[zaloguj się]
[pdf]

NASTAWIAĆ (46) vb pf i impf

pf (38) [w znacz. I.], impf (8) [w znacz. II.].

Wszystkie a jasne (w tym w pierwszym 1 r., w drugim 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf nastawiać
praet
sg pl
2 m m pers -ście nastawiali
n -eś nastawiało subst
3 m nastawiåł m pers nastawiali
f nastawiała m an
plusq
sg pl
3 m był nastawiåł, nastawiåł był m pers byli nastawiali
imperativus
sg
2 nastawiåj
conditionalis
sg pl
3 m by nastawiåł m pers by nastawiali
impersonalis
praet nastawiåno
participia
part praes act nastawiając
part praet act nastawiåwszy
inne formy
fut i praes sg 3 - nastawiå; fut i praes pl 1 - nastawiåmy; fut i praes pl 3 - nastawiają

inf nastawiać (4). ◊ fut i praes 3 sg nastawiå (1). ◊ 1 pl nastawiåmy (1). ◊ 3 pl nastawiają (8). ◊ praet 2 sg n -eś nastawiało (1). ◊ 3 sg m nastawiåł (11). f nastawiała (1). ◊ 2 pl m pers -ście nastawiali (2). ◊ 3 pl m pers nastawiali (5). ◊ plusq 3 sg m był nastawiåł (1) BierEz, nastawiåł był (1) BielKron. ◊ 3 pl m pers byli nastawiali (1). ◊ imp 2 sg nastawiåj (3). ◊ con 3 sg m by nastawiåł (1). ◊ 3 pl m pers by nastawiali (1). ◊ impers praet nastawiåno (1). ◊ part praes act nastawiając (1). ◊ part praet act nastawiåwszy (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

I. pf Postawić wiele (z subiektywnym odczuciem wielości); ponere Pol Ani; ponere a. exponere a. proponere multa Cn [w tym: kogo (pl) (1), czego (pl a. coli, a. sg rzeczownika bezpostaciowego) a. wiele czego (35)] (38):
1. Umieścić gdzieś, zwykle na czymś (29): RejKup m6; KrowObr 77, 117; chociay więc nád groby herbów náſtáwiáią RejWiz 22, 14v, 67, 98v, 103, 109; BielKron 234v, 428; náwierć omiegu z mlékiem á thám po gmáchu náſtáwiay gdźie byś ich [much] rad zbył SienLek 159; Nuż co [...] onego chodzenia po rynku/ chroſtu náſtáwiawſzy/ z bębny z dudámi. RejPos 225v, 349, 350v; RejZwierc 248v; we wnątrz zá przekopem/ nastáwiáć becżek náſypánych źiemie BielSpr 64; BudBib Ier 32/34; Náſtáwiay záś półmiſków iákich chceſz w niewoli/ Pátrząc ná nie/ áż głowá człowieká záboli. PudłFr 72.

nastawiać do czego (2): Niewſpominam tu nic proſtych Swiec/ ktorycheśćie teſz náwymyſláli/ y do kosćiołow krześćijáńſkich [...] náſtáwiáli. KrowObr 90, 91.

nastawiać komu (2): RejWiz 103v; gdy mu [Baalowi] náſtáwiano rozmaitych ptaków y źwirząt przypráwionych/ [...] tedy to oni popi ſámi zyadáli RejZwierc 202.

nastawiać pod co (1): odbiegli twoich modł ktorych byli pod drzewá náſtáwiáli BielKron 70.

Zwrot: »sidł, sieci, lepu nastawiać« [w tymi na kogo (1)] (1:1:1): Oracż ná roli ktorą miał/ Sidł był w ieden cżás náſtáwiał BierEz Kv; Ci ná powrozyech ſieći roſcyągáli/ Podle drogi ich ná mye náſtáwyáli LubPs ee2v; RejWiz 103v.
Szereg: »nabudować i nastawiać« (1): dla tzegośćie teſz ták wiele ſthołow w kośćielech wáſzych nábudowali y náſtáwiáli? KrowObr 77.
Przen (1):

W porównaniu (1): RejWiz 189v cf Zwrot.

Zwrot: »sidł nastawiać« (1): Pewnie mu być v dyabłá záwżdy prętko w śidle. Ktorych on tu náſtáwiał/ iáko chłop ná Szpaki RejWiz 189v.
2. Zbudować; ponere PolAnt (4): BibRadz Ier 11/13; Oto [bestyja] náſtáwiáłá rozlicżnych koſciołow/ rozlicżnych báłwánów po góoach twoich RejAp 111; wedle dobroći ziemie ſwey náſtáwiáli obrázow [=posągów]. BudBib Os 10/1, Ez 25/4.
3. Ustanowić (5): miaſto pogańſkich bogów/ naſtawiali vmarłych ludźi [tj. ustanowili kult zmarłych] MurzNT 73v; beſtia náſtáwiał dziwnych ſwiąt z dziwnemi iubileuſzy á z odpuſty RejAp 110v, Ddv; ArtKanc Lv.
Szereg: »nastawiać i nawymyślać« (1): Pan Kryſtus przyſzedł zakon wypełnić/ á Wikárij iego nowych zakonow náſtáwiał y náwymyſlał? KrowObr 11.
II. impf (8):
1. Wysuwać, ustawiać odpowiednio, zwykle na przyjęcie uderzenia (7):

nastawiać czego (2): Tarczéy/ niż pierśi/ piérwéy náſtáwiáią KochPieś 38. Cf Zwrot.

nastawiać co (1): przypádli ná nię lwowie biali/ [...] náſtáwiáiąc ſwoie cżołá. HistAl H6v.

Zwrot: »palmatce ręki nastawiać« = chodzić do szkoły (I): Manum ferulae subducere, Do szkoły chodźić albo pálmatce ręki náſtáwiáć/ to yeſt pod posłuſzeńſtwem być. Mącz 125a.
Przen [czego] (4):

nastawiać na co (1): ná fukanie ſtárſzego ćierpliwośći y niſkiey pokory náſtáwiał. SkarŻyw 354.

Zwrot: »gardł, głowy, zdrowia nastawiać« [w tym: o co (1)] = ryzykować życiem; obicere caput, obicere se telis a. in impetus, offcrre caput, offerre se in discrimen a. morti a. in mortem a. periculis, opponere corpus, opponi ad periculum Cn (1:1:1): Ut penes eosdem pericula belli penes quos praemia essent, [...] áby ći gardł ſwych náſtáwiáli którzi żołd máyą. Mącz 289c; Prot B4v; iſz Iſidor tego S. Zboru y iednośći Chrześćiáńſkiey broniąc/ [...] ták wielkim á męcżeńſkim ſercem/ zdrowia o to náſtáwiał. SkarJedn 327.
2. Powoływać, mianować [kogo] (1):
Szereg: »postanawiać albo nastawiać« (1): Też obiecuiemy: iż w żadnéy źiemi Króleſtwá Polſkiégo Infticionarium [lege: iusticionarium] niechcemy poſtánawiáć/ álbo iákokolwiek náſtáwiáć [constituere ... vel ... surrogare JanPrzyw 16]. SarnStat 893.

Synonimy: I.2. nabudować; II.1. podawać, ściągać.

Formacje współrdzenne cf STAĆ.

JR, KW