[zaloguj się]
[pdf]

MLEĆ (43) vb impf

e jasne.

Fleksja
inf mleć
indicativus
praes
sg pl
1 mielę
2 mielecie
3 miele mielą, melą
praet
sg pl
1 m mi(o)łem m pers
3 m mełł, mi(o)ł m pers mełli
fut
pl
3 m pers będą mleć
subst będą miołły
imperativus
sg
3 niech miele
impersonalis
praes miele się
participia
part praes act meląc
inne formy
pass praes 3 sg - miele się

inf mleć (10). ◊ praes 1 sg mielę (8). ◊ 3 sg miele (7). ◊ 2 pl mielecie (1). ◊ 3 pl mielą (4), [melą]. ◊ praet [1 sg m mi(o)łem. ◊ 3 sg m mełł, mi(o)ł.] ◊ 3 pl m pers mełli (1). ◊ fut 3 pl m pers będą mleć (3). [subst będą miołły.] ◊ imp 3 sg niech miele (1). ◊ pass 3 sg praes miele się (6). ◊ impers praes miele się (2). ◊ [part praes act meląc.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Rozcierać zboże na mąkę albo kaszę w młynie lub w żarnach; molere (frumentum) Mącz, Calag, Calep, Cn; mola terere Mącz, Cn; conterere, frangere molis frumenta Mącz; molae operam dare, emolere, frangere, frendere saxo fruges, permolere, lapide terere Cn [w tym: bezpodmiotowo (2)] (34): Dwie będą mleć ſpołu [Duae erunt molentes in idem] BibRadz Luc 17/35; Mącz 135c, 229b, 300c, 450c, d; Calag 343a; Calep 224a, 669b [2 r.]; GostGosp 62, 134, 140; WujNT Luc 17/35; [związali iy [Samsona] dwiemá łáncuchámi miedzianemi/ y mioł w ćiemnicy. Wł/ y był meląc w domu więźniow. BudBib Iudic 16/21; Kto piérwéy zboże do młyná przynieśie, piérwéy ma mleć. SzczerbSpecSax 248 (Linde); Mielę/ Pinso, molo. In praet: miołem/ Inf: mlieć Volck Lll2, Lll2v].

mleć co (3): BibRadz Num 11/8; Mącz 301b; ma [młynarz] mleć żyto dobrze/ ſłody miáłko: bo ſie do tákich y dáley z mliwem ćiſną. GostGosp 62.

[mleć co na co: Ci kmiecie [...] żyto na chleb do zamku melą LustrRaw 16.]

mleć komu (2): Niech miele inemu [Molat alteri] żoná moiá BudBib Iob 31/10; ten mlynarſz Pánu swemu ma mlyecz czo potrzeba przeſz maczy ZapKościer 1588/77.

W połączeniu szeregowym (1): Znie [rolnik opatrzny]/ woźi/ młoći/ wieie/ miele/ piecże: zá tym Karmi cżeladź y bydło. KlonWor 77.

W porównaniu (1): bowiem przednie [zęby] vkęſuią karmiey á trzonowe łąmią á iakoby mielą, przeto ie połatinie zową Molares od melcia, po polſku trzonowe od trzenia albo ſcierania. GlabGad C3v.

Fraza: »młyn miele; młyn, co miele; mogą mleć koła korzeczne« [szyk zmienny] (3;1;1): Y z młyná niechce [poborca] nic dáć/ mowi iż nie miele RejZwierz 101v; Tedy póydźie [...] wody ták wielé/ że mogą mleć cztérzy kołá korzeczné. Strum [H], I2; NAprzod ma [młynarz] mieć we młynie co obecnie miele/ ſtátki młyńſkie/ do młyná potrzebne GostGosp 60, 62.
Zwroty: »do dworu, [do zamku] mleć« = mleć na potrzeby właściciela dóbr (forma powinności) (1): Powynyen bęndze Pánu swemu dan dawacz [...] Tak ſzę teſz przeſz macze [= bez mace, tj. miary zboża] do dworu Mlecz powynyen bęndze ZapKościer 1582/40v; [LustrRaw 16 cf mleć co na co].

»przez mace, przez miary mleć« = mleć nie pobierając za to opłaty [szyk zmienny] (2:1): ZapKościer 1582/40v, 1588/77; Kmiotki ná oſpy lepiey poſtánowić [...] będźie ſwe mliwo do Páńſkiego młyná záchowywał: bo mu tám przez miáry będą mleć. GostGosp 62.

»we młynie mleć« (2): Mącz 300c; Po dwu ſłodu ma mleć/ gdy w cudzym młynie przyidźie mleć GostGosp 134; [Dwie będą miołły we młynie [Duae molentes in mola] MurzNT Matth 24/41 (Linde).]

»mleć w żarnach« [szyk zmienny] (3): Ktorą [mannę] ludźie rozſzedſzy ſie zbierali á mełli w żárnách [molebant in molis]/ y tłukli w możdżerzách BibRadz Num 11/8; Pisor, Stępkarz/ Zárnarz/ álbo krupiarz/ Który yágły álbo krupy czini/ w ſtępách otłuka/ y w żárnách miele Mącz 301b, 300c; [zbiéráiąc ji [mannę] mełł w żárnách [zmeł w żárnách Leop] WujBib Num 11/8].

W przen (1):
Fraza: »sporo młyny mielą [komu]« = ktoś odnosi duże korzyści (1): Sporo im więc młyny mielą Kiedy ſie pámiętnym dzielą RejRozpr C3.
Przen (4):
a) Paplać, dużo i niepotrzebnie mówić (3):

W porównaniu (1): (nagł) Milcżący. (–) Nie może być ſzcżebietliwy/ By záwżdy miał być prawdziwy Co iáko korzecżnik miele/ Nie przeſtánie do niedziele. RejZwierc [233]v.

Zwrot: »mleć gębą, językiem« = blaterare, verbigerare Calep [szyk zmienny] (1:1): Blatero et Blatio – Błegocę, mielę ięzikiem. Calep 133a; Verbigero, Verba facio – Bliekoczę, gębą mielię. Calep [1112]a.
b) Miażdżyć, uciskać [co] (1): czemu ták kruſzyćie lud moy/ y twarzy vbogich moich mielećie [facies pauperum commolitis Vulg Is 3/15; Czemu ćiśniećie lud móy/ á obliczá vbogich mielećie WujBib]. SkarKazSej 704a.
2. W funkcji strony biernej [w tym: bezpodmiotowo (3)] (9): Dawno ſie ten korcżyk miele RejZwierc 235a.
Przysłowie: Bo dyabeł ſwego pilen gdy ſie iego miele/ A nie cżeka żadnemu do drugiey niedzyele. RejWiz 139, 169, 187v; Y dziſieyſzym [Spławskim] przedſię ſie/ iednák nie zle miele/ Gdyż w ſwych rzecżach co pocżną/ nie práwie dubiele. RejZwierz 72; Tho ſie iego [czarta] miele máiąc ták wiele pomágácżow ná ziemi ktore ſobie ſpráwił wedle woley ſwoiey. RejAp 171; Z dawná w Polſzcże w Mieleckich domu ták ſie miele PaprPan A4, Ff2v; [Co widząc Kniáź Conſtantin iż ſię náſzym miele/ A Moſkwá trwoży ſobą/ wnet ták krzyknął ſmiele StryjKron 743 (Linde)]. [Ogółem 7 r.].

Formacje współrdzenne: zemleć, zemleć się, zmleć; przemiełać, rozmielać, wymielać, zmielać.

Cf MEŁCIE, [MEŁTY], MIELĄCY, [MIELENIE], MIELIGĘBA, MIELONY

TZ