[zaloguj się]
[pdf]

MŁOĆBA (15) sb f

młoćba (11), młocba (2), młoćba a. młocba (2); młoćba Mącz, BibRadz, KołakSzczęśl; młoćba : młocba Leop (1:1), GostGosp (7:1).

-dź- (6), -ć- (5), -dz- (3), -c- (1).

o pochylone (Cn o jasne), a jasne.

Fleksja
sg pl
N młóćba młóćby
G młóćby
A młóćbę
L młóćbie
V młóćba, młóćbo

sg N młóćba (10). ◊ G młóćby (2). ◊ A młóćbę (1). ◊ L młóćbie (1). ◊ [V młóćba, młóćbo.] ◊ pl N młóćby (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Oddzielanie nasion od kłosów, strąków (przeważnie przez wybijanie cepami); wszystkie prace związane z młóceniem; w gospodarce folwarcznej powinność kmieca; tritura Mącz, Calep, Cn; tribulatio Cn (13): Effráim (ieſth iáko) iáłowicá ktorą náucżono kocháć ſie wmłodźbie [diligere trituram; kocháć ſie w młóceniu WujBib] Leop Os 10/11; BibRadz Lev 26/5; Mącz 450d; Kárbárze vſtáwicżnie w gumnie z Vrzędnikiem á z Włodárzem pilnowáć máią młodźby/ wymłácánia dobrego z ſłomy/ y gárdlinę/ dobrze wytrzęſáć/ pośládu máło álbo nic nie zoſtáwowáć. GostGosp 46, 82, 158; Calep 1057b; [Zagrodnicy [...] robotę powinni pewną, także i młodźbę bez wymłocku LustrSand 221; tenże [kmieć] [...] żadnej inszej roboty nie winien i daniny, jedno dojrzeć młoćby. LustrWpol II 252; Robią gburzy [...] około wszelakiej roboty oprócz młoćby, tej nie winni, którą robią draszkowie z najmu, bierąc wymłocku ćwiertnią jedenastą LustrPom 33; Młocę/ Trituro. młocek/ triturator. młodzbá/ trituratio. Volck Lll3].

W połączeniu szeregowym (1): Káżdą robotę [...] wymiárem robić/ á wſzyſtkiemi ludźmi rázem: iáko ſą te roboty/ orániná wſzeláka/ śiew/ młoćbá/ drwá/ rowy kopánia/ grodza/ gnoić/ żniwo/ koſa/ przędzá. GostGosp 160.

W porównaniu (1): Iam ćiebie położył iáko woz ná młodzbę nowy [quasi plaustrum triturans novum; iáko wóz młócący nowy WujBib] kthory ma zęby trzące: Będzieſz młoćił gory/ y potrzeſz ie Leop Is 41/15.

Wyrażenia: »młoćba na nasienie (jare)« (2): Roboty dorocżne wſzelkie. Naprzod/ żniwo/ woźbá zboża. [...] Item młoćbá ná naśienie. [...] Item/ młoćbá ná Wioſnę/ ná naśienie iáre. GostGosp 164.

»młoćba na szkuty« (1): Item/ młoćbá ná ſzkuty wſzelka źimie. GostGosp 164.

»młoćba żniwa« (1): pośćigną młodźby żniwá/ śieyby wáſze [apprehendet messium tritura vindemiam Vulg Lev 26/5; Zaymie młódźbá żniwá zbiéránié winá (marg) To iest, będźie ták wielki vrodzay, że od żniw nie będźiećie mogli przemłóćić do ieśieni. (–) WujBib]/ y zbieránie winá KołakSzczęśl B.

2. Omłócone ziarno, omłot; tritura BartBydg, Cn; tribulatio Cn (2): Tritura, messis, quae teritur in area, mlodzba BartBydg 163; Vrzędnik z Włodárzem máią to mieć ná piecży/ áby brogi iednákie były/ dla młodźby: tákże y kopy. GostGosp 18.
[W przen: Młodźbá moiá/ y corká boiſká moiego [Tritura mea et filii areae meae; Młódźbo moiá/ y ſynowie boiowiſká mego WujBib] Leop Is 21/10 (Linde).]

Synonimy cf MŁOCENIE.

Cf MŁOCENIE

TZ