[zaloguj się]
[pdf]

NAPRAWIĆ SIĘ (22) vb pf

się (13), sie (9).

Oba a jasne (w tym w pierwszym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf naprawić się
praet
sg
3 f naprawiła się
n naprawiło się
conditionalis
sg
3 m by się naprawił
n by się naprawiło
con praet
sg
3 n by było się naprawiło

inf naprawić się (6). ◊ fut 3 sg naprawi się (8). ◊ praet 3 sg f naprawiła się (1). n naprawiło się (1). ◊con 3 sg m by się naprawił (1). n by się naprawiło (4). ◊ praet 3 sg n by było się naprawiło (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

1. Powrócić do stanu sprzed zepsucia (14): Wſzitko ſie może naprawi krom złego vcżynienia BielŻyw 97; KromRozm III B; Kogożby o nierząd winowáć. [...] O by krol chciał wſzytkoby ſie tho mogło nápráwić RejZwierc [193]; ActReg 41; vpewnia nas Pan ſwoim zmartwychwſtániem/ iż ſię wſzytká náturá náſzá czáſu ſwego nápráwi/ á ćiáło w prochu y żiemi porzucone/ wroćić ſię duſzy y z nim złączyć muśi SkarKaz 208a.

naprawić się czym (1): Słowo sſtáło ſię ćiáłem: áby ſię człowiek pokármem nápráwił: á ćiáłá Bogá ſwego pożywáiąc/ w Bozką ſię náturę odmieniał y ſynem Bożym zoſtawał. SkarKaz 488b.

W przeciwstawieniach: »naprawić się ... skazić się, wyszpocić się« (2): RejZwierc 248v; Bo na żadnym [sejmie] ſię nic nie nápráwi/ á ſnać ſię po káżdym co ſkáźi w poſłuſzeńſtwie/ w kárnośći/ w ſpráwiedliwośći y w práwách pobożnych. SkarKazSej 660a.

Zwrot: »porządnie się naprawić« (1): Gdzie ſie gdzie poſpolite práwo wyſzpoćiło/ Aby ſie to porządnie było nápráwiło. RejZwierc 248v.
Szeregi: »naprawić się a w swą miarę wprawić« (1): jeśli się to nie naprawi a w swą miarę, w swoj porządek nie wprawi, żadne ine nasze rady, żadne stanowienia około obrony nic na[m] pożyteczne nie są ani będą. Diar 66.

»naprawić się a w swoj porządek wprawić« (1): Diar 66 cf »naprawić się a w swą miarę wprawić«.

»naprawić się i zbudować« (1): Wiedźiáł S. Witalis Duchem Bożym/ iſz oni wzgorſzeni/ nápráwić ſię y zbudowáć po iego śmierći/ y świątobliwość żywota iego odkryć ſie wſzytkim miała. SkarŻyw 108.

Przen (1):
Fraza: »serce upadłe [komu] naprawiło się« = ktoś przestał się bać (1): Gdy tonęli Apoſtołowie tyło im rzekł Pan: Nie boyćie ſię: ſerce ſię im vpádłe naprawiło. SkarKaz 550b.
a. O rzeczy materialnej (1):
Szereg: »spoić się i naprawić«: Ták was pogruchocę/ mowi P. Bog/ iáko ten gárniec ktorego ſkorupki ſpoić ſię y nápráwić nie mogą. SkarKazSej 705b.
b. O zdrowiu: wyleczyć się (2): dobrze ieſth przećiw iemu [żołądkowi skażonemu] [...] miernie ieść y pić/ á częſto ſye morzyć łacwiey ſye nápráwi. SienLek 96v.

naprawić się czym (1): SienLek 32 cf W przeciwstawieniu.

W przeciwstawieniu: »zdrowie utracić ... naprawić się« (1): garniec łatany/ więtſzego ſzánowánia potrzebnie/ niżli nowy á cáły. Tákżeć y człowiek/ gdy zdrowie raz vtráći/ á lekárſtwy ſye zaś nápráwi SienLek 32.

2. W funkcji strony biernej: być zmienionym na lepsze (1): Pánie Stáre/ álbo Dworki máią ſie tego vpomináć/ áby bárány polſkie do owiec miewáły: bo tám wełná lepſza. bo dla wełny bárány lepſze chować/ á gorſzych zbywać. doświadcżenie/ że ſie to nápráwić może. GostGosp 118.
3. Przestać być (7): [dobrzy ludzie co złego] ze wſtydem tego vżywáyą/ á iżeby ſye to nápráwiło/ chutliwye ſye ſtáráyą. KromRozm I A2v; Diar 66; DiarDop 102; Lepſzy by obcy Tyran by ſie to ſkromiło/ Gdyż by ſie to [o upadku w państwie] zá niego rychley nápráwiło. MycPrz I B3.

W połączeniu szeregowym (1): A thák nalepiey [...] záwżdy dobrey myſli być/ á co Pan Bog przepuśći/ w ſkromnośći á z dobrą myſlą znośić/ á nádzieią ſie cieſzyć/ iż to wſzytko s cżáſem ſie y napráwić/ y wroćić/ y nágrodzić może. RejZwierc 152.

Fraza: »upadek naprawić się miał« (1): z iego krwie y potomſtwá/ wyniść miał ſyn ten [...] á przeklęctwo przyrodzone zgładzić przezeń/ y vpadek rodzaiu ludzkiego nápráwić ſię miał. SkarŻyw 2.
a. O objawie chorobowym (1): nie pomnią iáko wiele cudow przy iego [św. Jana] ſię národzeniu sſtáło: [...] iż ſię niepłodność Helżbiety cudownie nápráwiłá SkarKaz 419b.

Synonim: 2. polepszyć się.

Formacje wspołrdzenne cf PRAWIĆ.

KCh