[zaloguj się]
[pdf]

NIEWESOŁY (32) ai

niewesoły (26), niewesoł (6).

W pisowni łącznej (16), w rozłącznej (16).

Oba e jasne; -oł-, -ół.

Fleksja
sg
mNniewesoły, niewesół fNniewesołå nNniewesoł(e)
Gniewesoł(e)go Gniewesoł(e)j Gniewesoł(e)go
A Aniewesołą A
pl
N m pers nieweseli
subst niewesoł(e)
G niewesołych
A subst niewesołé
L niewesołych

sg m N (attrib) niewesoły (7), (praed) niewesół (6). ◊ G niewesoł(e)go (1). ◊ f N niewesołå (4). ◊ G niewesoł(e)j (2). ◊ A niewesołą (3). ◊ n N niewesoł(e) (1). ◊ G niewesoł(e)go (1). ◊ pl N m pers nieweseli (2). subst niewesoł(e) (1). ◊ G niewesołych (1). ◊ A subst niewesołé (2). ◊ L niewesołych (1).

Sł stp: niewesoły, niewiesioły, Cn notuje, Linde bez cytatu.

1. Smutny, zatroskany, nie odczuwający radości; ponury; miserabilis, tristis Cn (14): RejJóz O2v; wiedząc to, że osoba k(rolewska) [...] łacno się miłościwej łaski swej, nie chcąc nikogo niewesołego wedle krwie szlachetnej pańskiej od siebie odpuścić, uprosić dać raczy Diar 74; Cżemuś nie weſoł Iuſtinie/ Alboć co zginęło s ſkrzynie/ Cżylić kto krzywdę vdzyáłał/ Albo zły cżłowiek náłáiał BielKom F7v; RejWiz 70v; Animus iacet, Nie ochocienem/ nie weſółem. Mącz 161b; Widzę ią nieweſołą/ y nos powieśiłá/ Smętna GosłCast 23.

niewesoł z czego (1): Ten wſkazał żem nie weſoł/ iſcie s tey nowiny RejFig Ddv.

W przeciwstawieniu: »wesoł ... niewesoł« (2): Názáiutrz więc Xánt weſoł był/ Dla towárzyſtwá więcey pił: A potym nieweſoł śiedział. BierEz D3v; BielSpr 43v.

Wyrażenia: »niewesołe oczy, pojźrzenie« [szyk 1:1] (1:1): Nubecula, Obłoczek. Et per translationem, Pochmurne/ Nieweſołe poyźrzenie. Mącz 252b; Oczko 34.

»serca niewesołego« = smutny (1): [lekarstwo] Ludziem sercza nie weſołego. FalZioł *2b.

»niewesoła twarz« [szyk 1:1] (2): Vultuosus, Pochmurny/ záſępiſti/ nieweſołey twárzi/ niewdzięcznego wrzoku [!]. Mącz 512a; ále racżey v mężá twarz nieweſołą ſerce ſmutne/ y pewną wzgárdę/ wyćierpieć pokornie chćiáłá. SkarŻyw 243.

2. Niemiły, będący ponurego usposobienia, bez powabu; inamoenus Calep, Cn; infestivus, iniucundus, socors, tepidus, vultuosus Mącz; illaetabilis Calep (8): Iniucundus, Nieweſoły/ niewdzięczny. Mącz [176]b; Calep [503]b, 516; [Inamoenus, Unlustig, Nieweſoły ArtNom O].

W połączeniach szeregowych (4): Mącz 169d, 398b, 449b; A komu pánuie czarna żołć/ to ieſt/ Melánkolia, ſucha á źimna. Tácy ludźie bywáią máli/ ſczurzy/ nieweſeli/ oſobni SienLek 30.

Szereg: »zwadliwy a niewesoły« (1): Ná to weſele Peleuſowo/ prośił Iupiter wiele bogow y bogiń y rozmáitych ludzi/ okrom Diſzkordiey/ bo była zwádliwa á nie weſoła. BielKron 21v.
3. Nie wywołujący radości, nie dający zadowolenia; ponury, przykry (10): Wieręć mu nie weſoła w głowie pioſnká gędzye RejWiz 53; Amnis severus, Nie weſoła rzéká/ Przikra. Mącz [390]a; przez który [bród] Srogi iákiś przewoźnik woźi bládé ćięnie/ Y w láſy nieweſołé Cypryſowé żenie. KochTr 13; KochPieś 54.

W charakterystycznych połączeniach: niewesołe(-a) lasy, piosnka, rzeka, sprawy.

Zwrot: »niewesołej myśli być« (1): GliczKsiąż C2v cf »zły a niewesoły«.
Wyrażenia: »niewesołe dni« (1): Brumales menses, Pochmurne a nie weſołe dni zimnych mieſiąców. Mącz 27b.

»niowesoła myśl« (1) GliczKsiąż C2v cf »zły a niewesoły«.

»niewesoły tryumf« (1): Bo nie weſoły tryumph kiedy ná nim płácżą/ Záwżdy bywa wdzyęcżnieyſzy gdzye z weſelem ſkacżą. RejWiz 10.

»niewesoła(-e) ziemia, kraje« [szyk 1:1] (1:1): BielKron 456v; Wſtąpił w łódź Cbaronowę/ Y náwiedźił pod źiemné nieweſołé kráie/ Gdźie ſłónce ſwych prómieni nigdy nie podáie KochPieś 39.

Szeregi: »wesoły i niewesoły« (1): yſz przyacziel przyaczielowy pravemv by był na kray swyatha yesth powynyen, o przigodach y sprawach swoych veſzolich y nye veſolich dacz sznavacz LibLeg 7/31v.

»zły a niewesoły« (1): Sará Abramowá żoná iż żadnego płodu nyemyáła/ záwſſe zley á nyeweſołey myſli byłá GliczKsiąż C2v.

Synonimy: 1. nieochotny, smętny, smutny; 2. niemiły, niewdzięczny; 3. pochmurny, ponury, posępny.

Cf WESOŁY

IM