[zaloguj się]
[pdf]

POCHMURNY (29) ai

o jasne.

Fleksja
sg
mNpochmurny fNpochmurnå nNpochmurn(e)
Gpochmurn(e)go G G
Apochmurny Apochmurną A
Ipochmurnym Ipochmurną Ipochmurnym
pl
N m pers pochmurni
subst pochmurn(e)
A subst pochmurn(e)

sg m N pochmurny (11). ◊ G pochmurn(e)go (1). ◊ A pochmurny (1). ◊ [I pochmurnym.] ◊ f N pochmurnå (4). ◊ A pochmurną (1). ◊ I pochmurną (1). ◊ n N pochmurn(e) (3). ◊ I pochmurnym (1). ◊ pl N m pers pochmurni (1). subst pochmurn(e) (3). ◊ A subst pochmurn(e) (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Zachmurzony; caliginosus, nebulosus Mącz, Cn; nubilus Mącz; nubilans, praenubilus, turbidus Cn (9): Przydzye Ieſień pochmurna/ álić liſtki lecą RejZwierz 127v; Mącz 252b.
Wyrażenia: »pochmurny (był) dzień« = dies caliginis PolAnt [szyk 2:2] (4): Iż dzień pirwy Bożego narodzenia znamionuie nam Stycżeń/ od zarania pocżąwſzy aż do południa był pochmurny/ k temu ſnieżek popierzchał LudWieś Bv; Polum caliginosum, Pochmurny dzień. Mącz 31d, 27b; BudBib Ez 34/12; [Cresc 1571 518].

»pochmurne niebo« = nebulosum coelum Mącz (2): Mącz 243b; Dźiś będzie niepogodá/ ábowiem ſię czerwieni pochmurne niebo [triste caelum] WujNT Matth 16/3.

Szeregi: »pochmurny a dżdżowy« (1): A z tąd ten Podmaiek będzie niemal wſzytek pochmurny a dżdżowy. LudWieś B2.

»obłoczny i pochmurny« (1): ták ſię pytáć będę o drobach moich/ y wyzwolę ie ze wſzech mieyſc do ktorych ſię rozproſzyły wdzień obłocżny/ y pochmurny [in die nubis et caliginis]. BudBib Ez 34/12.

2. Przynoszący niepogodę (2): IAkokolwiek dáleko Andromedá leży: Przedśię zá nią Wieloryb [konstelacja] niewśćiągniony bieży/ Ale tá Aquiloná iáſnégo ſye trzyma: Wieloryba záś/ Auſter pochmurny przedyma. KochPhaen 14; [gdyż z tychto ſtron [od południa i od zachodu] wiátry bywáią pochmurne y niezdrowe. Cresc 1571 490].
Wyrażenie: »pochmurne obłoki« = gęste chmury (1): Pochmurne obłoki będą, y wiatr. FalZioł V 56.
3. Ciemny, mroczny (4): Densa et aspera sylva, Gęſty á pochmurny lás. Mącz 82a; obnubila et obsita tenebris loca, Pochmurne mieyſcá. Mącz 252b.
Przen (2):
Wyrażenie: »pochmurna ciemność« (2): Słuchayże ći hárcownicy álbo pomágácże tey beſtiey/ gdy ſie iuż okaże ſzcżyrą prawdą Páńſką thá pochmurna ciemność ich co będą cżynić? RejAp 136, 136.
4. Posępny, smutny, ponury, melancholiczny; tetricus, tristis, vultuosus Mącz, Cn; turbidus Mącz; adotrictus, constrictus, deiectus, subhorridus Cn (14): Tristis et decrepitus senex, Pochmurny á zgrzibiáły/ álbo skurczony ſtárzeć. Mącz 79d; Homo turbidus, Smutny, pochmurny człowiek. Mącz 469b, 148b, 182d, 512a; Ale by dziś do kthorego z náſzych pánow przyſzedł s pochmurną poſtáwą Philozoph/ ábo kto iny/ ktoby im s przykrá cznotę [...] pokázáć/ y náucżyć ich dobrych obycżáiow chciał [...] GórnDworz Ee6v.

W połączeniu szeregowym (1): A qua [od góry Tetricus] homines tetrici dicti, Smutni/ ſurowi/ pochmurni/ zásępieni ludźie. Mącz 453b; [ábowiem ſię nie godźi temu/ ktorego naiáśnieyſzym zową/ żeby miał być ſmutnym/ pochmurnym/ y ponurym Tetrykiem WerReguła 140].

Wyrażenia: »oczy, wzrok pochmurny(-e)« [szyk 2:1] (2:1): [żona Marchołta miała] brodę iákoby v kozłá/ vſſhy iákoby v oſlá/ oczy pochmurne á płynące March1 A2; March3 T7; Cepas edisse, Proverb. Pochmurnego wrzoku [!] ludzie. Mącz 48a.

»ponure pojźrzenie (a. weźrzenie)« (2): Nubecula [...] per translationem, Pochmurne/ Nieweſołe poyźrzenie. Mącz 252b; Iedno też záſię niechczę/ áby zuchwálſtwo w nim [w dworzaninie] pánowáło/ iżby pochmurnym weźrzeniem/ poſtáwą ſrogą/ odętym wąſem/ ſthráſzyć miał/ á nie vmiał łágodnie mowić GórnDworz D6.

»pochmurna twarz« = tristis vultus Mącz; deiectus vultus, frons adsstricta a. constricta a. vultuosa, triste supercilium Cn [szyk 1:1] (2): Mącz 512a; Nie ma [rzezimieszek] oká wolnego/ nie poyźrzy weſoło: Záwſze ma twarz pochmurną/ y ponure cżoło KlonWor 37.

Szereg: »smutny a pochmurny« (1): Tristis ac demissus vultus, Smutna á pochmurna twarz. Mącz 512a.

Synonimy: 1. dżdżowy, mglany, niepogodny, obłoczny; 3. ciemny, mroczny; 4. niewesoły, ponury, smutny, zasępiony, zasępisty.

Cf [POCHMARNY], POCHMUROWATY, POCHMURY

EW, (JDok)