[zaloguj się]
[pdf]

MOKRY (115) ai

o jasne.

Fleksja
sg
mNmokry fNmokrå nNmokr(e)
Gmokr(e)go Gmokr(e)j Gmokrégo
Amokry Amokrą Amokro, mokr(e)
Imokrym Imokrą I
L Lmokréj Lmokrym
pl
N m pers mokrzy
subst mokr(e)
G mokrych
D mokrym
A subst mokr(e)
I f mokr(e)mi
L mokrych, mokr(e)ch

sg m N mokry (18). ◊ G mokr(e)go (1). ◊ A mokry (3). ◊ I mokrym (4). ◊ f N mokrå (17); -å (12), -(a) (5). ◊ G mokr(e)j (3). ◊ A mokrą (5). ◊ I mokrą (5). ◊ L mokréj (3); -éj (1), (-e)j (2). ◊ n N mokr(e) (6). ◊ G mokrégo (5); -égo (3), -(e)go (2). ◊ A mokro (6) [w tym: Mącz 159d, 203c, 356b [2 r.]; Calep 627a może av], mokr(e) (2); -o FalZioł, Calep; -(e) CiekPotr; -o : -(e) Mącz (4 : 1). ◊ L mokrym (2). ◊ pl N m pers mokrzy (1). subst mokr(e) (4). ◊ G mokrych (9). ◊ D mokrym (1). ◊ A subst mokr(e) (5). ◊ I f mokr(e)mi (4). ◊ L mokrych (10), mokr(e)ch (1); -ych : -(e)ch FalZioł (1 : 1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

1. Wilgotny, nasycony wilgocią, przeniknięty obficie wodą lub innym płynem; humidus, irriguus, madens, madidus Mącz, Cn; humectus, madidatus, succosus, udus, uliginosus, uvidus, vaporosus Cn (79): wezmi przeſcieradło: macżay ie w oney wodzie [...] á vwiń wſzythko ciało w ono przeſcieradło mokro FalZioł II 19a, II 2d [2 r.], IV 50a, V 19d; iako to widamy wchuſcie mokrey ktora gdy vſchnie bywa bielſza GlabGad G6v, F6, G3; Mącz 32d, 116c, 159c [2 r.], d, 203b (14); SienLek 172v; BielSat D2v; BudBib 4.Esdr 6/52 [2 r.]; Oná cżęść miáſtá w ktorey ſię zápaliło/ niech [...] hakámi rozrywáią/ y chuſtámi mokremi gáſzą. ModrzBaz 84; Oczko 16v; SkarŻyw 160; BielRozm 27; Calep 302b, 432b, 491a, 965h, 1104b.

mokry od czego (2): Sprácowałem ſię w płáczu moim/ ná káżdą noc opływa poſćiel moiá/ á łoże moie mokre ieſt od łez [in lachryma mea stratum meum liquefaciam]. BibRadz Ps 6/7; Vdus aqua, Mokry od wody. Mącz 476d.

mokry dla czego [= z powodu czego] (1): Wołochda [...] ieſt Kráiná wſzytká mokra dla gęſtych ieźior y láſow BielKron 433.

W połączeniu szeregowym (1): Viátka [...] Kráiná tá ieſt/ mokra/ błotna/ nierodna BielKron 434.

W przeciwstawieniach: »mokry ... suchy (7), suchuchny« (8): GlabGad E8v, I3v; prośił Godeon [!] znáku zwycięſtwá od Bogá/ położywſzy wełnę ná zyemi ſuchey/ ktorą przemienną náydował/ cżaſem mokrą cżaſem ſuchą/ to ieſt/ pirwey żądał áby byłá wełná mokra á zyemiá pod nią ſucha/ y sſtáło ſie ták. BielKron 50, 50 [2 r.]; Mącz 387a; RejZwierc 205v; w koło nich wſzytki mieyſcá bárzo mokre/ á tám gdzie ſłucháli ludzie/ ſuchuchne zoſtáły SkarŻyw 543.

W charakterystycznych połączeniach: mokra(-e, -y) chusta (a. chustka) (6), drwa (5), kraina (4), miejsce (2), płat, skora, wełna (2).

Zwrot: »mokro czynić, mokro czynienie« = humectare, madidare, rigare Mącz; madeficere Calep; rigatio Mącz (4 : 1): Humecto, Odmiękczam/ Pokrápiam wilgotno y mokro czinię. Mącz 159d, 203c, 356b [2 r.]; Calep 627a.
Wyrażenia: »grunt mokry« (1): Humidum solum descivit in pratum, Niski grunt mokry obróćił ſie w łąkę. Mącz 373b.

»łąka mokra« [szyk 1 : 1] (2): FalZioł I 154a; Irrigua prata, Mokre łąki w niźinie leżące. Mącz 356c.

»mokre mie(j)s(t)ce« = wilgotna, podmokła gleba a. ląd [szyk 9 : 5] [w tym pl (10)] (14): nad rzeką zktorey wychodźyło ſiedḿ krow cudnych a barzo tłuſtych/ a paſly ſie na mieſcach mokrich [et pascebantur in locis palustribus Vulg Gen 41/2] HistJóz B, Bv; roſcie [sosna] na mokrech mieſtczach FalZioł I 116a, I 112d, 113a, 114b, 115a, 154a; Thenże Krol Krzepicki zamek ná gránicy Sląſkiey y miáſtecżko záłożył na mieyſcu mokrym. BielKron 376v, 269v; Mącz 193a, 387a; náwieźiſz then Vpuſt źiemią dobrą/ coby nie piaſkowátą/ y nienapłáwną [...] ále pátrzay iłłu práwie dobrego/ z mokrégo mieyſcá. Strum M2v; SkarŻyw 543.

peryfr. »mokre słonych wod ścieżki« = szlaki morskie (1): Lodzi bukowa ktoraś głádkiey Twarzy páſterzá Pryámcżyká Mokremi ſłonych wod śćieſzkámi Do przezrocżyſtych Eurotowych Brodow nośilá KochOdpr C3v.

»mokre wilgości« (1): Gdy mgły wſtáią ku gorze tu z mokrych wilgośći/ To ſie iuż tám z nich rodzą rozne przypádłośći. RejWiz 150v.

»mokre ziarno« (1): áby ziárno było dobrze wyſchłe/ bo mokre álbo niedoźrzáłe pewnie zgnije. RejZwierc 109v.

»mokra ziemia« [szyk 3 : 2] (5): GlabGad I3v; BielKron 50; áżby błoto było koło żłobów/ tákże ónym błotem żłoby dychtuy: á to dla tego/ áby óná źiemiá mokra koło żłobów dobrze odewrzáłá Strum Gv, G2 [2 r.].

Szeregi: »mokry a sapiący« (1): ieſliże mu [płomieniowi] też mokrych á ſápiących [drew] przyłożą/ thedy ſie też wlecże po ziemi z dymem poſpołu. RejZwierc 41v.

»zimny, (a) mokry« (2): Acż v nas kráiná źimna á mokra/ ále wyzſzey leży nád Egipt BielKron 8v, 385.

W przen (2):
Wyrażenie: »mokra śmierć« = śmierć na skutek utonięcia (2): nawá żadnéy ſpráwy Nie ſłucha/ ále w morſkim rozgniewániu pływa Sámopás/ á mokra śmierć zewſząd ſye dobywa. KochPam 85; GrochKal 11.
a. W funkcji rzeczownika: »mokre« (1):

W przeciwstawieniu: »suche ... mokre« (1): Cżynu do koł/ do wozow/ tákiego co z ſuchego rąbią doſyć przycżynić [...] bo to co z mokrego vrobi/ nágotuie/ kiedy chce. GostGosp 82.

2. Płynny (16):
Zestawienia: bibl. »mokra ofiara« = ofiara płynna (z wina) składana w Starym Testamencie; libamen PolAnt [szyk 6 : 4] (10): áby czynili mokre ofiary Bogom eudzym BibRadz Ier 7/18; Nácżynicie też nacżynia s cżyſtego złotá [...] ná koſztowánie ofiar mokrych [offerenda sunt libamina Vulg Ex 25/29] BielKron 33; Nie przynieſięćie [!] nań kádzenia obcego/ áni obiáty/ áni mokrey ofiáry wleiećie nań. BudBib Ex 30/9, Ier 32/29; BudNT Philipp 2/17.

~ W połączeniach szeregowych (2): A iżby ſię pohámowáli od ofiar palonych/ śniednych/ y mokrych [prohiberent holocausta et sacrificium et libationem] BibRadz 1.Mach 1/47; BudBib 1.Mach 1/47.

Szereg: »śniedny i mokry« = munus et libamen PolAnt (9): tedy wſzytko zgromádzenie ma ofiárowáć Cielcá ku ofierze paloney zá wdźięczną wonnoſć Pánu/ ſpołu z ſniedną y z mokrą ofiárą BibRadz Num 15/24, Lev 23/18, Eccli 45/19. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]. ~

»mokre rzeczy« = płyny; liquores Modrz [szyk 2 : 1] (3): Log ieſt miárá mokrych rzecży w ktorą ſię leie ſześć ſkorupin iáiowych. BudBib I 62b marg, I 47a marg; iż iáko żyto/ y mokre rzecży wedle pewney miáry przedawáią/ ták by też mięſo/ ſyry/ másło/ [...] ná wagę przedawano. ModrzBaz 33.

a. W funkcji rzeczownika: »mokre« (3): niemiéy w gmáchu nic mokrego/ czego by ſye y muchy nápić mogły SienLek 159; KochBr 151.
Szereg: »śniedne ani mokre« (1): Gdźie much niechceſz mieć/ Niemiey thám śniednégo áni mokrégo SienLek 159.
3. W odniesieniu do roku lub jakiejś jego pory; deszczowy, dżdżysty; austrinus, humidus, imbrifer Cn (8): Amnis [!] pluviosus, Deſzczowny/ Niepogodny/ Mokri rok. Mącz 306d; Pluviosus sum: ut Annus pluviosus, in quo crebri imbres decidunt – Vſtawnie deſzcz puſzcza, iąci, mokri. Calep 815b; á niſz kopy z polá Zwiozą, tym w mokre láto ode dżdżow pogniią. CiekPotr 30.

W charakterystycznych połączeniach: mokra(-e, -y) jesień, lato (2), rok (3), wiosna.

Szeregi: »gorący a mokry« (1): Wioſna ieſt napierwſza cżęść/ ktora ieſt gorącza á mokra, powietrzna y krewna FalZioł [+ 8]v.

»(i) suchy albo (i) mokry« (3): niewierz temu ábyć tho tobie ſuchy ſlbo mokry rok cżynił/ ále ty ſobie ſam tho cżyniſz y ſuchy y mokry rok RejAp 58v, 58v.

»zimny i mokry« (1): Trzecia ieſt Ieſień zimna y mokra. W niey ſie flegma mnoży. FalZioł [ +8]v.

4. W odniesieniu do żywiołów; humidus, succidus Cn (4):

W przeciwstawieniu: »mokry ... suchy« (3): Zywioły cżterzy ſą z ſwemi przyrodzonemi ſpoſoby, Powietrze gorącze y mokre/ ogień gorączy y ſuchy FalZioł [+8]v, [+8]v; OrzQuin P2.

W charakterystycznych połączeniach: mokre(-a) powietrze, woda (2).

Wyrażenie: peryfr. »mokry żywioł« = morze (1): nyemogłá mi ták wyelka odchłań mokrego żywyołá (to yeſt morzá) á dálekoſć źyeḿ ſſukánya drogyey perły zábronić KromRozm III O3v.
Szeregi: »gorący i mokry« (1): Zywioły cżterzy ſą z ſwemi przyrodzonemi ſpoſoby, Powietrze gorącze y mokre/ ogiéń gorączy y ſuchy/ woda mokra y zimna/ ziemia zimna y ſucha. FalZioł [+8]v.

»wilgi a mokry« (1): trudno ogiéń z wody bywa/ bowiém ſpółecznośći nie máią z ſobą żadnéy: wodá wilga á mokra/ Ogiéń ſuchy á ćiepły OrzQuin P2.

»mokry i zimny« (1): Zywioły cżterzy ſą [...] woda mokra y zimna FalZioł [+8]v.

5. fizjolog. W odniesieniu do płynu organicznego w żywym ustroju, do natury organizmów ludzkich i zwierzęcych; także w odniesieniu do stanów chorobowych organizmów żywych; insiccatus, succidus, udus Cn (6):
Wyrażenia: »ſlegma mokra« (1): Komu lepak pánuie Pypeć/ álbo flegmá mokra á źimna/ Tácy ludźie bywáią tłuśći/ leniwi/ niedowćipni/ cżęſto pluią SienLek 29v.

»materyja mokra« (1): Trzecia ieſt flegma, z materiey mokrey á zimney, ta ma ſwe właſtne mieſtcze w płuczach. GlabGad E2.

»natura mokra« (1): Iako o nich [rybach] piſze Auic. w kxięgach wthorich lekarzkich: Iż ieſt gich natura zimna y mokra [iże ich przyrodzenie ieſt źimne y wilgotne SienHerb 322b]/ to ieſt flegmiſtha poſpolicie wſzythkich FalZioł IV 45a.

lek. »świerzb mokry« [o cieknącym, wydzielającym płyn] (1): ieſli [...] miáłby błonkę abo bielmo ná oku ſwoim/ ábo świerzb ſuchy álbo świerzb mokry [iugem scabiem]/ [...] niech nieprzyſtępuie ofiárować ogniſtych ofiar Iehowie BudBib Lev 21/20 [cf Świerzb gnoiſty iáko lecżyć SienLek C#2].

lek. »wrzody mokre« [o cieknących, wydzielających płyn] (1): Oley ſkocżka więczſzego oſipanie na ciele/ y wrzodi mokre na głowie/ y kroſty zauſzne [...] leczy. FalZioł I 62d.

Szeregi: »miękki a mokry« (1): Abowiem ktorzi ſą według położenia cieleſnego miekczy á mokrzi/ tedy mocżnieyſzym czwicżenim maią być oſuſzani y twardymi cżynięni KwiatKsiąż N4.

»mokry a (i) zimny« [szyk 2 : 1] (3): FalZioł IV 45a; GlabGad E2; SienLek 29v cf »ſlegma mokra«, »materyja mokra«, »natura mokra«.

6. Zestawienie w funkcji n-loc: »Mokra Gora, gora rzeczona Mokrą« [1 : 1] (2): rozćiągał ſobie [Skanderbeg] páńſtwo ktore iego oćiec trzymał około mokrey gory/ áż do Bulgáryey BielKron 244; [Skanderbeg] záiechał [...] wnocy ná gorę rzecżoną Mokrą/ zátáił ſie thám BielKron 252v.

Synonimy: 1. sapiący, wilgi, wilgotny; 3. deszczowny, deszczowy, dżdżysty, niepogodny; 5. wilgi, wilgotny.

Cf NIEMOKRY

TZ