[zaloguj się]
[pdf]

MIRABOLAN (22) sb

mirabolan m (20), mirabolanum n (1), myrabolan m (1), [mierobolan, mirabulan, mirobalan m]; myrabolan Mącz; mirabolan : mirabolanum BielKron (2:1).

Pierwsze a jasne, drugie pochylone, o jasne; mierobolan z tekstu nie oznaczającego é.

Fleksja
sg pl
N mirabolånum mirabolåny
G mirabolånu mirabolån(o)w
A mirabolåny
I myrabolån(e)m
L mirabolåni(e)ch
inne pl N lat.) - mirabolani

sg N mirabolånum (1). ◊ G mirabolånu (2). ◊ I myrabolån(e)m (1). ◊ pl N mirabolåny (1). ◊ G mirabolån(o)w (8). ◊ A mirabolåny (1). ◊ L mirabolåni(e)ch (2). ◊ (lat.) pl N mirabolani (6).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII w. w cytacie s.v. chebula: myrobalany.

bot. Owoc z różnych gatunków drzew rosnących w poł.-wsch. Azji: 1) Emblica officinalis Gaertn.; liściokwiat garbnikowy z rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae), 2) Terminalia chebula Retz. (Rost); migdałecznik chebulowiec z rodziny trudziczkowatych (Combretaceae), jadalny zwany mirobalanem chebułowym, używany w lecznictwie [bukiew turecka ‒ myrobalanum; muszkatowa gałka – myrobalanus Cn] (21): EMblici, y o Mirabolaniech. FalZioł +6; EMblici ieſt owocz ktory roſcie za Morzem j też mirabolani wſzitki/ to ieſt Citrini Kiebuli/ Bellerici Indij FalZioł III 4b, I 51b, TU 4a, b, 21d, V 106v; Náſtáwiał Fig Rozinkow/ y Mirábolanow/ Gronek winnych bronatnych/ Orzechow/ Káſztánow. RejWiz 109, 27; Szpiká Nárdy/ Mirábolanum/ od Kalekutu [idą] z Kolumbáryey. BielKron 268v, 454v, 455; Myrobalanum, Nieyáki owoc który Aptekárze Myrabolanem zową przichodzi z Arábiey Mącz 240a; [Mirobalani. Mirobalanen. MIerobolanow ieſt pięćioráki rodzay á káżdy bárwy iney/ że ſie zda áby z roznych drzew then owoc był/ ále thák z iednego rozmáity będzie [...] Wſzytkie mierobolany ſą źimney włoſnośći SienHerb 194b; Mierobolany ſą troiákie/ iedny żołte z źielonośći/ máłą koſtecżkę máiące w ſobie/ ſą nalepſze/ á ty zową Myrobolana flaua Drugie ſą co ie Chepule zową/ ſą z brunatnośći cżarne SienHerb K3#v, D2#v; MIRABOLANI Citrini nigri Indi, Hebuli. MIrábulanów nieználi Gréccy Doktorowie/ Dioſcorides, áni Galenus, áni Plin. UrzędowHerb 361a, 360b, 361b].
Wyrażenie: »proch mirabolanow« = suszone mirabolany starte na proch (1): Proch Mirabolanow Emblikorum [Mierobolanow Empelicorum SienHerb 194b]/ zmieſzany z prochem cżarney Haleny/ á ktemu przycżyń oliwy á vcżyń iakoby maſć FalZioł III 4b.
Zestawienia: [»mierobolany brunatne«: Konfekt z Mierobolanow brunatnych/ Zołądek bárzo twierdźi [...] Weźmi Mierobolanow brunatnych/ Co io Aptekárze Chebuli zową SienHerb 531b, 531b.]

»mirabolani citrini, citruci, [żołte]« (1:1): Mirabolani Citrini purguią kolerę/ ale Kiebuli Emblici Bellerici, Ty wſzythki flegmę wypądzaią/ Telko Indi Melankolią cżyſcią [Mierobolany żołte purguią kolerę/ ále chepule/ Empelici/ Bellerici/ thy wſzytki flegmę wypądzáią/ telko cżarne melánkolią cżyśćią. SienHerb 194b] FalZioł III 4c, V 90v.

[»mierobolany czarne«: SienHerb 194b] cf »mirabolany indyjskie«.

»mirabolani emblici, [empelici]« (4): Mirabolani Emblici wycżyſciaią flegmę y Melankoliją FalZioł III 4b, I 122c, III 4b, c; [weźmi mirobolani emblicy SienHerb 152a]. Cf »proch mirabolanow«.

»mirabolany indyjskie, Indi, [czarne]« (1:2): gdy mirabolanow Indiyſkich przyłożyſz/ gorącze á grube wilcoſci [!] s ciała wymiata. FalZioł I 66b, III 4c, V 90v; [Ieſzcże ſą co ie zową Indica/ to ielt mierobolany Indiyſkie SienHerb K3#v, 194b. Cf »mirabolany citrini«]. [Cf Myrabolanorum genera quinque: nempe Flaua, Chepula, Indica siue nigra, Empelica, Bellerica MatthComm 1238.]

»mirabolany kiebuli« (2): Mirabolanow Indij, Mirabolanow citruci, Mirabolanow kiebuli. Każdego trzy łoty FalZioł V 90, III 4c. Cf »mierobolany brunatne«.

Synonimy: zest.: »mierobolany brunatne«: chebuły, kiebuli.

AKtt