[zaloguj się]
[pdf]

PRZEMIJAĆ (39) vb impf

e oraz a jasne.

Fleksja
inf przemijać
indicativus
praes
sg pl
1 przemijåm
2 przemijåsz
3 przemijå przemijają
praet
sg pl
2 m przemijåłeś m pers
3 m przemijåł m pers przemijali
fut
sg
3 f będzie przemijać

inf przemijać (1). ◊ praes 1 sg przemijåm (5). ◊ [2 sg przemijåsz.] ◊ 3 sg przemijå (19). ◊ 3 pl przemijają (7). ◊ praet 2 sg m przemijåłeś (1). ◊ 3 sg m przemijåł (1). ◊ 3 pl m pers przemijali (1). ◊ fut 3 sg f będzie przemijać (2). ◊ part praes act przemijając (2), [przemijająć].

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII w. s.v. przeminąć.

I. Intransit. (29):
1. Ciągnąć się, prowadzić (o granicach) (1):

Z określeniem kierunku (1): I z biega [granica] do Habenboem [...]: y przechodzi z ſtrony pułnocy/ ná rowne polá: y ſtępuie ná rownie/ y przemija [praetergreditur] ku pułnocy Betháglá Leop Ios 18/19.

2. Być nietrwałym, kończyć się, przestawać istnieć; pertransire, praeterire, transire Vulg, Cn; ambulare, fugere, inclinare, recedere, vadere PolAnt; abire, praelabi, praeterfluere, praetervolare, transfluere, transvehi Cn (28): BibRadz 4.Esdr 9/1; rozmierzże czás ſámym cżáſem/ á gdy oglądaſz iſz będzie przemiiáć cżęść niektora známion opowiedziánych/ Tedy zrozumieſz iſz [...] BudBib 4.Esdr 9/1.

W porównaniach (3): BibRadz Ps 101/12; bo [człowiek] ieſt nie inácżey iedno iáko cień ſwiátá tego/ kthory rowno s ſłońcem przemija RejPos 39; RejZwierc 161v.

Przysłowie: Bo ácżći wſzytko iáko powiedáią z brzękiem dzwonowym przemija/ ále wżdy ſławá dobra nigdy zá dzwonem nie biega/ y długo potrwáć może. RejZwierc 161v.
Frazy: »świat (a. cień, a. kształt, a. postać (tego) świata) przemija« = mundus transit, praeterit figura huius mundi Vulg [szyk zmienny] (6): boć przemija poſtáć tego ſwiátá. Leop 1.Cor 7/31; A ſwiátći przemiya/ y pożądliwość iego. RejPosWstaw [212]; godność záś świecka ktorakolwiek/ dla tego nietrwáła; bo y ſam świát przemija LatHar 580; WujNT 1.Cor 7/31, 1.Ioann 2/17; WysKaz 2.

»wszytko (a. wszytkie rzeczy) przemija(ją)« (2): gdyż wſzytkie rzecżi na ſwiecie przemijaią, tilko ſława takiego, ktorego piſmo zalecza, dłużey ſie zachowawa GlabGad A3v; RejZwierc 161v.

Zwrot: »przemijać prędko« [szyk zmienny] (2): Ktory [Bóg] wyrokiem ſwym zyemi kazał ſtánąć gruntownie/ Bo mowá iego przemiya prętko á niewymownie LubPs ff3, R2.
Szereg: »ustawać i przemijać« (1): (Iáko) vſtáwa obłok y przemija [Sicut deficit nubes et ambulat]/ tákże kto z ſtąpi do grobu/ nie wynidzie. BudBib Iob 7/9.
a. O czasie (10):

W przeciwstawieniu: »przemijać ... nastawać« (1): Ieden wiek przemiiá [!]/ á drugi naſtawa/ lecż źiemiá wiecznie ſtoi. BibRadz Eccle 1/4.

Frazy: »czas przemija« (1): Cżás żywotá náſzego ieſt ſiedeḿdźieſiąt lat/ ábo nawięcey ośḿdźieſiąt/ á nalepſzy cżás ich boleść y nędzá/ abowiem pręthko przemiia [Dies ... recessit]/ á my też vlátuiemy. BibRadz Ps 89/10.

»dni, lata, wiek przemija(ją)« = generatio vadit PolAnt [szyk zmienny] (4:1:1): Abowiemći przemiiáią wſzythki dni náſze [omnes dies nostri declinaverunt] dla gniewu twego BibRadz Ps 89/9, Iob 7/6, Eccle 1/4; Transcurrit aetas, Przemiyáyą látá. Mącz 75a; BudBib Iob 7/6; CzechEp 162.

»noc przemija« (2): SarnUzn E8; Noc z ſrogimi ćiemnośćiámi/ przemija y z teſknośćiámi/ y z nieprzeſpiecżnośćiámi. ArtKanc T4v.

Zwroty: »przemijać jako cień« (2): KToż zna co ieſt dobrego człowiekowi zá żywotá po wſzytki czáſy krotkiego żyćia iego/ ktore przemiia iáko ćień [quos [scies] peregit tanquam umbram]? BibRadz Eccle 7/1; CzechEp 162.

»przemijać prętko (pręcej [niż co])« = recedere cito PolAnt [szyk zmienny] (3): Dni moie przemiiáią pręcey niż czołnek tkácki [Dies mei fuerunt velociores radio textoris]/ á bez nádźieie máią koniec ſwoy. BibRadz Iob 7/6, Ps 89/10; BudBib Iob 7/6.

b. Przestawać żyć (3):

W porównaniach (3): Iż iák byſthra wodá/ ták okrutnicy przemijáć muſzą. LubPs O3v marg; Przedſie iednák iáko obraz przemija cżłowiek Leop Ps 38/7. Cf Zwrot.

Zwrot: »przemijać jako cień« (1): CZłowiek národzony z niewiáſty ieſt bárzo krotkich dni á pełen ieſt fráſunkow. Wyraſta iáko kwiatek/ y bywa podćięt/ przemiia iáko ćień á nie oſtoi ſię [fugit velut umbra et non stabit]. BibRadz Iob 14/2.
Szereg: »przemijać a nie ostać się« (1): BibRadz Iob 14/2 cf Zwrot.
3. [Przestawać; z przeczeniem: dalej to czynić [cum inf]: a Ioáchim bárzo śye weſeląć z weſela ſwey żony y z iey oblicżnoſczi nie przemijái[ą]ć dźyekowácz pánu bogu ták iął mowicz. [...] JanKoszŻyw C4.]
II. Transit. (9):
1. Przechodzić a. przejeżdżać (7):
a. Przechodzić a. przejeżdżać obok, czasem: nie zatrzymując się, nie wchodząc; praeterire PolAnt, Mącz; pertransire, praetervehere Mącz (6): Cżęſtokroćz [!] iá w potkanium cie pozdrawiáł: a ti przemijáłeś iakoby niebácżątz. ForCnR C2v; A Ieſus gdy ſzedł (marg) przemiiáł (–) zonąd/ virzáł człowieka śiedzącégo na cle Mattheuſza imięniem MurzNT Matth 9/9; Mącz 105d, 477d; HistRzym 105; Tá [trawa] ręki nie nápełniłá Zeńcowi ochotnemu [...]. Ani/ którzy przemijáli Czáſu zbiéránia zboża KochPs 193.

[przemijać co: A ták iáko byłá y ieſt oná noc wielką/ w ktorą (Anyoł przemijał morduiąc pirworodniki Egipſkie) domy Izráelſkie był lud wywiedzion z Egipſkiey niewoley/ tákże ieſt wielką nocą oná w kthorą nam Pan Kryſthus z martwych wſtał GilPos 71.]

b. Przechodzić na drugą stronę (1): Transmeo, Miyam/ Przemiyam. Mącz 217b.
2. Pomijać, opuszczać, nie uwzględniać, nie obejmować działaniem (2): Praetermitto fere idem quod Intermitto, Przeſtawam/ przemiyam/ zámieſzkawam chcąc. Mącz 226d, 105c.

[przemijać co: raczi myę wspomocz Ty ktori swyata wszego sprawi ognyem oswyeczasz, nyeraczi prosząuczię przemyiacz dvsze moiey ktorąs sam stworzil. ModlKobiet 6v.]

[Przen [kogo]: Nie przemiya go [Boga] wſſelka myſl (marg) alias wie on wſſitki myſli. (–) nie ſkryie ſie przed nim żadna mowá. KsięgiEklez N6.]
a. [Nie karać, wybaczać:
Zwrot: »przemijać grzech«: Ktoryſz Bog podobny tobie? kthory odeymuieſz niepráwość/ y przemijaſz grzech [transis peccatum] thych oſtátkow dziedzictwá twoiego? Leop Mich 7/18 (Linde s.v. przeminąć).]
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Praetereo, Miyam/ Przemiyam. Mącz 105c.

Synonimy: I.1. ciągnąć się; 2. ginąć, niknąć, przepadać, ustawać; II.1. przechodzić, przejeżdżać; 2. opuszczać, pomiatać, porzucać; a. odpuszczać, przebaczać, zapominać.

Formacje współrdzenne cf MIJAĆ.

Cf PRZEMIJAJĄCY, [PRZEMIJANIE]

KO