Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MYLIĆ

Następne hasło: (MYLNIE) »

MYLIĆ SIĘ (213) vb impf i pf

impf [w znacz. I.], pf [w znacz. II.].

mylić się (212), melić się (1); mylić się : melić się GosłCast (1 : 1).

sie (111), się (102).

e pochylone.

Fleksja

indicativus
inf	mylić się
praes
	sg	pl
1	mylę się	mylimy się, mylémy się, mélim się, myl(e)m się
2	mylisz się	mylicie się
3	myli się	mylą się

praet
	sg		pl
1	m	-m się mylił	m pers
3	m	mylił się	m pers	mylili się
3	n		subst	myliły się

imperativus
	sg	pl
1	niechåj się mylę
2	myl się	mylcie się, mylci(e)ż się
3	niech się myli	niech się mylą

conditionalis
	sg		pl
1	m	bych się mylił	m pers	bysmy się mylili
2	m	byś się mylił	m pers
3	m	by się mylił	m pers	by się mylili
3	f	by się myliła	m an

inf mylić się (8). ◊ praes 1 sg mylę się (16). ◊ 2 sg mylisz się (16). ◊ 3 sg myli się (51). ◊ 1 pl mylimy się (5) RejWiz (3), MWilkHist, ArtKanc, mylémy się (2) MurzNT, OrzJan, mélim się (1) GosłCast, myl(e)m się (1) SkarŻyw; ~ -émy (1) MurzNT, -ęmy (1) OrzJan. ◊ 2 pl mylicie się (3). ◊ 3 pl mylą się (54). ◊ praet 1 sg -m się mylił (1). ◊ 3 sg m mylił się (3). ◊ 3 pl m pers mylili się (7). subst myliły się (1). ◊ imp 1 sg niechåj się mylę (1). ◊ 2 sg myl się (18). ◊ 3 sg niech się myli (2). ◊ 2 pl mylcie się (3) CzechRozm, WerGośc, WujNT, mylci(e)ż się (1) WujNT. ◊ 3 pl niech się mylą (1). ◊ con 1 sg m bych się mylił (2). ◊ 2 sg m byś się mylił (4). ◊ 3 sg m by się mylił (4). f by się myliła (1). ◊ 1 pl m pers bysmy się mylili (2). ◊ 3 pl m pers by się mylili (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. myć.

Znaczenia

I. impf (206)
II. pf Przekonać się, że ktoś lub coś nie jest takie, jakie się wydawało być, zawieść się na czymś lub na kimś (7)

I. impf (206):

1. Sądzić o czymś, że jest tak, jak naprawdę nie jest; mieć o czymś fałszywe zdanie, nie mieć racji; errare PolAnt, Vulg, JanPrzyw, Cn; fallere Mącz, Cn; peccare Mącz; deerrare, delirare, hallucinari, in magno errore esse a. versari, labi per errorem Cn (184): RejPs 74v; RejJóz G4v, O4, O6v; RejKup k6v, aa2v, cc2; KromRozm II i4v; Náuczże mye yeſſcze/ [...] ábych ſye nye mylił/ á wymyſlow ludzkich zá náukę á podánye koſćyołá nyeprzyymował. KromRozm III A4v, B6, G6v; Abowiem ſię mylili [Żydzi] gdy tylko ſámy krewne bliźnięmi ſwemi názywáli. BibRadz II 39c marg; Zydowie ſą wielkimi nieprzyiaćielmi Rzymowi/ zową gi Boſerá/ ále ſie mylą: było ine miáſto wielkie Niniwe kthore też ták zwano BielKron 464; y mylą ſie wielce [badacze Pisma Św.]/ mniemáiąc áby to iuż ták záwżdy miáłá być perſoná Kriſtuſowa vniżona SarnUzn F4; RejAp 139; RejPos 2v; nigdybym temu nie wierzył/ żeby ták oni ludzie vcżeni mieli ſię mylić/ gdybym ſam tego nie doznał. BudBib C3; Po nim ſzoſty gdy był wywiedzion/ á miał vmrzeć/ powiedział tak/ Nie myl ſię dármo/ [...] nie mnimay ábyś miał vyć karánia BudBib 2.Mach 7/18, I 8d, 462c; BudNT przedm c2v [2 r.]; CzechRozm 7v, 63v, 69v, 74; Co mowią/ iż ná Koncylium Hierozolimſkim przodkowánia Piotrá S. nieznáć/ mylą ſię SkarJedn 76; KochPs 5, 16; KochTr 14; WerGośc 212; GrabowSet H3v; OrzJan 13, 77; Mylą ſię haeretycy/ odrzucáiąc ceremonie krztu S. prze to/ iż to Lukaſz S. nic o nich nie wſpomina WujNT 431; Nie mylćie ſię/ áni wſzetecznicy/ áni báłwochwálcy/ áni cudzołożnicy/ áni pſotliwi/ áni Sodomczycy/ [...] nie odźierżą dźiedźictwá kroleſtwá niebieſkiego WujNT 1. Cor 6/9, s. 124, 766, lac 1/16.

mylić się z czym (1): Złémi? ſłuſznie: nie myliſz ſie nic z twoią mową. GosłCast 44.

mylić się na czym (96): RejJóz G4v; RejKup e3, r5; MurzHist R2v; KromRozm II b4, h3; Y wyele ludźi mnima iżeby było [słońce] czyrwone/ álbo złotey bárwy/ á ná dwye pyędźi wyelkye: Ná czym ſye bárzo mylą. KromRozm III B8v, A6, F4v; GroicPorz q2; tzemuſz ty tedy podpieraſz pychy Papieżá Rzymſkiego/ temi Doktormi/ ktorzy byli takieſz ludzie iáko y my/ y ná wielu rzetzach ſię mylili. KrowObr 14, 53, 225v; A ták ná tym mnimániu wſzyſcy ſie milimy/ A co práwe ſláchectwo zeznáć nie vmiemy. RejWiz 97, 141; OrzList b4v; RejZwierz 80; á iż ſię [Hiob] ná tym bárzo mylił mnimáiąc żeby mu Bog był miłośćiwym BibRadz I 273v; ná they ſwey nádźiei/ ábyſmy ſye nie mylili OrzRozm A4, B4; LeovPrzep G2; OrzQuin F2v; RejPos 163v; GrzegŚm A3, 4, 47, 64; Ieśliby ſie też mocy Tureckiey obáwáli/ mylą ſie ná thym BielSpr 59v; BiałKaz L3; Ná Chriſtiáninie ſie mylą/ gdy wſzytki/ iż ſie to ták názywáią zárowno pocżytáią: iákoby to názwiſko/ dobrym y świętym kogo vcżynić miáło? CzechRozm 112v; tedy ſie też y ná tym mylą. Iedni z głupſtwá y nieumieiętnośći: drudzy z záwiedzienia inſzych y nieopátrznośći: trzeći z vporu á ze złośći. CzechRozm 129v, 43, 51v, 52v, 54, 62v (22); PaprPan Cc4; Ieſliby téż ták człowiek pomyślił ſobie/ Zeby w nocnych ćięmnośćiách miał vléc tobie. Myli ſye ná ſwych myślách KochPs 203; SkarŻyw 538; MWilkHist I2v; chybábych ſię ia ná ſłowku tym poważność/ mylił CzechEp 200, 76, 106, 166, 170, 223 (18); CzechEpPOrz **v; NiemObr 8, 49; Y ná tym ſię nic nie mylą niebieſkie wyroki. KlonŻal A2; ArtKanc M10v; WujNT 519; Ná czym ſie wielkié ſtáránie Królów y Kśiążąt nic niemyli. SarnStat 908, 21; SkarKaz 274a; mędrſzyś niż pan/ nie mélim ſie ná tym. (‒) Iam nie mędrſzy niżli pan/ kiedym ſługá iego. GosłCast 17. Cf Ze zdaniem.

mylić się w czym (13): RejKup ſ2v; GliczKsiąż G7v; BibRadz *4v [2 r.]; Widzę że też wáſz rozum w tym ſię bárzo myli/ Bo mnimaćie żeby was ludźie oſławili/ Kiedy wam prawdę mowią Prot A2v; Nie dziwowałbym ſię gdy by ſię tylko moi bráćia/ to ieſt proſtacy/ wtey małey a łácney rzecży mylili BudNT Ii; CzechRozm 72v, 157; StryjKron 95; CzechEp 27; W czym ſię bárzo mylą haeretycy: mniemáiąc żeby Páweł odrzucał ſpráwiedliwość wſzelákich vczynkow WujNT 658. Cf Ze zdaniem.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: na tym (17), w tym (2); aby (8), żeby (4), by (2), gdy (2), iż (2), że (2)] (20): A wſzak gim to powiedziano [...] By zawſdy gotowy byli A natem ſię niemilyli. Aby ie przeſtrzegaċ miano Gdy by gim ſtanaċ [na sąd ostateczny] kazano. RejKup b5v, q2; KromRozm I C2; Ale ſię náthym bárzo myliſz: Aby ſię tám twoie dziećię tzego dobrego miało náutzyć KrowObr 149v; Nie myl ſie rádzęć ná tym/ áby to był iáki krámarz ábo kupiec zmiłoſierdzyem ſwoim RejPos 17lv, 43v, 180, 310v; WujJudConf 8; CzechRozm 70, 117v, 121, 137, 172; CzechEp 185, 343, 408, 410; ArtKanc L20v; iż ſię ná tym ſproſnie mylą/ by nie było nic inſzego iedno te piſmá Polſkie WysKaz 14.

cum inf (1): áby ſie żadny nie mylił pograwáć ſobie s tego: Iż ia idę rychło/ á rychło ſie to wſzytko co tu ſłyſzyſz wypełni nád tobą. RejAp 197v.

W powtórzeniu intensyfikującym (5): Ale ſie nie myl á nie myl moy mily Krześćiáńſki cżłowiecże/ ku tobieć tho á ku tobie żywemu Pan thwoy mowi á obwoływa thy ſwięte obietnice ſwoie. RejPos 267, 43v, 163v, 236v, 253.

Frazy: »jeśli(że) się nie mylę (a. mylemy)« = ni fallor Modrz; si satis commenini Calag (10): MurzNT 8v; KwiatKsiąż H3v; od pámięći luckiey tákie Woyſko wtych tám polách dálekich y puſtych niebywáło/ ieſli śię nápowieśći luckiey niemylę/ iáko w ten cżás. BiałKaz L3; BudNT przedm d2v; Byli/ ieſli ſię niemylę/ Biſkupi náſzi wedle praw powinni/ áby do káżdego tákiego zgromádzenia Kśiężey/ po dwá Doktory dawáli. ModrzBaz 132v, 91; Calag 302a; ActReg 138; GrochKal 18; Król Fráncuſki Henryk/ ieſli ſie nie mylę Wtóry JanNKar B.

»może być (a. być może) że się mylę« (2): Wyſzło tu wſzyſtko (iáko ſię mnie widźi/ może bydź że ſię mylę) ze ſwoiey miáry. GórnRozm B3v; ActReg 129.

Szereg: »pewien być a nie mylić się« (2): Pewienem tego/ á nic ſye nie mylę/ Ze vyźrzę w rychle tę ſzczęśliwą chwilę/ Kiedy pan będźie krzywdy mśćił vbogich KochPs 205; KochFrag 13.

W przen (8): SkarŻyw 91; ſmyſłom náſzy^m ſłuſznie kłamſtwo zádáiem/ áni ſię ná rozſądek ich ſpuſzczaymy. Myli ſię oko/ myli ſię ręká/ myli ſię ſmák/ myli ſię wonia. SkarKaz 159b, 159b.

mylić się około czego (1): A przetho sią rzecz potrzebna zda aby panovie stharoſthovie pogranyczny s obv dwv stron myely xyangy y Cataſtiky w kthoreby thakowe ſpravi piſzane bili, Abi okolo thakovich rzeczi luczka pamyancz ſią nyemilila LibLeg 6/156v.

Szereg: »obłądzać się a mylić« (1): iż iáko ine ſmyſły náſze/ thák y wzrok ſie obłądza/ á myli/ mnimáiąc áby tho było cudne/ czo cudne nie ieſth GórnDworz L17v.

2. Robić coś źle, nie tak, jak się powinno (trzeba, należy), popełniać błąd, postępować niewłaściwie (18): Abowiem wiele kroć ſie myli złoſćiwy/ ácż iuſz łuk ſwoy ná ćiągnie á ná ſádzi ſie ná to áby onemu przeſzkodził ktory ieſt ſerca czyſte^go RejPs 16, 193 marg; Widzę iż ſie nie mylą czo ſzcżęſcie maluią [...] Bo ſie to iako koło vſtawicżnie tocży RejJóz K6, C6, P; Boċ bych ſię ia niechczyal mylicz Prawego nigdy niewinicz. RejKup b5, y4; RejWiz 131, 180v; Mącz 285c; Co ſię dziwuieſz/ Pietrze/ iſz ſię mylem/ poniewaſz ludzie ieſtechmy? SkarŻyw 213; Ale ná potym niech ſię nikt nie myli/ Cżymeś tknął/ tym iedź KochSz B2; SkarKaz 611b.

mylić się na czym (4): Kto chce tego práwie oſtrzec By ſie ninaczym niemylił Ná ſtronę nic nieuchylił RejRozpr D2; iż ſye drugdy Krol ná dániu ſwym myli: niechayże też nas Krol nie ſądźi/ [...] bo też ſye drugdy Krol ná ſądźie (iáko Człowiek) ſądząc nas omyla. OrzRozm O2v; GórnDworz Ff4. Cf Ze zdaniem.

mylić się w czym (1): (nagł) Secygniowſcy. (‒) [...] Y w Rzecżypoſpolitey/ y w inych dzyelnoſciach/ Nie mylili ſie nigdy/ w ſwoich powinnoſciach. RejZwierz 64.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): A tak aby ſie kto niemylil natym gdiby korzenia paluchoue^go chciał pożywać ſurowo wmiaſto czebule/ acżkolwiek ieſt ſłodki. FalZioł I 63b.

3. Być oszukiwanym, zdradzanym (3): Na wſzem maſz ſlachetną żonę Lecz ſie myliſz w drugą ſtronę Barzo cie drudzy zdradzali Czo z tobą ſlubu nie brali RejJóz G4v.

mylić się czym (1): Czyalo leży duch ſię ſyly Ze wſąd ſię nadzieią myly. RejKup h2v.

mylić się na czym (1): Bo gdy możeſz Máyem być/ przecż ſie Márcem cżyniſz/ A nikt inſzy iedno ty/ ſam ſie ná tym myliſz. RejZwierz 133.

4. Być takim jakim się nie powinno być [na czym] (1): (nagł) Woyciech Rámułt. (‒) O Tymći Rámułcżyku mogę ták powiedzyeć/ Muſiał gdzyeś z Zopiruſem w iedney ſzkole ſiedzyeć. [...] Chociaż ſie on tho troſzkę ná vrodzye myli/ Spráwą męſtwem Zopirá iuż przeydzye pochwili. PaprPan Aa4.

II. pf Przekonać się, że ktoś lub coś nie jest takie, jakie się wydawało być, zawieść się na czymś lub na kimś (7): Abowiem nikt ſie ieſſcże niemylił ylekroć kto wtobie [Boże] położył vfánie ſwoie RejPs 35v; RejWiz 59; A niemas ſnaċ tak zadnego Aby niebyl pylen tego. Czo ſię ſniem ma dziaċ do roku Ale ſię miliż proroku. RejKup D.

mylić się na kim, na czym (4): á niżliby dobrodźieie Korony nád ſłowo y nád rzeczenie Krolewſkie mylić ſye ná ſwym KRolu mieli? OrzRozm Sv; Fallit eum spes, Myli ſie ná ſwey nádzieyi Mącz 407c; Bo ieſli ſię źle mylić ná wiernym przyiaćielu [...] dáleko po tyśiąc kroć gorzey/ mylić ſię ná tym w ktorym wſzytkę nádzieię pokłádáć mamy SkarKaz 273b.

Synonimy: I.1., 2. błądzić, chybiać; II. oszukać się, zawieść się.

Formacje współrdzenne cf MYLIĆ.