Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIEPOGODNOŚĆ

Następne hasło: NIEPOGORZAŁEK »

NIEPOGODNY (34) ai

Zawsze w pisowni łącznej.

e oraz oba o jasne.

Fleksja

sg
m	N	niepogodny	f	N	niepogodnå, niepogodn(a)	n	N	niepogodn(e)
	G	niepogodn(e)go		G	niepogodn(e)j		G	niepogodn(e)go
	A	niepogodny		A	niepogodną		A	niepogodn(e)
	I			I			I	niepogodnym
	L	niepogodnym		L	niepogodnéj		L

pl
N	subst	niepogodn(e)
G		niepogodnych
A	subst	niepogodné

sg m N niepogodny (3). ◊ G niepogodn(e)go (3). ◊ A niepogodny (2). ◊ L niepogodnym (1). ◊ f N niepogodnå (4), niepogodn(a) (1). ◊ G niepogodn(e)j (1). ◊ A niepogodną (1). ◊ L niepogodnéj (1). n N niepogodn(e) (1). ◊ G niepogodn(e)go (1). ◊ A niepogodn(e) (1). ◊ I niepogodnym (1). ◊ pl N subst niepogodn(e) (1). ◊ G niepogodnych (2). ◊ A subst niepogodné (5); -é (4), -(e) (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) ‒ XVII w.

Znaczenia

1. Pochmurny, słotny, dżdżysty, burzliwy (21)
- W przen (1)
2. Właściwy niepogodzie; taki, jaki jest w czasie niepogody (10)
3. Trudny; niespokojny (3)

1. Pochmurny, słotny, dżdżysty, burzliwy; nimbosus, tempestuosus Mącz, Calep, Cn; turbidus Mącz, Cn; pluvio- sus, pluvius, procellosus Mącz; imbricus, imbrifer, inserenus, intempestus Cn (21): Vkazuie ſie nam przodkiem Pazdziernik niepogodny LudWieś B3, B2v; Mącz 247b, 306d, 324a, 443d; Po niepogodnéy źimie piękna Wioſná chodźi. KochTarn 79; Calep [699]a, l053a; GostGosp 106.

W charakterystycznych połączeniach: niepogodna(-y, -e) jesień, kraj, niebo, październik, rok, zima.

Wyrażenia: »niepogodna chwila« (2): Tempestas turbida, Niepogodna chwilá. Mącz 469b, 461a.

»niepogodny czas (a. niepogodne czasy)« = procellosum tempus Mącz [szyk 3:3] (6): LubPs 94; Mącz 324a; RejPos 19; ieſli w Ieśieni ſye przyydźie léczyć/ wody té iáko táko znidź ſye mogą in Octobre/ in Nouembre/ mówię iáko táko/ gdy v nas niepogodné czáſy. Oczko 29v, A2v; KochProp 14.

»niepogodny dzień« = dies turbidus Mącz (2): Piękna pogodá z niepogodnegno [!] dniá. Mącz 386b, 469b.

Szereg: »zimny, (a) niepogodny« (2): Scytia leży w źimnym á niepogodnym kráiu ná pułnocy BielKron 8v; RejPos 19.

W przen (1): A iam ciebye wybáwił y cżáſu niepogodnego/ Przy wodach złorzecżenia wyſłuchałem głoſu twego. LubPs S4v.

2. Właściwy niepogodzie; taki, jaki jest w czasie niepogody; pluvius Mącz, Cn; imbricus, imbrifer, inserenus, intempestus, tempestuosus, turbidus Cn (10): KrowObr 67v; ktorzy żeglárſtwá świadomi niepogodnego/ bo cáłe cżterdźieſci dni nie przeſtawał grom wielki/ łyſkánie/ deſzcże/ wiátry/ ná ten cżas w tych Kráioch ná nas. BielKron 444v; Mącz 306d; StryjKron 70; Phil C4; GrabowSet Fv; Eneás też z Dydoną/ do dołu iednego/ Wpádli dla dzdzu y gromu wnet niepogodnego. PudłDydo A4.

W porównaniu (1): Acżkolwiek ták ſą od nich dálecy y ták z nimi máło nie we wſzytkim niezgodni/ iáko niepogodna ćiemność wiecżorna/ á záránne pogodne świtánie. CzechEp 129.

W charakterystycznych połączeniach: niepogodny(-a, -e) grom, nawałność, niebo, obłok, wiatry, żeglowanie (a. żeglarstwo) (2).

Wyrażenia: »niepogodne deszcze« (1): PRzećiwné chmury ſłonce nam zákryły/ Y niepogodné déſcze pobudźiły KochPieś 31

»siano niepogodne [= zbierane w czasie niepogody]« (1): Siáná áby [gospodarz rządny] nie mieſzał pogodnego z niepogodnym/ miążſzego z drobnym GostGosp 48.

3. Trudny; niespokojny (3): Quo nunc capessisti ire hinc adversa via, Gdzie ſie bierzeſz w tak niepogodną drogę. Mącz 35c; Gdyby tedy ten ſkarb Rzeczypoſp [...] porządnie był záłożony/ á oſobliwie pod czás wolny y ſpokoyny tedyby też zá tym y żołnierz ná Podolu porządny mogł być/ y ſzkołá Rycerſka ludzi ſzlácheckich/ nam y támtym kráiom bárzo potrzebna/ mogłáby ſię záłożyć/ y pokoy z tey tám ſtrony niepogodney/ mielibychmy wárownieyſzy. VotSzl C4v.

Szeregi:»trudny i niepogodny« (1): W Ziemi Chełmſkiéy Roki Ziemſkié ſześćkroć do Roku bywáią ſądzoné czáſów trudnych y niepogodnych. SarnStat 730

Synonimy: 1. chmurawy, deszczowy, mokry, nawałny, pochmurny, pochwiścielny, powietrzny; 3. niespokojny, trudny.

Cf POGODNY