[zaloguj się]
[pdf]

NIEMIŁY (35) ai

niemiły (30), niemieły (5); niemiły BierEz (2), RejJóz, SeklKat (2), RejKup, GliczKsiąż (2), KrowObr, RejWiz (2), RejZwierz, Mącz (5), Prot, HistRzym, WujJud (4), PaprPan, KochFr, KochMRot, KochSob, GórnTroas, GrabowSet, LatHar; niemiely Calep (5).

niemieły, niemiły (18), niemił (17).

W pisowni rozłącznej (18), w łącznej (17).

e jasne; -mieł- z tekstu nie oznaczającego é.

Fleksja
sg
mNniemiły, niemił fNniemiła, niemiłå, niemił(a) nNniemiło, niemił(e)
I Iniemiłą I
pl
D niemił(e)m

sg m N niemiły (12), niemił (3); ~ (attrib) niemiły (1); ~ (praed) niemiły (3) WujJud (2), KochFr, niemił (3) BierEz, RejJóz, RejZwierz. ◊ f N niemiła (6), niemiłå (2), niemił(a) (1); ~ (attrib) -å (1); ~ (praed) -a (6), -å (1) LatHar. ◊ I niemiłą (1). ◊ n N (praed) niemiło (8) [cf też NIEMIŁO], niemił(e) (1) KrowObr. ◊ pl D niemił(e)m (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. miły.

1. Przykry, nielubiany; inamabilis Calep, Cn; invidiosus Mącz; ingratus Calep; exosus, immunis, iniucundus, odibilis, odiosus, offensus, putidus, subinvisus, subodiosus Cn (29): Crambrae repetita, Proverb. Nie miła á niewdzieczna rzecz, Mącz 67c, 495a; Calep 516b, 536a.

W funkcji orzecznika: ktoś kogoś a. czegoś nie lubi, nie chce, nie podoba mu się [w tym: komu (21)] (24): Nikomućiem zdraycá niemił/ Choćby kiedy potrzebien był BierEz L3v, B4v; RejKup m2v; RejWiz 29; Wiem że chwały nie prágnie/ iemu to nie miło Prot E; HistRzym 69; Władza y potężność Biſkupá Rzymſkiego Heretykom nie miłá. WujJud 84v marg, 85, 141v, Nn2v; KochSob 59; Chćiał káżdy człek tę ſrogość widźieć/ choć nie miłá. GórnTroas 70; GrabowSet N2.

~ W przeciwstawieniu: »miły ... niemiły« (3): SeklKat B3v, L2; Bo mi iuż z tą [cnotą] wſzyſtko miło/ Z ową [niecnotą] y ſzczęśćié nie miło. KochMRot A2.

W charakterystycznych połączeniach: dobra myśl niemila(-y, -e), potężność (biskupa rzymskiego) (2), prawda, rząd (2), rzecz, szczęście, władza (biskupa rzymskiego) (2), zdrajca; heretykom niemiły (2).

Przysłowie: SeklKat B3v, L2; Byś drugiemu nie cżynił/ co tobie nie miło. RejWiz 187v; PaprPan Ff3v. [Ogółem 4 r.].
Fraza: »niemił(y) [komu] świat, żywot« = ktoś nie chce żyć [szyk zmienny] (2:1): Bo koſtowny cżeſcz ieſt klenoth A beż niey mi nie mił żywoth RejJóz G8; W on cżás mi był niemił ſwiát/ teraz mi żal z niego RejZwierz 23; KochFr 118.
Wyrażenie: »Panu Bogu, przed Bogiem niemiły« (2:1): iż nye płodna była [...] nędzną nyewyáſtą záwſſe byłá/ bo nyemiáłá ſie cżym cyeſſyć/ tudzyeſz znáyąc ſie przeto być wzgárdzoną/ á iákobi przed ludźmi myerzyoną/ á przed Bogyem nyemiłą. GliczKsiąż C3; KrowObr 225; Bo żadna rzecż ták Pánu Bogu [...] niemiła nie ieſt (zwłaſzcżá w ſyniech łáſką opátrzonych) iáko niewdźięcżność. LatHar 559. ~

a. W funkcji rzeczownika [czyj] (1): żaden cżłowyek nigdy vcżynić doſić nye może/ áni Bogu/ áni rodzicom/ áni náucżycyelowi [...]. Ná co przedſię máło co [...] bacżą według ſwego zuchwálſtwá/ s ktorym ſie przećiw inſſem niemiłem lwem burzą GliczKsiąż N8v.
2. Pozbawiony wdzięku, niesympatyczny; infestivus Mącz; illepidus, insuavis, invenustus Calep (5): Infestivus, Niewdzięczny/ niemiły/ nieweſoły/ mierziony. Mącz [169]d, 475c; Calep [504]a, 546b, 558b.
3. Niemiłosierny (1): Durus, Twárdy/ [...] per Metapho. Niemiły/ Niemiłoſierny. Mącz 98a.

Synonimy: 1. mierziony, nieluby, nieprzyjemny, niewesoły, nieżądny, przykry, wzgardzony, 2. niewdzięczny; 3. niemiłosierny, nieuprzejmy, okrutny, srogi.

Cf MIŁY

ASt