[zaloguj się]
[pdf]

NAPRAWIENIE (61) sb n

Oba a oraz pierwsze e jasne (w tym w pierwszym a 2 r. błędne znakowanie), końcowe e pochylone.

Fleksja
sg
N naprawienie
G naprawieniå
D naprawieniu
A naprawieni(e)
L naprawieniu

sg N naprawienie (15); -é (2), -(e) (13). ◊ G naprawieniå (26); -å (18), -(a) (8). ◊ D naprawieniu (8). ◊ A naprawieni(e) (5). ◊ L naprawieniu (7).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde bez cytatu s.v. naprawianie.

1. Spowodowanie, by coś wróciło do stanu sprzed zepsucia; correctio PolAnt, Vulg; refectio Mącz, Calep; instauratio, redintegratio, reparatio, restitutio Mącz (43): PatKaz III 98v; duchy wſzithkich ſmyſłow cżaſu cżujnoſci ſpraczuią ſie około ſpraw rozmaitich y owſzem wynidą z ciała, á tak ich bywa mniey, ktore więc cżaſu ſpania odpocżynienie maią y iakoby z nowu naprawienie. GlabGad L2; BibRadz Hebr 9/10; Ták też chce [Pan Bóg] ábyſmy do niego przyſtępowáli przez Kryſtuſá w Duchu świętym. A ten porządek kthory dźierżał przećiwko nam w ſtworzeniu y w nápráwieniu/ thenże chce dźierżeć w ſpráwách náſzych przećiw ábo ku ſobie GrzegRóżn B, C; Instauratio, Nápráwienie/ zgotowánie/ odnowienie. Mącz 171b; Restitutio, Prziwrócenie ku pierwſzemu ſwemu ſtanowi/ nápráwienie/ etć. Mącz 414a, 116b, 171d, 280d; Reparabilis ‒ łatwi do naprawienią, naprawni. Calep 912a, 904a; dáry y krwáwe ofiary [...] nie mogą ná ſumnieniu doſkonáłym vczynić chwalce Bożego/ ponieważ w pokármiech tylko y w pićiu/ y w rożnych omywániach/ y vſpráwiedliwieniach ćieleſnych áż do czáſu nápráwienia ſą záſádzone. WujNT Hebr 9/10, Act 3/21.

naprawienie czego (17): Item powyada yſch czirwowey do Mlyeka naprawyenya dala, pokrziwą kthora przeſz ploth roſzczie, voſzku yarzeczego Szwyenczonego y chlieba Swyenczonego LibMal 1549/149; bez naprawienia tego [porządku wnętrznego] powiedaliśmy, że po żadnej obronie nic. Diar 67; BielKron 121; WujJudConf 71v; Boć ſtráchem przeráżona [grzeszna dusza] vćieka od ogromney ſpráwiedliwośći twoiey/ [...] ſzukáiąc napráwy náruſzoney cżyſtośći ſwoiey. A ieſliż/ nieſtetyż/ nie może być pánieńſtwá nápráwienie LatHar 154; potrzeba áby [Chrystus] był w niebie áż do czáſu nápráwienia [restitutionis omnium] wſzech rzeczy WujNT Act 3/21; SarnStat 1270. Cf Wyrażenia.

naprawienie czyje [= kto jest naprawiony] (2): ktorzyſmy iéy pomotzą doſtąpili wſſytkiégo tzożkoli mámy/ anieli ſwégo naprawieniá/ a my zbawieniá. OpecŻyw 181v; KromRozm III B3.

W połączeniach szeregowych (2): z martwych wſtánie Páná Kryſtuſowo/ ieſt z martwych wſtánie náſze/ gdyż nam z niego płynie odpuſzcżenie grzechów/ vſpráwiedliwienie/ żywotá nápráwienie/ y nieſmiertelność. RejPosWstaw [1103]v, [1102].

W przeciwstawieniu: »utrapienie ... naprawienie« (1): Opiſuie wielkie vtrapienie Ierozolimſkie/ y záś nápráwienie/ że też ná obywátele Ierozolimſkie miał pan Duchá ſwiętego wylać Leop Zach 12 arg.

Wyrażenia: »naprawienie kościoła świętego« (1): Iż ni od kogo inego nápráwienie koſciołá ſwiętego sſtáć ſie nie może/ iedno od ſámego Páná Bogá. LubPs S4.

»naprawienie [czego] naruszonego« [szyk 1:1] (2): SeklWyzn g4; ziechawſzy ſie z ſtany Wielkiego Kśięſtwá Litewſkiégo/ niemáłyſmy wſtępek do nápráwienia tego Ziednoczenia y téy po częśći náruſzonéy Vniiéy vczynili SarnStat 1019.

»naprawienie mdłej a skażonej natury« (1): A ták ten ſwięty kápłan vſtáwicżnieć trwa y trwáć będzye/ áby tu wſzytkiemu wyernemu zebrániu ſwemu/ vcżynił nápráwienie mdłey á ſkáżoney nátury cżłowiecżeńſkiey LubPs Z3v.

»naprawienie skażonych obyczajow« (1): vczymy ſię/ iż święte Koncylia dla rozwiązánia wątpliwośći/ y potępienia błędow y dla vſpokoienia rozruchow/ y odſzczepieńſtw/ ábo dla nápráwienia ſkáżonych obyczáiow porządnie zgromádzone/ máią záwſze przytomność Duchá S. WujNT 463.

»naprawienie przyrodzenia« (1): ktory [kościół] áni odkupyenya/ á przeyednánya myerźyączki bożey/ áni nápráwyenya przyrodzenya/ áni náuki/ áni porządku tákyego/ yáki nam pan Kryſtus tu ná ſwyećye zoſtáwił/ nyepotrzebuye. KromRozm III B2v.

»naprawienie świata« (1): dla naprauyenya ſzwyata ſyn bozy czyalo y naturą czlouyeczą myal przyącz PatKaz III 89.

»(wiecznego) żywota naprawienie« (3): Pocżęło ſię ieſt ludzkie odkupienie. Z Bogiem Oycem nas wſzytkich ziednocżenie/ A wiecżnego żywotá nápráwienie. ArtKanc C7; RejPosWstaw [1102], [1103]v.

Szeregi: »poratowanie i naprawienie« (1): [oprawa] Nie ieſt téż dar, bo żoná do tego przychodźi zá wnieśieniém pewnéy ſummy, dla porátowánia y nápráwienia goſpodárſtwá. SarnStat 1270.

»zbawienie i (a) naprawienie« [szyk 1:1] (2): A iż my tego źyemſkyego koſćyołá obywátele [...] nye yeſteſmy do końcá próżni nyedoſtáthkow duſſnych y ćyeleſtnych/ y przećiwnikow zbáwyenya y nápráwyenya náſſego KromRozm III B3; OpecŻyw 181v.

a. O rzeczach materialnych; zreperowanie, odbudowanie [czego] (4): Wodka ku naprawieniu wſzelkiey ſzaty iedwabney: Ktorey kolwiek barwy. FalZioł II 20a; AGgeus Prorok/ przepowiedał náwrocenie Zydom z Bábiloniey/ y o zbudowániu kościołá Bożego/ tákież o nápráwieniu miáſtá Ieruzálem BielKron 93v, 415.
W przen (1): Toć było iego myśli ſtrwożoney y boiázliwey nápráwienie/ iſz zá onym widzenim/ dał mu znáć P.B. iſz iego modlitwá nieiáko P. Bogá zwyćiężáłá. SkarŻyw 348.
b. O zdrowiu; uleczenie (5): Niektorim dla poſilenia żołądka j naprawienia chęci ku iedłu, daią ieſć [żur] z żołtki iaiecżnemi FalZioł III 42c, IV 26a; O nápráwieniu Spánia. SienLek 56.
Wyrażenia: »naprawienie z niedostatku« (1): Tha woda dziwney á rozlicżney pomoczy ieſth ku oſwieczeniu ocżu á ku naprawieniu z niedoſtatku z gorączey przycżyny FalZioł II 13a.

»naprawienie [czego] skażonego« (1): SWiecżkowa Wódka ieſt dziwney moczy w naprawieniu ſkażonego wzroku FalZioł II 12a.

2. Spowodowanie, by coś zmieniło się na lepsze; polepszenie; emenda BartBydg (8): Emenda, polyepszenye, przemyennoscz, napravyenye BartBydg 47b; pobudził był [dijabeł] niektore Biſkupy/ iż chćieli kxiężey/ [...] żony właſne odiąć/ pod poſtáwą nápráwienia/ y nabożeńſtwá. KrowObr 230, 36.

W połączeniach szeregowych (2): KromRozm II i4v; wſzelkie piſmo od Páná Boga nádchnione/ ieſt pożytetzne ku náuce/ ku treſtániu/ ku nápráwieniu/ y zbudowániu KrowObr C3v.

a. Uprawienie (o roli) (1): Cultus agrorum, Nápráwienie/ Spráwienie roli. Mącz 60a.
b. O tekście (2): Przeto ku doſtátecżnemu a pewnemu piſmá Apoſtolſkiego nápráwieniu/ naprzod potrzebá żebyś pátrzył mieyſcá w piśmie ś. podobnego onemu ktore maſz za podeyrzáne. BudNT przedm c7, przedm d.
3. Spowodowanie, by nie było (skutków) zła (5):

naprawienie czego (4): Teéż dzis ſwięto wſſytkiégo dworu kroleſtwa niebieſkiégo ij rycerſtwa anielſkiégo/ bo ſie poczęlo dźis naprawienijé ſpuſſtoſſenijá iego. OpecŻyw 9v; KrowObr 37. Cf »naprawienie upa(d)ku«.

naprawienie czyje (1): A ty [o wykroczeniach] to dźień za dzień odwłokę naprawienia swego biorąc, im dalej tym hojniej się szyrząc w wielkie niebezpieczeństwo a upad Koronę przywodzą. Diar 21.

W połączeniu szeregowym (1): A ty záſię inſze kto dał? Papieſz/ to ieſt/ Antykryſt. Dla tzego? dla nápráwienia pychy/ dla ſkáżenia ſwiętych/ dla rozrzucenia ćiáłá Kryſtuſowego? KrowObr 37.

Wyrażenie: »naprawienie upad(k)u« (2): KromRozm III B3v; IVżeś tu ſłyſzał [...] o nápráwieniu vpadku nędznego cżłowieká/ y o przywroceniu iego ku ſwiętemu miłoſierdzyu ſwoiemu. RejPos 296v.
Szeregi: »naprawienie i przywrocenie« (1): RejPos 296v cf Wyrażenie.

»wspomożenie i naprawienie« (1): nyezányechał Bog [...] rodzay ludzki vpádły łáſką ſwą ſwyętą náwyedzáć/ á otuchę/ y owſſem pewną nádźyeyę tákyego wſpomożenya y nápráwyenya vpádu przez pátryárchy álbo oyce wybráne [...] yemu dáwáć KromRozm III B3v.

4. Spowodowanie, by coś było, powstało (4):
Wyrażenie: »naprawienie obyczajów dobrych« (1): Tenci też kxięgi vdziałał o naprawieniu obycżaiow dobrych, mowiącz że ſą cżtyrzy cznoty duſze, to ieſt opatrznoſć, ſprawiedliwoſć, ſiła olbo [!] moc á miernoſć. BielŻyw 45.
Szereg: »utwierdzenie i naprawienie« (1): Conditie od Stanow Wo. Xa Liteo. Krolowi Iego M Polskiemu Zygmuntowi III ku vtwierdzeniu y naprawieniu na Coronacyiey podane. ActReg 39.
a. Przysposobienie do czegoś [kogo] (2): Nie dla proznowánia/ nie dla Reguł/ albo vſtaw Papieſkich ſtrzeżenia/ nie dla pychy/ ále iako S. Paweł powieda/ dla napráwienia ſwiętych/ dla zbudowania ćiáłá Kryſtuſowego. KrowObr 36v.

dla naprawienia w co (1): niektore poſtánowił Pan Bog y dał do kośćiołá/ Iedny Apoſtoły/ drugie Proroki/ drugie Ewanieliſty/ drugie Páſterze y Doktory/ dla nápráwienia ſwiętych w ſprawę poſlugowánia/ dla zbudowánia ćiáłá. KrowObr 36v.

5. Namówienie, poduszczenie [czyje] (1):
Wyrażenie przyimkowe: »z naprawienia« (1): z iego naprawieniá ij drudzy zwolenici ſſemrali OpecŻyw 70.

Synonimy cf NAPRAWA.

Cf NAPRAWA, NAPRAWIĆ

KCh