6, 7v, 105; PudłFr 8; Tydzien temu minał, iako Pan kanclerz posłał sam Secretarza Cieklinskiego ActReg 127, 20.

minąć kogo (1): NIemogł mię nigdy żadny czás minąć [...] ábych kiedy przeſtał wołáć [...] ku tobie pánie RejPs 186.

minąć nad czym (2): á z zwierzęty polnemi dział iego/ áż śiedm cżaſow minie nad nim [septem tempora mutabantur super te]. BudBib Dan 4/23 [22], Dan 4/16.

minąć przed czym (1): świát ten ſtać ma ſześć tyſięcy lat: z ktorych dwá tyſiącá minęło przed zakonem: dwá drugie miał ſtać zakon: á oſtátecżne dwá tyſiącá miáło być bez zakonie CzechRozm 165v.

W przeciwstawieniach: »[coś] minie ... nastanie (2), nie ustanie, nie zginie« (4): nam cżáſy płyną/ A wnet gorſze náſtáną/ ſkoro dobre miną. RejZwierz 105v; RejZwierc 29v; Iuż wioſná/ iuż láto minie/ A ten z głowy mróz [= siwizna] nie zginie. KochPieś 54; SkarKaz 639a.

W charakterystycznych połączeniach: minie(-ną) czas(y) [w tym: dobre, złe (2)] (15), dzień (dni) (9), dzieśięć części roku, godzina (godzinka, godziny) (6), lata (lat, dwie lecie) (27), lato [= pora roku] (2), niedziele (2), noc (2), post (2), rok (8), sobota, szabat, tydzień (2), wiosna (3), zima (3); [coś] (nie) minie ((nie) minęło) dawno, nigdy (3), jeszcze (3), już (12), kiedy (2), niż (niżli) (3), skoro (4), teraz.

Frazy: »[czyj] czas minął« = ktoś już nie ma tego co dawniej znaczenia (1): Iuż tu głową y iákoby Oycem Kriſtus vkrzyżowány/ nie Abráám/ bo tám tego cżás minął. GrzegRóżn 42.

»ten [a. czego] czas minął (a. minie)« = coś się skończyło w określonym czasie [szyk 1:1] (2): wiedz że iſz po trzydzieſtym y wtorym roku żywotá twego/ vmrzeſz. Y ták ſię ſtáło. ſkoro ten cżás minął: nagle vmárł. SkarŻyw 463; (marg) Porzednictwo [!] Páná náſzego zá námi/ ná ſądzie vſtánie. (‒) Bo iuż minie czás vrzędu pośrzednictwá y miłośierdźia iego. SkarKaz 4b.

»[komu] złote czasy miną« = czyjeś życie upłynie w pełni zadowolenia i dostatku (1): Lecż co poććiwoſcią ſłyną/ Tákim złote cżáſy miną. RejZwierc [233].

Zwrot: »dawno minąć« (3): iż iuż dawno cżáſy obiáwienia iego [Chrystusa] minęły/ tedy ná tym ſrodze żydowie błądzą/ gdy [...] inſzego Meſyaſzá cżekáią. CzechRozm 169, 166v; KochWr 32.
Szeregi: »minąc i przejść [ = przeminąć]« (1): iuſz zimá minęłá y niepogody przeſzły. SkarŻyw 142.

»minąc, ustać« (1): Iuſz zimá minęłá/ niepogody vſtáły y odeſzły SkarŻyw 127.

W przen: metonimicznie: O dniu, w którym święci się św. Pawła (1): IAko święty Páweł minie/ Mięſopuſty ſie przybliżáią GostGosp 96.
4. Pominąć, nie wziąć pod uwagę, zlekceważyć (19):

minąć czego (1): ieden chce do Rzymá drugi do Fránciey/ A źleby też nam minąć Padwy Weneciey. RejWiz 89v.

minąć kogo (6): Náucżony náucżycyel vcżone vcżnye pocżyni/ á proſty proſte. Nyechayże tedy ocyec minye nyeuká/ á ſyná ſwego odda vcżonemu yákyemu GliczKsiąż L7v; RejWiz 23v; Leop Eccli 13 arg; SarnUzn E3v; minąwſzy wſzytki krole [...] napirwey ſie kazał obiáwić onym nędznym páſtyrzykom RejPos 20; SarnStat 330.

minąć co (3): Proſto do nich pobieżę/ wſzytko ine minę RejJóz A7; RejWiz 42v; Mym zdániém/ że nie káptur/ lecz ten co w nim chodźi/ Minąwſzy ſwą powinność/ y wſzeteczność płodzi. PudłFr 54.

W przeciwstawieniu: »minąć ... ważyć« (1): nie przyſtoi bogatemu z vbogim/ tego miną onego ważą. Leop Eccli 13/arg.

Zwrot: »umyślnie minąć« (1): Ian ſwięty vmyſlnie minąwſzy Oycá przycżytawa Synowi principium SarnUzn E3v.
W przen [w połączeniu z przeczeniem] (1): Miey ſie rádzęć ná pieczy być portu nie minął RejZwierc 120v.
a. Nie dosięgnąć, oszczędzić [kogo, komu co] (2): Y będzie wam krew (oná) zá znák ná domiech/ gdzie będziećie/ tedy vyrzę (onę) krew/ y minę was [transibo super vos]/ á niebędzie vrázu v was morderſtwá BudBib Ex 12/13; Grad woły/ grad wielbłądy ná źiemię obálił/ A ieſli ci grad minął/ to grom ſrogi ſpalił. KochPs 117.
α. W połączeniu z przeczeniem oznacza zaistnienie czegoś (6):

nie minąć kogo (3): żadnego práwem nie minąć. BielKron 105; ALEXánder [...] Sle vpominki/ áż y mnie nie minął KochOdpr A3v; BielSjem 16.

nie minąć czego (3): HistRzym 117v; ile ieſt piſmá/ ile ieſt Prorokow/ żadny tego nie minął/ áby they trzeciey perſony tego wielmożnego Boſtwá/ wſpomionąć nie miał. RejPos 150v; Oczko 12.

nie minąć w czym (1): Cokolwiek vrádzićie/ ná tym przeſtániemy/ Wſpolney rzecży poſługách/ w tych was nie miniemy BielSjem 16.

5. Uniknąć czego; schronić się, umknąć gdzieś (12):

minąć kogo (1): Abowiem iuż tákiego káżdego ſtan ieſt nieomylnie przeźrzan/ y opátrzon/ á minąć go nigdy nie może RejPos 315v.

minąć co (3): Nescis quid mali praeterieris qui nunquam es ingressus mare, Niewieſz yákoś wiele złego minął/ gdyżeś ná morzu nie był. Mącz 105c; HistRzym 104; RejPos 316.

minąć na co (2): RejWiz 40, 70 cf Przysłowia.

Przysłowia: RejKup N; (marg) Wyernych Pan wſzędy ſtrzeże. (‒) Ale owo ſwowolne á wſzetecżne bydło/ Wierz mi iż rzadko ktory co minie ná ſkrzydło [= umknie na bok, uniknie czegoś, co nieuchronnie powinno go spotkać], RejWiz 70, 40.

Skromnie ćierp/ cżego minąć nie możeſz. BierEz Lv.

α. W połączeniu z przeczeniem oznacza zaistnienie określonej sytuacji (4): STára ſkárgá/ á prózna/ ná śmierć ſie żáłowáć/ [...] Bierze [...] kto ſie iéy náwinie: Ten piérwéy/ á ów pozniéy: przedśię nikt nieminie. KochFrag 50.
W przen [czego] [z przeczeniem] (3): Y oſtátki ich [niewiernych ludzi] pomſty ná wyeki nye miną. LubPs K2v; Złey toniey nie miniemy. duſzá zá duſzámi. LeovPrzep h4v; GórnTroas 53.
6. Przewyższyć [w tym: kogo czym (1)] (2): Która [Helena] głádkośćią wſzytki piérwſzé ták minęłá/ Aż y przyſzłym nádźieię ná wieki odięłá. KochFrag 26.
a. Prześcignąć [co] (1): prędko delfin płynie/ Prędko y orzeł lata/ Bóg obudwu minie. KochJez A3.
7. Opuścić, pozostawić, odejść; abire, deserere Mącz [kogo] (20): RejRozpr E3v; Bo drugiego ſczáwka minie Czaſem rychley nyż wgodzinie. RejKup D; RejWiz 124; Mącz 197a; SkarŻyw 211; y przyiaćiel ku ſzcżeśćiu ſie chynie/ Ktore ſkoro odſtąpi wnet ćię kożdy minie. CzahTr H4v.

W połączeniu z przeczeniem (1): á tu dla Páná ſwego/ [...] dla chwały y dobrá wiećżnego [!]/ ktory was pewnie nie minie/ żáłuiećie ſię? SkarŻyw 46.

W charakterystycznych połączeniach: [kogoś] minie febra, gorączka, szczkawka (2); [kogo co] minie wnet (2); pewnie nie minie.

W przen (13): Iż go w rychle dalibog wſzytki troſki miną RejJóz K6v; Bo iuż mnię moie zdrowie y ze wſzytkim minie RejJóz P3v; Wnet poználi [Adam i Ewa] iż ie Láſká Páńſka minąć miáłá MrowPieś A3v; iużći mię dawno/ teſknicá minęłá RejFig Dd7v; Mącz 121b; Niewinnych ludzi czo ná then cżás zginie. Niż dwu vpornych krotofilá minie. RejZwierc 228, 233v; WisznTr 4; ArtKanc N11; GrabowSet G2v.

W charakterystycznych połączeniach: [kogoś] minie krotofila, łaska Pańska (2), nadzieja, pociecha, radość, tesknica, troski, zapalczywość, zdrowie.

α. W połączeniu z przeczeniem oznacza zaistnienie określonej sytuacji; tu w przen [kogo] (3): Y to ieſtlize ta nędza nas rychło nie minie A ſnadz mu y ten oſtatek nas marnie poginie RejJóz M4; Iuż záwżdy kłopot we łbie nigdy go nie minie. RejWiz 13v; ModrzBaz 78v.
8. Stracić; tu w przen [co] (2): Nuż wy też drudzy ſtanowie/ [...] Wiátrom ſie nośić nie dáycie/ A do portu ſie pytaycie. Gdzie ſławá s cnotą wyſiádła [...] Bo ieſli portu chybicie [...] Sámi leda gdzie zginiecie/ A ſławę s cnotą miniecie. RejZwierc Av, [213].

Synonimy: 1. obejść, ominąć, przejechać, przejść [obok]; a. wyminąć; 2. przejść [co]; 3. przepaść, skończyć się, ustać; a. przeminąć; 4. pominąć; 5. ujść, umknąć; 6. przewyższyć; 7. odejść, opuścić, pozostawić; 8. stracić, utracić.

Formacje współrdzenne cf MIJAĆ.

Cf MINĘŁY, MINIENIE

IM