[zaloguj się]
[pdf]

1. NIE (125054) pt

nie (125000), ni (54) [w tym: przed „mieć” 40 r.]; nie : ni LibLeg (1036:6), Zap War (1003:11), MetrKor (159:1), OpecŻyw (1296:1), RejJóz (621:1), SeklKat (605:1), RejRozm (42:1), RejKup (1206:14), MurzNT (612:2), Diar (647:1), LubPs (1210:1), Leop (2171:1), Jſ«jcs (2654:1), RejAp (1653:1), HistRzym (700:1), RejZwierc (3754:2), HistHel (60:1), PaprPan (699:1), ModrzBaz (2520:1), SlcarJedn (1422:1), ZapKościer (189:1), KochFrag (187:1), WyprPl (117:2).

nie (13739), nié (155) [w tym: w pozycji przed głoską „m” (95), w pozycji izolowanej (55)]; nie : nié OpecŻyw (1282:14), MurzHist (499:2), MurzNT (605:7), MurzOrt (33:1), OrzQuin (784:5), BiałKat (588:4), Oczko (481:12), KochPs (601:16), KochFr (411:3), KochBr (17:1), KochPhaen (48:1), KochWz (22:1), KochPieś (251:2), KochSob (41:3), KochTarn (51:1), PudłFr (340:9), KochProp (25:2), KochWr (109:6), ZawJeft (175:4), GórnTroas (290:3), KochPij (31:1), KochAp (20:1), KochFrag (176:11), OrzJan (602:4), OstrEpit (18:1), WyprPl (115:2), JanNKar (196:1), SarnStat (4266:19), GosłCast (364:6); nié też RejKup, Mącz (8), SienLek, CiekPotr (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Znaczenia
I. Partykuła przecząca; służy do formułowania treści nieprawdziwych (w zasadzie przy orzeczeniu w praet i praes), mniej prawdopodobnych (w zasadzie przy con i fut) lub niepożądanych (w zasadzie przy imp), a także treści prawdziwych w zdaniach typu: gdyby nie x, to y [= x, a więc nie y] (124383):
1. W zdaniu ogólnoprzeczącym (zaprzeczona jest treść całego zdania) (93378):
A. W zdaniu, w ktorym „nie” poprzedza czasownik; non (a. ne, a. nec, a. neque, a. neu) BartBydg, Mącz, Calag, Calep, Cn; haud Mącz, Calep, Cn; ne quid Mącz, Calep; male, minime, minus, nequaquam, neutiquam, nihil (a. nil, a. nihilo), parum Mącz, Cn; nullo modo Calep, Cn; nunquam, parvi Mącz; nequicquam Calep; parce Cn (92761): yako ya tho vyem ysze pavel yank nyepobral drzeva olszovego ZapWar 1505 nr 1966 (490); MetrKor 26/62v (56); ListRzeź w. 8 (9); ZapMaz II Ł 1/87 (10); O dobri Ieſu [...] nyedopuſczay abich odlᾳczon od cyebye BierRaj 20 (13); PowUrb +4; March1 A3 (22); March1Wiet Av (2); Bych ſie bráćie Páná niebał/ Wſzyſtkibych figi pozobał. BierEz A2; Niechćiey gárdzić moim ſtołem BierEz K4 (621); Panie by ty tu był/ brat by móy niebyl vmarl. OpecŻyw 67v (533); OpecŻywList C2 (2); OpecŻywPrzedm C3 (3); OpecŻywSandP ktv; OpecŻywSandR nlb 4v; ForCnR A3 (36); ForCnRWiet Av (2); nyezanyechalybiſzmi thego biły o thim do Czeſſarza yeho Mczi pyſſacz LibLeg 11/136v (445); PatKaz I 1v (37); PatKaz II 19v (39); PatKaz III 87 (83); Murm 44 (3); HistJóz A2 (49); KlerPow 4 (4); BartBydg 96b (3); Będą zaćmiony ocży gich iżby niewidzieli TarDuch A7 (33); Gdy maſz vrinę doctorowi nieſć/ Lekko niemączącz ma być nieſiona. FalZioł V 1v (579); FalZiołUng V 119 (2); BielŻyw nlb 6 (280); BielŻywGlab nlb 9 (10); GlabGad A2 (205); March2 D (9); Ieſt piąta Horda ktorą Kozaki zową ale ta Cżarza niema. MiechGlab 28 (43); BierRozm 3 (49); KłosAlg Av (7); KlerWes A (5); March3 T8v (29); nie racży mie miły panie opuſzcżać WróbŻołt 70/17 (204); WróbŻołtGlab A2v (2); RejŁas w. 16 (5); RejPs 16 (301); ktobysie tem vſtavąm zprzecziviel, abo ich niedopvſcziel, taki ma bicz Karąn viną ſtem grzivien. ComCrac 12v (36); LibMal 1543/67v (227); RejRozpr Av (110); ConPiotr 30 (15); LudWieś A2v (3); SeklWyzn 2v (80); Bo to łowicie nagradza Gdy kto ſwey cznoty nie zdradza RejJóz A3v; Bych ſie była nie oparła A gwałtem ſie nie wydarła Wie bog czo by ſie ſnadz ſtało RejJóz G7v (252); SeklKat A2 (283); RejRozm 392 (27); By myę to nimialo zbawyċ Tedyċ by iuż wſzytko zanyċ. RejKup g5v; Nieprzeczyw ſię tey zley zenie RejKup 14v (552); RejKupSekl a2 (10); HistAl A2v (157); Ozwę mu ſye/ wſſák mye nie zye. KromRozm I A3 (184); MurzHist A2v (175); MurzHistSekl ktv (2); Bo Phariſeuſzowie i wſzyścy żydowie/ ieſliby czeſto ręku nieumywali niiedzą MurzNT Mar 7/3 (225); MurzOrt B (16); KromRozm II a3v (141); KromRozm III Av (225); posłowie [...] umowili miedzy sobą, aby się w sobotę zeszli a co sprawowali, nie folgując świętom Diar 42 (252); DiarDop 98 (72); MrowPieś A3 (4); BielKom nlb 3 (166); GliczKsiąż A2 (316); LubPs A3 (414); nielituy pracey dla rzeczy poſpolitey/ [...] nie kryy Perły w źięmię/ ktorey ći Pan Bog vżyczył/ [...] nie zaźrzy bliźniemu ſwey vmieiętnoſći. GroicPorz C3 (406); GroicPorzRej C3v (6); SeklPieś 18v (11); [Obraz] ma otzy á niewidzi/ ma vſzy á nieſlyſzy/ ma nogi á niechodzi/ ma gębę á niemowi. KrowObr 114v (754); A kto temu nie wierzy/ by ogień był w zyemi/ Niech ſie do Etny gory doiecháć nie leni. RejWiz 149v (649); padnie ten pyſzny y obáli ſie/ á nie będzie kthoby go podnioſl Leop Ier 50/32; ktorzyśćie byli ná on cżás bes Chryſtuſá/ odłącżeni od towárzyſtwá Iſráelowego/ y gośćmi w teſtámenćiech/ nie máiąc obiecáney nádzieie/ y bes Boga ná tym ſwiećie. Leop Eph 2/12; Ale mądrość ktora ieſt zwierzchu/ napierwey tedy ieſt wſtydliwa/ potym ſpokoyna/ ſkromna/ vmowna/ z dobremi zgodliwa/ miłoſierdzia y dobrych owocow pełna/ nie poſądza/ y bes obłudnośći. Leop Iac 3/17 (1021); OrzList a4 (80); Sol przywoźną wolno każdemu przedáwáć y kupować/ niezſypuiąc iey do mieyſkiey ſkrzyny. UstPraw D4v; A ktoby ie [świnie] gnał przes cudzy lás/ tedy ten czyy lás ma vbráć żołądź około drogi trzydzyeſći łokći/ chceli ſzkody niemieć. UstPraw F; thedy máią w czás czynić práwem o krzywdę ſwą chcąli rzeczy nieutráćić. UstPraw G4v (251); KochZuz ktv (12); niechciał zániedbawáć onego ná ſię włożonego powinowácztwá iśćić LeszczRzecz A3 (9); RejFig Aa (154); iákaż to ſlepotá/ Nie kupić zá groſz kłotki/ co by ſtrzegłá złotá. RejZwierz 103 (364); WyprKr 15 (2); BibRadz *2 (1236); BibRadzBaz ktv; Goski A2 (23); y niechcę ia temu wierzyć/ áby Krol we wſzem krześćijáńſtwie ktory miał Kánclerzá mądrzemownieyſzego / nád Kánclerzá náſzego OrzRozm Q4 (227); kto złego nie wie/ dobremu rozumieć nie może. BielKron 20; wywiádowáli ſie miedzy ſobą/ ieſliby tácy byli miedzy imi coby im tego pomagáć niechcieli BielKron 52v; Wſkocżył tedy Saul ná miecż áby ſie ſam zábił/ ále nie mogł áż go iny dobił. BielKron 68; ieſzcże dáleko możem nie przyrownać ſyná Kámbiſeſá oycowi Cyruſowi. BielKron 114 (2950); BielKronCies Mmmm3 (3); GrzegRóżn A3 (171); KochSat ktv (43); KochZg A2v (10); KwiatKsiąż A2 (49); Nequae defiat, nequae supersit, Niechay nie zbywa á niechay też nie doſtáye [zamiast: nic nie dostaje]. Mącz 80b; Paucis interpositis diebus iterum rediit, Nie wyſzło kilka dni áż ſie záś wroćił. Mącz 284c; Displiceo, Niepodobam ſie Mącz 302b; Abstergere pudorem, Niewſtidźić ſie. Mącz 450a (1192); OrzQuin A2 (218); Prot Av (133); ProtBaz E2; Iesli ćię nágo vyrzą białe głowy/ Rzecz pewna że ćię nie miną okowy. ProtStoj Ev (9); SarnUzn A2v (107); Abowiem zła wilgotność [...] kiedy ſye nie ſpodźieieſz/ thedyć záſzkodźi. SienLek 8 (391); SienLekAndr a2 (5); Ieſli co do tych lat niedoſtáwáć będźie/ tedy ſye to dla grzechow ludzkich sſtánie LeovPrzep H3 (37); Niewiem co ſye to dźieie? poki ták dumamy? Sumnienie/ káznodźieie/ piſmo/ zá nic mamy. LeovPrzepSamb b4v (5); áliſći gdzie nie klękać klękamy/ gdzie nie bywáć chodzimy RejAp 149v (407); á kto záſię zle á głupie [żywie]/ ten wżdy nie pokriwáiąc ſwych niedoſtátkow/ ſwych chorob/ ná tákowego cżłowieká trefić może/ ktory ono wſzytko vlecży y nápráwi. GórnDworz B; Komu ſmákowáć może iedzenie/ picie/ ſpánie/ ieſli pirwej nie łáknął/ nie prágnął/ á ſen go nie morzył? GórnDworz H8v (883); GrzepGeom A4 (39); Elawik tego dáru nie chcęcy wźiąć rzekł. HistRzym 11v; rzekł rycerz ſwey żenie: nie płácżmy áby krolewná nie obacżyłá. HistRzym 32v (342); iż dla thego cie Pan twoy ſądzi á vpomina/ áby cie ſobie nie ſtráćił z obłędnoſciámi ſwiátá tego/ ábyś ſie zá nimi nie vnioſzſzy/ nie odſtąpił od ſwiętego Boſtwá iego. RejPos 127v; przedſię tego rzec nie możeſz/ áby było bez grzechu nędzne ſumnienie twoie. RejPos 201v (1885); RejPosWiecz2 90v (31); wiele nas tákowych co mowiemy: Nie krádnę. Nie zábijam. Nie cudzołożę/ nie mam tedy grzechu. RejPosWiecz3 98 (22); A za niewiéſz/ iż by było dźieśięć ſpráwiedliwych w Sodomie/ żeby byłá Sodomá niezginęłá? BiałKat 143v (214); Wſpomnię Kurdwánowſkiego/ wſpomnię Oleſznickie/ [...] Nieprzepomnię Zborowſkich/ wſpomnię Iłowlkiego BielSat H (95); iż cżłowiek vmárły milcży á niemowi áż do dniá Kryſthuſowego GrzegŚm 10 (82); HistLan ktv (94); KuczbKat a2 (195); dobrze ieſzcże iż chłop támże zárázem zá ſtołem nie zdechnie. RejZwierc 59; Nie cżyń z łyſzki knáfliká/ Byś nie przyſzedł ná łyká RejZwierc 239 (1010); RejZwiercPodw 183v (3); RejZwiercTrzec Aaa2v (2); BielSpr b2v (182); KochMon 20 (17); Iáko inſzego cżáſu pośćić zaſługá ieſt/ ták ſie w pośćie wielkim niepośćić/ grzech ieſt. WujJud 193 (534); WujJudConf 4v (128); KochList nlb 1 (8); RejPosRozpr b3v (36); RejPosWstaw 21v (76); ieſlibym Ieruſzalimá nie pokładał w głowach weſela mego. (marg) Wł. Ieſli nie wzwodzić będę Ieruſzálimá na głowę weſela mego. (–) BudBib Ps 136/6 (921); BudBibKaw A3 (2); Przez trzy látá y roſy/ y deſzcżu nie będzye HistHel Bv (21); MycPrz I A2 (66) Strum A3v (141); WierKróc Av (36); BiałKaz ktv (71); Ktore omyłki y fałſze nierozumiéy áby teraz naſtáły. BudNT przedm b3v (313); StryjWjaz A3 (7); o nie [= o pobożnych ludzi] ſie/ iáko możemy ſtáramy/ y ſtáráć niezániechamy. CzechRozm A5v (1091); Nie rádzęć ich zácżepiáć chceſzli być w pokoiu. PaprPan Aa2v (274); KarnNap ktv (22); Bo ieſliby dobrym niepłácono ábo nienágradzano/ á złych niekaráno/ tedy Rzecżpoſpolita w ſwey cáłośći długo ſtać niemoże. ModrzBaz 18v (749); ModrzBazBud ¶5 (8); ModrzBazStryj ¶2v; gdj ták rzecżj máłe j nicżemne wymyſláli/ pewnieby tey ták wielkiey byli nie zániecháli. SkarJedn 241 (463); KochDryas A2v (4); KochOdpr A2 (41); Oczko A3 (124); Calag 5a (14); KochPs 2 (285); Co by było tym krolom pożytecżno/ iſz ſię ſyn Boży w Bethleem národził/ gdy by byli gwiazdy tey nieuyrzeli/ vyrzawſzy nie zrozumieli/ zrozumiawſzy nie ſzukáli/ á ſzukáiąc nie nálezli? SkarŻyw 25; Gdybych ia był ták niekradł/ dziśbyſmy nie mieli co ieść. SkarŻyw 100 (1851); MOiá wdźięczna Orſzulo/ boday ty mnie byłá Albo nie vmiéráłá/ lub ſye nie rodźiłá. KochTr 12 (47); MWilkHist A2v (91); ZapKościer 1580/4 (86); StryjKron A (124); Choćiaż ſię my ſámi w to co nam nie ſłuży nie wdawamy/ y bráćiey ſię twoiey wdáwáć nie rádźimy. CzechEp 55; wątpimy/ ále nie zwątpiamy/ prześladowánie ćierpiemy/ ále nie bywamy opuſzcżeni: bywamy zrzuceni/ ále nie giniemy. CzechEp 100; Toć prawda/ iżći by ták mogł odpowiedzieć/ ále nie tuſzę by dobrze CzechEp 100 (1216); CzechEpPOrz *2v (23); KochJez A2v (13); NiemObr ktv (447); KochEpit A2v (3); DAwnoć nie ſtoi owá rzecz/ Petriło/ A przedſięć igráć z niewiáſtámi miło. KochFr 45 (175); Bo kto zá Elephántowę zaydźie tám raz bronę/ Nie wroći ſię ná tę ſtronę. KlonŻal C3 (27); KochBr 150 (6); KochDz 104 (12); KochEpitCat 111 (3); KochMarsz 153 (6); KochMuza 26 (6); KochPhaen 2 (16); Y ty ſie nie wſtydź/ maſzli cżás ſpokoyny/ Przyſłucháć tey to krotofilney woyny. KochSz A2 (30); KochWz 135 (7); KochMRot kt (25); Nie ma prawdy/ kto ſię nie trzyma iednośći. ReszPrz 100 (110); ReszHoz 115 (20); ReszList 149 (31); WerGośc 207 (92); WerKaz 275 (41); WerKazPapr 274; WisznTr 2 (58); BielSen 5 (37); BielSenJoach 4; BielSjem 2 (74); dwiemá y ſam Herkules nie zdoła. KochPam 86 (17); KochPieś kt (119); KochSob 56 (17); KochTarn 73 (19); PudłFr kt (159); Od poimánia/ nie miał odpocżnienia/ áż do ſkonánia. ArtKanc D9v (292); SWięte piſmo powiáda: Ieſli przeſtániećie Wołać/ kámienie będzie/ kiedy wy nie chcećie. BielRozm 3 (74); GórnRozm A (416); KmitaPsal A2 (8); KochProp 6 (13); KochPropKKoch 4; KochWr 16 (28); KochWrJan 18; PaprUp A2v (136); ZawJeft 5 (66); nie radził mu Pan Marszałek tych listow kazać posyłac ActReg 94 (452); Calep 8a (77); GostGosp 1 (307); GostGospGroch kt; GostGospPon 169 (14); GostGospSieb +2v (12); Krolu Miłościwy/ Końcá nie będźie tey náſzey wyprawie GrochKal 8 (14); Phil B2 (119); GórnTroas [3] (126); KochCn B3v (3); KochCz A3v (8); KochCzJan A2v (4); KochPij C2 (6); GrabowSet A2v (307); KochAp 7 (7); KochFrag 14 (72); KochFragJan 4; OrzJan 5 (146); Y teraz iść ná gody/ niezdami ſie trwogá. OstrEpit A3v (9); WyprPl A2 (49); To potrzebá było cżynić/ á onego (to ieſt ſądu/ miłośierdźia/ y wiáry) nie opuſzcżáć. LatHar 128 (550); KołakCath A3v (22); KołakSzczęśl A3 (28); RybGęśli A2v (53); chceſz ſię nie bać vrzędu? WujNT Rom 13/3 (2225); WysKaz )?(2v (95); JanNKar Av (61); JanNKarGórn D4 (4); JanNKarKoch E4v (3); JanNKarOrz F3v; Sędźiowie Ziemſcy y Grodzcy zapiſów tákich [...] nie máią y niech nie śmieią dopuſczáć. SarnStat 931; iż mu niechceſz zápłáćić ſto grzywien pieniędzy [...]: któreś miał zápłáćić ná czás iuż przeſzły á niezápłáćiłeś SarnStat 1242 (1411); SiebRozmyśl A2 (77); WitosłLut A2 (16); GrabPospR Kv (33); KlonKr wstęp A2 (33); KlonKrGum Av; Ale Krolu nie igráć/ nie kuglowáć ſtroynie/ Chceſzli ábyś zwyćięſtwo otrzymał ná woynie. KmitaSpit A4 (52); Vt iniquè agerent laborauerunt: Bo nierobiłby drugi/ iednoż ná kufel nieſtawa. PowodPr 74 (174); drzwi nie máią ktorzy domu nie máią SkarKaz Ooood (850); VotSzl A2 (40); Nievmieiąc, á przedśię vmieiętnie cżyniſż. CiekPotr 47 (163); CiekPotrHerb )?(3v; CiekPotrOstr )?(3; CiekPotrSzym )?(3v (6); CiekPotrŚredz )?(4 (4); CzahTr A2v (131); GosłCast 3 (178); PaxLiz ktv (33); Nie day Boże ábych to o was rozumiał/ przezacni Pánowie/ żebyśćie v śiebie ſámi mądremi byli/ á mądrośći od P. Bogá nie potrzebowáli SkarKazSej 658b (432); KlonFlis A2v (106); SkorWinsz A2 (4); SapEpit A2 (10); KlonWor ded **2 (203); PudłDydo A2 (24); RybWit [A]v (6); ZbylPrzyg ktv (46); SzarzRyt A (42); SzarzRytJSzarz nlb 2 (5). [Uwaga: Ze względu na korzyści całościowego potraktowania niektórych zagadnień, dotyczących wewnętrznej łączliwości przeczenia, wszystkie użycia ich dotyczące przedstawiamy w obrębie grup podporządkowanych znacz. 1. Użycia, które nadrzędnie przynależą, do innych znaczeń, przyłączane są in continuo każdorazowo po wyczerpaniu materiału danej grupy należącego do znacz. 1. i poprzedzone zapowiedzią. W statystyce materiał ten poprzedzony jest znakiem +. Użycia tu umieszczone są również liczone i lokalizowane w obrębie grup semantycznie właściwych].

Połączenia: »nie (...) (a)ni (a. neque)« [szyk 6573:1834+typ: (a)ni (...) nie (...) (a)ni (125)] (6612+6+1517+316+79+2): LibLeg 3/33v (67); ZapWar 1501 nr 1901 (429); ListRzeź w. 30 (2); BierRaj 16 (2); PowUrb +3v; MetrKor 34/135 (16); BierEz E4 (21); OpecŻyw 2v (68); OpecŻywPrzedm C3v; ForCnR A3; PatKaz I 7v (3); PatKaz II 22 (16); PatKaz III 88 (16); Murm 82; HistJóz B3 (2); TarDuch A3v (5); á tak panie brzemienne niemaią tego ziela pożiwać/ áni w picziu ani wmyciu FalZioł I 8c (79); Rzecży złych a mierzionych nie miłuy ani mow. BielŻyw 19 (30); BielŻywGlab nlb 11; GlabGad D (11); MiechGlab *3v (15); BierRozm 6 (4); KłosAlg A2 (2); BOgoſlawiony mąż ktory nieodſzedł w radę złoſnikow/ ani ſtanął na drodze grzeſznych ani ſiedział na ſtolczu zarażonym. WróbŻołt 1/1 (18); WróbŻołtGlab A5; RejPs 16 (27); ComCrac 12v (12); LibMal 1543/70v (15); RejRozpr E4; ConPiotr 31 (3); LudWieś A2 (2); SeklWyzn 4 (11); RejJóz C4 (14); Niepożaday żony/ ſlugi/ wolu/ konia/ bliźnego twego/ ani zadnich rzeczi iego. SeklKat B2v (18); RejKup c5 (36); HistAl A (39); KromRozm I Av (46); MurzHist D4 (25); MurzNT A4v (35); KromRozm II a4 (36); KromRozm III B2v (55); Diar 25 (41); DiarDop 102 (12); BielKom nlb 6 (16); GliczKsiąż A2 (81); LubPs A5 (25); GroicPorz B4 (43); GroicPorzRej C4; KrowObr A3 (111); RejWiz A3v (119); Leop Gen 36/7 (173); OrzList b3v (14); UstPraw A (36); LeszczRzecz A6; nieſmiał ſie ni ruſzyć RejFig Aa5 (4); RejZwierz 17v (16); BibRadz *3v (250); Goski *; bá iużći ieſt intus equus Troianus, ná ktorego pátrząc náſzy mili Biſkupi/ obſtupuerunt: áni piſnąć przećiwko iemu nieśmieią. OrzRozm I3 (40); BielKron 3 (315); BielKronCies Mmmm3; GrzegRóżn A4v (79); KochSat A4 (5); KochZg A2v (3); KwiatKsiąż Av (19); Mącz 22a (42); OrzQuin A4v (65); Nie pomoże nam ni Mſza ni proſte Kazánie Prot B3 (7); SarnUzn Bv (14); SienLek 3 (28); SienLekAndr a2v; LeovPrzep bv (4); kthorego áni wypiſáć áni wymowić nie vmiał. RejAp BBv; A tych lepak rádośći álbo odpocżynienia/ iáko piſmá powiedáią/ áni ięzyk wymowić áni żadne pioro wypiſáć nie może. RejAp 124 (143); iż nie tylko w ciele cżłowiecżym ktore oná [złość] zápali/ ogień ſie vgáśić nie może/ ále áni w drzewie. GórnDworz B3 (106); GrzepGeom A4 (9); HistRzym 5 (17); Tuć Prorok nie mowi o proſtym á o ſwieckim krolu/ ktory nie może áni ſlepemu ocżu/ áni głuchemu vſzu/ otworzyć RejPos 3 (574); RejPosWiecz2 91 (14); ponieważ ſie áni chleb w ciáło/ áni wino w kreẃ nie odmienia RejPosWiecz3 96v (5); BiałKat b2v (19); NVż záſie Małżonki ich/ co zá dźiwy ſtroią/ Ludźi ſie nie ſromáią/ áni Bogá boią. BielSat Dv (8); KwiatOpis A4v; GrzegŚm A4 (8); HistLan B (3); cżego rozum ludzki/ nierzkąc poiąć/ ále áni domyślac śie niemoże. KuczbKat 15 (26); Iż nie mamy ni piſmá áni obycżáiu RejZwierc 249 (228); RejZwiercTrzec Aaa2v; BielSpr b3 (32); KochMon 20 (7); Dobra rzecz ieſt mięſá nie ieść/ áni pić winá/ áni tego cżym ſie brát twoy obraża álbo gorſzy. WujJud 196v (73); WujJudConf 9 (31); RejPosRozpr b3v (7); RejPosWstaw 21v (9); BudBib b2 (119); HistHel BB (2); MycPrz I C (5); Strum F4 (7); Bo więc drudzy gánimy prace nie iednego A mową ni piſánim nie pokażem tego. WierKróc B3v (3); BiałKaz A4 (5); BudNT przedm b (30); StryjWjaz Bv (4); Cżym ſámi to po ſobie pokazáli/ y teráźnieyſzy vporni żydowie pokázuią/ iż oni piſmu świętemu nie wierzą áni Prorokow rozumieią. CzechRozm 170 (280); PaprPan A3v (24); KarnNap B3v (7); Wiele ich ieſt ktorych karanie nieodſtraſza/ áni od złodźieyſtwá/ áni od męźoboyſtwá [!]/ áni od inſzych złocżyńſtw ModrzBaz 5v (118); SkarJedn A*v (91); KochDryas A2v; KochOdpr B (9); Oczko A3v (27); KochPs 3 (46); My tákiey tobie poſługi/ dáley cżynić niechcemy/ áni ſię Bogom twoim iuſz kłániáć będziemy SkarŻyw 21 (119); ZapKościer 1579/2 (12); KochTr 5 (8); MWilkHist B3v (9); Nie dał ſię ni Krolowi/ ni Niemcom vnośić. StryjKron 508 (14); tego záś wyznać niechcę áni przećiw Bogu/ ktory wſzytko wie y zna/ áni przećiw ſumnieniu y prawdźie nie mogę CzechEp 73 (201); CzechEpPOrz *2 (2); KochJez A2v (2); NiemObr 3 (56); ZapMaz II G 78/107; KochFr 28 (12); Nie ćieſzy ſię Calliope áni Vrania. áni ia. (–) Ani ia. KlonŻal E3v (4); KochDz 104 (2); KochMarsz 154; KochPhaen 15; Do ktorey [wojny] miecżá nie trzebá/ ni zbroie. Ani páncerzow/ áni árkábuzow. KochSz A2 (4); KochWz 138; KochMRot A2 (8); ReszPrz 3 (18); ReszHoz 137; ReszList 154 (2); WerGośc 212 (10); WerKaz 276 (8); WisznTr 7 (8); BielSjem 10 (7); KochPieś 2 (11); KochTarn 75 (2); PudłFr [3] (11); ArtKanc A16v (25); BielRozm 24 (3); GórnRozm A2v (33); KmitaPsal A4; KochProp 7 (2); KochWr 26 (5); PaprUp D4 (14); ZawJeft 8 (18); ActReg 4 (39); GostGosp 12 (28); GostGospSieb +2; GrochKal 13 (2); Phil D2 (10); GórnTroas 3 (18); KochCz A4 (2); KochPij Cv (3); Sieroctwa niechćiey rozmnażać nád námi/ Ni według złośći/ obchodźić ſię z námi GrabowSet E3 (23); KochFrag 15 (7); OrzJan 7 (23); OstrEpit A3v; WyprPl A2 (4); LatHar 51 (14); KołakCath A3v (3); KołakSzczęśl Bv (2); Nie ztworzą ćię Pánem ſkárby/ Ni drogie ſzárłatne fárby/ Ni świetna w cżubie Korona/ Ni w poſowach złote groná. RybGęśli C3 (4); Ale áni mąż inſzey żony/ áni żoná inſzego mężá poiąć nie może/ poki pirwſzy żywi. WujNT 80; Ani tedy nam kápłanom nie godzi ſię wdáwáć w twe vrzędy: áni ty Ceſárzu nie maſz mocy ná rzeczy Bogu poświęcone y vrzędy kośćielne. WujNT 93 (290); WysKaz 2 (23); Vſtáwiamy/ áby żadna praeſcriptia neque Iuris fatalia po té oboie Interregná/ począwſzy od śmierći przodká náſzégo ſławnéy pámięći Zygmuntá Auguſtá/ áż do Roku od dniá koronáciiéy náſzéy/ w práwie káżdym nikomu nie ſzły. SarnStat 6 (429); SiebRozmyśl [A2] (5); WitosłLut A3 (3); GrabPospR L3; KlonKr Dv; KmitaSpit A2v (7); PowodPr 8 (21); mam w tey mierze pierwſzego Oycá Páná wáſzego y mego/ ktoremu wolno bráć co iego/ was ſię nie rádząc áni pytáiąc. SkarKaz 43b (66); VotSzl A2v (3); CiekPotr 9 (8); CzahTr Bv (12); GosłCast 29 (6); bo teraz żaden ſię krolá nie boi/ áni iego ſądow/ áni iego karánia. SkarKazSej 659b (36); KlonFlis B3v (7); KlonWor 5 (10); PudłDydo B2v (3); RybWit C2; ZbylPrzyg A3 (3); SzarzRyt Av (3).

Z b. (6): PatKaz II 66v; FalZioł V 36; CzechEp 69; OrzJan 89; A ſam [Bóg] od żadnego nie bywa rozſądzony. Nie od wiernych/ bo ſię z nimi zgadza: áni od niewiernych/ bo ći nie rozumieią rzeczy duchownych. WujNT 582; ZbylPrzyg B.

Z 2.a. (1517): MetrKor 26/62 (2); BierRaj 20v; BierEz A4 (4); OpecŻyw 8v (31); PatKaz II 34 (2); PatKaz III 96v (3); ZapWar 1526 nr 2293 (7); HistJóz A2 (2); TarDuch D6v; FalZioł I 142c (13); BielŻyw 92 (3); GlabGad A3 (5); March2 D3; MiechGlab 21 (7); WróbŻołt B7v (4); LibLeg 10/115 (5); RejPs 32v (4); ComCrac 18v (2); Nie tákći ſwięći czynili Nie płaſſczmi ni wołow bili Lecz pánu wiernie ſłużyli A ſwiát prawie opuſćili RejRozpr B4; LibMal 1544/85v (2); LudWieś A2; SeklWyzn c2 (5); RejJóz E8 (2); SeklKat F2 (5); RejKup o7v (4); HistAl E (5); KromRozm I Bv (18); MurzHist B2v (9); MurzNT 28v (7); KromRozm II a2 (14); KromRozm III B6 (25); Diar 36 (5); DiarDop 102; BielKom F2 (2); GliczKsiąż B3v (19); LubPs A3v (12); GroicPorz a4 (7); KrowObr A4 (96); RejWiz 7 (18); Leop Gen 21/23 (32); OrzList b2v (5); UstPraw A3 (5); LeszczRzecz A2 (2); RejZwierz A2 (7); BibRadz *4v (34); OrzRozm C4v (7); nie pátrzę ia ná ludzkie vrody áni cudnośći ciáłá gdy przełożeńſtwá rozdawam/ iedno ná myſli cnotliwe. BielKron 65 (63); GrzegRóżn A4v (10); KochSat B2; KwiatKsiąż B3 (2); Mącz 80d (4); OrzQuin D3 (14); Prot C2; SarnUzn B8v (7); SienLek 58 (3); LeovPrzep b2v; RejAp AA2v (25); GórnDworz B7 (13); HistRzym 20v (5); RejPos A4 (113); RejPosWiecz2 92v (5); RejPosWiecz3 96v (2); BiałKat 108v (5); BielSat N4v; GrzegŚm 2 (6); HistLan A2v; KuczbKat 260 (4); RejZwierc A2 (49); BielSpr 5v (6); KochMon 27 (2); WujJud 9v (21); WujJudConf 2v (14); RejPosRozpr b4v; RejPosWstaw 21v (5); BudBib b3 (15); MycPrz II C3 (2); Strum Nv; BiałKaz C3v (2); BudNT przedm b2v (11); Nie piſzę tu Iowiſzá iák ſie sſtał Lábęciem/ Ni Wenery ogniſtey/ s ſwym ſlepym dziecięciem. Ni iák Pluto o Iábłká on wziął Proſerpinę/ Koronáciey s proſtá chcę piſáć nowinę. StryjWjaz A3 (2); CzechRozm [A7]v (106); PaprPan Aa3; KarnNap C (4); ModrzBaz 1v (30); SkarJedn A6v (30); KochOdpr B2 (2); Oczko 5v (9); KochPs 6 (8); SkarŻyw A2 (29); MWilkHist Fv (2); StryjKron 61 (7); CzechEp 5 (80); CzechEpPOrz *4v (2); KochJez A2v; NiemObr ktv (35); ZapKościer 1583/54: (3); KochFr 104; KlonŻal C4; KochMarsz 155; KochMRot Bv (2); ReszPrz 18 (9); WerGośc 231; WerKaz 281; BielSjem 9; KochPieś 16 (2); PudłFr 14 (3); ArtKanc E20 (3); GórnRozm D3v (5); KmitaPsal A4; KochWr 16 (2); PaprUp E3 (3); ActReg 44 (5); GostGosp 150; GrochKal 14; Phil D4 (2); GórnTroas 10 (4); KochCz Bv; GrabowSet H4v (4); KochFrag 23 (2); OrzJan 28 (8); OstrEpit A2; LatHar 25 (11); KołakSzczęśl Bv (3); WujNT przedm 6 (108); WysKaz 27 (3); JanNKar D (2); SarnStat 13 (43); SiebRozmyśl 13; KmitaSpit B3; PowodPr 11 (10); SkarKaz 4b (35); CiekPotr 18 (2); TRzebá ſię záwſze wárowáć nam kota/ Nie vpijáć ſię áni leść do błotá. CzahTr Lv (6); SkarKazSej 657b (9); KlonWor 19; PudłDydo A4; ZbylPrzyg kt (2).

Z 2.b. (316): LibLeg 6/160 (4); OpecŻyw 6 (5); ZapWar 1524 nr 2193; PatKaz II 20v (2); FalZioł +2v (3); WróbŻołt 7/3; RejPs 148v (2); SeklWyzn g4v; MurzNT 43v; KromRozm II m4v; KromRozm III D3v (6); Diar 87; BielKom C5; GliczKsiąż E8 (6); LubPs R2 marg (2); GroicPorz k4 (3); KrowObr 23 (2); RejWiz 89v; Leop 1.Tim 1/3; OrzList d2 (3); LeszczRzecz A5v; BibRadz II 77b marg; BielKron 39 (7); GrzegRożn C4v; KwiatKsiąż L3v (2); Mącz 243c (2); OrzQuin D (5); SarnUzn F3v; RejAp BBv (12); GórnDworz kt (3); RejPos A6 (92); RejPosWiecz2 93; KuczbKat 30 (2); RejZwierc 27 (8); BielSpr 16v; WujJud 34 (8); WujJudConf 8 (2); KochList nlb 2; RejPosWstaw [1433]v (2); BudNT przedm a3v; CzechRozm 3v (17); PaprPan D2v (2); KarnNap A2 (2); ModrzBaz 4 (6); Niechcę áni náwiedźić piérwéy ſwégo progu/ Ani ná ſwym łożu lédz/ áni oczu zmrużyć/ Ani pożądnych dárow ſnu ſłodkiégo vżyć: Aż plác naydę/ boże móy/ twemu kośćiołowi KochPs 195 (3); SkarŻyw 40 (3); KochTr 6; CzechEp 5 (10); CzechEpPOrz *2 (2); NiemObr 73 (4); ReszPrz 10 (4); ReszHoz 116 (2); ReszList 154 (3); PudłFr 69; WSzechmogący ſtworzyćielu/ niebá, źiemie mocny krolu/ nád ćię możnieyſzego/ nie máſz, nie będźie, áni było. ArtKanc I2v; ActReg 164; GostGosp 16 (2); GórnTroas 63; KochCz A2v; GrabowSet H4v; OrzJan 66 (3); KołakCathOkuń A2; WujNT Mar 13/32 (9); WysKaz )?(2v; SarnStat 4 (22); GrabPospR Kv (3); SkarKaz 274a (4); CiekPotr ktv (3); SkarKazSej 678a; PudłDydo A3v (2).

Z 3. (79): OpecŻyw 48v; LibLeg 6/190v; ZapWar 1529 nr 2536; FalZioł V 35; BielŻywGlab nlb 11; GlabGad O6v; RejKup aa2v; KromRozm II k4v (2); KromRozm III Bv (5); DiarDop 113; GliczKsiąż A2v; KrowObr A3; Leop 2.Esdr 7/4 (2); BibRadz *4 (3); OrzRozm Hv; BielKron 216 (3); KwiatKsiąż E4v; Parum cauti providiquae, Nie bárzo oſtrożni/ áni opatrzni. Mącz 495b; GórnDworz G2; RejPos 172 marg (2); KuczbKat 275; RejZwierc 90; BielSpr 62v; WujJud A7 (5); BudBib Is 57/16; BudNT Philipp 2/16; Imię komu odmieniáć y iemu błogoſłáwić/ nie Bogu tylko ſámemu áni Aniołowi/ áni też Iezuſowi Synowi Bożemu wolno/ ále też ludziom CzechRozm 48 (9); PaprPan B; CzechEp 4 (5); KochEpit A2; KochFr 49; że do ożenienia/ Nie ſtanu wyſokiégo/ nie dobrégo mienia: Náwet áni głádkośći ták wam ſzukáć trzebá/ Iáko wſtydu/ á cnoty KochDz 104; KochMuza 27; KochPhaen 8; ReszPrz 54 (2); Nie záwżdy człek będźie młody/ Ani téy/ co dźiś/ vrody. KochPieś 54; GórnRozm G3v (2); RybGęśli C4v; WujNT 121 (7); SarnStat 784 (4); SkarKaz 385a.

Z 4. (2): zali ſwiátlo niepobożnego nie będzie zgáſſone/ áni ſie będzie ſwiećił płomień ogniá iego. Leop Iob 18/5; Oczko 21v.

»jeszcze (...) nie« = nondum HistAl, PolAnt, Mącz, Modrz, JanStat; adhuc non Vulg, PolAnt, Modrz; necdum PolAnt, Vulg, Mącz; non ultra PolAnt, Vulg; non iam Modrz [szyk 1094:81] (1058+58+7+46+6): BierEz A2v (10); OpecŻyw 4 (25); PatKaz I 8 (3); PatKaz II 27 (6); Murm 45; napirwey ýudas zbrácýą wſſedł do Iozefa a bo yeſſtze był żonego myeſća nieodſſedł HistJóz D2v; FalZioł I [1152]b (11); BielŻyw 54; Cżemu dzieci poſpolicie ſie lękaią na pocżątku ſpania. (‒) Bowiem w nich nie panuie ieſzcże rozum ktoriby mogł rozeznać ſen od iawney á iſtey rzeczy GlabGad L5v (3); MiechGlab 25 (2); March3 Xv; WróbŻołt R8; LibLeg 7/103v (7); RejPs 35v (8); Ieſſczeć nie koniec przeſtráchu RejRozpr F2; SeklWyzn a4v (2); LibMal 1545/106 (5); RejJóz C6v (7); SeklKat Sv; RejKup e7v (16); HistAl B4v (2); KromRozm I Pv; MurzHist Hv (3); MurzNT 56 (12); KromRozm II a3 (16); KromRozm III D5v (4); Diar 19 (4); DiarDop 114; BielKom A2v (4); GliczKsiąż D4v (7); GroicPorz C2 (6); KrowObr C3 (16); RejWiz A3v (14); Leop Gen 15/16 (16); OrzList b3 (2); RejFig Bb2 (2); RejZwierz 2 (5); BibRadz Gen 2/5 (28); OrzRozm C4v (7); Mam dwie corze ktore ieſzcże mężow nie vznáły BielKron 12 (84); GrzegRóżn Bv (5); KwiatKsiąż K4; Nondum satis sum confirmatus ad scribendum, Yeſzczem práwie nie yeſt ku piſániu potwirdzony Mącz 128c (39); OrzQuin N4 (7); Prot A4v (3); SarnUzn B7 (6); ná ono mieſtce náſtąpi gdźie ón moczył á ieſzcze nie wyſchło SienLek 156v (3); LeovPrzep Hv (2); RejAp AA5v (24); GórnDworz B6 (24); GrzepGeom H2v (2); HistRzym 82v (3); RejPos Bv (62); ćiáło ich czeka w źiemi ſwégo wzbudzenia: y przeto niemáią ieſzcze doſkonáłégo Błogoſłáwieńſtwá. BiałKat 103v (3); BielSat H2; GrzegŚm 11 (4); HistLan A3 (2); KuczbKat 100 (2); RejZwierc 1v (26); BielSpr 9 (8); KochMon 34; WujJud A4v (7); WujJudConf 23v (3); KochList nlb 3; RejPosWstaw [413] (2); á iákoż ie názwać obrzeſkami/ gdyż ieſzcże nie były obrzázáne? BudBib b4 (14); HistHel C3v (4); MycPrz I B4v (2); Strum P3v (3); BudNT przedm a2v (19); CzechRozm Av (73); Iuż dawno nie máſz Troye ledwie znáć gdzye byłá/ A wżdy ſławá cnych ludzi ieſzcże nie zginęła. PaprPan B3v (9); ModrzBaz 20 (11); SkarJedn 99 (6); Ieſzcżeć niewidzę/ ſzcżegobych ſie práwie Vćieſzyć miáłá/ wſzákże powiedz przedſię Iáko co było. KochOdpr B3; Oczko A4v (5); KochPs 202; SkarŻyw 50 (45); SkarŻywBog 357; KochTr 4 (4); MWilkHist Fv (5); Potym Krol z Witołtem wyprawili ſię do Zmodzi/ á tám on narod ktory ieſzcze był Báłwochwálſtwá nie przeſtał/ do Wiáry ſwiętey Chrześćiáńſkiey z wielką pilnością y vśilnością przywodzili. StryjKron 542 (3); CzechEp 9 (37); CzechEpPOrz *2 (2); NiemObr 51 (8); KochFr 38 (5); KlonŻal B2 (2); KochDz 108; KochPhaen 15; KochSz C2v; Nie widźiałem bogátégo/ Ieſzcze nigdy ſzczęśliwégo KochMRot A3v (2); ReszPrz 54; WerGośc 216 (3); Ieſcze były wieczorné nie zágáſły zorze/ Kiedy nieuśmiérzony wicher wpadł ná morze. KochPam 85; KochPieś 5; PudłFr 58 (2); ArtKanc E15; GórnRozm B2v (3); PaprUp E3; ActReg 25 (18); Ieiunus ‒ Ten ktori ieſzcze nieiadł, czczy. Calep 501a (3); GostGospSieb +3v; Niewoley bowiem iużeś doſwiádſzył/ lecż wolnośći ieſzcżeś nie ſkoſztował Phil F; GórnTroas 16 (2); GrabowSet F; KochAp 6; KochFrag 25 (2); KochFragJan 3; OrzJan 40 (3); WyprPl B3v (3); LatHar +4 (13); RybGęśli B; WujNT przedm 5 (69); WysKaz 31; JanNKar A4v (3); SarnStat 10 (20); SiebRozmyśl F2v; GrabPospR K4v; KlonKr B3v; KmitaSpit B2 (3); PowodPr 19 (4); SkarKaz 2b (22); VotSzl B4; CiekPotr 16 (3); CzahTr H3v (2); GosłCast 39; PaxLiz D2v (3); SkarKazSej 659a (2); KlonWor 29; PudłDydo B4v; ZbylPrzyg ktv (4).

Z 2.a. (58): OpecŻyw 66 (3); WróbŻołt K6v; MurzHist B2v (2); GroicPorz t3 (2); KrowObr 105v (3); RejWiz 48 (2); Leop *A3v (2); BibRadz Lev 26/23; BielKron 206v (3); OrzQuin N3v; HistRzym 3v; RejPos 30 (3); RejZwierc 43v (7); RejPosRozpr c3v; RejPosWstaw [1433]v; CzechRozm 2v (8); A iż o moie zdánie/ iákobym o nich rozumiał/ żądaſz/ ieſzcżem tych Kśiąg zá trudnośćiami przecżytać cżáſu niemiał/ tylkom kilká roźdźiałow (ná predce [!]) przebieżał. ModrzBazBud ¶6; SkarJedn 343; SkarŻyw 141; CzechEp 30 (2); NiemObr 133; KochSob 57; GórnRozm D4 (2); ActReg 70; GórnTroas 29; LatHar +8; RybGęśli C4; WujNT Ioann 11/30 (3); SarnStat [1023].

Z 2.b. (7): á żaden mię był cżłowiek ieſzcże nie widział iedno ty. BielKron 322v; SienLek Yyy; RejPos 8v; SkarŻyw [237]; CzechEp 8 (2); ZawJeft 8.

Z 3. (46): RejKup d3v; MurzHist C4; yeſſcze nye doſyć ná tym. KromRozm III G3v (2); DiarDop 102; BielKom Dv; RejWiz 5v (9); BibRadz *5; OrzRozm P; Mącz 263d; RejAp 32 (2); GórnDworz C7v (4); RejPos 67 (2); RejPosWiecz3 98; BiałKat 371; BielSat 14; KuczbKat 85 (2); RejZwierc 10v; CzechRozm 29v (3); PaprPan C3v; SkarJedn 391; CzechEp 39 (2); KochSz B4v; ReszPrz 42; BielSjem 14; PaprUp F3; ActReg 94; PowodPr 43; KlonFlis E4v.

Z 4. (6): BielKom nlb 4; KrowObr 22; RejPos 145v; ázaby ieſzcże nie cżás ná ich służby mieć bacżenie? ModrzBaz 124; CzechEp 32.

»już, więcej, dalej, już więcej, już dalej, dłużej, już dłużej, drugi raz, dalej więcej, już dalej więcej, po wtore, już pierwej, szerzej (...) nie« = iam non Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, JanStat; non amplius Vulg, PolAnt, Modrz, JanStat; non ultra Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz; iam non ultra BartBydg, Vulg; non adhuc PolAnt, Vulg; non diutius Mącz, JanStat; iam non amplius Vulg; non abundantius, non diu PolAnt; non illic, non item, non plura Modrz; non peramplius JanStat [szyk 2981:503+typ: już nie ... więcej (24)] (2345:526:245:208:137:32:4:3:2:2:2:1:1) (2765+468+187+88): thak ysz okolo they rzeczy yvz daley pan Viernosz nyma any bendzie mogl przeczywko xyędzv oborskiemv postempovacz any czynycz. ZapWar 1550 nr 2665 (3); takowego może za śię Cech prziiącz, iedno aby śie thego wiencze niedopuſſczał. ListRzeź w. 37; BierRaj 23; On mu rzekł iuż ſie nie ſtáray/ A Páná ták z łáźniey cżekay. BierEz A2 (40); OpecŻyw 19 (34); Widzątz Ządoſćz iż k niemu woleé niemaią/ vmilkł a więcey niemowił. ForCnR D2; MetrKor 40/814 (3); PatKaz I 6; PatKaz II 79 (2); PatKaz III 150v; yeſly nyeprzyidzýe brat waſſ młodſzy zwamý nye vrzićye wyętzey oblitza mego HistJóz D3v (2); iam non poteris ultra villicare, jvszh nye bądzyesz vyączey w thym vrządzye BartBydg 170; á gdy nażerzeſz gdy iuż roſy niebędzie/ thedy gim day aby przez nocz leżały iżby tak przewiędły FalZioł II 2b (15); BielŻyw 10 (3); GlabGad L8; March2 D3; MiechGlab 19 (2); LibLeg 6/79 (18); March3 Xv (2); Non accipiam de domo tua vitulos: neque de gregibus tuis hircos. Nie będę więcey prziymował ż domu twego wołow ani z trzody twoiey kozłów. WróbŻołt 49/9 (11); RejŁas w. 75; okaż nam też kiedy ſwiętą oſobę oblicza twego [...]/ bo ſnadz ći iuż też ták długo nieprzyſtogi gniew twoy RejPs 120 (52); ComCrac 18 (3); RejRozpr A3 (6); Thak yſch theraſch yuze ſſobą nyemyąſchkayą LibMal 1544/89v (2); SeklWyzn c4v (5); RejJóz A8 (37); SeklKat F2 (6); Nagotuy Wagy Michale Bychmy rozeznali czalé Miedzy temi Czo ſię Sądżą A niech wtem dłudzey niebładzą RejKup aa7 (62); iże Anektanábus kroi ich iuż nie był nálezion w ziemi Egipskiej HistAl A2 (9); KromRozm I B2 (4); prawem vpamiętaniem i ſzczérą wiarą/ miłośierdźié dlá paná Chriſtuſa otrzymawſzy/ więcyi na śię pana nieżbożnem a niechrześćjańſkięm żywotem niepobudzali MurzHist B2 (22); MurzNT 28v (8); KromRozm II i2v (3); KromRozm III D2 (5); Diar 21 (15); DiarDop 99 (8); BielKom B3 (11); GliczKsiąż B7v (8); LubPs A4v (59); Dálſzey odwłoki iuż mieć nie może. GroicPorz x2v; iuż o tenże wyſtępek drugą raz [!] nie ma być męczon/ oprocz żeby ſye iákie znáki pewne nań wynorzyły/ kthoreby były godne ku zdániu po wtore ná mękę wedle wyſzſzego opiſánia. GroicPorz ii3 (21); SeklPieś 19 (3); Ołtarzow teſz iuſz kámiennych więcey niepotrzebuiemy/ abowiem nieieſteſmy żydowie Stárego zakonu KrowObr 102v (26); Długo tu iuż ſpokoyna głowá nie może być/ Záwżdy by młode piwo muśi ſie w niey kręcić. RejWiz 90; náwrocić ſie muſzę/ A o złe iuż ſie dáley więcey nie pokuſzę. RejWiz 135 (114); Leop Gen 8/12 (61); OrzList h4v; UstPraw B4v (5); LeszczRzecz A4; RejFig Aa2 (7); RejZwierz 6v (19); BibRadz *3 (88); OrzRozm D4 (7); BielKron 3 (129); A ieſlić tego nie znáią iż Bog prawdźiwie y właśnie vrodził/ tedyć Bog iuż nie będźie prawdźiwie Oycem/ bo nie vrodźił Syná GrzegRóżn B2 (5); KochSat A4v; KwiatKsiąż Iv; Non obtundam diutius aures vestras, Nie chcę was dáley ná słowiech dzierżeć Mącz 91a; Gellius nequae adhaese loquutus est, id est, non ultra, obmutuit, dura phrasis est, Nie záyąkał ſie dáley. Mącz 152b (53); Boday thám drugi raz nie ieźdźić/ áni ná tych Seymiéch bywáć. OrzQuin B4 (4); Zácy/ v mądrych wźięći/ á v was wzgárdzeni/ Ale to dawno w Polſzcze/ á iuż ſię nie zmieni. Prot A2; Wygrałeś Proteuſie/ wynoś ſię co prędzey Z źiemie ludźi ſtátecznych/ niebyway w niey więcey. Prot A4v (4); SarnUzn B8 (8); SienLek 18v (14); LeovPrzep A3v (3); RejAp AA6 (114); GórnDworz B6v (37); HistRzym 19 (20); RejPos A4 (325); RejPosWiecz3 96 (6); BiałKat 13v (5); Chceſzli być Bog odpuśćił/ nie ſtroy więcey pychy. BielSat D2 (8); GrzegŚm 20 (3); HistLan B (11); KuczbKat 50 (11); RejZwierc 2v (159); Bo Sláchćić ſláchetnie ſie powinien ſpráwowáć/ Iuż ſzcżęſciu ni przypadkom żadnym nie folgowáć RejZwiercTrzec Aaa2v; cżynili śmiele z nieprzyiaćielem/ bo im iuż nic trudnego nie było BielSpr 4v (2); KochMon 23 (2); WujJud A4v (41); WujJudConf 15v (10); KochList nlb 1; RejPosRozpr c (2); RejPosWstaw 21v (7); BudBib b3 (26); HistHel A (2); MycPrz I [A3] (12); Strum A4 (12); Iuż ſie więcey nie wiążmy Panow żáletámi/ Spoymy ſie tedy ſpołu iednymi myſlámi. WierKróc A4v (4); BiałKaz K2; BudNT przedm a5 (15); Y nie będzie żaden dáley vcżyć bliźniego ſwego/ áni brát brát á [!] ſwego (marg) Nie będzie więcey ieden drugiego vcżyć. (‒) CzechRozm 110v; Ale żebyś ſie iuż długo tą pomſtą/ ná ktorą ſie oglądaſz/ nie zábawiał: [...] to wiedz iż rozmáite ſą pomſty. CzechRozm 242v (106); Bálduinus on zacny ácż był możnym krolem/ Iużby z nimi nie zrownał gdyby byli ſpołem/ Ani on Genſerikus PaprPan N (33); KarnNap B2 (5); ModrzBaz 3 (10); SkarJedn 127 (17); KochDryas A3; KochOdpr C2 (2); Oczko 4v (5); KochPs 6 (17); rzekł S. Epiphániuſz: to mowi/ iſz ty Dyakonem dłużey niebędzieſz. SkarŻyw 454 (88); ZapKościer 1579/2 (5); KochTr 5 (8); MWilkHist Ev (11); StryjKron 6 (5); Niewiáſtá gdy rodźi/ ſmętek ma/ iż przyſzłá godźiná iey: lecż gdy porodźi dźiećiątko/ iuż dáley nie pámięta vćiśnienia/ iż ſię národźił człowiek ná świát. CzechEp 23 (55); CzechEpPOrz **3v (2); KochJez A2v; NiemObr 29 (12); IVŻ mi go niechwal/ co to przy biésiedźie Z zwyćięſtwy ná plác/ y z walkámi iedźie. Tákiégo wolę/ co záśpiewać może/ Y co z pánnámi táńcować pomoże. KochFr 24 (13); boć mnie iuż nie sſtáie W vśćiech ſłow y łez w ocżu KlonŻal A3 (10); KochDz 105 (2); KochPhaen 5 (2); Ale że końcá ich proźbye nie było/ Odmawiać mu ſie dáley nie godziło. KochSz A2v (3); KochMRot A3 (3); ReszPrz 23 (7); A gdy Chryſtus vſłyſzał zgiełk á grzmot chłopſtwá z włocżniámi/ [...] vyźrzał że to iuż nie przelewki WerGośc 219 (9); WerKazPapr 274; WisznTr 5 (11); BielSen 13; BielSjem 3 (8); KochPieś 34; GDy ſłóńce Ráká zágrzéwa/ A ſłowik więcéy nie ſpiéwa: Sobótkę/ iáko czás nieśie/ Zápalono w czarnym leśie. KochSob 55 (2); Co Bóg przeyźrzał/ to ſye iuż nigdy nie odmieni KochTarn 75 (5); PudłFr 4 (9); ArtKanc D2v (25); BielRozm 25 (4); GórnRozm A2v (10); KmitaPsal A3v; KochProp 15; KochWr 33; PaprUp B3v (5); ZawJeft 13 (6); ActReg 84 (16); Exoletus ‒ Stary, ten ktorego wiecey niepoziwaią. Calep 390a; GostGosp 60 (2); GrochKal 17 (2); Phil E (3); GórnTroas 15 (13); GrabowSet C4 (2); KochFrag 26 (7); OrzJan 25 (11); WyprPl B2v (4); LatHar +4v (8); RybGęśli B (6); po ktorego przyśćiu iuż one figury vſtáły/ y nie ſą więcey ważne. WujNT 751 (98); WysKaz 26; JanNKar A3v (4); JanNKarKoch G2 (2); SarnStat 30 (59); SiebRozmyśl [A2]v (12); KlonKr A4 (2); KmitaSpit B3 (2); PowodPr 11 (7); SkarKaz 4b (23); VotSzl A2v; CiekPotr 3 (10); CzahTr D (8); Idź precz/ á day iuż pokóy/ nie czyń więcéy krzywdy. GosłCast 29 (12); Skąd twa Cnotá w trudnośćiách doświádcżoná będąc/ Iuż nigdy nie zágáśnie trybem ſwoim bieżąc. PaxLiz ktv (13); SkarKazSej 671a (4); KlonFlis B3v (3); SapEpit A2 (3); KlonWor 7 (13); PudłDydo B (3); Nie myśl ty iuż o świećie/ áni o roſkoſzy ZbylPrzyg B2v (4).

Z 2.a. (468): BierRaj 23v; BierEz B2v (4); Ciebie żądám ij pragnę nieracżyż iuż mieſſkatz/ na lonku mego ſertza racżyż odpocżywatz. OpecŻyw 18v (11); PatKaz III 128; HistJóz E3; FalZioł V 15; GlabGad E4v (2); MiechGlab 69; LibLeg 10/65; RejPs 120v (4); ComCrac 18v (2); LudWieś A2; RejJóz E8; SeklKat Rv (3); LibMal I548/142v; RejKup e4v (3); KromRozm I C3; MurzHist C3v; a tem czaſem dłużyi śię około tégo bawić niebędźiem ale ráczyi nauczęmy śię/ ieſli téſz ſą któré inſzé vſtáwy nowégo zakonu oſobliwé MurzNT 58v (2); KromRozm III B5 (3); Diar 33 (2); DiarDop 111; LubPs Fv (3); GroicPorz a3v (5); KrowObr 31v (8); RejWiz 59 (11); Leop 3.Reg 3/26 (7); UstPraw G2v; LeszczRzecz A5v (2); RejZwierz 47v (2); BibRadz Gen 17/5 (10); OrzRozm Bv (2); BielKron 2v (7); OrzQuin Z2; SarnUzn B2v (4); RejAp CC2v (21); GórnDworz C2v (13); HistRzym 27; RejPos 2 (54); RejPosWiecz2 92v (3); GrzegŚm 42; HistLan D4; KuczbKat 25 (3); RejZwierc 11v (32); BielSpr 7; WujJud 53 (9); RejPosRozpr b3; RejPosWstaw [213]v (3); BudBib c4 (2); BiałKat B3v (2); BudNT Ioann 11/54 (2); będę ia ſam o tym z tobą/ nie po żydowſku iuż/ ále po Chriſtiáńſku mowił CzechRozm 87 (22); PaprPan Fv; KarnNap Bv (9); ModrzBaz 9v (5); SkarJedn 46 (5); Oczko 2v (3); SkarŻyw 59 (28); MWilkHist E3 (4); StryjKron 230; CzechEp 90 (14); NiemObr 44 (7); KochFr 82; KochBr 151; KochPhaen 6; ReszPrz 72 (2); WerGośc 209; KochPam 88; KochTarn 79; PudłFr 60; ArtKanc H18 (3); GórnRozm G4; PaprUp Kv; ZawJeft 12; ActReg 130; GostGosp 128 (2); GórnTroas 34; KochFrag 24 (2); OrzJan 100; LatHar 149 (5); KołakCath B4 (2); RybGęśli A3; WujNT 9 (37); JanNKar E (2); SarnStat 68 (19); KmitaSpit A3 (3); PowodPr 27 (7); SkarKaz 84b (3); CiekPotr 63; GosłCast 20; KlonFlis F2v; KlonWor 37 (3); PudłDydo B2v; SzarzRyt B3.

Z 2.b. (187): PatKaz III 108; FalZioł IV 21b; BielŻyw nlb 4; RejPs 33v (4); LibLeg 11/10v; RejJóz B2v (2); RejKup e6 (5); Diar 83; DiarDop 108; A dawaycye powinną ſwyętą chwałę yemu/ A przyſłuchawaycye ſie pilnye głoſu yego/ Boć yuż nigdzyey nye naydzye Bogá ták możnego. LubPs P3v (7); KrowObr 91v (4); RejWiz 77 (7); Leop Matth 5/13; RejZwierz 107v (2); BibRadz *5; BielKron 52v (7); Mącz 43c; OrzQuin D3; SienLek 133v; LeovPrzep I4v; RejAp BBv (17); GórnDworz C6v (4); HistRzym 62v; RejPos 7v (50); RejPosWiecz2 92; BiałKat 181; HistLan F5v; KuczbKat 160; y cżáſem iuż w granicach náſzych/ w Ruſkich/ w Litewſkich/ chociay iuż inych nie wſpomináiąc RejZwierc 255v (18); BielSpr 12 (3); WujJud 66; WujJudConf 251; RejPosWstaw [212]; BudBib b3 (2); MycPrz I Bv; CzechRozm 93v (8); PaprPan Y4v; ModrzBaz 104; SkarJedn 85; Oczko 2; SkarŻyw A4 (2); KochTr 6; CzechEp 121 (2); NiemObr 24 (2); KochFr 37; KlonŻal A4; WerGośc 214 (2); KochWr 40; KochFrag 53; OrzJan 110; WujNT 773 (2); SarnStat 103 (2); SiebRozmyśl F3; SkarKaz 422a; CzahTr [D]v; PudłDydo B2.

Z 3. (88): RejKup e6v (6); MurzHist 5; KromRozm II i2v; KromRozm III Bv (2); Iuż ſie dziś nie ták iáśnie w nas okázuią ony dáry Ducha ſwiętego LubPs A3 (6); RejWiz 26 (9); OrzList cv; RejZwierz 58v; BielKron 91 (2); KochSat B3v; Mącz 183d; RejAp 164 (2); GórnDworz Q3 (3); RejPos 235 (10); RejZwierc 9v (16); WujJudConf 253; CzechRozm 12v (2); ModrzBaz 140v; SkarJedn 131; Oczko 29 (2); iákoż też to potym (ále iuż nie w cżás [...]) wſpomina CzechEp 122 (5); KochJez A4v; KochFr 29; KlonŻal A4; KochPhaen 3; ActReg 184; GórnTroas 34 (2); OrzJan 36; WujNT Rom 14/15; SarnStat 639; PowodPr 7 (3); Nie náſz to iuſz dom. CiekPotr 81.

a. W zdaniu z nietypowym orzeczeniem (zleksykalizowanym lub będącym w stadium leksykalizacji) (1782):
α. Z orzeczeniem pochodzenia imiennego (1475+71+62+29) (1637): ListRzeź w. 38; a polycznego dacz oboya sthrona nyebądzye powynna. MetrKor 34/134 (4); Náiada ſye mleká doſić/ nyepotrzeb mu go ſtárgu nośić. March1 A3v (2); Przeto mi ćię nie potrzebá/ Boćby też ſzkodá y chlebá. BierEz A4; Nie dziw iż gośćiá nie bacżą/ Kiedy ſámi z ſobą walczą BierEz I; Ná cżyſty kołacż tráfiłá. Ktorego gdy śię náiádłá/ Nie żal iey iże vpádłá BierEz Ov (24); Niewiaſta odpowiedziała: Panie dáy mi tey wody abych niepragnęla/ aby mi teéż tu nie trzeba więcey chodzitz cżyrpatz wody OpecŻyw 50 (8); cżego nie ieſt potrzeba ForCnR A3v (4); A ysby nyebilo vynovatho onych vydawacz LibLeg 6/156 (8); PatKaz II 47 (2); PatKaz III 120v (3); KlerPow 3 (2); FalZioł +2v (14); aby mu niebyła potrzeba ludzſkiem pochlebnikiem być BielŻyw 83 (2); GlabGad A4v (4); iednak miedzi Turki nie ieſt to żaden dziw MiechGlab 70; BierRozm 18; March3 V4v; WróbŻołt M8 (2); gdiż to każdemu iawno nie zda mi ſie potrzeba tu wyſlawiać. WróbŻołtGlab A3 (2); ácz to niedziw będzie RejPs 98 (6); RejRozpr A4v (5); LudWieś A4v; SeklWyzn e2v (2); Snadz by mi tey godzyny nie zal było vmrzeć RejJóz P6v (12); SeklKat E3 (3); A wierzmy zec nietrzeba ſpaċ Dzys/ kto ſię niechcze daċ oſraċ. RejKup e3 (36); HistAl L4v; KromRozm I Av (3); MurzHist G3v (5); MurzNT 29v marg (4); KromRozm II o2v (2); KromRozm III A5 (15); LibMal 1554/191; Odpowiedział KJM, że na to nie jest powinien, aby je miał opatrywać Diar 26 (5); DiarDop 100 (11); BielKom D2v; GliczKsiąż B7 (15); Gdzye ſie było bać nye trzebá tám ſie oni bali LubPs D2 (3); GroicPorz d2v (25); tedyſmy ich w tey mierze ſlucháć nieſą powinni KrowObr 191v (27); RejWiz A8v (37); A niedziw temuże ſie ná lud rozgniewał Leop Deut 1/37 (11); OrzList bv (3); UstPraw B3v (14); KochZuz ktv; LeszczRzecz A6; RejFig Cc (5); Gdyż iuż dziś nie ſromotá/ żadnemu cżłowieku. Lichwę bráć od drugyego RejZwierz 123v (17); BibRadz *4v (9); Ták iáko y wam złe rzeczy czynić nowiná nie ieſt OrzRozm B; nieſromotá ieſt rzeczy potrzebney y też pożyteczney/ ktorey domá nie máſz od ſąśiádá prośić. OrzRozm T4 (8); BielKron 9v (44); KochSat A4v; wktorey mięrze namniey takowych rzecżi niepotrzeba ieſt. KwiatKsiąż L3v (2); Emeritus miles, Wysłużony żołnierz który dla ſtárośći nie yeſt powinien dáley żołnierzowáć. Mącz 218b (33); OrzQuin K4 (5); Prot B2v (4); ProtBaz E2; SarnUzn B4 (4); SienLek a4v (15); LeovPrzepSamb b4; że áni kupowáć áni przedawáć im nic wolno nie było. RejAp BB4 (26); nie telkom nie powinien tego vcżynić/ álem powinien nie vcżynić GórnDworz L3v (36); GrzepGeom E2 (2); HistRzym 107 (2); A cożći ſie potym zá tho sſtánie/ iż nie będzie Pan powinowát/ iáko ſam powieda/ áby cie zbawić miał. RejPos 67 (57); RejPosWiecz3 98; Niebyłoć potrzebá ſynóm/ y dźiatkóm/ roſkazowáć czynić to/ co z przyrodzenia powinni BiałKat 53v (5); BielSat Cv (4); HistLan B3v (2); Bo ácż to nie ieſt z potrzeby żeby ich kto miał náśládowáć KuczbKat 290 (14); że tych drobnych rzecży pámiętać nie będzie powinien. RejZwierc 100v (64); BielSpr 32v (6); przeto ſrogośći vżywáć było niepotrzebá. WujJud 17 (34); WujJudConf 50v (6); A zaprawdę nie byłoby było potrzebá tákiey życżliwośći RejPosRozpr b4 (4); RejPosWstaw 21v (7); BudBib b3 (7); BudBibKaw A3v; MycPrz I B4v; Strum E2v (10); BiałKaz B (3); BudNT przedm a4 (8); CzechRozm 7 (63); Chociaż mu wielkie ſkárby były nie nowiná PaprPan T (28); KarnNap A2v; ModrzBaz 6 (42); SkarJedn [A*2] (19); KochOdpr B4v (2); Oczko 2v (4); KochPs 74 (4); iákoć żal nie było duſz tych SkarŻyw 491 (27); KochTr 23; MWilkHist B4 (6); ZapKościer 1580/10v (2); StryjKron 240 (2); CzechEp 16 (56); CzechEpPOrz *3 (2); bo też nie wolno było prawdy mowić/ y wierzyć iey/ poki cżás od Bogá náznácżony nie przyſzedł NiemObr 165 (27); KochFr 8 (12); Niemiéć złotá/ Ieſcze nieſzkodá: ále ſzkodá/ co ſromotá. KochDz 108; KochEpitCat 110 (2); KochMarsz 155; KochMuza 25; KochPhaen 8; KochSz A2 (5); ReszHoz 127 (4); WerGośc 253; WisznTr 27; BielSjem 7 (4); KochPieś 3 (5); KochTarn 75; że nie ieſt ſromotá/ Gdy dawa iábłká/ ten/ co nie ma złotá PudłFr 15 (12); ArtKanc D18 (5); BielRozm 5; nie byłoby potrżeb práwá. GórnRozm L2v (24); KochProp 11; KochWr 19 (2); PaprUp D4 (4); ZawJeft 14 (3); Co się tego dotycze iż przodkiem w IM P. Marszałek puscza, temu mnie niedziw ActReg 161 (19); Calep 1033a; GostGosp 10 (9); GrochKal 22; Phil E4 (3); Iuż mnie ſtrách nie wdźiw/ będąc w vſtáwicznéy trwodze GórnTroas 45 (6); KochCz B2v KochCzJan A2v; KochPij Cv; GrabowSet H4; KochFrag 51 (2); OrzJan 6 (21); WyprPl A2v (6); LatHar +5 (12); KołakCath C3v; KołakSzczęśl C3v; Miecżá ni ſtrzał mię nie ſtrách RybGęśli C2v (4); Bo to nie nowiná w káżdym ięzyku/ iednym ſłowem názywáć kilká rzeczy WujNT przedm 22 (52); WysKaz )?( 2v (2); JanNKar Ev (2); JanNKarGórn H2; JanNKarKoch G2 (2); JanNKarOrz F3v; Ieſli téż gdzie nieco ſie pochybiło, wſzák to może ieſcze popráwić, w ták wielu y wielkich rzeczach nie dźiwia temu. SarnStat 314 (63); SiebRozmyśl F4v (2); GrabPospR Kv (3); KlonKr B2 (2); temu nie w nowinie Zubry bić/ łośie ſtrzeláć/ y też łowić świnie. KmitaSpit B3v (2); PowodPr 27 (11); Przetoż my Kátholicy nie winniſmy wiáry náſzey cudámi potwierdzáć. SkarKaz 417b (23); VotSzl Cv (2); CiekPotr 44 (3); CzahTr C2v (4); GosłCast 3 (6); PaxLiz B3v (5); iż vrzędnik/ krol/ ábo ſtároſtá w grzechu śmiertelnym będąc/ vrząd tráći/ y nikt go nie winien ſłucháć. SkarKazSej 686b (6); KlonFlis A2v (9); SapEpit B; Nie powinienem iecháć zá gránice KlonWor 31 (10); Nie będzie mi żal w ſpolney gdy miłości zginę. PudłDydo Bv (2); ZbylPrzyg A2v (2); SzarzRyt B3v (3).

Z 2.a.α. (71): BierEz E4v (3); LibLeg 11/170; FalZioł I 23a (2); BielŻyw 141; WróbŻołt R3; abychmy iuſz tam przyſſedwſſy niebyli powinni liczby czynic z zadnych ſpraw naſſych iedno tylko vzywac wiecznego pokoiu RejPs 140; ComCrac 17; SeklWyzn e4; SeklKat V3v; RejKup v4; KromRozm II c4v; Diar 55; GliczKsiąż I8; GroicPorz o3v (2); KrowObr 60v (3); RejWiz 78v (2); Leop Matth 9/2; UstPraw B3; BibRadz II 90d marg; BielKron 119 (3); GrzegRóżn F2; SarnUzn G5 (2); GórnDworz Bb8v; RejPos 133 (5); BiałKat 101; HistLan F2v; RejZwierc 17 (3); Strum Kv; BudNT 2.Tim 2/24; CzechRozm 28 (2); ModrzBaz 52v (4); SkarŻyw 224 (4); A ſłudze Páńſkiemu/ nie trzebá walcżyć/ ále vkłádnym być NiemObr 18 (3); PaprUp H4; GostGosp 146; WujNT Matth 9/12 (4); JanNKarKoch G2; SarnStat 631 (4); GrabPospR M4; KlonWor 32.

Z 2.b.α. (62): RejPs 92; LibLeg 11/158 (2); RejKup 16v (6); KromRozm I [P2]; KromRozm III M6v; GliczKsiąż A3 (2); GroicPorz ee4v; KrowObr 68v (2); RejWiz 77 (3); RejFig Dd7; OrzRozm E3v (3); BielKron 199 (3); Mącz 394b (3); iżechmy ni zá kim nie winni chodzić iedno zá thym Báránkiem ſwoim we dnie y w nocy. RejAp 119 (2); GórnDworz Ee4v; RejPos 75v (8); BiałKat 376; BielSat L3v; KuczbKat 160; WujJud 29 (2); Strum P4v; CzechRozm 226v; SkarŻyw 332; NiemObr 114; Bo nád miod pieśni twoich/ nie trzebá inſzego Podbierać w plenich bárćiách/ miodu wdźięcżnieyſzego. KlonŻal Bv; BielSjem 26; ArtKanc E8; GórnRozm F4v; ActReg 20 (3); SarnStat 327 (4); SkarKaz 277b; SzarzRyt D4.

Z 4. (29): OrzList h4v; Izali tego nie było potrzebá ćirpieć Kryſtuſowi/ y wnidź do chwały ſwoiey? BibRadz Luc 24/26 (2); RejPos 3v (6); HistLan D3v; Ano wſtyd wielki kto iednego zdrádzi/ Iákoż tu nie wſtyd kto o wſzytkich rádzi. RejZwierc 222v (2); BudBib Ion 4/11; BiałKaz L; BudNT przedm a3; CzechRozm 55v; ModrzBaz 55; SkarŻyw 261 (2); CzechEp 58 (3); NiemObr 133; GórnRozm D4 (2); WyprPl B; LatHar 248; WujNT Luc 13/16 (2).

W charakterystycznych konstrukcjach: nie + np. trzeba (1341), nie + jest + np. trzeba (173), nie + np. trzeba + jest (75), jest + nie + np. trzeba (34), np. trzeba + nie + jest (14); dopełnienie bliższe w A lub G: nie (jest) (po)trzeba (3:147) [może pod wpływem składni „(po)trzeba”], nie (jest) (po)winien (1:58), nie (jest) wolno (1:13), nie nowina (nowina nie jest) (12:-), nie sromota (2:-), nie wstyd (1:-), nie szkoda (-:1), nie żal (-:2) [może pod wpływem składni „szkoda”, „żal”].

W charakterystycznych połączeniach: nie dziw (dziwia, w dziw) (158), nowina (w nowinie) (61), srom (4), sromota (10), strach (9), szkoda (9), (po)trzeba (potrzeb, z potrzeby) (1070), (po)winien (powinowat) (183), winowato, wolno (59), wstyd (12), żal (62).

β. Z orzeczeniem w postaci bezokolicznika w zdaniu bezpodmiotowym (307+5+7+2) (321): BierEz R3v; HistJóz D3v; iſz nazaiutrz nic nie będzie znać/ albo barzo mało ſiekania. FalZioł I 84a (2); GlabGad B6v; MiechGlab 61 (3); WróbŻołt aa5v; LibLeg 11/56v; RejRozpr A2v (4); Ze iuż dawno nicz o nich/ tu nie ſlychać było RejJóz A7 (3); RejKup f5 (3); HistAl [I]3 (3); KromRozm I L2; MurzNT 51 (2); BielKom F2v (2); GliczKsiąż Bv (12); Káżdy z nich z myſlámi ſwemi nie wiedzyeć kędy zginie. LubPs ff2; GroicPorz m4v (2); KrowObr 195; RejWiz 15v (17); Leop Ier 23/12 (2); LeszczRzecz A4; RejFig Bb6v (3); RejZwierz 54 (4); BibRadz Ex 10/5 (5); OrzRozm K; Są w tey inſule [Islandii] gory ták wyſokie że ich pod niebo nie doyrzeć BielKron 294v (22); GrzegRóżn F4; Mącz 19d (14); OrzQuin Ev; SarnUzn H5; SienLek Ttt4; A ieſli Komety widźieć niebędźie/ tedy okázowáć ſye będą ſtráſzliwe á dźiwne widzenia ná powietrzu LeovPrzep C3v; RejAp 176; GórnDworz B7 (16); HistRzym 46; RejPos 5v (3); á nigdy było nieſłycháć áby był wierny kiedy opuſzcżon/ á złośćiwy áby nie miał wziąć zapłáty ſwoiey RejZwierc 202 (19); BielSpr 6v (5); WujJudConf 89 (2); BudBib cv (5); iże tám nic nie widáć było/ Coby z morzá onego/ ku górze wſchodziło. HistHel C2 (2); Strum Q2; CzechRozm 112 (5); ModrzBaz 30 (4); SkarJedn 76 (6); KochOdpr D2; Oczko 3 (2); Zfolguy/ áday ſye ochłodzić/ Póki nieprzyidźie wychodzić Ná drogę/ z któréy człowieká Iuż nie vyźrzéć áż do wieká. KochPs 58 (2); SkarŻyw 161 (14); MWilkHist I3v; StryjKron 26; CzechEp 20 (27); CzechEpPOrz *3v; NiemObr 26 (2); Pás iego/ nie rozeznáć/ ieſli ná Skopowym Oſtátku/ czy ná wſchodźie náſtawa Wołowym KochPhaen 24; KochSz B4; ReszHoz 124 (3); ReszList 170 (2); ále iż nie było wiedzieć gdźieby ſię winowáycá ſchował WerGośc 251; WisznTr 14 (2); BielSjem 23; KochPam 85 (2); KochPieś 7 (5); PudłFr 66; GórnRozm G3 (2); KochWr 40; ActReg 30 (4); GórnTroas 9 (4); KochFrag 42; OrzJan 8 (3); LatHar 198 (8); niecżuć było woyny RybGęśli B2 (2); WujNT Luc 11/44 (2); JanNKarGórn Hv; SarnStat 119 (9); SiebRozmyśl Fv; KmitaSpit C2 (5); PowodPr 18 (2); SkarKaz )(3; CiekPotr 31; KlonFlis E2v; KlonWor 19.

Z 2.a.α. (5): MiechGlab 62; RejWiz 43 (2); iż nie ſłycháć namnieyſzego człowieká/ iedno konie y oſły powiązáne BibRadz 4.Reg 7/10; GórnDworz Mv.

Z 2.b.α. (7): MiechGlab *4; KrowObr 35v; iż we wſzythkiey izbie/ nikogo bárziey nie było ſłyſzeć/ iáko ich dwoie GórnDworz S4v; RejPos 85; RejZwierc 259v; SkarŻyw 151; ReszList 163.

Z 4. (2): BierEz D2; Aza nie znáć że w Polſzcze Tarnowſcy pomárli? Prot B4.

W charakterystycznych konstrukcjach: nie + np. widać (231), np. widać + nie + jest (34), nie + jest + np. widać (24), nie + np. widać + jest (24), jest + nie + np. widać (8).

W charakterystycznych połączeniach: nie (jest) czuć (3), (jest) słychać (słyszeć, słuchać) (70), (jest) widać (widzieć, zajźrzeć, dojrzeć, ujrzeć) (62), (jest) wiedzieć (108), (jest) (po)znać (rozeznać) (79).

b. W zdaniu z elipsą czasownika (głównie łącznika w orzeczeniu imiennym) poprzedza rzeczownik, niekiedy też przymiotnik lub wyrażenie przyimkowe o znaczeniu konkretnym (144): HistJóz C3v; RejRozpr C4v (2); RejJóz A7 (4); SeklKat N2v (2); Boſo chodzý choczia nie mroz. RejKup r6v (9); A ſkąd to wyeſz/ iż oni ſłowá Bożego vczyli? Nye z cudow áni z znáyomoſći przyſzłych rzeczy KromRozm I C3v (3); MurzNT 61; KromRozm III K8; BielKom G2v (2); Stąd tu iuſz będzieſz rozumiał/ co to ieſt opuśćić żonę y dzieći: Nie vćiec od żony/ iáko ty wykłádaſz y rozumieſz KrowObr 140v (8); RejWiz 61; Leop Prov 28/24; A niechay narodowie wżdy poſtronni znáią/ Iż POLACY nie Gęśi/ iż ſwoy ięzyk máią. RejFig Ee4 (2); RejZwierz 88; BibRadz Lev 13 arg; BielKron [842] (5); GrzegRóżn H3v (2); Non mediocre telum ad res gerendas fama, Nie puł rzeczy yeſt mieć dobrą sławę ku przewodzeniu. Mącz 213c (3); OrzQuin Xv; Prot D2; SarnUzn G7 (2); Bo ſłuchay komu ty drzwi Pan otworzone cżynić racży/ nie bogacżomći/ nie mocarzomći zuchwáłym ſwiátá tego RejAp 39 (6); GórnDworz S3v (3); RejPos 147 (6); BiałKat 16; GrzegŚm 34; RejZwierc 13v (8); WujJud Ll8v (2); KochList nlb 1; BudBib c3v (3); Strum P (2); CzechRozm 51 (3); PaprPan O2 (4); ModrzBaz 129; SkarJedn 391; Kreẃ nie wodá KochOdpr B3v; SkarŻyw 126 (4); KochTr 16; MWilkHist D2 (4); Ale y temu nie koniec. CzechEp 195 (4); NiemObr 98; Godnośći trzebá nie zánic tu cnotá KochFr 9 (4); KlonŻal D3v (2); KochSz B2v; WerGośc 219; GórnRozm A2v (3); nie pierwsza to w Polscze y poimanią y depredationes ActReg 2 (2); GostGosp 36 (3); GostGospPon 169 (3); GórnTroas 58; Nie gośćiem żáłość v mnie GrabowSet E4 (2); KochFrag 41; WyprPl A2v; LatHar 158 (2); SkarKaz 156b (2); CiekPotr 8 (3); Bacżąc pśi nieprzelewki nu bez ſpráwę [!] w nogę/ Do domow ták mánowcem opuśćiwſzy drogę. CzahTr Ev; KlonFlis F2; ZbylPrzyg A3v.

W charakterystycznych konstrukcjach: z nazwami zawodów, tytułów i pozycji społecznych (22), z nazwami pokrewieństwa (4), z nazwami gatunkowymi zwierząt (8), z nazwami bytów metafizycznych (3), z nazwami stanów fizycznych i psychicznych (4), z imionami własnymi (8) – w tym z imionami bóstw (3) – z przymiotnikami dzierżawczymi od imion własnych (4).

We frazach o specjalnym znaczeniu ‘coś jest poważne’: nie chychy, nie głupstwo, nie kunst, nie poł rzeczy (6), nie przelewki (2), nie śmiech (5), nie żart (5); ‘coś się jeszcze nie skończyło, trwa’: niefinis, nie koniec (11); ‘coś jest dopuszczalne z punktu widzenia jakiejś moralności’: nie crimen, nie grzech (10); ‘coś jest znane’: niepi(e)rwsza (2), nie tajemnica; ‘coś jest sprawiedliwe’: nie krzywda; ‘coś jest prawdą’: nie fałsz; ‘coś się często zdarza’: nie gość (gościem) (2); ‘ktoś jest sprawny coś wykonywać’: nie wrzod [komu w co] (2); ‘za poźno a. za wcześnie’: nie czas (3); ‘za mało’: nie zysk.

c. Z nietypowymi formami przypadków niektórych imiennych części zdania (1724):

Podmiot w N przy orzeczeniu „być” ‘istnieć’ a. ‘znajdować się gdzieś w określonym czasie’ [w tym: cum praet i con (720), cum praes (370), cum inf z orzeczeniem modalnym (250), cum fut i imp (190)] (1351+28+135+16): MetrKor 26/62 (6); ListRzeź w. 21; March1 A4v; BierEz A3v (12); a kroleſtwa iego niebędzie konietz. OpecŻyw 8v; GDy cżas porodzeniá Elżbieta miała/ porodzila krzcijciela bożeego/ panna náſwiętſſá w ten cżas tam niebyła OpecŻyw 12 (25); OpecŻywList C; PatKaz I 1 (7); PatKaz II 36 (5); PatKaz III 88 (14); ZapWar 1527 nr 2374 (5); HistJóz B (2); KlerPow 9; BartBydg 244b; TarDuch A2 (10); FalZioł I 65a (10); BielŻyw 87 (6); GlabGad C3 (11); March2 D4; MiechGlab 25 (2); March3 V4v; Deficient peccatores a terra: et iniqui ita vt non ſint: benedic anima mea domino. Day to aby [...] złoſnici tak aby nie byli/ bogoſlaw duſzo moia pana boga WróbŻołt 103/35 (6); WróbŻołtGlab A4v; LibLeg 6/116 (21); RejPs 26 (14); ComCrac 15v (7); LibMal 1543/72v (4); RejRozpr E2 (2); ConPiotr 32v; LudWieś A4v; SeklWyzn A (3); RejJóz C4v (8); SeklKat E3v (4); RejRozm 399; nie yeſt tu mieſcze tego Aby yeden lził drugego RejKup cc8v (8); HistAl E4 (4); KromRozm I G4v (9); MurzHist N4 (2); MurzNT 3v (5); iż yą nápiſał z podánya tych/ ktorzy z początku ſámi widźyeli/ to yeſt/ z pánem obcowáli/ myędzy ktorym S. Páweł nyebył KromRozm II c2v (5); KromRozm III D5 (4); Diar 27 (9); DiarDop 103; BielKom E5; GliczKsiąż D2 (4); LubPs A3 (12); GroicPorz B3v (16); KrowObr B3; Powiedzyał Xenokrátes/ by piſmá nie były/ Podobnobychmy wſzyſcy ná tym pobłądzili. (marg) By piſmá nie było/ trudno by ná rozum. (‒) RejWiz 147v (22); Leop Ex 8/22 (33); UstPraw B4v (14); KochZuz A4; RejFig Aa6v (2); RejZwierz 3v (2); BibRadz *4v (55); OrzRozm C2v (6); także y kościoł áby był ieden w nim [w Jeruzalem]/ ále w inych mieſciech waſzych/ áby nie był áni kościoł áni ołtarz/ abowiem Bog ieſt ieden BielKron 39; bo tám wielkie gorąco/ á deſzcż nigdy nie bywa álbo rzathko. BielKron 447v (96); tego (ktory nie ieſt/ áni był/ áni będźie) chcą wiernym Bożym zálecić GrzegRóżn C2 (8); KochSat A4v; Erat nemo, in quem ea suspitio conveniret, Nie był yeden ná kogo by to podeyźrenie przipáść mogło. Mącz 481d (18); OrzQuin Cv (9); Prot B2 (2); SarnUzn B8v (13); SienLek 2 (7); LeovPrzep C4v (2); RejAp AA5v (23); Pewnie/ kiedyby nie były krzywdy/ niebyło by ná ſwiecie ſpráwiedliwośći: áni by było mężnych/ by nie byli nieſmieli: áni powſcięgliwośći/ by nie byłá roſpuſthá: áni zdrowia/ by nie były choroby: áni prawdy/ by kłamu nie było: áni ſzcżęſcia/ by niebyło nieſzcżęſcie. GórnDworz H8; ktho gra pieniądzom nie folguiąc/ tám ſkępſtwo żadną miarą być nie może. GórnDworz M4v (27); GrzepGeom F (2); przetoż bądźmy ſobie rowni/ á nie bądź miedzy námi przecżánie. HistRzym 96 (5); á ono ſtoią wielkie tłuſzcże ná gorze Synái/ kthorych licżbá nie byłá RejPos 149; Bo by nie było przeźrzenia Páńſkiego/ á nie były obiethnicze iego/ nigdyby ty inſtrumentá ſwiátá tego áni gęby mogły ozyewić/ w onym vpadku á w oney potrzebye twoiey. RejPos 167 (78); RejPosWiecz2 92v; RejPosWiecz3 99 (2); Ia ieſt piérwſzy/ ia ieſt oſtáteczny: przedemną Bóg niebył: po mnie Bóg nie będźie. BiałKat 108v; Nieużyway wody/ nie będźie chrzeſt: nieużyway ſłowa/ tákże chrztu nie będźie BiałKat 238v (15); BielSat B4v (3); GrzegŚm 5 (4); KuczbKat 35 (10); RejZwierc 9v (30); BielSpr 6 (3); KochMon 35; WujJud 30v (18); WujJudConf 51 (3); RejPosRozpr c3; RejPosWstaw [1434]; BudBib Gen 44/7 (17); Nie był ich kto hámuiąc / bo ſámi krolowie/ Ku wſzytkiemu ſzaleńſtwu/ byli powodowie. HistHel [A2]v; MycPrz II A3 (6); Strum B2v (6); BiałKaz F2 (6); Będziem trwać (w) grzechu/ ábyſię łáſká rozmnażáłá? Niech (to) nie będzie. BudNT Rom 6/1 (11); StryjWjaz Bv (2); CzechRozm 17 (33); KarnNap Ev; ModrzBaz 7 (33); SkarJedn 41 (22); KochOdpr C2v; Oczko A4 (5); KochPs 25 (4); SkarŻyw 15 (9); MWilkHist A2v (3); ZapKościer 1581/22v; StryjKron 782; CzechEp *2 (37); CzechEpPOrz *4v; NiemObr 49 (6); FOlguymy paniom nie ſobie ma rádá/ Miłuymy wiernie ieſt w nich przyſádá. KochFr 9 (6); KochSz B3; ReszPrz 26 (7); ReszHoz 122; WerKaz 288 (3); BielSen 13 (2); BielSjem 29 (3); KochPieś 55; KochSob 58 (2); PudłFr 17 (2); ArtKanc A3v (14); BielRozm 10 (2); GórnRozm Av (33); PaprUp D3v (4); ActReg 5 (19); Calep 105b; GostGosp 10 (15); GostGospSieb +2; Phil D2 (9); GórnTroas [3] (8); KochPij Cv (2); Zyły iuż wyſchły/ kreẃ iákby nie byłá GrabowSet A4 (10); KochFrag 25 (2); OrzJan 18 (6); LatHar 4 (8); Ia náuk ludźi vcżę/ ſkąd nie ieſt vtrátá RybGęśli C2v; WujNT przedm 13 (54); WysKaz 7 (2); JanNKarKoch E3v; áby ſynowie iego ná króleſtwo wſtępowáli: á ieſliby niebyli ſynowie, áby dźiéwki dźiedźiczyły. SarnStat 8 (74); GrabPospR M2 (2); Tákiemi ſztukámi/ tákim ćwicżeniem zwyćiężemy Kryſtuſowe nieprzyiaćioły Turki? Niebędźieć to. PowodPr 73 (5); SkarKaz 39a (13); Nákoniec, co ſam w niebie Bog Archányołowi Micháłowi roſkaże: y to co nie było, Y co było, wſzyſtko ći vdáią że wiedzą. CiekPotr 15 (2); CzahTr G4 (4); GosłCast 28 (4); SkarKazSej 664b marg (7); SapEpit A3v; KlonWor 4 (4).

Z 2.a.α. (28): ComCrac 16v; LibMal 1546/113 (3); SeklKat R3; KromRozm I G3; KrowObr 105v (3); Leop Apoc 22/3; Kroniká Węgierſka piſze/ żeby ſam Krol w ten cżas niebył iedno Ian z Huniadá BielKron 389 (2); GórnDworz F8 (5); WujJud 263v; WujJudConf 182; RejPosWstaw [1102]v; CzechRozm 18v (3); Krolu/ możeſz mi wierzyć/ że zá lat dawnieyſzych I ludzie obycżáiow byli pobożnieyſzyeh. Nie były tákie lichwy/ áni waśni tákie/ Rychley mierność/ y cnoty kwitnęły wſzelákie KochDryas A2v; GórnRozm Hv; WujNT Apoc 22/3 (2); PowodPr 45.

Z 2.b.α. (135): BierEz N3v; OpecŻyw 26v (3); PatKaz II 26; FalZioł V 26v (2); BielŻyw 92 (2); GlabGad A5 (3); LibLeg 8/160v; WróbŻołt 7/3; RejPs 17v (6); SeklWyzn D; RejJóz F6 (4); SeklKat E2v; HistAl I6; KromRozm I O3; MurzNT Luc 7/28; KromRozm II p4v; KromRozm III G7 (2); Diar 24; GliczKsiąż A3 (3); LubPs R2 marg (4); KrowObr 164 (2); RejWiz 5 (7); Leop Ioann 6/22 (2); RejFig Aa8v; gdyż nie ieſt Bog iny/ co by ták wybáwić mogł iáko ten. BibRadz Dan 3/29; OrzRozm H3v; BielKron 45v (7); KwiatKsiąż G3v; Mącz 162d (3); OrzQuin D3 (4); RejAp 134v (2); GórnDworz C5v (3); RejPos 43 (16); RejPosWiecz2 93; BiałKat 3v (3); HistLan B4v; RejZwierc 83 (4); WujJud 123v (3); RejPosWstaw [1433]v; MycPrz I A2v; BiałKaz Fv; BudNT przedm c3v; CzechRozm 181v; PaprPan Dd2; ModrzBaz 6 (5): SkarJedn A2v; Oczko 17; ReszPrz 109; ArtKanc K7; GórnRozm B4; Phil Q3; KochAp 5; KochFrag 53; OrzJan 26 (2); KołakCath C5v; WujNT Act 4/12 (5); GrabPospR L4; PowodPr 42; CzahTr [D]v; PaxLiz D4v; SkarKazSej 683b; KlonFlis D2.

Z 4. (16): RejKup h5v; KrowObr 29; RejWiz 17v (3); OrzRozm Hv; OrzQuin V3v; A a tu miedzy ludźmi nie ſą iáwne bunty? Prze ktore płáczą w Węgrzech ſpuſtoſzáłe Grunty Prot B2v; RejPos 345; BiałKat 306; RejZwierc 26v (2); CzechRozm 103v; Cóż rozumiéſz. by tákże czáſy nie bywáły/ Których w miłośći ſzwánki głádiſzowie bráli PudłFr 75; GórnRozm K; WujNT Matth 13/56.

[G w tej funkcji: cum praet i con (802), cum fut i imp (307), cum praes (38) (użycia wyjątkowe, normalnie w tej funkcji „nie masz”), cum inf z orzeczeniem modalnym (27)].

Z 2.b.α.: Podmiot w G przy orzeczeniu „nie jest” ‘nie ma’ (2): á ku zápłáceniu żadnego przyſtoynieyſzego dowodu nieieſt przećiw Cyrográffowi/ iáko quit álbo właſną ręką álbo vrzędnie nápiſány GroicPorz y (2).

Podmiot w G przy orzeczeniu innym niż „być” (42+1): RejPs 30; KromRozm I C3; yáko też y po złem konyu á wyelkyem psye żadnego ſie pożytku nye záwyąże. GliczKsiąż P5v; RejWiz 165v; Leop 1.Reg 11/11; RejFig Cc; RejZwierz 59; BibRadz 1.Reg 11/11; nie doſzło roku ſłudzy iego właſni zábili go BielKron 87 (4); Prot Bv; RejPos 103v (15); HistLan A4v; iż kiedyby ich [słów] niedoſtáło/ nie vmnieyſzyłoby śie nic właſnośći Sákrámentu. KuczbKat 125; RejZwierc 21v (4); á oglądám widzenie to wielkie/ przecż nie vgorywa głogu. BudBib Ex 3/3; byłá chorobá iego mocna bárzo/ áż w nim nie zoſtáło tchu. BudBib 3.Reg 17/17 (4); CzechRozm 109v; KochPs 160; SiebRozmyśl Mv (2).

Z 4. (1): A inych nyecnot y złoſći nye záwadza ſye też myędzy wámi? KromRozm I C3.

W charakterystycznych połączeniach z orzeczeniem: nie dostało się, doszło (3), mogło się pozdarzyć, naruszyło się, przesiadlo (2), przy godziło się, ugorywa, umniejszyło się, zawadza się (2), zawiąże się, (z)ostało (ostanie) (28).

Dopełnienie bliższe lub przydawka ilościowa do dopełnienia bliższego w A [w tym: przy czasowniku zaprzeczonym (160), przy czasowniku zależnym od zaprzeczonego (195)] (285+29+11+29+1): O zakamialy Iudáſſu/ ij cżemu pożywanijé tako drogiégo ciała ij krwie/ twoię twardoſtz nie zlámie/ ij ku placżu niezmiękcży OpecŻyw 93v (11); PatKaz I 13v; PatKaz III 110 (5); MetrKor 46/46v (2); á przeto telko tym ie karmi czo ſam nie z ije. FalZioł IV 27a; WróbŻołt 55/5 (2); LibLeg 10/96v (2); RejPs 60 (3); RejRozpr Av; SeklKat V2; HistAl E4v (2); Teżći Nouatus myał zá ſobą S. Páwłá/ gdy grzeſſne krzeſćiyány ku pokućye nyeprzypuſſczał. KromRozm I Mv; KromRozm II v; KromRozm III B3v (5); Diar 26 (6); BielKom D3v; GliczKsiąż B5v (5); GroicPorz c4v (2); RejWiz 32 (4); Sámárya też połowicę grzechow twoich nie zgrzeſſyłá Leop Ez 16/51 (13); LeszczRzecz A6; RejZwierz A4 (5); BibRadz Matth 10/26 (6); OrzRozm B4 (4); BielKron 55v (8); KwiatKsiąż P4v; Mącz 38c (6); OrzQuin Hv (2); SarnUzn B7; LeovPrzep E3v (2); RejAp 199; GórnDworz C3 (9); HistRzym 96; iż ią tho omylić nie miáło RejPos 256v (3); BiałKat 53v; GrzegŚm 6; Y fráſzkić pod cżás cżytáć nie wádzi mądremu/ Gdy ich nie było cięſzko ſnadź piſáć drugiemu. HistLan F5; KuczbKat 310 (2); RejZwierc 107v (5); WujJud 3v (3); BudBib 3.Reg 2/32 (2); MycPrz II B2; CzechRozm 51v (3); PaprPan T2 (2); ModrzBaz 8 (9); SkarJedn 12 (5); KochOdpr B2; Kſz verſchlagen. Całowánie niedopuśćić. Negare osculum. Calag 321b; KochPs 81; SkarŻyw 26 (6); Czemu gdyby dosyć nie Vcżynili, a wnaimnieyſzym Punkćie albo Klauſulie tęn Contract nie ſtrzimali ZapKościer 1580/13v (2); StryjKron 497 marg; CzechEp 28 (7); KochFr 116; KochSz A2 (4); ReszPrz 67 (2); WerGośc 255; BielSjem 5; ArtKanc O4; BielRozm 18; GórnRozm B3 (3); PaprUp A2; ActReg 15 (6); Phil C2 (2); GórnTroas 37 (2); KochCzJan A2v; GrabowSet B2v (2); Ale żeś tego wdźięczna bydź niechćiáłá/ Dáléy nie będźieſz ze mnie ſługę miáłá. KochFrag 27; OrzJan 11 (19); LatHar +5 (4); Nie godzi ſię żonę opuśćiwſzy/ mną poiąć. WujNT Mar 10 arg (13); WysKaz 18; JanNKar C3v (2); Namioty nienáiéżdżáć. SarnStat 16 marg (33); KmitaSpit B3v; PowodPr 30 (3); SkarKaz 418b (2); CiekPotr 86; CzahTr B; ZbylPrzyg B3v.

Z 2.a.α. (29): PatKaz III 93; SeklWyzn g3v; Ktorzy niewierzą od puſczenie grzechów tu natim ſwiecie/ ale aż poſmierczy/ grzeſzą SeklKat Q4v (2); KromRozm II b4v (4); Leop Deut 24/20; SarnUzn G8; GórnDworz Cc7v; KuczbKat 10 (2); SkarJedn 235; záchowáć/ nietráćić chcę cżyſtość twoię SkarŻyw 341; CzechEp 67 (3); ActReg 109 (2); WujNT przedm 21 (3); SarnStat 124 (4); SkarKaz 42b.

Z 2.b.α. (11): BierRaj 21; ZapWar 1521 nr 2220; KromRozm III N3v; OrzQuin S4v; HistRzym 62v; ábychmy záwſze weſele náſze y káżdą pociechę náſzę ni w kim inym nie pokłádáli/ iedno w tym Pánu RejPos 303v (2); ActReg 171; OrzJan 85 (2); SkarKaz 277a.

Z 4. (29): GroicPorz z2; Benedyktus dwunaſty/ izali ſobie zdradliwie nieprzywłaſztzał podawánie Biſkupſthw KrowObr 39v; Leop Ez 26/16; A zaſz to nieieſth wielki twoy vpor [...]/ inákſze Krzty ſobie wymyſláć? OrzList c; OrzQuin X3; RejAp 113; RejPos 59 (3); WujJud 150v; BudBib Eccli 14/15; CzechRozm 104; ModrzBaz 141v (2); CzechEp 45 (2); ReszHoz 139; GórnRozm D4; któż oné Kmity rozumieć nie będźie/ że nędznicy y vbodzy byli? OrzJan 55 (7); WujNT 374 (2).

Z II. (1): A co mnie był nágotował/ To ſam máło nieſkoſztował KochFrag 19.

[G w tej funkcji: przy czasowniku zaprzeczonym (19143), przy czasowniku zależnym od zaprzeczonego (5726); ponadto G a. A (równobrzmiące formy tych przypadków) (11541)].

Dopełnienie bliższe w G w zdaniach nie zaprzeczonych zależnych od zdania zaprzeczonego [w tym: w postpozycji (10), w antepozycji (5)] (14+1): BierEz B4v; Nie może być aby płodu zdrowego donoſiła FalZioł V 29v; Alye nyewye yako yey zową LibMal 1548/147; a iuſz niechce abych ią nadzieie miáł. MurzHist F3; KrowObr 131v marg; Leop Tob 4/15; GórnDworz K7v; RejZwierc 171; ále y tych [dowodów] ktore przywodźił/ niewiem kto z ſłuchácżow iego zrozumiał CzechEp 148 (2); PudłFr 55; WujNT 459 marg; SarnStat 314 (2).

Z 4. (1): a Nyewyeſz kądi czego vkraſzcz LibMal 1554/183v.

[A w tej funkcji (1448)].

Dopełnienie bliższe w G w konstrukcji: nie + mieć + zaimek względny + inf (1): Abowiem przyiaćiel moy przyſzedł do mnie z drogi/ á niemam cżego przedeń położyć. BibRadz Luc 11/6. [A w tej funkcji (97)].

Przydawka ilościowa do podmiotu wyrażona rzeczownikiem w A przy orzeczeniu „być” ‘istnieć’ (1): połowicęby wyprawy nie było/ ktoraby być mogłá GrabPospR L3.

Okolicznik miary wyrażony rzeczownikiem w G mającym w zdaniu nie zaprzeczonym formę A [w tym dotyczący: czasu (23), odległości (8)] (30+1): OpecŻyw 99v (3); Iezu który naiemnikow do winnicze thwoiey każdey godziny wzywać nieprzeſtawaſz. ſ, ſie nad nami. TarDuch B6; BielŻyw 123; BierRozm 25; á ták oney wſzytkiey nocy nie ſpał. HistAl Nv; MurzHist Dv; BielKom E3v; LubPs M2 (2); GroicPorz X4; Leop Iudic 20/16 (3); BielKron 169v (4); Negat unquam se a te pedem discessisse, Powieda że od ciebie ſtopy nie odſtępował. Mącz 44a (2); RejZwierc 240v; KochSz B4; KochPieś A (2); Kiedy łąki śieką/ tedy nie śiec dźień podle dniá trzech dni: bo kto ták śiecże/ tedy wſzyſtko rad zgnoi. GostGosp 112; LatHar 692 (2); WujNT Matth 26/40 (2).

Z 2.a.α. (1): y nocy iedney nieſpiąc znim/ tylko cáłą noc ná modlitwie w kośćiele trwáiąc SkarŻyw 570.

[A w tej funkcji (37)].

d. W zdaniu zawierającym zaimek przeczący lub inny wyraz pełniący w danym kontekście funkcję zaimka przeczącego (23742):
α. W zdaniu zawierającym zaimek przeczący (19629+1810+2881+1+2) (24323): LibLeg 3/33v (237); ZapWar 1506 nr 1976 (32); MetrKor 26/62v (47); ListRzeź w. 25 (3); BierRaj 21 (3); PowUrb +3v (3); March1 A3 (9); March1Wiet A2; BierEz A2v (222); Oblicżé ij ſweé vſta na twych pierſiách kladę/ ſerdecżnie cie tzaluię/ nikam nieoddáláy OpecŻyw 18v (143); OpecŻywList C (2); OpecŻywPrzedm C3 (3); ForCnR A2 (18); ForCnRWiet Av; PatKaz I 3v (9); PatKaz II 20 (26); PatKaz III 88v (46); HistJóz Av (11); KlerPow 3 (5); TarDuch A5v (6); FalZioł +2v (161); BielŻyw nlb 3 (139); BielŻywGlab nlb 10 (4); GlabGad A2 (54); March2 D2; MiechGlab *2 (31); BierRozm 5 (20); KłosAlg Av (5); KlerWes A (3); March3 T8v (11); WróbŻołt B7 (25); WróbŻołtGlab A3 (4); RejŁas w. 5 (5); ábowiem ſercá ſkruſſonego á pokornego pan náſz nigdy opuſćić nieobiecał. RejPs 186v (426); ComCrac 11v (15); LibMal 1543/67 (52); RejRozpr A2v (54); ConPiotr 32v (2); LudWieś B3v (4); bo mię niwcżim nieſwycziężili SeklWyzn 4 (16); Z tey ſtałoſći czo w nim była Nić go ta rzecz nie ruſzyła RejJóz A3v (144); SeklKat B2v (46); RejRozm 393 (8); RejKup Bv (233); RejKupSekl a4v (5); HistAl A4v (117); KromRozm I A2 (50); MurzHist A2 (73); MurzNT 3v (75); MurzOrt B (2); KromRozm II a4 (48); KromRozm III Av (67); Diar 20 (108); DiarDop 99 (49); MrowPieś A3 (5); Mnich też ieździ po terminie/ A wżdy nigdzyey nie záginie BielKom A2 (59); GliczKsiąż Bv (165); A niech żadna zła nawáłność ná ćie nie przychodzi. LubPs ktv; nie máiąc tu ni s kąd ratunku á wſpomożenia ſwego od ludzi. LubPs A3v (429); GroicPorz B (131); Bo y mała brodaweczká twarzy białey głowie/ Nie oſzpáći y nie wádźi nic piękney Oſobie. GroicPorzRej C4 (2); SeklPieś 20 (2); KrowObr A (322); RejWiz A3v (519); Nikakiey iuż więcey nie będę złorzecżył ziemi dla ludzi. Leop Gen 8/21 (210); OrzList a4v (25); UstPraw A (86); KochZuz A3 (3); LeszczRzecz A4 (4); Tedy ten nic nie myſląc zawżdy weſoł lobie. RejFig Aa (40); RejZwierz kt (179); ábowiem byli dáleko od Sydonu á żadnego porozumienia z niſkiem nie mieli BibRadz Iudic 18/28; Iedno tho co było niczemne á ninacz ſię nie godźiło to pozábiiáli. BibRadz 1.Reg 15/9 (430); Goski * (6); OrzRozm A (124); BielKron 1v (1014); BielKronCies Mmmm3; GrzegRóżn A3 (106); KochSat A2 (13); KochZg A2 (6); Abowiem gdiſz oni lat zápalczywośćią ſámi s ſiebie miłoſćią wzgięći bywáią/ tedy żadney onich niebędzie nádzieye dobrey KwiatKsiąż C4v (42); Mącz 3b (564); OrzQuin A2v (147); Prot A2v (24); SarnUzn A2v (29); SienLek 3 (56); LeovPrzep a3v (12); LeovPrzepSamb b3v (2); Iż v niego bráku żadnego nie bywa RejAp 184v (479); Owa ia nie rozumiem ktoby ták był ſproſny/ żeby nie bacżył/ iż thákowe rzecży przełożyć ſie niiáko nie mogły. GórnDworz B5; bo chcą áby ſámo telko dobre/ bez nicżego złego było ná ſwiecie/ co być niiákſz niemoże GórnDworz H8 (359); GrzepGeom A3v (13); Ia ieſtem który ſie żadnego nieboię. HistRzym [2] (121); Zdárzyć Pan Bog wſzytko po myſli twey/ Ze nie zelżyſz ni w cżym zacnośći ſwey. RejPos ktv; Iáko Pan náſz ma ná piecży nędznego cżłowieká á pilnie ſie ſtára o wſzythki potrzeby iego w docżeśnym żywocie iego/ áby mu ni cżegoy [!] nye doſtawáło ná thę dáleką drogę iego/ do kthorey ſie bierze/ to ieſt/ do kroleſtwá iego ſwiętego. RejPos 182 marg (2005); RejPosWiecz2 90v marg (18); RejPosWiecz3 [97] (7); BiałKat a4 (60); BielSat B3 (38); GrzegŚm [A]v (30); HistLan ktv (40); KuczbKat 1 (94); RejZwierc Av (905); RejZwiercPodw 183v; BielSpr b3 (76); KochMon 20 (9); WujJud A2v (223); WujJudConf 9 (57); ktorego ſłowá ſkutku bárzo rzadko/ álbo nigdy práwie obacżyć nie mogą. RejPosRozpr b3 (15); RejPosWstaw 21v (37); BudBib b2v (135); BudBibKaw Av (4); HistHel B (21); STAn to zdawná ieſt wźięty ieſzcze zdawnych przodkow Gdyż w tym domu nie było ni żadnych wyrodkow MycPrz I A2v (28); Strum A3 (48); W Moſkwi żadnych praw vſtaw/ by namniey nie máią WierKróc B2v (17); BiałKaz A4v (38); BudNT przedm a3v (80); StryjWjaz A3 (8); nie trzymam tego nie tylko o tobie/ ále o żadnym bácżnym CzechRozm 109v (537); Alem nie ieſt pochlebcą/ ſławie twey niyákiem. PaprPan A4v (159); KarnNap A2 (13); bárzo máło álbo nic niedawſzy biorą co ſię im podoba ModrzBaz 117v (413); ModrzBazBud ¶5 (3); SkarJedn A3 (337); KochDryas A2v (2); Ale że z rády ták długo nikogo Nieſłycháć KochOdpr B2v (15); Oczko A2v (40); Calag 306a; nie ma Bóg w myśli niczyich złośći. KochPs 16 (141); áby go ćicho/ nie budząc nikogoy/ zárázem ná iego mieyſce odnioſł SkarŻyw 56; Powiádáłá iſz niegdy ſię na modlitwie ſprácowáć nie mogłá/ áni żadney ćięſzkośći wniey cżułá. SkarŻyw 160 (724); ZapKościer 1579/2 (31); KochTr 5 (15); MWilkHist B4 (19); StryjKron kt (27); Co wſzytko ieſliże zá nic v niego nie ſtoi Iuż pálcatá żeláznego niech ſię z niebá boi. CzechEp kt (482); CzechEpPOrz *2 (6); KochJez A4 (6); NiemObr 6 (147); KochEpit A3 (2); KochFr 8 (36); KlonŻal ktv (15); KochBr 150 (3); KochDz 104 (5); KochEpitCat 111 (2); KochMuza 28 (2); KochPhaen 5 (4); KochSz A3v (13); KochWz 138 (6); KochMRot A2 (12); ze trzech fałſzow iednę nieprawdę ſkręćił/ áby mu ſię z żadney miáry żaden wyſliznąć nie mógł. ReszPrz 39 (49); ReszHoz 114 (7); ReszList 148 (16); WerGośc 205 (29); WerKaz 267 (13); WisznTr 3 (20); BielSen 5 (9); BielSjem 3 (22); KochPam 82 (2); Ale kogo gryźie mól zákryty/ Nie idźie mu w ſmák obiad obfity: Zadna go pieśń/ zadny głos nie ruſzy/ Wſzyſtko idźie ná wiátr mimo vſzy. KochPieś 3 (34); KochSob 56 (8); KochTarn 74 (13); PudłFr [2] (51); ArtKanc A3v (148); BielRozm 3 (30); GórnRozm A (125); KochProp 7; KochWr 20 (12); PaprUp A3 (36); ZawJeft 5 (28); ActReg 4 (146); Calep 42a (9); GostGosp 2 (49); GostGospPon 169; GostGospSieb +2 (6); A iego płácżu nie mogły nicżyie Słowá vſkromić GrochKal 7; Phil B2 (76); GórnTroas [3] (39); KochCn B3v; KochCz A4v (4); KochCzJan A2v (2); KochPij C (9); GrabowSet A4 (41); KochAp 8 (3); KochFrag 13 (29); bom go nizkąd doſtáć niemógł KochFragJan 4 (2); OrzJan 6 (79); WyprPl A3v (11); LatHar +2 (173); KołakCath A4 (2); KołakSzczęśl A2 (13); RybGęśli B (9); Spieráią ſię Kálwiniſtowie/ iż ſię nie godzi nie widziánego Bogá zgołá niiáko málowáć/ przeto iż Boſtwo nie widziáne nie może być żadnym widziánym obrázem wyráżone WujNT 471 (781); ſąchmy iákoby nic nie máiący á wſzyſtko trzymáiący. WysKaz 9 (36); JanNKar A4 (17); JanNKarKoch Ev (6); JanNKarOrz F3v (2); To naprzód opátruiąc: áby żadnych krzywd/ żadnych ſzkód/ nikomu/ ták Duchownégo/ iáko Swietckiégo ſtanu/ czynić nikt nie śmiał SarnStat 128; PRzełożony nam ieſt niedoſtátek miáſtá Krákowá/ y wyniſczenié prowentów iego/ tákże iże z nich potrzeby miáſtá tego nullatenus odpráwioné bydź nie mogą. SarnStat 964 (787); iżby ſie niwczym czárt/ moy główny nieprzyiaćiél/ nie ćieſzył zemnie. SiebRozmyśl D4v (21); WitosłLut A2 (6); ZapMaz II G 97/89v (2); Wolnośći ſię też tem nicżyiey nie náruſzy/ iáko ſię inſzemi Conſtituciámi wolnośći nie náruſza GrabPospR K4 (15); KlonKr Av (5); Ale Grus Krol Zorawi ninácż nie pozwolił KmitaSpit B2 (7); A w náſzym krześćiáńſtwie/ choć y świeżym Ewángelictwie/ poſpolićie obrońcy náſzy ták nas bronią/ iż nietylko nieprzyiaćielowi/ ále ſámemu goſpodarzowi/ nic ábo máło nie zoſtáwią PowodPr 63 (48); SkarKaz )(2v (288); VotSzl A4v (11); CiekPotr 2 (51); CiekPotrHerb )?(3; CiekPotrSzym )?(3v (2); CzahTr A2v (48); GosłCast 4 (60); PaxLiz ktv (26); SkarKazSej 658a (135); KlonFlis C2 (6); SkorWinsz A3v; SapEpit A2 (4); KlonWor ded **2v (42); PudłDydo A2v (13); RybWit Cv; ZbylPrzyg A2 (15); SzarzRyt A2v (8); SzarzRytJSzarz nlb 2v.

Z 2.a. (1810): MetrKor 26/62 (2); BierRaj 19 (2); ZapWar 1519 nr 2185 (4); BierEz A4 (14); OpecŻyw 2v (16); OpecŻywList Cv; ForCnR Cv (2); PatKaz I 4; PatKaz II 55v (3); PatKaz III 109v (2); HistJóz Bv; FalZioł I 5c (14); BielŻyw nlb 6 (10); GlabGad Gv (7); MiechGlab 20 (3); LibLeg 6/155v (25); RejPs 32v (29); ComCrac 22; LibMal 1543/70 (5); LudWieś A2; SeklWyzn D (4); Nie był zadnym vrzędnikiem był wolnym człowiekiem RejJóz M3v (6); SeklKat C (8); RejKup f3 (5); HistAl D (5); KromRozm I Fv (4); MurzHist E (9); MurzNT A4v (5); KromRozm II bv (4); KromRozm III Dv (5); Diar 38 (8); DiarDop 99 (5); BielKom D5 (3); GliczKsiąż C4 (27); LubPs B5v (31); GroicPorz C2v (7); nikogo nieutzą/ iedno tylko proznuią KrowObr 36v (62); RejWiz A4 (40); Leop *A3v (24); OrzList f2 (2); UstPraw B3v (4); LeszczRzecz A2; RejFig Ddv; RejZwierz A2v (14); WyprKr 45v; BibRadz I 8b marg (32); OrzRozm C4 (8); BielKron 3v (114); GrzegRóżn A2 (8); KwiatKsiąż B3 (4); Mącz 149a (7); OrzQuin A2 (8); Prot D2v (2); SarnUzn B2v (6); SienLek 12 (3); LeovPrzep a3v (2); RejAp AA2 (49); GórnDworz B7 (30); HistRzym 4v (14); iż on nigdy grzeſzniki á vpádłemi ludźmi nie gárdził/ á owſzem záwżdy nád nimi oſobliwą pyecżą miał. RejPos 147v (220); RejPosWiecz2 92 (2); RejPosWiecz3 [97]v; BiałKat c (6); BielSat B4v; GrzegŚm 13 (4); HistLan E2 (4); KuczbKat 170 (8); RejZwierc A2 (79); BielSpr 11v (8); KochMon 20; WujJud 8 (34); WujJudConf 17 (9); RejPosWstaw 21v (12); BudBib b3v (7); MycPrz I A2v (4); Strum F3 (4); WierKróc Av; BudNT Ioann 8/18[28] (6); StryjWjaz B4; CzechRozm A5v (106); PaprPan D3 (10); y ták z natury ſwey/ niemáią żadnego ku zbáwieniu przyſtępu/ ále go tylko przez łáſkę á miłośierdzie Páná Iezu Chriſtá Zbáwićielá náſzego ſzukáć y doſtawáć muſzą. KarnNap A4 (6); ModrzBaz 1v (35); SkarJedn A3v (26); KochOdpr B2; Oczko 39v; KochPs 116 (3); SkarŻyw 14 (68); KochTr 7; MWilkHist K4; StryjKron A3v (6); CzechEp 5 (71); CzechEpPOrz *4v (2); NiemObr 5 (25); ZapKościer 1583/54 (8); KochFr 46 (5); KlonŻal D4v; KochEpitCat 111 (2); KochPhaen 2; ReszPrz 59 (8); ReszHoz 116; WerGośc 231 (3); WerKaz 281 (3); BielSjem 33; KochPieś 24 (2); KochTarn 76; ArtKanc Kv (7); GórnRozm C (8); PaprUp C2v (5); ActReg 6 (14); GostGosp 28 (5); Phil G2 (7); GórnTroas 52; KochPij C3; GrabowSet E2; KochAp 10; OrzJan 8 (15); WyprPl B2 (2); LatHar 18 (9); KołakSzczęśl B4v; RybGęśli B2v; WujNT przedm 4 (87); WysKaz 44; JanNKar Av (3); SarnStat 12 (67); SiebRozmyśl C (3); GrabPospR M4; PowodPr 19 (6); SkarKaz 83b (17); CiekPotr 38; CzahTr A2v (4); CzahTrPapr ktv; SkarKazSej 658b (14); KlonWor 8 (2).

Z 2.b. [większość użyć wchodzi w skład konstrukcji charakterystycznych dla tej grupy] (2881): BierRaj 17v; PowUrb +; BierEz B3 (5); OpecŻyw 6 (20); OpecŻywPrzedm C3 (2); ZapWar 1522 nr 2279 (2); MetrKor 40/823; PatKaz I 12; PatKaz II 20v (7); PatKaz III 93 (9); HistJóz B4; TarDuch B4 (2); FalZioł +2v (20); BielŻyw 27 (23); BielŻywGlab nlb 11; GlabGad A5 (15); MiechGlab *4 (5); KłosAlg E3v; KlerWes A2; LibLeg 7/10 (17); WróbŻołt B6v (4); RejPs 17v (71); ComCrac 17v; LibMal 1543/72v (13); ConPiotr 33v; SeklWyzn ktv (4); RejJóz C4v (6); SeklKat D2v (24); RejKup b6v (20); HistAl D5v (10); HistAlHUng A4; KromRozm I A2 (12); MurzHist E2v (16); MurzNT 28v (14); MurzOrt B; KromRozm II cv (9); KromRozm III Av (22); Diar 24 (20); DiarDop 103 (4); BielKom F5; GliczKsiąż A3 (25); LubPs A5v (59); GroicPorz A3v (13); SeklPieś 19 (3); KrowObr A4v (107); RejWiz A3v (27); Leop *A3v (24); OrzList b4v (3); UstPraw A4 (9); KochZuz A2; LeszczRzecz A2v (2); RejFig Aa8v (2); RejZwierz 10 (10); BibRadz *3v (40); OrzRozm A2v (47); BielKron 16v (121); GrzegRóżn C (14); KochSat B3v; KwiatKsiąż C2v (15); Mącz 11c (85); OrzQuin B4 (48); Prot A3v (3); SarnUzn C4 (8); SienLek 10 (8); SienLekAndr a2; LeovPrzep D2v (4); RejAp AA6 (85); GórnDworz kt (74); GrzepGeom B2v; HistRzym 4v (27); RejPos A4 (411); RejPosWiecz2 90v (8); RejPosWiecz3 [97] (4); BiałKat b2v (22); GrzegŚm 11 (5); HistLan C2 (3); KuczbKat a2 (20); RejZwierc 11 (116); BielSpr b3v (13); KochMon 19; WujJud A3v (39); WujJudConf 8 (15); KochList nlb 2; RejPosRozpr b3 (5); RejPosWstaw [212] (16); BudBib b3 (9); BudBibKaw A2v; MycPrz I A2v (6); Strum A4v (5); WierKróc A3; BiałKaz E2 (6); BudNT przedm a3 (14); CzechRozm 3v (79); PaprPan D3 (8); KarnNap A2 (4); ModrzBaz 1v (68); ModrzBazBud ¶5v (2); SkarJedn A3v (28); KochOdpr C3v; Oczko 1 (10); KochPs 15 (4); SkarŻyw A3 (102); ZapKościer 1580/5v (6); KochTr 6 (4); StryjKron 72 (3); CzechEp *3v (53); CzechEpPOrz **4; NiemObr 36 (24); KochFr 98 (2); KlonŻal A4v; KochBr 153; KochDz 105 (2); KochPhaen 2 (2); KochMRot A3; ReszPrz Av (14); ReszHoz 116 (4); ReszList 146 (9); WerGośc 203 (4); WerKaz 275 (2); WisznTr 13 (2); BielSen 19; BielSenJoach 3v; BielSjem 2 (2); KochPieś 24; PudłFr 69 (2); ArtKanc D4 (9); GórnRozm B (15); KochProp 16; KochWr 19 (6); Iakub Niemoiewſki ktoremu zaziwota niebelo nil dultius/ nil clarius patria. PaprUp K3v (2); ZawJeft 21 (4); ActReg 14 (22); GostGosp 10 (4); Phil B2 (9); GórnTroas 4 (6); KochCn B3v; KochCz A4; GrabowSet E4v (5); KochAp 5 (2); KochFrag 27; OrzJan 7 (23); WyprPl A4v; LatHar 22 (20); KołakCath B4 (2); KołakCathOkuń A2; KołakSzczęśl C2; RybGęśli D3; WujNT przedm 4 (97); WysKaz )?(2v (10); JanNKar C (3); JanNKarKoch G2; SarnStat 4 (83); SiebRozmyśl [A2] (3); GrabPospR K3v; KmitaSpit A2 (3); PowodPr 21 (5); SkarKaz 38b (38); VotSzl D4v; CiekPotr ktv (7); CzahTr [D]v (3); GosłCast 29 (3); PaxLiz B4 (4); y nigdy ſię ono páńſtwo nie rozſzerzyło po wſzytkim świećie/ áż gdy ieden wſzytkim władnął SkarKazSej 690a (19); KlonFlis A3v; SkorWinsz A2v (2); KlonWor 18 (4); PudłDydo B4v.

Z 3. (1): A żaden pijąc ſtáre/ nie wnet chce nowego/ mowi bo/ ſtáre lepſze ieſt. BudNT Luc 5/39.

Z 4. (2): KrowObr 25v; pytał go/ kſięże Opácie á nie popráwiło ſie wam nic? RejZwierc 26v.

β. W zdaniu zawierającym inny wyraz pełniący funkcję zaimka przeczącego (4113):
αα. W funkcji zaimka przeczącego występuje zaimek uogólniający twierdzący (514+55+42+1) (612): MetrKor 34/268; OpecŻyw 8v (3); PatKaz I 10v; PatKaz II [542] (2); PatKaz III 100v; TarDuch B6; głow wſzelkiego zwierzęcia á ſkotu nie iedz FalZioł V 48v (3); FalZiołUng 119; BielŻyw nlb 5 (2); Ktorej nie mają królowie I wszytcy ini panowie. BierRozm 7; LibLeg 7/37v (3); nie opuſzcżay mie miły panie ze wſząd. WróbŻołt 118/8 (3); RejPs 72v (8); ComCrac 11v; RejRozpr Hv (2); LudWieś B5v; Bo ſie bez tego chleba nieobeydą wſzędzie RejJóz L (4); RejRozm 408; RejKup b5v (7); RejKupSekl a8; KromRozm I F4; MurzHist C3; MurzNT 3v (2); KromRozm III G6v (2); Diar 22 (5); DiarDop 108; BielKom C7 (4); GliczKsiąż B4 (2); Gdyż on [Pan] záwżdy ſwyętych ſwoich nie chowa w nierządzie LubPs G (15); GroicPorz c4 (4); KrowObr 32v (17); Fáłſz wſzędy ſie nie zátái RejWiz Cc5v (18); Leop Gen 14/23 (17); UstPraw A (7); RejZwierz 40v (7); BibRadz *2v (11); OrzRozm S4v; Dał nam Pan Bog tego Iopá ná przykład/ áby káżdy nie roſpacżał w rzecżach przećiwnych BielKron 27v (37); GrzegRóżn D2v (3); KochZg Bv; Mącz 54c (3); SienLek 53; LeovPrzep F; RejAp BBv (4); GórnDworz D3v (4); HistRzym 29v (2); RejPos [36] (42); RejPosWiecz2 93v (3); RejPosWiecz3 98v; BiałKat 23v (2); BielSat M4v (2); GrzegŚm 3 (4); KuczbKat 120 (3); RejZwierc 15 (22); BielSpr 11v (4); WujJud 37 (3); WujJudConf 72 (6); RejPosWstaw 110v (2); BudBib Lev 17/12 (20); MycPrz I B2v (3); WierKróc B; BiałKaz ktv (3); BudNT Matth 12/25 (10); CzechRozm 61v (7); PaprPan B3 (7); ModrzBaz 22v (8); SkarJedn 42 (8); Oczko 3 (3); KochPs 56 (2); SkarŻyw 120 (4); CzechEp 41 (7); NiemObr 10 (6); KochSz A4v; KochMRot A2; WerGośc 223 (2); WerKaz 275; WisznTr 14 (2); BielSen 14; BielSjem 35; KochSob 59; PudłFr 8; ArtKanc G16 (3); Krolom/ Pánom/ Biſkupom/ wſzem nie przepuſzcżaywá. BielRozm 3; GórnRozm A4v (3); ActReg 13 (4); GostGosp 50 (4); GostGospSieb +3v; Phil E4 (4); KochFrag 47; OrzJan 79; LatHar 562 (3); KołakCath B2; KołakSzczęśl A2; Przetoż nie omieſzkam was záwſze vpomináć około tego WujNT 2.Petr 1/12 (30); WysKaz 8 (4); JanNKar D2v; JanNKarGórn Hv; gdyż poſługi W. M. nie ſą táiemné in omnibus ſubſellijs SarnStat 454 (30); WitosłLut A3v (2); SkarKaz 209a (2); CzahTr D4v; PaxLiz Bv (2); KlonWor 49; ZbylPrzyg Bv.

Z 2.a. (55): LibLeg 7/41v; RejPs 163; RejJóz C; MurzHist F2v; MurzNT Ioann 3/15 (2); KromRozm III G7v (2); Diar 23 (2); LubPs aa; KrowObr 49 (3); BielKron 151v; RejAp 76; GórnDworz O3v; RejPos 46; RejPosWiecz3 98 (2); BiałKat 21v; RejZwierc 151; káżda walká nie ieſt ſtráſzliwa przećiw káżdemu nieprzyiaćielowi/ iedno roſkoſz á oſsobna krotochwilá. BielSpr 2v (2); WujJudConf 32v; RejPosRozpr c; BudBib Ez 18/11; Aby káżdy wierzący weń nie zginął/ áleby miał żywot wiecżny. BudNT Ioann 3/15 (7); CzechRozm 11v (3); ModrzBaz 9v; CzechEp 111 (2); ReszPrz 93; ArtKanc H18 (2); WujNT Ioann 3/15 (7); SarnStat 461 (3); SkarKazSej 665a; SzarzRyt C2.

Z 2.b. (42): BielŻyw 119; BielKom F5; GliczKsiąż P; LubPs O6 marg; GroicPorz kv; UstPraw I4v; GórnDworz H7v (3); RejPos 39 (9); Bo ſtanowi wielkiemu káżda inſza ſpráwá/ Ták ważna nie może być iáko zacna ſławá. RejZwierc 249 (5); BielSpr 69v; BudNT przedm a3; ModrzBaz 14v; SkarŻyw 535; StryjKron 345; ReszPrz 52; KochWr 22; ActReg 136; GostGosp 108 (2); WujNT 195; Aby żaden [...] żadną zbroią/ żadną ſtrzelbą/ áni ze wſzeláką bronią/ okróm zwyczáynéy/ to ieſt/ mieczá/ kordá/ ſzáble/ koncérzá/ ſzpady/ przyiecháć ważyć ſie nie śmiał SarnStat 15 (7); SkarKazSej 700a.

Z 3. (1): ale iey wſzytko niewczas FalZioł V 17b.

ββ. W funkcji zaimka przeczącego występuje zaimek nieokreślony wyodrębniający (1187+1+213+393+3+46+12) (1855): ListRzeź w. 30; MetrKor 37/2v; BierEz A4v (7); Tamo będzie iedna godzina w mece ciężſſá/ niżli tu na tym ſwiecie ſto lát/ odpocżynieniá ani ktorégo pocieſſeniá niebędzie. OpecŻyw 191v (6); LibLeg 6/191v (17); PatKaz I 16v; PatKaz II 73v; PatKaz III 110 (5); HistJóz Cv; KlerPow [5]; TarDuch E3; Niewiaſtam brzmiennem aby nie porzuciły dzieci/ albo iżby nieiakiey ſzkody nie cierpiały: pomaga. FalZioł IV 49b; zawſze ma palcem iednym pomazawſzy dobrze (iakom rzekł) pilnoſć mieć/ á maczać by ſie gdzie dziecię nie oparło/ albo niektori cżłonek ciała: nie zawiązł FalZioł V 33v; miley ſię chroń y nie oblapiay iey nieiako. FalZioł V 52 (7); BielŻyw 60 (7); BielŻywGlab nlb 11; á tak gdi tam nieczo wen nie włożą, tedy on wciąga w ſię wilgoty złe y pługawe ku trawieniu GlabGad G2v (4); BierRozm 13 (3); KłosAlg F2; March3 V6v (2); WróbŻołt 7/3 (5); RejPs 25 (5); ComCrac 18 (2); ConPiotr 30; LudWieś A4v (2); SeklWyzn g2v; LibMal 1545/100; RejJóz F3v (3); SeklKat X3v; Bo ſie czaſem więczei wliewa Tam gdzie ſie kto nienadziewa RejRozm 393; ZapWar 1548 nr 2656 (4); Niemozeċ byċ chory taky. By mu czo nimialo pomoċ RejKup f7 (5); RejKupSekl a4v; HistAl Bv (4); KromRozm I A2v (4); MurzHist K2 (3); MurzNT 11 (10); KromRozm II b2 (5); KromRozm III B6 (8); Diar 22 (11); DiarDop 102 (4); BielKom D3v (6); GliczKsiąż A3v (24); Bych ná iáką złą przygodę kędy nie vgodził LubPs aa5 (11); GroicPorz h2 (10); KrowObr 12v (14); RejWiz 33v (14); Leop Gen 31/24 (28); OrzList cv; UstPraw D2 (3); LeszczRzecz A3; RejFig Aa4 (2); RejZwierz A2v (10); BibRadz *5v (14); OrzRozm F4v (2); áby ná okkaſią wiáry innych cżyich poddánych do ſiebie nienámowili BielKron 210v (77); GrzegRóżn B (6); KochSat B3v; KwiatKsiąż Dv (2); Mącz 36a (39); OrzQuin B4v (5); ále na gębę zákágáńcuy/ aby ſye iedzenia iákiegożkolwiek niedorywał SienLek 189 (7); LeovPrzep b2v (4); RejAp 5 (7); Więc áni ia thego przę/ áby męſzcżyzni niemieli ſobie coś troſzkę wziąć wolnoſći GórnDworz Z8 (22); HistRzym 116v; RejPos 2 (56); GrzegŚm 5 (5); HistLan C2 (3); KuczbKat 65 (10); RejZwierc 9v (49); BielSpr 6v (14); KochMon 22; WujJud 2 marg (11); WujJudConf 49v (8); KochList nlb 3; RejPosRozpr b4v; ktorzy namyſlnie młodź od prawdziwey wiáry á chwały Bożey odrywáią/ áby kiedy nie przyſzli dla thego w iáką niebeſpiecżność RejPosWstaw [413] (6); BudBib c3 (2); MycPrz I Cv (2); Strum B3 (7); BiałKaz Cv (5); BudNT przedm dv (5); CzechRozm A7v (35); KarnNap D2; Y to nas ábo kogokolwiek odſtráſzáć niema ModrzBaz 1; by záśię ieden ná drugiego zdrowie iákokolwiek niecżyhał ModrzBaz 32v (54); SkarJedn 17 (7); KochDryas [A3]v; że ſię też y dziś lękáć muſzę/ Aby to ſąd táiemny iákiś Boży niebył KochOdpr C (2); Oczko 10 (6); KochPs 76 (3); SkarŻyw A4 (31); MWilkHist F3v (2); StryjKron A6 (2); CzechEp 16 (32); CzechEpPOrz **; NiemObr 17 (6); ZapKościer 1583/38; KochFr 19 (5); KlonŻal D4; KochBr 151; ReszPrz 63; ReszHoz 131 (2); WerGośc 217 (3); BielSjem 32 (2); KochPieś kt (3); KochTarn 76 (2); ArtKanc T6; BielRozm 9; GórnRozm B (8); KochWr 20 (3); KochWrJan 18 (2); PaprUp D2; ActReg 89 (9); GostGosp 10 (4); GostGospSieb +4v; poſyłał/ áby wizytki kąty y ſkrzynki niewieſcie dobrze wymácáli/ áby było nań gdzie żelázá iákiego potáiemnie miedzy ſzátámi nie záchowano. Phil P3 (9); KochCz A4v; GrabowSet L (2); KochFrag 17; OrzJan 10 (11); OstrEpit ktv; WyprPl C2v (2); day znich tákie powſtánie/ áby do nich kiedykolwiek nie przydáło mi ſię nieſzcżęſne iákie wracánie. LatHar 238 (19); Iednák żeby to ſtuporemaliquem v W. M. nieporuſzyło RybGęśli A2v (2); WujNT przedm 22 (51); WysKaz )?(3 (4); Dotąd co ſie czyniło/ ácz niewiele/ tyle przedśię/ ile látá/ śiłá/ y ſczupłość dopuſczáły/ y czego ſie z náſzych/ ſkromnie mówiąc/ quoluſquiſque iáko Koroná/ nieważył. Rzeczy ſámé świádczą. JanNKar A2v (3); SarnStat 20 (151); GrabPospR L2 (4); KmitaSpit Av (2); PowodPr 41 (5); SkarKaz )(4v (7); VotSzl A3 (5); CiekPotr 10 (4); Od ktory iey zábieżał y porwał ią w zęby/ Tákże mu ſię nie wymknie ledáiáko z gemby. CzahTr G4v; Pátrz byś iáko nie popadł nieſzcżeśćia iákiego. CzahTr I3 (8); GosłCast 33 (3); PaxLiz D2v; SkarKazSej 684b (2); KlonFlis A4; KlonWor 47; PudłDydo B2v; ZbylPrzyg A2.

Z B. (1): A ták ieſliżby ſię tak co kędy [tj. jakaś omyłka] w tym druku ználázło/ prośimy bácżnego cżythelnika żeby nie zárázem nam iákiey nieumieiętnośći y niedbalſtwa przypiſował BibRadz *6.

Z 2.a. (213): BierRaj 20v; BierEz N4; OpecŻyw 13v (4); PatKaz II 62; PatKaz III 146; WróbŻołt qq4v; SeklKat Z3v; ZapWar 1549 nr 2657; MurzHist B3 (2); KromRozm II a2 (9); KromRozm III A8 (7); Diar 38 (2); GliczKsiąż E (4); GroicPorz bb2v; KrowObr 43 (10); Leop Rom 9/12; BibRadz *4v (3); OrzRozm L4; BielKron 195 (3); vcżmy ſię przykłádem Páwłowym/ nie zmyſláć iákiego nowego Bogá [...] Ale zádzierzmy onego Bogá kthory ſię Oycom zakonem y proroctwem obiáwił. GrzegRóżn K4 (4); Mącz 84c; RejAp 80; GórnDworz Y5v; HistRzym 20v; RejPos 274v (5); BiałKat 71; GrzegŚm A4 (14); KuczbKat 10 (2); á nie mnimániem áni ná ledá cżyie vkazánie ábychmy ſie ná nię [drogę do żywota wiecznego] puſzcżáli/ ále thám gdzye nam cnotá/ rozum/ á boiaźń Boża vkaże. RejZwierc 137v (2); WujJud B2v (5); RejPosWstaw [213] (4); BudBib c; BudNT przedm dv; CzechRozm A6 (34); KarnNap A4v (2); ModrzBaz 9 (5); SkarJedn 133 (2); Oczko 12v; SkarŻyw 273; CzechEp 5 (23); NiemObr 56 (6); KochFr 20; ReszPrz 93; WerKaz 286; WisznTr 23; GórnRozm A; KmitaPsal ktv; KochWr 24 (2); ActReg 117; Phil R3; OrzJan 44; WujNT przedm 7 (16); SarnStat 71 (9); PowodPr 43 (2); SkarKaz 117b (4).

Z 2.b. [większość użyć wchodziw skład konstrukcji charakterystycznych dla tej grupy] (393): OpecŻyw 43; BielŻyw 92; LibLeg 10/153v (3); RejRozpr B3; SeklKat Kv (2); KromRozm I K4v (3); MurzHist C3v (2); MurzNT 28v; KromRozm II d3; KromRozm III A2 (19); Diar 26 (8); GliczKsiąż B4 (10); LubPs Z3v; GroicPorz d3v (2); KrowObr 2 (6); OrzList f2; UstPraw C4; BibRadz 2.Cor 12/6; OrzRozm G4v (5); BielKron 117 (8); GrzegRóżn G4 (2); Mącz 215a (5); OrzQuin E (10); SienLek 161; RejAp 20 (2); GórnDworz G4 (8); RejPos A6 (6); RejPosWiecz3 98; GrzegŚm 8; HistLan C2; KuczbKat a2 (2); RejZwierc 173v (3); WujJud 20v (4); WujJudConf 30v (3); RejPosWstaw 21 (3); MycPrz II A2 (2); BudNT przedm c2v (2); CzechRozm A5v (98); ModrzBaz 3v (7); Oczko 1 (3); SkarŻyw 142 (3); MWilkHist C2; StryjKron 46; CzechEp 14 (66); NiemObr 10 (16); KochSz Bv; ReszPrz 67 (2); ReszList 142 (2); WerGośc 203; WerKaz 284 (9); Wielkié tedy przeklęctwo/ iż czego więcéy nie rzekę/ záſłużył/ który ták święty związek/ y to chwalebné ziednoczenié miedzy ludźmi tárga KochWr 22; ActReg 21 (4); GostGospSieb +3; Phil D3 (2); KochCzJan A3; OrzJan 51 (3); WujNT ktv (15); áby ludźie náſzy iákiégokolwiek ſtanu y kondieiiéy/ żadnym obyczáiem ſoli [...] z gránic Korony náſzéy do Sląſká y do Móráwy inſzémi drógámi/ iedno przez Oświęćim nie wywoźili SarnStat 967 (18); CzahTr A3; PaxLiz Bv (3); ZbylPrzyg A3v.

Z 3. (3): vkażęć gdźye nye zá vćiſkyem yákim/ yednák rádźi nyerádźi muſyeli yą wyznáwáć. KromRozm III P5v; CzechRozm 236v; OrzJan 108.

Z 4. (46): Patrzi ieſli kto niewidzi RejRozm 404; RejKup h5v (2); KromRozm II t3; GliczKsiąż L5; RejWiz 12 (4); RejFig Cc3; RejZwierz 141; BibRadz Hab 2/13; BielKron 82 (3); Mącz 245b; OrzQuin B2v; LeovPrzep a4v; RejAp 196 (2); RejPos 12v; RejZwierc 67 (4); BudBib Iudith 5/18[24]; ModrzBaz 93v; Oczko 22v; SkarŻyw 161 (2); KochWz 140; ReszList 171; ZawJeft 47; ActReg 158; GostGosp 26; Phil G2; WyprPl A3 (2); WujNT 608; CiekPotr 10 (2); GosłCast 28; KlonWor 5 (3); SzarzRyt A.

Z 5. (12): MurzNT 33v (2); Mącz 492d; RejPos 113v; ModrzBaz 93; bo by nie co inſzégo iém wierzyć nie kazálo/ tedy to że ten Kálendarz wſzyſtki pomiéſzał/ y precz odrzućił Oczko 30v; CzechEpPOrz **2; OrzJan 23 (2); PowodPr 34; VotSzl A2; PudłDydo B2.

γγ. W funkcji zaimka przeczącego występuje liczebnik (218):
1) Na określenie wielkości najniższych (205+7+5) (217): Iá niemogę ni iedné winy náydz wtym cżlowiecże/ o ktorą by miál vmrzétz OpecŻyw 120v (13); BartBydg 77; GlabGad F4v; WróbŻołtGlab A4v; LibLeg 10/94 (3); RejPs 38 (3); HistAl C5; KromRozm I Gv; a prágnięnie takié cierpiáł/ żeby się był i kilkiem rzék nieugaſił MurzHist D4v; MurzNT 3v; KromRozm III N4v; DiarDop 111; KrowObr 143v; RejWiz 43; niemogłáby ſtyſiącá dzieſiąta cżęſć ludzi być obżywioná. Leop 4.Esdr 7/68 (9); KochZuz A4; BibRadz Ios 23/14 (12); OrzRozm M4; BielKron 41v (8); Tria non commutabitis verba hodie inter nos, Nie przemowi yeden ku drugiemu dziś trzech śłów. Mącz 239b; Nemo homo est Nie ydźieli kto zá mną? y yedinego człowieká nie zayźrzeć. Mącz 245b (21); SienLek 14v; bo pary ludzi iednákich głow/ ktorzy by we wſzytkim byli ſobie podobni/ nie naidzie ich ná ſwiecie. GórnDworz K5 (15); GrzepGeom F; HistRzym 11v (2); RejPos 78 (3); RejZwierc 155; BielSpr 59v; WujJud 44 (2); WujJudConf 185v; RejPosRozpr c3v; y poległo wſzytko wojſko Syſáry od oſtrza miecżá/ niezoſtáło do iednego. BudBib Iudic 4/16 (6); Strum Gv; BudNT Ioann 18/38 (3); CzechRozm 91v (3); PaprPan Y3v (2); ModrzBaz 42v (3); SkarJedn 94 (3); KochOdpr B4v; KochPs 18 (3); SkarŻyw 16 (22); y nie było áż y do iednego/ któryby cżynił dobrze CzechEp 119 (2); KochJez B3; Szkándowáć poſmycżnym Niemcom/ ieſt rzecż przyzwoita/ Ale ſię oleiu w ſetnym wierſzu nie dopyta. KlonŻal D3v; KochSz B3 (2); ReszPrz 7 (8); WerGośc 247 (3); BielSen 17; GórnRozm Cv; ActReg 81; Phil G; GrabowSet I3v; WyprPl A4v; LatHar 642 (4); WujNT przedm 31 (9); WysKaz 19; SarnStat 1087 (2); GrabPospR N4; SkarKaz 244b (2); VotSzl F; CzahTr K3; SkarKazSej 688a; Pan nie náſyći morzá bezednego/ Wśi nie náſycą Páná choć iednego. KlonFlis C4; żebym ſię nie zdał być iednym z tey roty/ Co ledá zá przycżynką z kośćiołem drą koty: Wolę tu nie obrażáć ánimuſow chorych KlonWor 47; SzarzRyt D2.

Z 2.a. (7): KrowObr 144; GórnDworz Ff7v; áno we mnie pychá y iedná/ áni ządość zła/ áni złość/ áni ktorey krwie przelanie niebyło/ iedno w ſercu nabożeńſtwo/ w nocy łzy/ á za obycżay kſięgi w ręku. HistRzym 20v; BudBib c; CzechRozm 127; SkarŻyw 143; SkarKaz 5a.

Z 2.b. (5): gdyż iedno ſłowo nikomu nie przypiſuie cżći á ſławy/ iedno ſámemu iemu á wielmożnośći iego RejAp 156; GórnDworz H; HistRzym 21v; ModrzBaz 87v; PudłDydo B5.

2) Na określenie wielkości najwyższych (13): TarDuch D7v; LubPs B2v; RejWiz 84; Leop Ps 3/7; RejFig Bb4v; BielKron 456; RejZwierc 17v; CzechRozm 80v (2); á za twoim gotowánim/ ktore Bog wie iákie ieſt/ y przez ſto lat/ doſtoynym by ſię nie ſtał. SkarŻyw 36; ArtKanc Q; Lupieżca/ wydárty łup/ wieldze drogich ſprzętów Nieśie/ którégo tyśiąc nie weźmie okrętów. GórnTroas 9; Ktorego ſpraw pobożnych świát ieſt nápełniony/ Ktorych zátrzeć niemogą y lat miliony. SapEpit A2v.
δδ. W funkcji zaimka przeczącego występuje przymiotnik lub przysłówek w stopniu najwyższym [w tym z partykułami: (a)by (też) (109), i (też) (54), ani (4), choć (3)] (665):
1) Na określenie wielkości i wartości najniższych (586+24+2+3+2) (617): OpecŻyw 145v; PatKaz III 95 (2); FalZioł IV 30a (2); GlabGad B7v (2); WróbŻołtGlab A3; RejPs 101v (3); LibLeg 10/153v; RejJóz G; RejKup e3; oni ſtrzeláiąc náń bárzo wiele ſtrzał wypuſćili/ á onego namniey nie tknęli HistAl B6 (42); KromRozm I O2v; MurzHist Dv (9); MurzNT 46 (3); MurzOrt B; Diar 56; Nye zeſſlichmy s ſcyeſſki twey kroku namnyeyſſego LubPs M2 (23); GroicPorz z3v (3); KrowObr B4 (10); RejWiz 10 (25); iſz od namnieyſſey nići ſnowáney/ do rzemyka napodleyſzego/ nie wezmę ze wſzyſtkich rzecży ktore thwoie ſą Leop Gen 14/23 (2); RejFig Cc; RejZwierz 29v (2); y namnieyſze ſłowo z vſt wáſzych niechay nie wychodźi áż do onego dniá gdy wam roſkażę BibRadz Ios 6/10 (7); BielKron 101v (6); GrzegRóżn I4v; KwiatKsiąż B2 (10); Mącz 74c (35); OrzQuin Q3v (2); SarnUzn Ev (2); SienLek Ttt3v; Acż piſmá to poſwiadſzáią/ iż Pan wſzytko záwárł pod grzechem/ á cżłowieká nie znaydzie dobrego áż do namnieyſzego RejAp 38 (11); GórnDworz B3v (19); HistRzym 96v; Pan y nanędznieyſzym á napodleyſzym ſthanem gárdzić nie racży. RejPos [308]v marg (48); BiałKat c (2); HistLan A3 (9); KuczbKat 40 (5); RejZwierc 86v (8); WujJud 92v (7); WujJudConf 106v; RejPosWstaw [213]v (2); BudBib b3v (3); HistHel D2v; MycPrz II C4v (2); Strum O4; WierKróc B2v; BudNT przedm b3; CzechRozm 15 (27); ktory áni namniey nie widzyał ná ocży. PaprPan Dd3 (49); ModrzBaz 1v (13); SkarJedn 96 (2); KochOdpr B3v; KochPs 66 (3); SkarŻyw 59 (9); KochTr 9 (2); ZapKościer 1580/13v; StryjKron 482; CzechEp *3 (21); KochJez B; NiemObr 9 (11); KochSz A4 (2); KochWz 141; namniey ſię tym nie trwożćie/ naymnieyſzey ſpráwy chrześćijáńſkiey dla tego nie opuſzcżayćie ReszPrz 10 (3); WerGośc 209 (5); WisznTr 5 (6); BielSen 6 (3); KochPieś 52; Dopuſczáć nawáłnośćiom ná ſwą cnotę wſtáwáć/ Lecz od niéy w nagorſzy czás przedśię nieodſtáwáć. PudłFr 42 (8); ArtKanc E9v (3); GórnRozm A3 (5); PaprUp F2; ZawJeft 20 (4); ActReg 84 (13); GostGosp 64; GrochKal 10; wſzytkich bowiem ocży ktobie obrocone ſą/ ták iż y namnieyſzego wyſtępku ſwego zátáić nie będzieſz mogł. Phil S4 (2); GórnTroas 74; Lecz ón w ſwych ſpráwách ieſt ták znákomity/ Ze naproſtſzému niemoże bydź ſkrity. KochFrag 15 (2); OrzJan 76 (3); WyprPl B4v (2); LatHar 122 (13); KołakCath C4v; RybGęśli D3; WujNT przedm 4 (14); WysKaz 8 (3); SarnStat 144 (4); SiebRozmyśl H3v (3); GrabPospR L2v; KmitaSpit B2v; PowodPr 24; SkarKaz 43a (4); VotSzl B4 (2); CiekPotr 23 (6); Niewźięliźmy tám nigdy zamku naſłábſzego CzahTr H2v; fálſzywe powieśći pocżćiwemu memu. By namni nic nieſzkodzą CzahTr K2 (8); GosłCast 10 (8); Ták iż niema przygány y namnieyſzy ſzcżątek. PaxLiz B2v (3); SkarKazSej 695b; KlonFlis G3v; SapEpit A3; KlonWor 34; ZbylPrzyg A3 (5).

Z 2.a. (24): RejPs 32v; on ſie ich namniey nie bał áni vciekał/ ále przed wſzytkiemi nie boiázliwie ſtánął. HistAl K6v; MurzHist F3v; LubPs Y3; BibRadz *6; O moy miły Pánie toż ty niechceſz ſmierći żadnego nanędznieyſzego cżłowieká/ iedno áby ſie vznał/ á náwroćił ſie do ciebye RejAp 27v; RejPos 245 (2); WujJud 203; WujJudConf 73v; CzechRozm 81v (2); PaprPan K (3); ModrzBaz 21; CzechEp 64 (2); NiemObr 57; KochPhaen 2; KochWz 142; PudłFr 75; ActReg 70; WujNT 547.

Z 2.b. (2): MurzHist K2v; iż nie będę iadł by namniey pierwey niż ſłońce zaydźie. BibRadz 2.Reg 3/35.

Z 3. (3): Mącz 247a; á ná dálekiego/ y z Piotrem/ áni z oſobą iego/ áni z vrzędem/ namniey nie ſpołkuiącego Biſkupá Rzymſkiego/ Piotrowę władzą y zacność przenoſzą. NiemObr 49; WujNT 643 marg.

Z 4. (2): RejAp 196; bo á ktożby y nanikcżemnieyſzy tego nieucżynił? ModrzBaz 131v.

2) Na określenie wielkości i wartości najwyższych (79+2+3) (84): PatKaz III 146; GlabGad K4; RejPs 48 (6); RejJóz D4; RejKup p4; KromRozm I I3v; Diar 27 (2); KrowObr 142; RejWiz 11 (2); RejZwierz 40; BibRadz I 4a marg (3); RejAp 32v (4); GórnDworz V6v (3); RejPos 82v (5); BielSat H; Iż niccy wam nie pomogą namocnieyſze práwá/ ieſli ich ſámi ſtrzedz nie będziecie RejZwierc 34; iż żaden ná ſwiecie by theż nazacnieyſzy y naſwiętſzy bez przygod nigdy być nie mogł. RejZwierc 153 (6); WujJud 230; WujJudConf 101 (2); RejPosWstaw [1434]v; CzechRozm 116v (2); TEn był zwykł okrutnośći nád ludźmi vżywáć/ Ze nie mogł nacnotliwſzy przy nim mieyſcá miewáć. PaprPan [Gg]4 (5); bez ktorego nacżynie/ by nalepſze/ nic nieważy. ModrzBaz 111v (2); SkarJedn 241; Oczko 1v; Iego vprzéyméy dobroći Wiek nadłużſzy nie okroći. KochPs 172; O wielkim miłośierdziu Bożym/ w nawiętſzych grzechách nie roſpacżáć. SkarŻyw 82 (3); KochFr 48; KochSz C3; ReszPrz 61; KochPieś 23; GórnRozm M2; ActReg 161; GostGosp 1; Chćiwéy ręki żadna rzecz nayſrozſza nie zmoże. GórnTroas 9 (2); GrabowSet H4; czego mi nie ziedna y napilnieyſze przygotowánie moie. LatHar 213 (2); WujNT 817; SkarKaz 515a; CzahTr [D2]; Niewiedzą naćwiczęńſzy tego Doktorowie/ Co my GosłCast 37 (3); SkarKazSej 680b (2); KlonWor 8.

Z 2.a. (2): A kto tego nie miał/ tho iuż y z nawiętſzemi dziwy nie mogł być ſwiętym/ iedno wielebnym. RejAp 114; SkarKaz 42b.

Z 2.b. (3): GórnDworz Yv; iż nigdy żadnym obycżáiem/ áni żadnemi napobożnieyſzemi ſpráwámi ſwoiemi/ nie mogł być vſpráwiedliwion/ áż vwierzył onym ſwięthym RejPos 179v (2).

εε. W funkcji zaimka przeczącego występuje rzeczownik, przymiotnik lub konstrukcje wielowyrazowe [w tym z partykułami: i (124), (a)ni (74), (a)by (19), też (1)] (612):
1) Na określenie ilości (539):
a) Na określenie ilości najwyższych (140+1+6) (147): OpecŻyw 96v; RejKup r2v; mam zá to iżeby śwyát nyemogł ogárnąć kſyąg tych/ ktoreby piſáne być myáły. KromRozm II d2 (2); Cżás po temu maſz/ y mieyſce/ drzwi záwárte ſtoią/ Zywy cżłowiek nás nie widzi: pomoż łáſką ſwoią. KochZuz A3; BibRadz Gen 8/20; BielKron 54; RejPos 130v (2); RejZwierc Bbb2; KochMon 35; BudNT przedm a3; SkarJedn 95 (2); KochPs 26 (2); NiemObr 62; ReszPrz 69; ArtKanc B20; po ſobie zoſtáwiwſzy nomen immortale tákowé/ iż ich też wieki żadné zetrzeć nie będą mogły. KochCzJan A2v; Ták iż ten ktory trochę opuśćił dla zakonu/ nie opuśćiłby zakonu zá wſzytek świát. WujNT 164 (3); SkarKaz 159a (3); CiekPotr 41.

Z 2.b. (2): KochPs 207; Ták żaden żywy cżłek o Athánázem niewiedział/ okrom onej pánny. SkarŻyw 392.

W omawianej funkcji występuje szereg antonimiczny lub wyliczenie (113+1+4): BierRozm 6; y Sinom swoym Czarowyczon, y Vlanom Kniazyom y mvrſam y wſzym lyvdziem moym wyelkym y malim niedopvſczal. y ych niepoſilal LibLeg 10/98 (4); RejJóz D5v (2); KromRozm I O; Diar 46 (2); Wyelki á nyeznośny fáłſz przećiw mnie twirdzili/ Ni Bogá áni ludzi w tym ſie nye wſtydzili. LubPs I3v (2); Z ſtrony thedy vrzędu ſwego Káth gdyż przed Swiátem áni przed Bogiem nic niegrzeſzy/ zelżywoſći niema żadney GroicPorz hv; RejWiz 4v (5); Leop Ex 36/6 (4); UstPraw E4; Tákież ſercá ſtałego/ ma być káżdy cżłowiek/ Ani zły áni dobry/ nie ma go ruſzyć wiek. RejZwierz 114 (2); BibRadz Gen 24/50 (2); piſmá żadnego nieumieli/ przeto dzieiow żadnych áni ſwoich áni cudzych nie piſáli BielKron 281v (5); Nequae ego ullam in partem disputo, Nie dźierżę áni zá tą áni zá ową ſtroną. Mącz 333b; Peto a te ut id a me neve in hoc, neve in aliis quaeras, Proſzę cie ábyś mie o to áni w tym/ áni w ynym nie pytał. Mącz 476d (4); RejAp 182; GórnDworz D4; Kthorego dobrodzieyſtwá/ áni niebo/ áni ziemia/ záważyć nie może. RejPos 146v (15); BiałKat 76; RejZwierc 17v (16); BielSpr c; WujJud 35; Niemogą tego wymowić y wyſłowić Angelſkie y ludzkie ięzyki WujJudConf 243; BudBib 1.Reg 22/15 (3); WierKróc B3v; CzechRozm 63v (2); ModrzBaz 34 (3); SkarŻyw 101; KochTr 11; a iż też áni w łágodney namowie/ áni w zdrádliwym ſłowie nie wſkorał StryjKron 712; CzechEp 194; ZapKościer 1585/61; ArtKanc L2v; GórnRozm E3v (2); ActReg 126; Vrzędnik ma tego ſtrzedz co ná dworſką cżeladź domową przyſtoi/ áby tego ze wśi/ áni męſka áni biała płeć/ nie robiłá. GostGosp 16; Phil L4; Ale ſkarbćie ſobie ſkárby w niebie: gdźie áni rdzá/ áni mol nie pſuie WujNT Matth 6/20 (3); Ten ktory niema áni śmiertelnego áni powſzedniego grzechu/ dokąd poydźie? pewnie iż proſto do kroleſtwá niebieſkiego. WysKaz 20; Ten záſię/ ktoremu áni wiecżney áni docżeſney winy nie odpuſzcżono/ gdźie ſię zoſtoi? pewnie że w piekle. WysKaz 31 (3); y przećiwko wolnośćióm ich/ nie będźiemy áni ſámi/ áni przez kogo innégo każemy vćiſkáć. SarnStat 53 (12); SkarKaz 454b (2).

Z 2.a. (1): iż choć ſie ia ſam niſkim wádźić nie będe [!]/ áni ſam walki przećiw żadnemu podnioſę/ áni ſie práwem y lewem (iáko mówią) krzywd ſwych nie zemſzcżę/ ále wſzytko ná Bogá y Chriſtuſá włożywſzy ſkromnie y ćierpliwie ponioſę. CzechRozm 251v.

Z 2.b. (4): Nie potykayćie ſię áni z máłym áni wielkim/ iedno tylko z Krolem Izráelſkim. BibRadz 2.Par 18/30; KwiatKsiąż M3; ModrzBaz 85; SarnStat 379.

b) Na określenie ilości najniższych (399+9+4) (412): Nikęſá winien nie będzieſz BierEz R3v (3); OpecŻyw 54v (11); PatKaz II 46v (2); Iota unum non praeteribit, yedno slovo nye chyby BartBydg 77; TarDuch C3v (2); FalZioł III 34b (3); GlabGad F4v; A wyplewieſz wſſytek owoc ich náziemi/ ták iż náſienia ich y znaku nieoſtánie. RejPs 30 (6); LibLeg 11/45; RejJóz E2v (3); SeklKat Z3v; RejKup c2v (15); i tak vpadnie/ żę [!] i kamięń na kamięniu niezoſtanie. MurzHist H2; a on niemiał niſkierki ducha ſwiętego MurzHist Q (4); MurzNT 43v (2); KromRozm III N4v; Diar 91; DiarDop 112; Przeto s ſwoia poſtáwą nye ſtoiſz zá iáie BielKom F6v (2); GliczKsiąż C2v; LubPs C3 (10); Chceć ſye práwá zemną/ dam ći go doſtátek/ odważyłem ná ćię Sto złotych/ nie vſtąpięć kroku. GroicPorz ſ4 (3); KrowObr 21 (7); RejWiz 7v (12); literká iedná/ álbo też ieden pąkćicżek z zakonu nie przejdzie/ áż ſie wſzyſtki rzecży ſtáną. Leop Matth 5/18 (7); OrzList h; RejFig Cc6; RejZwierz 41 (4); tedy my wſzytcy Izráelczycy ono miáſto powrozmi obtoczywſzy wćiągniemy ie wrzekę/ ták iż thám y ieden kámyk nie będźie náleźion. BibRadz 2.Reg 17/13 (7); ále bogoboyność/ vtćiwość/ wſtyd ich wſzyſtek zgáſnął w nas/ niemamy go w ſobie ni prachty. OrzRozm M4 (3); BielKron 29v (9); GrzegRóżn H4v; Digitum nusquam a sententia, Y ná yednym pálcu nie odſtępowáć od ſwego mniemánia. Mącz 88d; Nusquam te vestigio hinc moveris, Nie odſtępuy mu ztąd ná ſtopie/ álbo ná piędźi. Mącz 233d (47); OrzQuin K2 (4); Byś miał liſty Papieſkie y iego Sygnety/ Nie przybędźie ſzelągá do twey czczey kálety. Prot By (4); RejAp 7v (6); áż chudziná po kilku niedziel/ widząc że tá rzecż wdługą idzie/ á popráwy kęs ieden nie znáć/ pocżnie ſie vſkarżáć GórnDworz R7v (17); HistRzym 11v (2); RejPos A5 (36); BiałKat 278v; BielSat E; HistLan B2v; A kiedy go ſpytaſz o cżym/ tedy y ſłowká nie vmie powiedzieć. RejZwierc 16 (23); RejZwiercPodw 183v; WujJud 44 (3); RejPosRozpr c3v; RejPosWstaw [1433]v; BudBib Num 21/35 (5); Strum R2v; BudNT Mar 13/2; CzechRozm 69v (5); Perſeus Mácedońlki chociaż walcżył z Włochy/ Iużby ſie go ten náſz Ian nie lękał by trochy. PaprPan X4 (3); Ten obycżay woiennego ćiągnienia ſtárodawni Polacy ſtátecżnie záchowywáli/ lecż dziś y ćieniá iego niezáchowuiemy. ModrzBaz 117v (2); Páłaców Ciceronowych/ których ſye niemogli wychwálić wſzyſcy/ y śćiány ſnać niewidáć Oczko 3 (4); Iaćiem/ poprawdźie/ o włos nieſzwánkował KochPs 107 (3); SkarŻyw 56 (18); ZapKościer 1580/13v; bacżyć to możemy iż mu y kropie wody/ w ogniu vpálonemu/ ná ięzyk nie dádzą? CzechEp 63 (6); KochJez A4v; ſkąd pirwey milliony licżył/ tám ſtąd teraz y kopy nie weźmie. NiemObr 161 (5); KochFr kt (3); KochSz B4; zá cżym v nich prawdy áni kropki iedney/ álbo wſtydu nie naydźie ReszPrz 65 (5); WerGośc 247 (3); KochPieś 38; PudłFr [3] (5); ArtKanc K6; BielRozm 33; KochWr 28; bo pierwey się wymawiania y przymowek nasłuchąm a skutku namniey coby okość nie widzę. ActReg 167 (6); GostGosp 64; Phil G; KochPij C4; GrabowSet I3v; OrzJan 43 (2); WyprPl A2 (3); A iákoż chwilki iedney y momentu w bolu docżeśnym nie wytrwaſz LatHar 578 (3); WujNT Matth 5/19 (10); nie vkazałby ſię iáki promyſzcżek ſpráwiedliwośći WysKaz 21; SarnStat 678 (3); SkarKaz 43b (3); VotSzl F; CiekPotr 53 (3); CzahTr B (3); GosłCast 71 (2); PaxLiz B2v (2); KlonFlis G3v; KlonWor 46 (2).

Z 2.a. (9): OpecŻyw 114; KrowObr 144; OrzList i2; BibRadz *6; A ták áffekty te/ ktore mierność vthemperowáłá/ nie ſą kęs ieden cznocie przećiwne/ y owſzem ią forytuią/ y podpieráią GórnDworz Ff7v (2); CzechRozm 127; SkarŻyw 143; OrzJan 43.

Z 2.b. (4): RejAp 156; GórnDworz H; WujNT Act 11/19; Kiedy vmrę nie piſz mi tytułu inſzego/ Ná grobie/ ni dokłáday y ſłowá iednego. Iedno táki PudłDydo [B5].

2) Na określenie wartości (73):
a) Na określenie wartości najwyższych (49): PatKaz II [542]; ktorego iego ſin Gilimer zabiwſzy pięć lat ponim w panſtwie będąc thak był okruthny, iż theż rodziczom właſnym nieprzepuſcił. MiechGlab 49; BierRozm 19; RejPs 48; Ktorych y Pan Bog niezłamie RejKup x2 (2); Bo ia widzę bych tám ſzedł dáley k tey gawiedzi/ Ale pewnie y ſwięty tám ſie nie wyſiedzi. RejWiz 64v (2); Nie może być kupioná zá złoto/ ani może być odważone ſrebro zá iey frymárk. BibRadz Iob 28/15 (4); Dziwuiemy ſie twoiey pyſze bez miáry/ ktorey y ſámi bogowie nie lubią BielKron 124; Tego tho Ekiuſá rádą y ſpráwą on wielki okrutnik Attylá poráżon/ krol Węgierſki/ ktoremu wſzytká Europá nie mogłá odeprzeć BielKron 160; y będzie tám tych fráſzek przećiwko rozumowi thák wiele/ żeby ich ná wołowey ſkorze nie ſpiſał GórnDworz N6v; Ludzyom zátwárdzyáłego ſerczá y Anyelſkie głoſy nie pomogą. RejPos 189 marg (4); RejZwierc 152v (3); áby miał dáry Boże ták zacne/ ktore wſzyſtkiego świátá ſkárby opłácone być nie mogą/ chćieć okupować. WujJud 161v; RejPosWstaw [412]v; BudBib Soph 1/18; Opuśćiwſzy docżeſne te zyemſkie roſkoſzy/ Od ktorych go y nędzá y głod nie odpłoſzy PaprPan Cc2v (2); SkarŻyw 59 (2); iż go y brany piekielne nie zmogą CzechEpPOrz **3v; GrabowSet P2; bo y niebá niebow ogarnąć go nie mogą SkarKaz 39a; CiekPotr 13; Nie zrownáiąć ſrogoſcią y leśni źwirzowie PudłDydo Bv.

W omawianej funkcji występuje imię własne (15): Inculpatior est eius vita quam ut vel Momus ipse possit carpere, Táki cnoty yeſt tego człowieká żywot/ że by go y Momus nie vmiał nágánić. Mącz 230b (2); ktorych ſnadź y ſámey roboty/ Nie zmogłby Tágus płáćić hoyny w kruſzec złoty. StryjWjaz Bv (3); PaprPan L2 (7); Oczko 3v; WujNT Matth 6/29; SzarzRyt D2.

b) Na określenie wartości najniższych (24): LubPs Y5v; RejWiz 110v; Leop Gen 14/23; Pewnie ieſliże miáſtá dobędzyemy tego/ Ze w nim żywić nie będę y pſá namnieyſzego. RejZwierz 29v; BibRadz Iob 41/7; BielKron 67 (2); RejPos 139; nahániebnieyſzy żywot wiodą iáki śię y miedzy Pogány nie náyduie. GrzegŚm 13; Iákie były roſterki iákie ſrogie burdy/ Ze tákich nie miewáły y Tátárſkie ordy. RejZwierc 249v (2); BielSpr 59v; WierKróc A4v; mam zá to/ iż to wyznaſz/ że ten żydowſki zálot/ nic w ſobie nie ma mocy/ y zá śieć páięcżą ledwie może być pocżytan/ bo ſie w nim y muchá nie oſtoi. CzechRozm 134; SkarJedn 216; Cżáſu tego ten okrutnik y dziatkom á niemowlętom Chrześćiáńſkim nie przepuśćił SkarŻyw 46; NiemObr 65; ReszPrz 7 (2); WujNT 136; czego y dźiećięćiu nierozumnemu nie godźi ſię mowić y myślić. SkarKaz 157a (3); SkarKazSej 688a.
ζζ. W funkcji zaimka przeczącego występuje przysłówek stopnia i miary lub podobne wyrażenie (203+1+7+11) (222): Dziwuię się Pánu twemu: Iż táką piecżą o mnie ma/ A o ćię iuż práwie niedba. BierEz O4v; OpecŻywList C; ForCnR C2v (2); HistJóz D; FalZioł I 55c; BielŻyw 108; RejPs 27v; RejKup Bv (5); A Perſowie widząc ſpoſob Alexandrow mądroſć ſmiáłoſć y moc/ kthora ſie w thym máłym ciele táiłá/ owſzeki go nie znáiąc. HistAl F2 (2); MurzHist By; MurzNT 38v; KromRozm II f4v (2); Diar 88; GliczKsiąż D8 (3); Iż mye ták w łáſce ſwey beſpyecżnye záchował/ Ten ktory mye ſſukał práwye mye nye poznał. LubPs ee4; RejWiz 31v (3); Leop Ex 9/6 (2); RejZwierz 4v (4); BibRadz Gen 47/13 (2); Goski A3; KochZg A4v; Mihi quidem hercle non fit verisimile, Mnie ſie owſzeki temu nie che [!] wierzić. Mącz 128a (7); RejAp 29v (4); GórnDworz I4 (6); HistRzym 46 (2); RejPos 10v (8); KuczbKat 50; RejZwierc A4v (6); WujJud 95 (5); RejPosRozpr b3 (2); RejPosWstaw [412] (2); CzechRozm 52 (14); My práwie bez nich zgołá też nic nie vmiemy PaprPan L4v; KarnNap A2; ModrzBaz 6 (7); Bo mu nikt zgołá vwierzyć nie ma/ áni winien ieſt. SkarJedn 47 (2); KochOdpr C2; Oczko A2v (3); KochPs 25 (3); SkarŻyw 29 (2); CzechEp 31 (17); CzechEpPOrz *2v; NiemObr 150; KochFr 98 (3); ReszPrz 35 (2); ReszList 154; KochPieś 31; PudłFr 32; KochProp 12; ActReg 13 (2); Phil E; ZapKościer 1588/80; GrabowSet F; KochFrag 18; OrzJan 7 (4); LatHar 131 (4); KołakSzczęśl A4; A ia wam powiádam/ ábyśćie (marg) niiáko. (–) zgołá nie przysięgáli [non iurare omnino]; áni ná niebo/ gdyż ieſt ſtolicá Boża; áni ná ziemię/ ábowiem ieſt podnożkiem nog iego; áni ná Ieruzálem/ ábowiem ieſt miáſto wielkiego krolá; Ani ná głowę twoię będźieſz przyśięgał WujNT Matth 5/35 (14); WysKaz 23 (2); SarnStat *6v (10); GrabPospR L2 (3); PowodPr 19 (4); SkarKaz 43b (2); Powiáda żem mu ia dał, á ia go iáko żyw Nie znam, ánim go przedtym, procz dniá dźiśieyſzego, Nigdy oczymá ſwymi nie widział. CiekPotr 73 (3); GosłCast 71; KlonWor 11; PudłDydo B3v.

Z b. (1): A bierzemyż te wſzyſtkie rzecży przy Ponurzeniu/ ábo przez ono ponurzenie? (–) Nie przez ponurzenie/ áni przy ponurzeniu zgoła CzechRozm 259v.

Z 2.a. (7): OpecŻyw 146v; UstPraw C4; WujJud 140v; CzechRozm 71; á odpowiedź dał gánieniu onych/ ktorzi to chcą przemoc/ áby náuk wſzytkich zgoła nizacż niemiano/ á tylko ſámego przyrodzenia słuchano. ModrzBaz 9v; GostGosp 60; SarnStat 432.

Z 2.b. (11): GliczKsiąż G3v; BielKron 335v; GrzegRóżn Lv; RejAp 161v (2); RejPos 287 (2); RejZwierc 41 (2); CzechEp 234; Támby go byli nigdy owſzem nie dobyli/ Chybá ſię podkopawſzy/ prochy záſádźili. KmitaSpit C3v.

ηη. W funkcji zaimka przeczącego występuje przysłówek niezaimkowy miejsca i czasu lub konstrukcja wielowyrazowa w tej samej funkcji (714):
1) Na określenie całości (712+15+80) (807): BierRaj 23; BierEz A3v (4); a nawiekim męża nieuznatz vmyſlila. OpecŻyw 8v; Iż pocżąwſſy od pięty nożné aż do wirzchu glowy moié/ niemá bytz w mym ciele zdrowié. OpecŻyw [79] (16); a my thego v.k.m. naſchemv dobrodzieyowy wyecznim czaſſem przepamiethacz niechczemi LibLeg 10/62y (3); PatKaz III 88v (2); BielŻyw 133; GlabGad P5; WróbŻołt D6v (5); gdzie by iuſz naſſe kochanie wtobie panu ſwoiem nigdy a beskonca vſtac niemogło. RejPs 99v; SNadz już wiekom wiecznie nigdy ſie zmienić niemoże RejPs 182 (9); SeklWyzn G; Aleć mnię ta ſmętna blizna do ſmierći ſie nie żagoi RejJóz B7 (9); SeklKat Q4; Gdyz nikt odpoċatku niebył Aby był doſycz vċynił RejKup S; Bo żádny naſwieczie niebył Ktoby wto prawie vgodzył RejKup 14 (3); HistAl Mv (2); MurzNT 73v (2); KromRozm II tv; KromRozm III Cv (2); ya yey do Gardla nyeprzeſtaną LibMal 1554/193; Diar 46; MrowPieś A4; A gdzye duchá rozumu/ nie máſz przy cżłowieku/ Ten bogá y ſam ſiebie/ nie pozna do wieku. BielKom B3; Lud Izráelſki ná zyemi wſſytek wygłádzyemy/ By ich imyę yuż ná ſwyecye wſſędy záginęło/ Aby yuż práwye do końcá dáley nye ſłynęło. LubPs S5v; á w namnieyſzym punkcie iey do śmierci ſwey odſtąpić nie chcę LubPs aa4v (36); KrowObr Av (8); Nie naydzyeſz go pod niebem/ ſzukay go iáko chceſz. RejWiz 100 (17); Zaden ſie niebędzie mogł wam przećiwić przez wſſyſtkie dni żywotá twego Leop Ios 1/5 (19); RejFig Cc3v (3); RejZwierz 40; Nie będźieſz iem nigdy życzył pokoiu y nic dobrego pokiś żyw ná wieki. BibRadz Deut 23/6; Záiſteć nie ieſt nikt ſpráwiedliwy ná źiemi/ ktoryby dobrze cżynił á nie grzeſzył. BibRadz Eccle 7/21; Pokiś żyw/ á poki w tobie ducha zſtáwa/ nie wdaway ſię w niewolą żadnemu cżłowiekowi. BibRadz Eccli 33/21 (21); Nieſłyſzałem tego iáko żyw od Komelſkiego Prokuratorá nigdy/ co tu teraz ſłyſzę od ćiebie. OrzRozm E2v (4); BielKron 4 (20); KochSat Bv; KwiatKsiąż K; Nunquam audivi dici, Nie słyſzałem tego yáko żyw. Mącz 86b (4); OrzQuin B (7); Prot A2v; ProtStoj Ev; SarnUzn H; Abowiem człowieká thákiego nigdy niebyło/ áni ieſt/ y do końcá świátá niebędźie/ ktoryby [...] mogł wiedźieć ſmyſł y wolą Bogá miłego. LeovPrzep F4v; RejAp AA5v (12); GórnDworz C4v (17); HistRzym 33 (7); á nas s ſobą záchowáć wiecżnie w tym ſwym wiecżnym á obiecánym kroleſtwie/ ktoremu nigdy końcá nie ma być ná wieki wiekom RejPos 17 (41); GrzegŚm 9 (2); HistLan D4v; thák iż káżde ſtworzenie wedle nátury ſwey á wedle onego raz vcżynionego twárdego dekrethu Páńſkiego muśi vżywáć obycżáiow y przyrodzenia ſwego/ á nigdy ſie iuż żadne inácżey odmienić nie może iuż ták áż do ſkońcżenia ſwiátá wſzytkiego. RejZwierc 2v; Zgodá nigdy nie będzie áż do dniá ſądnego. RejZwierc 195v marg (16); WujJud 196v (2); WujJudConf 65 (2); Y rzekł: oto ia ſtánowię przymierze przed wſzytkim ludem twoim cżyniąc cudá/ ktorych nie tworzono po wſzey ziemi/ y miedzy wſzemi narody BudBib Ex 34/10 (12); HistHel ktv (2); MycPrz I C; BiałKaz ktv (4); A kto wierzy wmię/ nie będzie prágnąć nigdy. (marg) Lát. ná wieki. (‒) BudNT Ioann 6/35; Ale noc y dzień/ ſłońce/ y kſiężyć [!]/ látá/ mieſiące/ y dni/ ty mogą być wiecznymi názwáne/ iż ſie od ſtworzeniá świátá nie odmieniáią CzechRozm 84 (10); Ktoregoć cnotę męſtwo wielkie okázuię/ Bo we wſzem Krześćiańſtwie rownia im nie cżuię. PaprPan A4v; TEn dom z dawná wſzák to wieſz iże z męſtwá ſłynie/ Y poki ſwiátá sſtawa iuż to w nich nie zginie PaprPan Nv (10); ModrzBaz 57v; SkarJedn 123 (4); Oczko 30v; Pódźmy (práwi) zgładzmy ten naród nienádány/ Niech Izráhel nie będźie wiecznie miánowány. KochPs 125; iáko świát ieſt wielki/ niemaſz równia ſobie. KochPs 126 (25); iżby mi ſie byłá zábáwá ná niey przez cáły żywot moy nie wſteſkniłá. SkarŻyw A2 (16); ZapKościer 1579/2v (30); KochTr 5 (2); StryjKron 385 (2); CzechEp 95 (3); KochFr 71 (3); KlonŻal C3; KochDz 108; ReszHoz 114; WerGośc 219 (2); WerKaz 293; WisznTr 8 (3); BielSen 5 (2); KochPieś 18 (4); KochTarn 77; ArtKanc D18 (13); GórnRozm A (7); PaprUp Hv (2); ActReg 47 (2); GórnTroas 51; KochPij C3v; GrabowSet A4v (6); KochFrag 17 (3); Ibráim Báſzá/ nigdy póki żyw był/ zápomnieć tego niemógł/ że ſie z oycá krześćiániná rodźił OrzJan 36; WyprPl A2 (2); Dźiękuię tobie/ że co godźiná ábo y chwilá nie przeſtáieſz dobrodźieyſtw twoich ná mię wylewáć LatHar 27 (4); KołakCath B2 (2); KołakSzczęśl B4; Niechay ſię więcey z ćiebie owoc nie rodźi ná wieki. WujNT Matth 21/19; Abowiem ná on czás będźie wielki vćiſk/ iáki nie był od początku świátá áż do tąd/ áni będźie. WujNT Matth 24/21 (21); WysKaz 19 (5); SarnStat 74 (21); PowodPr 43; SkarKaz 7a (6); CiekPotr 18 (6); Ale ia ták powiádam że zá wieku mego/ Nie docżekam porządku woyſká Węgierſkiego. CzahTr H2v; GosłCast 10 (2); gdyż zá ich dzielnością/ Sławá rozmáitych ſpraw/ nie zginie wiecznośćią PaxLiz A2v (2); SkarKazSej 689a (2); KlonWor 32 (2); PudłDydo Bv; ZbylPrzyg B3v; SzarzRyt A2.

Z 2.a. (11): Mącz 215a; GórnDworz Mv; WujJud 260v; PaprPan Gg4; StryjKron 782; WerKaz 304; KochPieś 29; GrabowSet V; LatHar 658; ále ktobykolwiek bluźnił przećiw Duchowi świętemu/ nie ma (marg) nie będzie miał. (‒) odpuſzczenia ná wieki/ ále będźie winien grzechu wiecznego. WujNT Mar 3/29.

Z 2.b. (66): BierEz C4v; OpecŻyw 26v (2); PatKaz I 10; PatKaz II 18v; PatKaz III 117 (2); GlabGad L8v; RejJóz Gv; MurzHist Hv; KromRozm II t4v; GliczKsiąż E2; KrowObr 139 (4); RejWiz 43 (5); Leop Iudith 12/20; BibRadz *3v (2); OrzRozm K; okrętow wielkich nie máią áni ich iáko żywi nie widáli/ poki do nich Luzytani nie pocżęli ieźdźić/ tylko łodźie máłe BielKron 450v (5); KochSat ktv (2); Nemo est quem ego magis nunc cuperem videre quaem te, Nie yeſt człowiek na świecie którego bych teras ráczey widźiał yáko ciebie. Mącz 245b (2); OrzQuin E2 (2); Prot B; SarnUzn C4; GórnDworz C5v (5); RejPos 72 (3); KuczbKat 250; RejZwierc 63v (4); RejPosWstaw [212]v; ModrzBaz 49v; SkarŻyw 68; CzechEp 8; NIe rzekl iáko żyw żaden więtſzéy prawdy zwieká/ Iáko kto názwał bożym igrzyſkiem człowieká. KochFr 128; ReszList 155; GórnRozm B4; Abowiem nie ieſt pod niebem inne imię dáne ludźiom/ w ktorymbyſmy mieli być zbáwieni WujNT Act 4/12 (2); WysKaz )?(2v; że ná wieczne czáſy żaden z Pánów nie ma mieć żadnégo czynſzu ná Zupách/ okróm tych/ którzy ſą w Reyeſtrze nápiſáni SarnStat 378 (3); CzahTr H2v; PudłDydo B4v.

W omawianej funkcji występuje szereg antonimiczny lub wyliczenie (139+4+14): RejPs 82 (4); SeklWyzn G; SeklKat P4; RejRozm 394; Sąd gniew Bożj ſprawiedliwy Nipomożie żadny żiwy Nj w Niebie anj na Zęmij RejKup r2v (2); KromRozm I K (2); KromRozm II o (3); KromRozm III C6; Biskup chełmski Iacobus Uchański natrącał nieco ku egzekucyji, a wszakoż ani na tę ani na owę stronę nie dorażał. Diar 25; KrowObr 176v (5); RejWiz 111v (3); Nie vſtępny od niego/ áni ná práwą áni ná lewą ſtronę/ ábyś wyrozumiał wſſyſtkie rzecży ktore cżyniż. Leop Ios 1/7 (2); OrzList c2v; RejZwierz 132; żeby ſię śćiáná ábo mur niechylił áni ná thę áni ná onę ſtronę BibRadz Am 7/8; Nie pogląday áni tám áni ſam chodząc po vlicách mieyſckieh/ ani ſię thułay po puſtych mieyſcách iego. BibRadz Eccli 9/7 (10); OrzRozm E3 (2); iedno ſtrzeſz zakonu/ á nie wykracżay ná práwo áni ná lewo. BielKron 46v; ktorzy [Prusacy] w puſtynie/ láſy/ błotá wielkie/ y w ćiaſne mieyſcá ludzi záwiedli/ iż nie mogli áni ná zad áni ná przod wynidź BielKron 355v (6); GrzegRóżn I4v; Mącz 226c (5); OrzQuin N; A żaden ſie nie obrał/ áni ná niebie/ áni ná ziemi/ áni pod ziemią otworzyć kſiąg/ áni ná nie pátrzyć. RejAp 50v; Gdyż też tu ſłyſzyſz/ iż ſie nikt nie nálazł áni ná niebie áni pod niebem/ ktoby ſie miał dotknąć álbo otworzyć ty dziwne á ſkryte táiemnice thego żadnym rozumem nie rozmierzonego Boſtwá RejAp 54 (11); HistRzym 91v (2); Zápomnieli onego ſrogiego dekretu Páńſkiego/ iż tákiego pomſtá nigdy nie minie/ áni ná tym áni ná onym ſwiecie/ kto ten vrząd á tę ſpráwę będzye gwałćił á opák wywrácał Duchá s. RejPos 245 (21); RejZwierc [782] (9); BielSpr 45v; Aleć to wſzyſtko wymowki/ áni tędy áni owędy nie wynidźiećie. WujJud 127 (2); WujJudConf 74v; RejPosRozpr c; BudBib Is 34/10 (2); Ale o żywoćie wiecżnym/ áni tu/ áni indziey nie wſpomina. CzechRozm 75 (3); ModrzBaz 17 (3); Płotná żadnego nie vżywáłá/ áni ná ćiele/ áni ná głowie/ áni włożu. SkarŻyw 160 (4); CzechEp 114 (2); NiemObr 71; ReszHoz 131; ArtKanc R17; GórnRozm B3; OrzJan 78 (2); Niech w niebie y ná źiemi weſele nie vſtánie LatHar 358; WujNT 136 (7); WysKaz 5 (3); SarnStat 891 (2); ták będziecie ſłużyć Bogom cudzym/ w źiemi nie wáſzey: y nie dádzą wam wytchnienia wednie y w nocy. PowodPr 58; SkarKaz 117b (3); CzahTr C3.

Z 2.a. (4): KrowObr 109; Nie vſtąpićie áni ná práwą áni ná lewą/ ále tą drogą będziećie chodzić/ ktorą wam przykazał Pan Bog wáſz Leop Deut 5/32 (2); GostGosp 146.

Z 2.b. (14): RejPs 129v; LubPs R2 marg (2); SienLek 176; która [chwała] nigdy nie należy żadnemu áni ná niebie áni pod niebem/ iedno iemu ſámemu a Boſkiey zwirzchnośći iego. RejAp 108 (3); RejPos 33v (7).

2) Na określenie części wyżej ocenianej [w niebie + nigdzie, nawet w niebie] (2): A to iuż nigdy rozwiązano y w niebie być nie może. RejPos 303; RejZwierc 218v.
e. W dwuczłonowych konstrukcjach, na ogół przeciwstawnych, powtarzających w obu członach te same (lub synonimiczne) wyrazy, przy czym jeden człon jest zaprzeczony (544):
α. „Nie” w drugim członie [możliwa elipsa wyrazu po „nie”] (461):
αα. Typ: A twierdzi, że x, a [ja twierdzę, że] nie x; zaprzecza czyjemuś domniemaniu lub twierdzeniu wyrażonemu w poprzedzającym kontekście [spójniki łączące oba człony: a (12), ale (4), ano (3), a ono (1), a wdy (1), gdyż (1), jakoż (1), wszakże (1)] = tak nie jest, nie zgadzam się (29+1+6) (36): MetrKor 57/119v; MurzHist P2 (2); KromRozm III B5; OrzList b2; BibRadz Apoc 2/9; Widzę że ćię náuká mierźi. (‒) Nie mierźi/ ále tho przekwintowánie wáſze mię bárzo mierzi. OrzRozm B2; RejAp 17v (2); GórnDworz L3v (4); Mowią ábyś był zwyćiężyćiel/ ále nie ieſteś HistRzym 7v; RejPosWiecz2 92; BudNT Apoc 2/9; CzechRozm 82v; ModrzBaz 9v (2); CzechEp 198 (2); NiemObr 114; PaprUp D4; WujNT Apoc 2/2; Anoby ſnać lepiéy, coby potwarcá przyśiągł, co powiáda że wydał piérwſzy pozew, áno nie wydał. SarnStat [1281] (2); Iam Skárbek ieſt. (–) Namniey nie ieſteś. CiekPotr 74.

Z b. (1): gdyć zábáią iż to grzech áno nie grzech RejAp 179.

Z 3. (6): OpecŻyw 83; A toż yeſli Luter też ośwyeca/ toć inſſa śwyátłoſć/ a Kryſtuſowi przećiwna. (‒) Nye inſſa: Aleſćye yą wy mniſſy y popi ſwoyą náuką y zabobony záćmili byli. KromRozm I E3; KromRozm III B7v; WujJud 56v; KlonŻal E3v (2).

W zdaniu względnym: A twierdzi, że x, co nie x (2): KromRozm III C2v; áby tho było cudne/ czo cudne nie ieſth GórnDworz L17v.

ββ. Typ: czy x? nie x; w odpoiviedzi na pytanie [w tym: w mowie niezależnej (32), w zależnej (5)] (31+3+3) (37): BielŻyw 54; Chowaſch thi wſziebie czolbina a on odpowyedzial nyechowam LibMal 1544/79v; Diar 34; Leop 4.Esdr 4/41 (3); BibRadz Ioann 18/17 (2); BielKron 362v; OrzQuin I3; HistRzym 34; RejPos 11v (2); BiałKat 13v; Sżło ná on cżás o to/ ieſliby mieli mieć żony Vcżyćielowie/ wſzytcy byli vrádźili nie mieć? ModrzBaz 29v marg; SkarŻyw 40 (5); KochFrag 45; LatHar 720 (3); WujNT Luc 22/58 (7).

Z b. (3): A kiedy im mowią/ to dwá? Odpowiádáią nie dwá. Tho ieden? Mowią/ nie ieden. SarnUzn G7; CzechRozm 259v.

Z 3. (3): Onże to Sędziſłáwſki, czy nie Sędziſłáwſki? Ktoby rzekł że nié, ſłuſznie rzecze że nie ten ieſt. CiekPotr 8 (3).

γγ. Typ: x, a jeżeli nie x, to... [wykładnik okresu warunkowego: jesli (5), -li (3), by (I), chocia (1), gdy (1), zaimek względny nieokreślony (1); spójniki łączące oba człony: a (8), ale (1), bo (1); brak spójnika (2)] = tak nie jest (12): Tedy każdey nie zdrowey poydzie z noſa plugawoſć/ á ktorey nie poydzie, ta zdrowa ieſt FalZioł IV 2c (2); Prziymuię tedy Doktory y oyce ſwięte dokąd ſi[e] s ſlowem Bożym zgadzáią/ ále gdy ſie nie zgadzáią/ [...] odrzucam. KrowObr B2; BielKron 36 (3); Wieſzli wypowiedź Antyochowę o ſobie/ á niewieſzli áleć powiem. HistRzym 11; RejPos 76; Iedźieſli też s Szkutámi zá tobą wołáią/ Trátuy trátuy day myto niedaśli tárgáią. BielSat B3; CzechRozm 31; SkarŻyw 179; SkarKaz 44b.
δδ. Typ: czy x, czy nie x? [spójniki łączące oba człony: jesli ... a(l)bo (11), jesli ... jesli (3), -li a(l)bo (3), albo ... albo (2), jesli ... czyli (2), -li (i) czyli (2), abo jesli ... abo (1); czy (4), abo (2), czyli (1)] (23+2+6) (31): LibLeg 6/192; Godźiſz śię dać Cinſz Ceſzarzowi czyli nie? Dámyli j czyli niedámy? MurzNT Mar 12/14; KrowObr 10 (4); OrzRozm R2v (2); BielKron 418v; GrzegRóżn H2v; RejPos 200v; y thuſz przed śmierćią bárzo wątpią o żywoćie wiecżnym/ ieſli ſą przeyrzeni álbo nie ſą do niego. GrzegŚm 46; RejZwierc 80v; BielSpr 46; CzechRozm 209v; Wydáć/ ábo nie wydáć/ w tym rozmyſłu trzebá. KochOdpr B3v; CzechEp 15; GórnRozm C3v; LatHar 665; WujNT Mar 12/14 (3); CiekPotr 65.

Z b. (2): Skárbek, czy nie Skárbek? CiekPotr 70 (2).

Z 3. (6): áby [...] obaczył mieyſtce gdźie tę parę záſtał/ ieſli w ćiemnym/ ieſli ná widocznym/ ieſli ná święconym/ álbo nie ná święconym mieyſtcu. GroicPorz ll2; KrowObr C3 (2); BibRadz 2.Cor 12/2 (2); Iż żegnanie nic nie pomagało/ rokuie ſobie/ we ſnie cży nie we ſnie? WerGośc 245.

εε. Typ: A x albo nie x (treści obu członów są równie możliwe, ale niejednocześnie) [spójniki łączące oba człony: albo ... albo też (1), chociaj ... chociaj (1); a(l)bo (12), i (3), albo i (1), albo też (1); brak spójnika (3)] (22): PatKaz III 128v; Diar 30; OrzRozm E2 (3); Mącz 296b; RejAp 46 (3); BiałKat 323v; KuczbKat 410; iż wolno ſie tákiemu Ordynkowi potykać y niepotykáć z nieprzyiaćielem kiedy chce BielSpr 31; vſtępuią ſie ná zad po troſze broniąc ſie nie broniąc BielSpr 55; Może y Pogánin przyiąć álbo nieprzyiąć Ewángelią/ y nátchnienie Duchá świętego álbo wypełnić/ álbo ie odrzucić: y vznáney prawdy álbo naśládowáć álbo nie. WujJud 66; MWilkHist I3v; ReszPrz 48; WujNT 256 (4); SarnStat 1071; Pierwſzy gniew może być grzechem/ ábo też może nie być SkarKaz 313a.
ζζ. Typ; A x i nie x (treści obu członów są jednocześnie możliwe) [spójniki łączące oba człony: i ... i (4), tak ... jako (1); i (11), a podobno (1)] (15+2) (17): HistAl A5; Leop VV v; BiałKat 16 (2); GrzegŚm 34; CzechRozm 239 (2); Wołáią że iych świát/ á wſzytkie kmiece máiętnośći/ zá ich wolą y ſtać máią y nie ſtać ModrzBaz 48v; KochOdpr C3v; CzechEp 415; KochFr 75; WujNT 180 marg (3); SarnStat 1018.

Z b. (2): GrzegRóżn H3v; Szátan y Boży y nie Boży. BiałKat 16 marg.

ηη. Typ: co x, co nie x? [zaimki w obu członach: co (18), kto (5), który (5), jako (2), gdzie (1), jaki (1); zaimek tylko w pierwszym członie: co (5), jako (3), ktory (1); spójniki łączące oba człony: a (26), a(l)bo (7), i (3); brak spójnika (5)] (37+2+2) (41): GlabGad E7; MurzHist G; KromRozm II ſ2v; BielKom nlb 4; GliczKsiąż I2v; GroicPorz Cv (2); BibRadz Lev 11/47; Mącz 84d; OrzQuin X2v marg; RejAp BBv; GórnDworz L (2); gdyż łácno rozeznáć ſwięte ſłowá iego/ á co ſie zgadza ábo nie zgadza z nimi. RejPos [340]; BiałKat 155v marg; RejZwierc 21; WujJud 66v marg (3); RejPosWstaw [212]v; Ale też to widzę/ iż nie ták w to wiernym pátrzyć potrzebá/ co Bog może/ ábo cżego nie może CzechRozm 122 (3); ModrzBaz 20v (2); SkarŻyw 259 (3); GórnRozm K4; A gdy trwogá vſtánie/ opátrzyć kto ſie ſtáwił/ kto nieſtáwił GostGosp 144; WujNT 469 marg; SarnStat 401 (3); PowodPr 23; SkarKaz 310b (2).

Z b. (2): SeklKat N2v; Iáko kápłan ma rozeznáć gdźie trąd á gdzie nie trąd BibRadz Lev 13 arg.

Z 3. (2): A coż kiedy ia nie wiem áni rozumiem co ſą ſłowá iego á czo nie iego. RejPos 190; RejZwierc 225v.

θθ. Typ: A x, B nie x a. x A, nie x B [spójniki łączące oba człony: acz(kolwiek) ... wszakże (a. wszakoż) (4), jeśli ... – (4), acz ... ale (2), chociaby (a. choćby) ... – (2), gdy ... – (2), -li ... ‒ (2), acz ... przedsię jednak (1), chociaż ... jednak (1), chociażby ... tedy przedsię (1); a (80), ale (80), lecz (11), i (7), tylko (2), acz (1), ale wżdy (1), jako i (1), jako też i (1), wszakże (1), zaś (1); brak spójnika (53); zaimki łączące oba człony: co ... to (6), co ... ‒ (2), gdzie ... tam (2); człon z „nie” jest w pierwszym zdania, bez „nie” ‒ w drugim (15)] (221+2+35) (258): BierEz O2v (2); OpecŻyw 83; PatKaz III 141v; a wſſakoż on bracyą poznał ale go oni nye poznali HistJóz C2; FalZioł I 74c (2); BielŻyw 76; LibLeg 11/46; RejPs 116; LudWieś A2v; LibMal 1546/117 (2); Kſtałt ſlowá Bożego przynoſſą Luteranowye/ ſlowá Bożego nyeprzynoſſą KromRozm I G2v; MurzHist I3v (2); MurzNT Matth 7/3 (2); MurzOrt B3; KromRozm III K5v; ZapWar 1553 nr 2685 (2); GliczKsiąż P4v; Láćinnicy vſtali/ tylko grekowie y Rus nieuſtali. KrowObr 235 marg (4); A ieſli chybi głowy/ nie chybi mu ſzyie. RejWiz 107; Leop Gen 15/10 (3); OrzList b4v; Bo Krol dáć páńſtwa może/ lecż cnoty nie może RejFig Cc3; RejZwierz 4v (2); BibRadz Deut 23/20 (11); Poſtęṕ wyſzey możeſzli/ ia niemogę OrzRozm D4; Od tego cżáſu mowił/ á przed tym nie mowił. BielKron 112 (7); Abowiem ći z ſwey Sofiſtyki acż máią Bogá Iſtność/ wſzákoż Bogá prawdźiwego nie máią. GrzegRóżn K2 (5); OrzQuin I2 (9); SarnUzn G8; á ták z żył y z mięſá może kreẃ wyniść/ ále wnie niemoże. SienLek 89v; SienLekAndr a2v; RejAp 141v (3); GórnDworz G2 (4); GrzepGeom Q2v; RejPos [219]v; BiałKat 16; BielSat C2; GrzegŚm 53; BielSpr 35v (2); WujJud 55v marg (6); Strum N2v (3); CzechRozm 82 (2); ModrzBaz 64v; SkarJedn 42 (9); KochOdpr D2; A niewiaſtá odpowie: wołnoć [!] nam z innjch pożywáć: ále z tego niewolno. SkarŻyw 261 (11); BielRozm 17; GostGosp 84 (3); OrzJan 105; LatHar 105 (3); ktory będąc w kośćiele wiárę ma/ lecz miłośći nie ma. WujNT 92 (10); JanNKar Ev; SarnStat 285 (6); Iákoby tám twarz święta iego byłá/ oczy/ vſzy/ ręce/ á indźiey nie byłá. SkarKaz 39a (13); CiekPotr 35 (3).

Z b. (2): ktorzy [sykofantowie świata tego] powiedáią gdzie zle tu dobrze/ á gdzie grzech tám nie grzech RejAp 191; ModrzBaz 129.

Z 3. (29): OpecŻyw 70; MurzNT Matth 26/11 (2); KrowObr 10; Leop Mar 14/7; Wſzythko mi wolno/ ále nie wſzytko pożytecżno BibRadz 1.Cor 10/23 (2); BudNT przedm b2v (3); CzechRozm 126v (3); CzechEp 194; LatHar 689 (2); Abowiem záwſze vbogie maćie z ſobą/ ále mnie nie záwſze maćie. WujNT Matth 26/11 (12); SkarKaz 120a.

W zdaniach względnych, np. A, które x, (a) B, które nie x (22+2): March1 A4v; BielŻyw 41; HistAl L2 (2); Poſthępek ſtrony/ ktora ná dálſzym Dniu z áppellácyey ſthánie/ przećiw tey ktora nieſtánie. GroicPorz bb4v marg (2); BibRadz Sap 11/12 (2); Wizytki rzecży ſwoy cżás máią zámierzony pod ſłońcem/ ieſt cżás co chceſz y nie chceſz. BielKron 79v (2); GórnDworz Kv; RejPos A6v; RejZwierc 191; CzechRozm 30v; SkarJedn 285; ReszPrz 95; ActReg 136; GostGosp 32; LatHar 193; SkarKaz 607b; Ktory przepił co było, y to co nie było. CiekPotr 25 (2).

Z 3. (2): Inny Chryſtus Zwingliáńſki/ ktory to mowi: A inny Sáſki/ który nie to. Inny Nowokrzcżeńſki/ ktory mowi ták/ inny Aryáńſki ktory mowi nie ták. SkarJedn 20.

Podtyp: część (a. raz itp.) x, część (a. drugi raz itp.) nie x [w obu członach: jeden ... drugi (4), część (2), indzie (2), niektory (2), ... ten (2), to (2), czasem (1), raz ... drugi raz (1)] (22+4): powyádáyąc to yeſt in canone to nye yeſt KromRozm I D3v; [możesz obaczyć] iż ten dar niekthorym ludziam tylko Pan Bog dáie/ á niektorym niedáie. KrowObr 148v; BibRadz 1.Ioann 5/12; iedni chćieli Káźimirzá ſyná Mieſzkowego/ drudzy niechćieli BielKron 346v (2); A kto może tego ich Bogá odmiennego (kthory cżáſem ieſth cżáſem nie ieſt) ogarnąć? GrzegRóżn H3v; OrzQuin B3; A powieda iż tá Beſtia byłá y potym nie byłá y záſię z nowu náſtáłá. RejAp BB3v; BielSpr 59v; Cżęſć ſtárego zakonu vſtáłá/ á cżęść nie vſtáłá. WujJud 78 marg; iáko że indźie ſrodze [errata zmienia: ſrzodę] poſzcżą/ á indźie niepoſzcżą. WujJud 140v; ModrzBaz 89v (3); GórnRozm Ev; ácz to Graeckie księgi częśćią do nas doſzły/ á częśćią nie doſzły. WujNT przedm 12 (2); iż ſię raz gniewa ná ludźie/ drugi raz ſię nie gniewa SkarKaz 485a.

Z 3. (2): RejZwierc 66v; Iedno ſię ſkromnie znośi/ lecż drugie nie záwżdy GrabowSet B4v.

~ W ekspresywnych streszczeniach sprzecznych opinii na ten sam temat (4+2): ieden zdawam in contumacia, drugi in lucro, in cauſione, zdawam/ niezdawam GroicPorz i4 (3); Krolem ſię też dźielić/ á mowić: ia z nim trzymam/ á ia nie trzymam. SkarKazSej 675b.

Z 3. (2): nyemáſz tákyego ktoryby nye wołał náſz nye náſz GliczKsiąż H7v (2). ~

Podtyp: wszystko inne x, A nie x [w pierwszym członie: niebo i ziemia (11), wszyścy (inne rzeczy wszytki) (7)] (18): OpecŻyw 97v; SeklWyzn Cv; MurzNT Mar 13/31; KromRozm III B8v; Leop Matth 26/33; BibRadz Luc 21/33; boć ia thobie inne rzecży wſzytki mogę dáć/ áleć ſzcżeśćia dać niemogę BielKron 258; RejAp 172v; RejPos 5 (2); CzechEp 113; ReszPrz 5 (2); LatHar 279 (2); Niebo y źiemiá przeminą/ ále ſłowá moie nie przeminą. WujNT Matth 24/35; Choćby ſię wſzyścy zgorſzyli z ćiebie/ ia nigdy ſię nie zgorſzę. WujNT Matth 26/33 (3).

ιι. Typ: jeśli x, to ..., jeśli nie x, to ... [wykładnik okresu warunkowego w obu członach: jeśli (9), -li (2), zaimek względny nieokreślony (25); spójniki łączące oba człony: a (24), ale (2); brak spójnika (10)] (34+2) (36): OpecŻyw 98; MetrKor 40/824 (2); HistJóz D3v; FalZioł V 111; BielŻyw 134; MurzHist F3v; MurzNT Mar 4/25; KromRozm II x4v; Diar 80; kto vwierzy będzie zbáwion: kto nieuwierzy będzie potępion. KrowObr 45v (5); Leop Matth 13/13 (3); BibRadz Matth 25/29 (5); BielKron 58v (2); GórnDworz Mm3; Oto maćie chlew chcećieli leżćie w nim/ niechcećieli idźćież precż HistRzym 29; ieſli ſkacże zły znák: á ieſli nie ſkacże thedy dobry. BielSpr 68; WujJud 143v (2); GórnRozm H4v; JanNKar Ev; SkarKaz 80b marg; SkarKazSej 670b.

Z 3. (2): Ieſli ćię zá twoią przycżyną łgarzem álbo nieprawdźiwym názową/ śiebie w tem winuy: ieſli nie zá twą przycżyną/ wywodź ſię/ álbo świadkámi/ álbo iákim inſzym ſpoſobem. ModrzBaz 61 (2).

κκ. Typ: [wszystko jedno], czy x, czy nie x [w tym w pierwszym członie: tak(że) (3), nic nie waży (2), zarowno (1)] [spójniki łączące oba człony: tak ... jako (też (i)) (5), bądź ... bądź (4), chocia itp. ... chocia itp. (też) (4), -li ... -li (3), acz ... acz albo ... albo (1), chocia ... albo (1), choć ... i (1), lub ... lub (1), lub ... abo (1); a(l)bo (też) (24), jako (też a. i) (4), a (1), albo choć i (1), i (1); brak spójnika (6)] (37+7+44) (88): HistAl K5v; co byſmy [...] mieli [...] czynic coby on [Chrystus] roſkázáł/ lub by śię nám zdało lub niezdało to nás wielé gardźi tem doctorem MurzNT 51; KromRozm II b; KromRozm III I6v; GroicPorz gg3v; KrowObr 227v; Mącz 283b; Nędzneſz to ſkárby co nas máią w tey niewoli/ Mieć ie ſtrách á niemieć też ſerce przez nich boli. HistLan E3v; Strum Nv; Ieſli dobre vczynki nie vſpráwiedliwiáią, tedy to nic nieważy cżynić ábo nie cżynić. CzechRozm 215 marg; żeby nam to zárowno miało być/ cżynić/ iáko y nie cżynić/ to co ieſt dobrego. CzechRozm 215 (6); ModrzBaz 69; CzechEp 12 (2); GórnRozm A4v (3); Płácz/ álbo nie płácz/ z drógi ſwéy nie zydźie Bozkié przeyźrzenié KochFrag 18; OrzJan 68; SarnStat 52 (12); Chceſz/ niechceſz/ przećięś ty móy GosłCast 60; SzarzRyt C3.

Z b. (7): KrowObr C3v; [Tatarowie są wytrwali] iż gory nie gory/ wody niewody doły niedoły ſzyku niezmylą w ćiągnieniu BielKron 439v; BudBib c3v; Pan nie pan nie przebarſzcżay Sutkowſki nie pieśći PaprPan Bb2v; GostGosp 142.

Z 3. (14): MurzNT 3v; GórnDworz Gg5v (2); CzechRozm 85; Choćiażby on to cżynił vmyślnie chcąc y wiedząc: choćiaż też nie z vmyſłu/ niechcąc áni ſię cżuiąc: ále ták/ iáko y inſzych wiele cżyni/ będąc ſtárſzych ſwych błędem záráżony y omamiony. CzechEp 103; NiemObr 14; ReszPrz 105; przepowieday ſłowo. nálegay w czás/ nie w czás: karz/ fukay/ nápominay z wſzeláką ćierpliwośćią y náuką. WujNT 2.Tim 4/2; SarnStat 52 (6).

β. „Nie” w pierwszym członie [możliwe przekształcenie członu niezaprzeczonego w wyraz określający ogólnie twierdzenie (np. „tak”, „owszem”)] (83):
αα. Typ: [ja twierdzę, że] nie x, a A twierdzi, że x (zaprzecza czyjemuś domniemaniu lub twierdzeniu wyrażonemu w następującym kontekście = to nieprawda, tak nie jest) (2+1+2) (5): GrzegRóżn 12; Prżeto owo káżdy człowiek choćia nie ieſt/ powieda o ſobie/ że ieſt dobry cnotliwy GórnRozm N2v.

Z b. (1): Iákoby to nie crimen, zábić człowieká/ crimen ieſt/ y wielkie crimen. GórnRozm H4.

Z 3. (2): Bo y nie to drewno/ choćiaż mówią iż to: y nie ná tym zbáwićieł wiśiał/ choćiaż mowią iż ná tym CzechEp 81.

ββ. Typ: nie x, a jeżeli x, to ... (1): pewieném tego, że ſie nic nie pochybiło, o cobych et publicam diſputationem ſuſtinere nie ſrómał ſie. Ieſli táż gdźie nieco ſie pochybiło, wſzák to może ieſcze popráwić SarnStat 314.
γγ. Typ: co nie x, co x? (1): ábyśćie ie przeyrzeli/ á obacżyli coby ſie w nich komu niepodobáło/ álbo podobáło BielKron 218v.
δδ. Typ: A nie x, B x [spójniki łączące oba człony: acz ... ale (1), acz ... jednak (1), acz ... wżdam jednak (1), chociaż ... leć (1), i ... i (1), jesli ... ale wżdy (1), jesli ... ‒ (1); ale (42), a (18), lecz (4), acz (1), a jednak (1), aliż (I), a wszakoż (1), i (1), jednak (1), zasię (1); brak spójnika (8); zaimki łączące oba człony: co ... to (1), co ... ‒ (1); człon z „nie” jest w pierwszym zdaniu, bez „nie” ‒ w drugim (1)] (77+9) (86): OpecŻyw 36v (3); PatKaz II 65; FalZioł III 19b (2); BielŻyw 57 (3); WróbŻołt R3; SeklWyzn e4v; MurzNT Ioann 17/11; KromRozm III B7v (2); Diar 77; KrowObr 11 (4); RejWiz 115v; iuſz nieprzywiodę thych złych rzecży nań zá żywota iego: Ale zá dni ſyná iego/ przywiodę te złe rzecży ná rod iego. Leop 3.Reg 21/29 (5); OrzList i3; LEpiey ieſt płodu niemieć a cnotę mieć BibRadz Sap 4/1 (3); OrzRozm B2; BielKron 71 (5); GrzegRóżn N2v; opici homines, Ludzie którzy po Grecku nie vmieyą/ ácz dobrze po Láćinie vmieyą. Mącz 265b; OrzQuin Q4; á co oná nie płákáłá/ to oni zá nię płákáli. GórnDworz Y4v; RejPos 41v (2); Sámi z śiebie Zakonowi Bożemn [!] doſyć vcżynić niemożemy/ ále z łáſką Bożą możemy. WujJud 80v (2); BudBib Num 10/30 (3); MycPrz II C; Bo rádziſmy gdy my niemożemy/ á wy możećie. BudNT 2.Cor 13/9; CzechRozm 73; KochOdpr D3; Od bićia y przenáſládowánia nie vćiekł. á od przyiáżni ich vćiekał. SkarŻyw 238 (4); NiemObr 138; KochDz 108; WujNT 64 (5); SarnStat 336; ZapMaz II G 97/89v; SkarKaz 315b (4); ieſli ty nie wierzyſz, Ia wierzę. CiekPotr 45; CzahTr K.

Z 3. (8): wcżoráyſzego dniá nie doſyć miáł we wſzytkim ſwiecie/ á dzis we cżterzech łokciách płothná ma doſyć. HistAl N5v; Wielogroch/ v nas taka yarziná nie owſzeki yeſt poſpolita/ we Fráciey [!] y we Włoſzech poſpolita Mącz 112d; GrzepGeom O4; KuczbKat 115; GórnRozm E3v (2); SarnStat 1002; SkarKaz 608b.

W zdaniach względnych, np. A, które nie x, B, które x (5): KromRozm III A2v; Wzowę nie lud moy ludem moim: á nie vmiłowány/ vmiłowánym/ y then kthory nie otrzymał miłoſierdzia/ tym ktory otrzymał miłoſierdzie. Leop Rom 9/25; SarnUzn F5v; Co oćiec nie ſkarał/ Bog ſkarał. SkarKaz 2b marg; CiekPotr 15.

Podtyp: część nie x, część x [w obu członach: z jednej strony ... z drugiej strony, on ... ten] (2+1): iż z iedney ſtrony ábo przycżyny/ to być nie może: á z drugiey ſtrony y przycżyny/ ták ieſt iáko mowiſz. CzechRozm 261v; ModrzBaz 100v. Z 3. (1): Kiedy ſię im podoba, to nie wedle práwá Stároſtá Woiewodá: kiedy záś podoba, To wedle práwá CiekPotr 79.

Podtyp: [wszystko jedno], czy nie x, czy x (1): CIężko kto niemiłuie/ ćiężko kto miłuie KochFr 18.

εε. Typ: jeśli A nie x, to i B nie x [wykładnik okresu warunkowego w obu członach: jesli ... tedy też i, co ... to i] (2): Ieſli Niedźielá nie ma nic dobrego/ tedy theż y inſze Swiętá niemáią. WujJud 189; ModrzBaz 101.
[Podobne konstrukcje cf C., 3. »nie tak« [w funkcji równoważnika zdania]].
f. Z okolicznikiem przyczyny pełniącym tu funkcję okolicznika przyzwolenia (55+5+9) (69): OpecŻyw 52; MiechGlab 51; HistAl A (3); A nye odryway ſye od yednoſći koſćyołá ſwyętego/ dla tego coć ſye nyepodoba. KromRozm I O2v; MurzHist A2v (2); MurzNT 81; KromRozm III D4 (2); LubPs cc marg; A tego nie chcę opuſćić/ dla przyiáźni/ mierżiączki/ boiáźni/ dárow/ álbo inney rzeczy. GroicPorz c (6); iż Papieżowie ták tzynili/ y dziś ieſztze tzynią/ nie dobrze tzynią. A wſzakoſz dla tego/ niemamy Papieżow odſtępowáć. KrowObr 40 (2); Abowiem z przyrodzenia tho ma ſerce człowiecze zátwárdzonym być ku náuce zbawienney iáko gliná od slońcá/ á wſzákże ći ktorzy vczą nie máią dla they przyczyny vſtáwáć BibRadz I 356b marg; y przez nápominánie niechciał przyiecháć na Biſkupſtwo. BielKron 172v (2); OrzQuin G3v; SarnUzn E6; HistRzym 5v; GrzegŚm 51; WujJud 31 (6); WujJudConf 129 (2); RejPosRozpr b4; CzechRozm 45 (7); KarnNap D2v; Niegodźi ſię tobie chorować przeto/ że choruie przećiwnik twoy: áni ſzáleć/ iż on ſzáleie. ModrzBaz 68 (2); CzechEp 413; WerKaz 290; bo nie będą prże to nie walecznemi ludźie ći/ iż ie mur/ ábo parkan otoczy GórnRozm M2; A iáko dla złośći potomkow Dawidowych nie odmienił Pan Bog obietnice Dawidowi vczynioney: ták/ y dáleko więcey/ dla złośći wiela ludzi w kośćiele ſwym/ nie odmieni Pan Chriſtus obietnice oney WujNT 3 (6).

Z 2.a.α. (5): OpecŻyw 52; CzechRozm 184v; NiemObr 99; NiemObr R3; Lecz iáko żoná ktora ma mężá ábo ſchorzáłego/ ábo ná woynie/ ábo w więzieniu/ ábo w dálekich ſtronách będącego/ nie może prze to iść zá drugiego mężá/ iż pokuſy ćierpi: ále powinna ieſt modlitew/ poſtow y ćiáłá vtrapienia przećiw pokuſom vżywáć WujNT 595.

Z 3. [zawsze z »nie już«] (9): GórnDworz X6; GrzegŚm 51; WujJud 55v (2); nie iuż dla tego/ że nieprzyiaćielowi wiárá ma być trzymána/ trzebá wſzelákie fortele gánić. ModrzBaz 115v (3); CzechEp 167; OrzJan 25.

W charakterystycznych konstrukcjach: nie ... dla kogo, dla czego (53) – „dla tego” (31) –, prze co (14) ‒ „prze to” (12) ‒, „tym” (2).

g. W kontekstach z niektórymi wyrazami zdanie jest równoznaczne ze zdaniem twierdzącym, w którym dany wyraz miałby postać antonimiczną (najczęściej zaprzeczoną przedrostkiem nie-), przy czym zaimek przeczący przybrałby postać upowszechniającego (9372):
α. Z przymiotnikiem i przysłówkiem i imiesłowem; typ: A nie jest (a. nie postępuje) x = A jest (a. postępuje) nie x (6593+7) (6600): ZapWar 1507 nr 1980 (7); ListRzeź w. 7 (3); BierRaj 23 (2); MetrKor 34/135v (17); March1 A3v (5); March1Wiet Av; A plew nie mam do ſytośći. BierEz L2v; Niemać też [ogon] zbytniey długośći BierEz R2v (58); Za dwie ſcie pieniédzy chleba nie będzie ijm doſytz/ aby każdy malucżko nietzo wziął. OpecŻyw 52; bo nie ieſt ſluga więtſſy pana ſwego/ ani zwolenik nieieſt więtſſy nad tego który go poſlál. OpecŻyw 92v (77); OpecŻywPrzedm C3v (2); ForCnR A2 (3); PatKaz I 1 (14); PatKaz II 27 (8); PatKaz III 92v (24); Murm 45 (2); HistJóz D4 (2); KlerPow 3 (2); TarDuch A2v (4); abowiem ludzie maiączy taką niemocz, mowią wiele: zagęſzcżaiącz rzecżami, tak iż żadney rzecży ku kończu nie powiedaią FalZioł V 76v (99); FalZiołUng V 119 (2); BielŻyw 2 (48); BielŻywGlab nlb 10 (3); GlabGad A2v (31); March2 D2; Nieieſt też prawda co powiada Blondus hiſtorik MiechGlab 50 (10); BierRozm 5 (6); LibLeg 6/78v (51); March3 V v (6); WróbŻołt B2 (26); RejŁas w. 64 (2); RejPs 22 (54); ComCrac 12 (9); LibMal 1543/67v (8); RejRozpr A4v (7); ConPiotr 32; LudWieś A3; SeklWyzn Av (7); RejJóz C (24); kto nieſſądzy niebędzie ſądzon SeklKat M3v (46); RejRozm 393 (2); RejKup b5 (40); HistAl A2 (29); HistAlHUng A2; A przykazánya yego nye ſą ćyęſzkye KromRozm I F4v (19); MurzHist B3 (32); To słowo/ Rabboni od Rabbi nie ieſt rożné ilé śię znaczęniá dotyczę MurzNT 151 marg (47); MurzOrt B2v; KromRozm II av (31); KromRozm III A2v (35); Diar 21 (49); DiarDop 111 (8); MrowPieś A4v (2); BielKom A4 (14); GliczKsiąż C4v (34); LubPs A2 (69); GroicPorz b2v (83); GroicPorzRej C4; SeklPieś 19v (5); KrowObr A (99); nie zdáło mu ſie ieſzcże doſyć ná thym RejWiz A5v; A kto gdzye źle nie dáwa ten dobrze ſzáfuie RejWiz 32; Bo Pan Bog poniewolney żadney ſłużby nie chce RejWiz 39 (64); Nie będą poproznicy robić/ áni będą rodzić w záburzeniu Leop Is 65/23 (162); OrzList a4v (7); UstPraw A (35); KochZuz A3 (5); LeszczRzecz A4 (3); RejFig Ddv (5); Per nefás ſie w tytuły/ nigdy nie ćiſnęli RejZwierz 60v (24); A wſzákoż y ſam nie ieſt prożen od nieſzczęśćia tego. BibRadz I 5d marg; A iżbych zacnośćią obiáwienia nie był nad miárę wywyżſzon BibRadz 2.Cor 12/7 (241); Goski A11 (3); á iáko ſpráwiedliwość nie ieſt pierwſza nád prawdę/ ták niechay theż Wiárá poślednieyſza nád ſpráwiedliwość niebędźie OrzRozm E3v (35); Nie był bárzo zły áni dobry BielKron 140; rzekł Luter/ Kſięgi ktore ſą odemnie ſpiſáne/ nie ſą iednákiey rzecży BielKron 196v (245); GrzegRóżn A2 (30); KochSat A2v (3); KochZg A4; nieieſtem wzbraniáiący KwiatKsiąż A3v (34); Nondum sum confirmata valetudine, Yeſzczem práwie nie ozdrowiáł/ Medłem yeſzcze. Mącz 128c; Refragatur illi ingenium/ Niema po temu rozumu/ Nie yeſt mu ná rękę. Mącz 135c; Non est me clam, Wiem dobrze/ nie yeſt mi táyemno. Mącz 249d (161); MączKoch; ábym ćię długo ſłowy niebáwił OrzQuin Fv (32); Prot A3 (17); ProtStoj E2; SarnUzn B6 (22); SienLek a3v (57); SienLekAndr a2v; LeovPrzep a3 (7); RejAp AA8 (99); bo godność dworzáninowá nie będzye żadna dobra/ ieſli ná cżás y dobrym kſtałtem vżyta nie będzie GórnDworz H4v; áby oſtátnim ná plác nie przyieżdzał GórnDworz I7 (148); GrzepGeom Ev (4); Niebył też bogáty/ bo ſam niemiał cżymby ſie odkupił. HistRzym 5v; Nie był też mocny/ bo iego moc vmnieyſzona w przekowách HistRzym 5v; od żadnego nie był poznány HistRzym 64 (37); Y ty Bethleem miáſto żydowſkye nie yeſteś naymnieyſze myedzy Kſiążęty żydowſkyemi RejPos 35; Iż áni ſmierć/ áni żaden ſtrách thobie ſtráſzen nie będzie/ gdy oglądáią á poznáią ocżj twoie zbáwiciela ſwego RejPos 58 (363); RejPosWiecz2 91 (3); RejPosWiecz3 96 (3); A przeto kto widźi Syná/ ten widźi y Oycá: ieſt inſzy od inſzégo: bo Oćiec y Syn: ále nie ieſt ieden od drugiégo/ przyrodzeniem Boſtwá rózni. BiałKat b2v (43); Niedawayćie theż tanie Axámitu BielSat B3 (14); GrzegŚm A3 (11); Widząc że go iuż dzieći ná wſzem opuśćiły/ Iákoby iego nigdy właſnemi nie były. HistLan B4 (8); KuczbKat 1 (51); iedno iż [małe dziecię] nie ma inſtrumenthow ieſzcże zroſłych/ przez ktoreby on rozum iey [duszy] y oná nieſmiertelność okazáć ſie miáłá. RejZwierc 1v; A przedſię mu to nigdy ná dobre nie wynidzie RejZwierc 50v (156); Ieſzcżećby nie było pozno zábieżeć temu złemu wiátru BielSpr 57v (22); KochMon 25; WujJud A2v (83); WujJudConf 14v (20); RejPosRozpr b3v (14); RejPosWstaw [212] (24); Nie będą tego piec vkwáſiwſzy BudBib Lev 6/17 (102); BudBibKaw A2v; HistHel D2 (2); Nie będźie táki Polak do walki. MycPrz I C (9); Strum A3v (23); WierKróc Av (6); BiałKaz B3v (17); BudNT przedm a3v (47); StryjWjaz C; CzechRozm A5v (184); PaprPan A3 (30); KarnNap ktv (6); A żaden od przygod ná ludźi przychodzących nieieſt wolen. ModrzBaz [38]v (197); ModrzBazBud ¶5 (3); SkarJedn 2 (59); KochDryas A2v; KochOdpr A2 (8); wſzákóż ábymći krótko przypomniał/ nie będźie nic zdrógi. Oczko 33v (29); Calag 365a; KochPs 10 (40); iam ośieroćiáłą nie ieſt SkarŻyw 198 (151); KochTr 24; MWilkHist B3v (2); StryjKron A (16); ZapKościer 1582/33 (4); CzechEp *4 (167); CzechEpPOrz *3 (3); ponieważ duch Boży ſobie przećiwny nie ieſt. NiemObr 76 (54); KochFr 16 (18); KlonŻal C (4); KochBr 152 (3); KochDz 104 (4); nie wychodź z gołémi rękoma. KochEpitCat 110; KochMuza 25; KochPhaen 5 (2); KochSz A3v (2); KochMRot A2v (3); ReszPrz 7 (16); ReszHoz 121 (3); ReszList 150 (3); iż kto dźiś do vmoru nie vcżeſtuie gośćiá/ [...] nikcżemny ieſt miedzy ludźmi WerGośc 211 (15); WerKaz 267 (11); WisznTr 13 (5); BielSen 14; BielSjem 5 (6); KochPam 82 (3); KochPieś 2 (12); KochSob 62 (4); KochTarn 77 (2); PudłFr 15 (9); ArtKanc A5 (35); By was nieprzyiaćiele ſpiących nie záſtáli BielRozm 10 (10); GórnRozm A3 (40); KmitaPsal A3v; KochProp 7; KochWr 19 (7); PaprUp A2 (23); ZawJeft 9 (12); ActReg 3v (63); Abfore ‒ Przitomnim niebić, Indzei beić. Calep 4b; Nequid nimis ‒ Pod miarą, niech nie ledżie [lege: będzie] nazbit. Calep [696]a (6); GostGosp 2 (16); GostGospPon 169; GostGospSieb +2v (3); GrochKal 17; Phil B3 (44); Ieſli vmárłych nie ieſt wiekuiſté ſpánié/ Miłość śmierćią nie zgáſłá GórnTroas 54 (16); KochCn B3v (2); KochCz A4 (3); KochCzJan A2v; KochPij Cv; GrabowSet B (25); KochAp 10; KochFrag 15 (12); OrzJan 19 (15); WyprPl A3v (2); LatHar +3v (67); KołakCath B4v (2); KołakSzczęśl Bv (3); RybGęśli Bv (7); WujNT przedm 4 (467); WysKaz 12 (17); Sczęśliwi iednák poſthumi ięzyká Láćińſkiégo, że wżdy nie záginął wſzyſtek. JanNKar C2; To ypſylon/ iáko pochodźi od /v/ Greckiégo/ tákby téż kłáść ſie nie miáło równo z literą /i JanNKar F4v (6); JanNKarGórn Hv; JanNKarKoch Ev; JanNKarOrz F3v; A gdźieby probationes et documenta contra reum, nie były certa, manifeſta, notoria et ſuficentia SarnStat 152 (566); SiebRozmyśl D (8); WitosłLut A2 (3); ZapMaz II G 97/90; GrabPospR K3v (5); KlonKr wstęp A3v; KmitaSpit B; PowodPr 5 (17); SkarKaz )(3v (86); VotSzl B3 (7); CiekPotr 7 (23); CzahTr C2 (8); GosłCast 4 (19); PaxLiz C2 (6); Dla tegoż Iákub ś. o mądrośći od Bogá dáney mowi: iż nie ieſt poſądzáiąca. SkarKazSej 662a (23); KlonFlis A2v (8); KlonWor 3 (14); vmyſłu ſwoiego/ Długo cieſzyć nie będzieſz bárzo okrutnego. PudłDydo [B5] (3); ZbylPrzyg A3 (6); SzarzRyt A2v (6).

Z 3. (7): BibRadz II 138b marg; CzechRozm 257v; ModrzBaz 8v; y do iednego celu niezmierzáiące. Phil B2 (2); LatHar ++8; Bráćia ſą/ iáko Pſalm mowi/ vnanimes in domo, nie máiący rozdźielnego dźiedźictwá SkarKazSej 673a.

β. Z wyrazami oceniającymi ogólnikowo wielkość lub wartość, tu w sensie pomniejszającym (490):

Z zaimkiem wskazującym przysłownym „tak”, „tyle” = mniej, za mało (343): Nigdy niechćiey ták dwornym być Iżby komu chćiał záſzkodzić BierEz Lv (11); OpecŻyw 137; ForCnR B; PatKaz III 88v (2); FalZioł I 81a (13); GlabGad B3 (14); MiechGlab *5; LibLeg 10/125v (3); March3 V8; RejŁas w. 18; SeklWyzn 3v; RejJóz C4v (2); RejKup e2v (5); MurzHist G3v (3); MurzNT 126 (2); KromRozm II n (2); Diar 61 (3); GliczKsiąż D4v (2); LubPs H4 (4); GroicPorz hh3v; KrowObr C2 (6); RejWiz 28 (3); Nie ieſtem táko wſzetecżny y tak tępego rozumv/ żebym miał obiecowáć iż te rżecży vmiem Leop *B4v (3); UstPraw E4; RejFig Cc7 (2); RejZwierz 75 (2); BibRadz I 3b marg (2); BielKron 28 (14); KochZg A3; Mącz 26a (15); OrzQuin M2 (2); Prot C4v; RejAp 25; GórnDworz B8 (21); GrzepGeom F4; RejPos 39 (16); RejPosWiecz2 95v; RejPosWiecz3 98; Drugi niema ták wiele ſwoiey máiętnośći/ Iáko wiele wyrządza dobrym ludźiom złośći. BielSat D; KuczbKat 215; RejZwierc 79 (2); BielSpr 7v; ale jednak i ci Nie byli, jako grecki zastęp tak obfici. KochMon 25; WujJud A3 (2); RejPosRozpr c3; Tak wiele było w Greciey [...] známienitych Mędrców [...]/ wſzákże żaden s tych wſzytkim żywotem ſwym nie przywiodł ták wiele ludzi k ſobie/ ile ich przywiedli Apoſtołowie RejPosWstaw [1432]; że z tak wiele śiły y w ięzykoch biegłości [...] we mnie nie było BudBib bv; Bo gdyby w Hywreyſki tekſt poglądali/ nigdyby tak ſzpetnie nieſzwankowali BudBib b2v (5); StryjWjaz A3v; MycPrz II B; Strum Dv (2); BiałKaz H3v; CzechRozm A2v (3); S ſynow Pryámuſowych żaden ták nie ſłynął/ Y ſam Hektor bo iednák od ludzkich rąk zginął. PaprPan A4 (15); ModrzBaz 6 (11); SkarJedn 80 (6); á iżby tylé ná nię [wieczerzą] nie pił/ coby ón zbytek głowy/ y ćiáłá/ nie obćiążył. Oczko 24v (5); KochPs 27 (7); SkarŻyw A2 (14); StryjKron A6; CzechEp 9 (6); NiemObr 113 (3); KochFr 42 (2); KochDz 109; KochPhaen 4; ReszPrz 53; ReszList 148 (3); A ty ták ſrogą nie bądź KochPieś 9 (2); PudłFr 5 (2); ArtKanc P18v; BielRozm 24; GórnRozm A2 (9); KochWr 25 (4); PaprUp D3 (2); ZawJeft 8; ActReg 49 (10); GostGosp 104; żadna moc y żadne doſtátki nie ſą thák trwáłe áby ią w cáłośći záchowáć miáły Phil B2; KochCn B4; KochPij C2; Powietrze/ nie ma tyle Ptaſzkow ná ſobie: y Neptun/ mniey kryie Ryb/ w ſtokách gdźie ſam żyie Niżlim ia/ zá mey chwile Ciebie obráził GrabowSet C4 (3); KochFrag 30 (2); OrzJan 77 (2); LatHar 58 (2); WujNT przedm 15 (6); JanNKar Bv; SarnStat 18 (10); SiebRozmyśl L3v (2); GrabPospR K3v (2); PowodPr 39; SkarKaz 312b (2); VotSzl E2v; CiekPotr 3; CzahTr 13; SkarKazSej 666a marg (2); KlonFlis D3v; KlonWor 22; A tak iáko ia tobie/ wiernąmći nie będzie. PudłDydo B (2).

Z zaimkiem wskazującym przymiotnym „taki”, „takowy” = mniejszy, za mały (53): BierEz Cv; bo ſtare nie ſą takiey moczy. FalZioł IV 20a (2); y chleb gdy vſchnie nie ma w ſobie takiey wilgoti iako ſwieży GlabGad G6v; BierRozm 7; LibLeg 10/148; RejKup f7; GliczKsiąż B4; LubPs A3 (3); KrowObr 177; BielKron 171 (3); Non adeo in humano ingenio sum Cherea, Nie yeſtem tákowym nieludskiem. Mącz 249d (2); RejAp 118v; GórnDworz X6 (2); HistRzym 70; RejPos 47v (3); HistLan A4v; RejZwierc 155v (2); BielSpr 10; RejPosRozpr c4; CzechRozm 82 (2); PaprPan E4v (6); SkarJedn 67; KochPs 25 (2); SkarŻyw 142; CzechEp 88; NiemObr 56; KochDz 106; BielSen 19; choć nie były tylkie iego y tak znaczne posługy, przeciwko niemu iako są przeciwko WKM. ActReg 96 (2); GórnTroas 71; GrabowSet K3; KochFrag 21; WujNT 848; SarnStat 201 (2).

Z zaimkiem wskazującym przymiotnym = gorszy (4): BielKron 165v (2); Poma degenerant succos oblita priores, Nie rodzą ſie tákie yábłká yáko pierwey. Mącz 143d; PaprPan Y2v.

Z wyrażeniem przyimkowym typu: z kogo, z co, za kogo, za co = mniej, za mało (49): BielŻyw nlb 3; RejJóz C8v (3); RejKup 18; BielKom G2; RejWiz 110v (2); áżckolwiek [!] był chytry Przemyſław y okrutny nád żeńſkim narodem/ wſzák przeto nie miał rozumu z Libuſę áni mocy/ bo oná y Przemyſlá ſwą rádą ſpráwowáłá. BielKron 319v; ácżem ie [łotrzyki] ſkarał/ ále nie ſtoi zá moie/ proſzę áby mi ći byli wydani/ ktorzy tám poućiekáli. BielKron 394v (5); Nequae poi consilii locum habeo, nequae auxilii copiam, Ani rádźić/ áni pomoc nie umiem/ Nie yeſt mię s to. Mącz 64c (2); nie mamći od żadnégo Duchownégo zá to/ coby w oko włożyć OrzQuin G3; SarnUzn B2; GórnDworz C4 (7); HistLan B3v; BudBib Eccli 19/25; Strum P4 (2); ModrzBaz 106; StryjKron 647 marg; CzechEp 365; KochFr 14; KlonŻal A3v (2); ZapKościer 1585/55v; Owoc/ iáko znam/ nie doyrzał do końcá/ Lecz téż podobno niémiał zpotrzeb ſłońcá. PudłFr 15 (2); nie mam ia ſto śiły/ żebym możnego poimáć mogł. GórnRozm I2v (3); PaprUp G4v; ActReg 83; SarnStat 1273; KmitaSpit B4.

Z liczebnikiem lub z rzeczownikiem i wyraźną elipsą liczebnika „jeden” = mniej niż (35): OpecŻyw 64v (2); LibMal 1551/164v; BielKom E3v; GliczKsiąż K3 (2); RejWiz 41; Leop Ez 16/51; UstPraw H3v; RejFig Bb2; ták iż kto ſie rozniemogł od godziny do godziny żyw niebył BielKron 206v (5); Non est trecentis minis cara, Nie yeſt droga zá trzy ſtá koron. Mącz 39d (2); Ale dźiećięćiu ktore nie ieſt przez rok ſtáre/ dáć mu mozgu liśiego SienLek 60; LeovPrzep F; że zbythnie drogo żołnierzowi zácenił konia/ powiedáiąc/ iż ſzkápá nierzkącz práwi zá ták wielkie pieniądze/ ále zá kopę nie ſtoi GórnDworz Q4; RejPos 84; CzechRozm 30v; PaprPan Dd2; SkarŻyw 159 (4); GórnRozm F4v; GórnTroas 24; KochFrag 52; Piąćidźieśiąt lat ieſzcze nie maſz; á Abrábámáś widział. WujNT Ioann 8/57 (2); SarnStat 869; GrabPospR K4v; ZbylPrzyg B3.

Z wyrażeniem porównawczym bez wyrazu nawiązującego porównanie = mniej niż (9): Prot Bv; BudBib 1.Par 4/27; On mąż tákże z Grecyey Kleontius zacny/ Nie był iák ten Piotr Derſniak s twoim męſtwem znácżny. PaprPan Nv (2); Nie ma/ gdy nayślicżnieyſzy Rok/ wſzech pełen rádośći/ Liśćia/ lás naygęśćieyſzy Ni kwiatow łąká/ ni źioł w ich hoynośći/ Iák ia ſmutkow/ żáłośći/ Mam w nędznym ſercu/ z okrutney chytrośći. GrabowSet H4v; WysKaz 13.

γ. Z zaimkiem upowszechniającym (93): A zaż nie wiesz, iż w sytości Bywa dosyć mierzioności A i rozkosz ustawiczna Nie może być zawżdy wdzięczna. BierRozm 7; RejKup q8v; KromRozm I B; MurzNT 166 marg; KromRozm II b; KromRozm III E4; Diar 62 (2); GliczKsiąż G4v (2); GroicPorz k4; Przy cżymći ſie ſnádnie zda/ przy tym możeſz zoſtáć/ Gdy ſnadź nie może wſzytkim żądny rozum ſproſtáć. RejWiz [A9] (3); Leop Is 65/8 (3); UstPraw Fv; RejFig Dd2v; RejZwierz A4; Y tákże wam Bog rzekł/ Nie będziećie ieść z káżdego drzewá ſádu tego? BibRadz Gen 3/1 (2); Ceſarz im [Saskom] odpowiedział táką dał powiádáiąc tę przycżynę/ yż on nie iednemu kroleſthwu roſkázuie/ nie może záwżdy w Niemcech być oſsobą BielKron 209v (5); AEdes nostrae vix capient tantam multitudinem hospitum, Niewmieſzczą ſie wſzyſcy goście w naſz dóm. Mącz 34c (5); Nędzny ſtan niewolniczy/ nędzny ſtan ſwobodny/ Rády trzebá/ do ktorey nie ieſt káżdy godny. Prot B3v; SarnUzn C; RejAp 35; iż nie ieſt záwdy dobre przez ſię ſámo GórnDworz G3v (4); GrzepGeom O2; BiałKat c3v (2); BielSat E; KuczbKat 185; Boć hoynoſcią álbo dobrodzieyſtwy nie możeć być żadnym obycżáiem wſzem dobrym. RejZwierc 45 (2); BielSpr 27; WujJud 43 (4); WujJudConf 254v; MycPrz I C; CzechRozm 79v (3); ModrzBaz 1 (3); SkarJedn 15 (2); SkarŻyw 16 (4); A nie báwiąc ſię wſzytkimi/ niektore tylko z nich wezmę/ iákom y na pocżątku vcżynił. CzechEp 296 (7); CzechEpPOrz *4; NiemObr 24; BielRozm 33; GórnRozm I4v; OrzJan 122; WujNT 180 (7); JanNKar D2; SarnStat 151 (3); Aleć y tá rzecz nie dárzy ſię záwzdy. KlonKr E4v; SkarKaz 241b; VotSzl C4v; SkarKazSej 693b (2).
δ. Z wyrażeniami porównawczymi bez wyrazu nawiązującego porównanie = inaczej a. inny niż (58): Nie bądzcie iako koń y muł w kthorich rozumu niemaſz. WróbŻołt 31/9; RejRozpr A2v; MurzHist Q3v; MurzNT Luc 18/11; Bo gdy piſzeſz/ nogi/ niewymáwiáſz gi iako j MurzOrt Bv; KromRozm II a4v; RejWiz A8 (2); BibRadz Ez 15 arg (5); Prot Cv; RejPos 199v; RejZwierc 7 (12); WujJud 107 (2); BudBib 3.Reg 14/8 (2); BiałKaz Bv (2); CzechRozm 70 (2); SkarJedn 332 (2); SkarŻyw 69 (2); CzechEp 204; ArtKanc L10v; GórnRozm A3 (2); LatHar 161 (2); WujNT Matth 6/5 (5); SkarKaz 119b (4); GosłCast 28; SkarKazSej 676a (2); KlonFlis Ev.
ε. Z zaimkami dzierżawczymi = cudzy, obcy, inny; często wyraża tylko brak związku przyczynowego treści konstrukcji z osobą, do której się odnosi, np. to nie jest moja rzecz = ja się tym nie zajmuję, mnie to nie dotyczy (52): MetrKor 34/134v; BielŻyw 130; WróbŻołtGlab A5; RejKup Yv (3); LubPs ee; gdy by káżdemu wolno było przywłáſzczáć ſobie co nie ieſt iego. GroicPorz kk2v (2); KrowObr 48 (2); Leop Deut 17/15; BibRadz Gen 20/12 (2); BielKron 303v, Meum non est in hac re quam non itelligo quicquam pronunciare, Nie yeſt moyá rzecz wmiętáć ſie w tę rzecz którey nie rozumiem Mącz 254b; GórnDworz N5; RejPos 10 marg (10); RejPosWiecz2 94; BiałKat 16; RejZwierc 100 (2); WujJudConf 114v; CzechRozm 18v (3); ModrzBaz 73v (2); SkarJedn 36; Nie władnę dáley ſobą/ nie ieſtem ſwoiá. KochOdpr Dv; CzechEp 226 marg (3); NiemObr 124; KochPieś 14; PaprUp F2; ZawJeft 39; WujNT 93 (5); PowodPr 61.

W charakterystycznych konstrukcjach: nie jest [czyja] rzecz (5), nie jest głowy [czyjej] (2), nie jest [czyje] (1), nie jest rzecz [czyjej] możności (1), nie jest rzecz [czyich] sił (1); na [czyje] nie stanie (2), nie przyjdzie na [czyj] wyrok (1), nie iść z [czyjej] przyczyny (1); mocą [czyją] ... nie (3).

W charakterystycznych połączeniach: nie ... ich, jego (4), moj (10), nasz (4), swoj (6), twoj (4), wasz.

ζ. Z wyrażeniami oznaczającymi jedyność lub wyłączność = i ktoś a. coś jeszcze, z kimś a. czymś, z udziałem, z pomocą, z dodatkiem kogoś a. czegoś (60): BierEz P4; PatKaz III 96; FalZioł III 29d; GlabGad L7v (2); WróbŻołt S6v; abyście [...] ſtego śię ſamego chrześciany być nierozumieli/ że co z Euangeljiéi rozumiécie MurzHist R4v; Iż doſkonáły yeſt zakon krzeſciyáńſki/ á yednák ſye w ſamego Kryſtuſá náuce nye zámyka KromRozm II f2; LubPs aa5v; KrowObr Bv; Mącz 430b; Oboieć tu zeznawa ták o Synie iáko o Oycu/ że nie ieſth Solus SarnUzn F3 (2); RejAp 86 (2); GórnDworz R6v (2); RejPos 3 (8); BiałKat 126; GrzegŚm 51; KuczbKat 415; Dobry nie może być tylko ſam ſobie/ Bo ſie przygodzi drugiemu y tobie. RejZwierc 222 (2); WujJud 80v; WujJudConf 63v; RejPosWstaw [412]v; BudNT przedm b2v; CzechRozm 83v (2); ModrzBaz 42 (2); Niebędzie mowił (Duch S.) ſam od siebie to ieſt nie bezemnie/ y nie bez moiej/ j oycowſkiey woley. SkarJedn 280; SkarŻyw 383; CzechEp 254; ReszPrz 17 (2); KochPieś 34; GórnRozm M2; LatHar 147 (3); WujNT 21 (7); SarnStat 514 (3); Kośćioł Boży [...] ná ziemi nie ieſt z ſámych wybránych y przeyrzánych SkarKaz Ooood (2).

W charakterystycznych połączeniach: nie ... przez się, sam (25), sam (albo) jeden (3), sam od siebie, sam przez się (8), sam z siebie (8), solus (2), tylko (8), tylko sam (3).

η. Z wyrażeniami przyimkowymi: nie + przyimek = przyimek antonimiczny (2026):
αα. Zaprzeczony przyimek ma sens pozytywny (414+1) (415):

nie ... wedle itp., z cum I, z cum G, k(u), po, w, za, na, pod, przy = bez, niezgodnie z, wbrew (79:71:26:23:23:19:3:2:1:1): BierEz C2v (3); OpecŻyw 113v; PatKaz III 95v; FalZioł I 43a (3); WróbŻołt E6; LibLeg 10/56v (2); RejPs 62v (2); LudWieś A2v; SeklWyzn f2v; ZapWar 1545 nr 2646; SeklKat N3 (6); RejKup n4; HistAl Bv; KromRozm I C4 (2); MurzHist L3; MurzNT 81; MurzOrt B2; KromRozm II f2 (2); KromRozm III C8 (3); Diar 47; BielKom A4 (3); tenże Kato nigdy do łáźnye s ſynem nye chodził/ áni ſie ſnim myiał/ dla tego áby ſwoyą nágoſcyą onego nye pſował álbo nye zgorſſył. GliczKsiąż E (3); LubPs D3 (2); GroicPorz h2 (5); KrowObr 40v (10); RejWiz 29 (4); Nie będziecie ieść mięſá ze krwią Leop Lev 19/26 (7); UstPraw F3 (2); KochZuz A3 (2); RejFig Bb4v; RejZwierz 40; BibRadz Gen 9/4 (9); BielKron 5v (14); GrzegRóżn D3; Alias res agere, Nie mówić nic k rzeczy/ Inſzemi ſie rzeczami pętać. Mącz 353c (11); SienLek 105; RejAp 158; GórnDworz T7v (4); GrzepGeom Q4; RejPos 39v (17); BiałKat 141 (4); GrzegŚm 4; HistLan E2 (2); KuczbKat 180 (2); Nikth s chući nie rádzi. RejZwierc 188 marg (5); BielSpr b3; WujJud 7v (2); RejPosWstaw [1102]v; BudBib Ez 18/14 (3); MycPrz I B3v; Strum N3; StryjWjaz C2; CzechRozm 140 (2); PaprPan Cc4 (4); ModrzBaz 43v (6); Oczko 22v; KochPs 19; gniew ſwoy Pan Bog pierwey ná przeſtępne kápłany/ ktorzy ſię wedle iego woley niezáchowuią obroći SkarŻyw 492 (6); StryjKron 467; CzechEp 10 (15); NiemObr 14 (2); KochFr 84; KochMRot Bv; BielSjem 22; KochPam 84; PudłFr 30; ArtKanc O14v (2); GórnRozm E3; Turtzinowi go gwoli nie obieraicie PaprUp E2v (4); ZawJeft 46; wysławszy Comiſsarze to zaſtanowic iakoby się nic nie działo ku szkodzie obywatelom WXLitewskiegó ActReg 45 (2); GostGosp 30; Phil L; PANie w popędliwośći twoiey nie karz mię LatHar 161 (11); WujNT Matth 23/3 (5); WysKaz 28; JanNKar D2; tedy ze dwiemá świádki/ iż ná zdrádźie tego nie vczynił/ przyśięże. SarnStat 760 (7); SiebRozmyśl B; PowodPr 35; SkarKaz 279b (2); Prawdziwie żemci teraz nie ieſt przy pieniądzách CiekPotr 44; Choć mi ſię wedle myſli na ten cżás nie dźieie. CzahTr B; GosłCast 32 (2); KlonWor 3.

nie ... z cum G, w, z cum I, miedzy, przed, na, przy, społu z, w poczet, z pojśrzodka = (s)poza, z dala od, osobno (80:41:18:17:5:2:1:1:1:1) (166+1): By też miedzy ptaki nie był/ Y z źwierzęty áby nie żył BierEz Q4; OpecŻyw 65 (2); TarDuch A7v; FalZioł IV 45b; WróbŻołt [B2]; RejPs 184v; RejRozpr C2v; KromRozm I E2v (2); MurzHist P3; MurzNT Ioann 15/4 (2); KromRozm II t2; KromRozm III D (12); BielKom A2v (2); LubPs G3v (2); KrowObr Bv (5); Leop Num 26/62 (7); Ktemu oćiec twoy ieſt człowiek waleczny/ ktory nie będźie nocował z ludem. BibRadz 2.Reg 17/8 (12); BielKron 41 (8); Nobis erit periucundum et tibi non sane devium, Nam będzie bárzo miło/ á tobie nic z drógi nie będzie. Mącz 492d (2); OrzQuin I2v (3); RejAp 156; RejPos [77]v (9); BiałKat 293v; KuczbKat 180; RejZwierc 7v (3); WujJud 117v (5); Od nas wyſzli/ ále niebyli z nas. WujJudConf 139 (2); RejPosWstaw [1103]; BudBib Gen 47/29 (5); A przetoż dla Pána Boga/ s poyśrzodka ſiebie go nie bierzmy/ bo gdybyſmy go wźięli tych wſzyſikich [!] rzeczy obawiáć ſie potrzebá ktorem wyſzey prżytoczył MycPrz II B4; PIlnuyćie ſpráwiedliwośći wáſzey nie cżynić przed ludźmi BudNT Matth 6/1 (6); CzechRozm 139v (2); ModrzBaz 59; SkarJedn 4 (8); SkarŻyw 364; CzechEp 363 (11); ReszPrz 24; ArtKanc P20v; ActReg 127; GostGosp 24 (5); GórnTroas 5 (2); KochFrag 43; LatHar 731 (2); Wſzelki grzech ktoryby człowiek vczynił/ nie ieſt na ćiele [extra corpus est] WujNT 1.Cor 6/18 (21); SarnStat 884; PowodPr 5; SkarKaz 517a; KlonWor 63.

Z 3. (1): żeby nikt obcy á znarodu Aaronowego nieidący przyſtąpić do ołtarza y ofiáry á kádzenia cżynić nieśmiał SkarŻyw 492.

ββ. Zaprzeczony przyimek ma sens negatywny (1598):

nie ... bez (a. przez), (o)krom(ia), (o)procz, imo, sine, chyba, mimo, nad = tylko z (1108:109:27:3:2:1:1:1): BierRaj 18v; BierEz B4v (6); OpecŻyw 8 (13); ForCnR A4; PatKaz I 17; PatKaz II 20; PatKaz III 99 (7); HistJóz B3 (3); Też krom Zywego ſrebra nie może być żadne ſlożenie dobre. FalZioł III 35c (4); BielŻyw 60 (6); BielŻywGlab nlb 12; GlabGad C2 (9); MiechGlab 18; BierRozm 24; KłosAlg A2 (2); LibLeg 6/118v (18); Zadna dobra rzecz niepoydzie bez zapłaty, takiez zadna zła bez pomſty. WróbŻołt B7 (2); RejPs 44 (18); ComCrac 13v (2); RejRozpr Kv; LibMal 1544/85v (2); RejJóz D7 (3); SeklKat Gv (5); Chyba woley Pana mego Niezmienie vmyſłu ſwego RejKup T (5); RejKupSekl a8 (2); HistAl D6v; KromRozm I C (3); MurzHist G3; MurzNT 11 (3); KromRozm II a4v (3); KromRozm III C2v (14); proszą aby JKM sam osobą swą ku takowemu pospolitemu ruszeniu być raczył, gdyż nikt nie jest na nie powinien bez osoby krolewskiej. Diar 81 (7); że jako przez urzędu ziemskiego żadna Rzeczpospolita dobrze a bez upadu stać nie może DiarDop 107 (4); BielKom D7v (2); GliczKsiąż F8v (5); cżego nigdy ſam cżłowiek s ſiebie mieć nie może/ oprocż łáſki Páńſkiey. LubPs Tv marg (8); GroicPorz b (7); raczyſz mi wiary przyſporzyć/ krom tey zbawion nimogę być. SeklPieś 19v (2); KrowObr B (17); RejWiz A7v (25); Leop Matth 13/34; OrzList b2 (2); UstPraw A (12); KochZuz A3v; RejFig Dd4; RejZwierz A2v (5); BibRadz *6v (10); OrzRozm B2v (18); kto nie widał przez ſtráchu ná tho pátrzyć nie może BielKron 283; kthorym żaden pan ieden Krześćiańſki odeprzeć niemoże/ bez rády y pomocy inſzych krolow. BielKron 311 (31); GrzegRóżn C (8); KochSat Bv; KwiatKsiąż Fv (3); Sine Cerere et Bacho friget Venus, Króm pywá y chlebá nie ſtroyi fyrleów bábá. Mącz 137a (8); Nigdy ſye tego lękáć niebędę/ bes czego być niemogę OrzQuin A4v (17); Prot A3v (2); SarnUzn Cv (2); SienLek 10v (12); RejAp AA4 (12); GórnDworz C4 (14); GrzepGeom A3v (2); HistRzym 7v (8); Bo thák ſwoy ſtan chowa w mierze/ Bez potrzeby nic nie bierze RejPos A2 (101); RejPosWiecz2 91 (4); RejPosWiecz3 99 (2); BiałKat 76 (10); BielSat G2; KuczbKat 60 (7); RejZwierc A5 (28); BielSpr b3 (3); WujJud 26 (46); WujJudConf 80 (7); RejPosRozpr b3v; RejPosWstaw [413]; BudBib b3v (2); MycPrz I A3v; WierKróc B3v; BiałKaz E4 (4); BudNT przedm d2 (4); CzechRozm 16v (56); PaprPan B3v (3); że [chrzest] ieſt broną do Bożego domu do Kośćiołá Páńſkiego/ á iż bez niego zbáwion żaden być niemogł KarnNap B; ModrzBaz 2 (51); SkarJedn A5v (69); Niezwykłem nic nigdy Bez rády wáſzey cżynić KochOdpr B3 (2); Oczko 6 (7); KochPs 103 (5); SkarŻyw A3v (53); KochTr 6; StryjKron 1 (5); CzechEp *2v (33); A iż ćiáło cżłowiecże/ bez głowy być nie może NiemObr 44 (17); Niechodź [...] bez bótów KochWr 15; KochDz 105; KochPhaen 21; KochSz A2 (2); ReszPrz 18 (2); ReszList 148 (3); WerGośc 256; WerKaz 290; WisznTr 12; BielSjem 32; PudłFr 53 (2); ArtKanc F3v (8); BielRozm 25; GórnRozm A2 (20); KochProp 5; bo inaczey sine summa miseria zycz nie możecie. ActReg 97 (15); bo wielkie rzecży bez máłych ſtać nie mogą. GostGosp 2 (13); Phil D2 (4); ZapKościer 1588/77v; GórnTroas [3] (5); KochCzJan A2v (2); KochPij Cv; GrabowSet R4 (2); KochFrag 22; OrzJan 6 (6); OstrEpit A2; WyprPl A3v; Przez to wſzytko ſię sſtáło/ á bez onego nic ſię nie sſtáło LatHar 105; bom nie mogł być oświecony bez ćiebie LatHar 569 (15); KołakSzczęśl A2 (5); RybGęśli B4; á krom podobieńſtwá nie mowił im WujNT Matth 13/34; á oprocz przypowieśći nie mowił im. WujNT Mar 4/34 (51); WysKaz 4 (2); JanNKar C3v (2); królá y páná niemáią ſobie obieráć/ przez wiádomóśći y rády náſzéy SarnStat 14; Vrząd do zadnégo nie ma ziezdzić do prziymowánia zapiſów okrómia Królá. SarnStat 762 (85); SiebRozmyśl K2 (2); Iżeś ná woynę niechćiął [!] wyiácháć bez żony. KmitaSpit C3; PowodPr 40 (3); SkarKaz 43a (40); VotSzl B4 (2); A zwyćięſtwu nie licżby bez męſtwá potrzebá/ Ktore zdobi cżłowieká y nábáwi chlebá. CzahTr F3 (2); GosłCast 20 (3); PaxLiz D4; SkarKazSej 658a (22); KlonFlis B; KlonWor 66 (3).

~ W charakterystycznych połączeniach: nie ... bez itp. authoritate, dołożenia (2), dopuszczenia (12), frasunku (2), hańby, karania (6), kaźni (2), kłopota (3), końca, łaski (27), miłosierdzia (6), mocy (8), nagrody (2), obrażenia (obrazy) (4), obrony (2), odpłaty, opatrzenia (2), opatrzności (12), opieki, pomocy (wspomożenia) (36), pomsty (12), potrzeby (8), potwierdzenia (utwierdzenia) (5), pożytku (8), prace(j) (roboty) (9), przejrzenia (5), przyczyny (3), przygany (3), przykrości, przywary, rady (28), rozkazania (7), rozmysłu (rozmyślenia) (7), strachu (bojaźni) (9), szkody (12), utrapienia, wiadomości (wiedzenia) (23), winy (2), wolej (nad wolą) (78), zapłaty (3), (do)zwolenia (przyzwolenia, pozwolenia, zezwolenia) (74), żalu (żałości) (6). ~

nie ... bez (a. przez), (o)krom(ia), oprocz [w konstrukcjach typu: ktoś nie jest bez czegoś, gdzieś nie jest bez czegoś = (na pewno) coś się zdarzy(ło) komuś a. gdzieś] (183:9:1): BierEz Pv; OpecŻyw 64 (2); ForCnR A2v; PatKaz I 15; FalZioł V 65v; BielŻyw 146; GlabGad E7 (2); BierRozm 14; RejPs 58; LibLeg 11/82 (2); SeklKat F4 (3); MurzNT Mar 6/4; KromRozm II g4v; Diar 68; KrowObr 70v; RejWiz 99 (3); thák iż po wſſyſtkiey ziemi głod ſie zmogł/ y w ziemi teſz Egyptſkiey niebyło bez niego [in cuncta autem terra Aegypti panis erat]. Leop Gen 41/54 (4); RejZwierz 6v (2); BibRadz I 7a marg (4); Wſzakże nie mogłá być bez tego/ áby ſwey krewkośći przyrodzoney milcżkiem albo ćirpliwoſcią vſzłá BielKron 10v (17); KochSat B4v; Mącz [18]b; Prot A4v; SarnUzn D8v; LeovPrzep a3; RejAp 38 (2); HistRzym 15 (4); RejPos 26v (14); KuczbKat 20; RejZwierc B2 (38); BielSpr 67v; WujJud 98 (7); BudBib 2.Mach 4/34; HistHel C3v; Strum I2 (2); Bez grzechu/ ktoriby nie grzeſzył/ bez śmierći/ ktoriby nievmárł żaden nie ieſt BiałKaz Bv; iż ácżkolwiek y Láćinſkie kśięgi bez omyłek nie ſą BudNT przedm c4v; CzechRozm 39v (3); KarnNap Ev; ModrzBaz 26v (8); SkarJedn 60 (3); Oczko 14; KochPs 202; SkarŻyw A4 (3); CzechEp 10 (8); NiemObr 66; KochMuza 25; ReszList 169; WisznTr 12; BielSen 12; Bez trudnośći nie będźiem KochPam 86; ArtKanc I20v; GórnRozm C (2); Ia widzę beż iakieikolwiek wielkiey burdy znim niebędzie ActReg 101 (8); GrochKal 15; Phil R2v; LatHar 577; WujNT 11 (8); WysKaz 32; SarnStat 225; GrabPospR L4; PowodPr 85; SkarKaz 44b (3); KlonWor 65; Y nie był nieboracżek tám bez wielkiey ſzkody. Bo mu kilká okrętow/ morze zátopiło PudłDydo A2.

~ W charakterystycznych połączeniach: nie ... bez bojaźni (strachu, trwogi) (4), czci (3), grzechu (16), karania (kary, kaźni) (5), pociechy (3), pomsty (11), pożytku (47), przygody (15), szkody (6), tego (czego) (26), trudności (4). ~

nie ... wad, (na)przeciw(ko), mimo = (tylko) zgodnie z (50:23:5): BielŻywGlab nlb 9; LibLeg 6/55v (2); RejPs 48; ComCrac 21; RejRozpr K (2); RejJóz P; SeklKat M3 (2); KromRozm I [P2]; MurzNT 76; KromRozm III 17 (2); MrowPieś A3v; GroicPorz A4v; KrowObr 180; OrzRozm Kv; BielKron 109v (5); á mogł byś był tilko ſie wſamey Rycerſkiey [nauce]/ czoby było niebyło naprzećiw Oycu obierać KwiatKsiąż F2v; RejAp 114v; GórnDworz Z8; RejPos 40v (7); BiałKat 271 (2); BielSpr 37v; WujJud 62v; Dźiwnym á niewymownym kſtałtem/ nie dźieie ſie nic ná świećie mimo wolą Bożą WujJudConf 65 (2); CzechRozm 88v (4); ModrzBaz 43v; SkarŻyw 291 (2); CzechEp 360; Chcemyli miłość/ zobopolną záchowáć/ ábyſmy wyrozumienie náſze/ z piſmem ś. zgadzáli/ nie chcąc nád to rozumieć/ co nápiſano ieſt. NiemObr 79 (4); ArtKanc N11v; GórnRozm D3v; PaprUp K2; AEconomiae aby nad statut trzymane nie były tak postanawiąmy. ActReg 44 (2); GostGosp 146 (2); WujNT 585 marg (2); tedy y tego im pozwalamy/ ieſli nie ieſt przećiwko miáſtá onégo przywileióm. SarnStat 744 (10); á złotá y śrebrá nád potrzebę moię nie mam. SkarKaz 458a; SkarKazSej 692a (3); KlonWor 40; ZbylPrzyg A3v.

nie ... (o)krom, oprocz, mimo = tylko w (14:4:1): Item aby zadny nyeſzmyal za granyczą chodzicz okrom goſczyncza LibLeg 6/118v; SeklKat B3 (2); KromRozm I Ev; Oprocż koſćiołá żaden zbáwion być niemoże WujJud 138 marg (2); także też żaden obywátel mimo Rzecżpoſpolitą niemoże dobrze żyć [nemo civium extra rempublicam commode vivere potest]/ áni vrzędowi ſwemu ábo powinnośći ſwey doſyć cżynić. ModrzBaz 3; SkarJedn A7v (8); SkarŻyw 153; WujNT Cccccc3v; SarnStat 65; iż okrom ſeymu [...] ſądźić ſię tákich złoczyńców nie godźi. SkarKazSej 701b.

nie ... od [zawsze w zwrotach i frazie: nie być od tego a. od czego = zgadzać się (13), nie jest od rzeczy = jest słusznie (3), nie mówić od rzeczy = mówić słusznie, prawdę (1)] (17): Przeto Włádźiſław niebył by był od tego/ by ſie go był Krol Polſki chćiał bliſkośćią dopieráć. BielKron 408 (2); Mącz 42c (3); Gdyć ſie ták podoba/ tedy też y ia od tego nie będę. CzechRozm 21 (3); Co ieſli dla vſzu/ po któréy ſtronie głowy puśćiémy/ od rzeczy nie będźie Oczko 16v (3); Nie zowże tego kłamſtwem/ iż ſię mężem być mieniłá S. Eufrozyná. Bo męſkie ná ty nieprzyiaćioły ſerce miáłá: y nic od rzeczy nie mowiłá/ gdy ſię Smáragdem zwáłá. SkarŻyw 16; KochFr 32; ActReg 111 (2); LatHar 7; KlonKr wstęp A4v.

nie ... (na) przeciw(ko) [zawsze w zwrotach: nie być a. poczynać a. mówić przeciw = być zgodnym, zgadzać się, być w dobrych stosunkach] (21): GroicPorz 14v; KrowObr 121 (3); Leop Gen 21/12; BibRadz I 143c marg; BielKron 146v (5); Mącz 245b (2); Y ia też nic przećiwko temu nie mówię/ bo to ná oko widzę OrzQuin I2v; LeovPrzep G4; WujJud 203 marg (2); CzechRozm 42v (2); SkarŻyw 224; CzechEp 412.

nie ... nad = nie więcej, mniej (18): LubPs Z4; KrowObr 15v; RejWiz 41 (2); Nie ieſtći vcżeń nad miſtrzá/ áni ſługá nád Páná ſwego. BibRadz Matth 10/24; BielKron 74v; GórnDworz 12; Y ieſli ſpráwiedliwość wáſzá nie będźie obfitowáłá nád ſpráwiedliwość Skrybow y Pháryzeuſzow/ nie wnidźiećie do kroleſtẃá Bożego. WujJud 77v; BudNT Luc 6/40; CzechRozm 29v (2); Snadź on Káſtor y Polux nád nie [Wojciecha i Jana Kamienieckich] nic nie máią/ Męſtwem wſzelką dzyelnoſeią z nimi porownáią. PaprPan C2v; CzechEp 22; OrzJan 99; Rodzicow ábo dzieći nie miłowáć nád Chriſtuſá. WujNT 40 (4).

~ W charakterystycznych połączeniach o znacz. ‘nie być większym, być mniejszym’ : nie być nad (8), nie mieć nad (7). ~

γγ. Zaprzeczony przyimek wyraża stosunki czasowe (14):

nie ... przed = po (12): FalZioł IV 47d; KrowObr 30 marg (2); nigdy przed zachodem ſłońcá nie iadł SkarŻyw 56 (2); CzechEp 31v (2); WujNT 299 (4); SkarKaz 119a.

nie ... po = przed (2): Prot B4v; Po ś. Iádwidze śiać nie ma/ ktoby iedno chćiał mieć pożytek. GostGosp 70.

h. W dwuczłonowych konstrukcjach analogicznych do 2.a.α.1) i 2) oraz 3.a., wprowadzanych przez składniki o szyku: nie + vb + av itp. (43):

W pierwszym członie: nie ... tak (8): [typ: nie ... tak x ... (jako y = bardziej a. raczej y]: »nie ... tak ... jako, ale, jako więcej« (5:2:1): ktore bi mnye tak dalecze nyenalezali ale vaſchey K.m. LibLeg 10/153; KrowObr 192 (2); GórnDworz Z8 (2); CzechEp 10 (2); Ale że kazánia ná pogrzebiech nie dźieią ſię ták dálece dla vmárłych/ iáko więcey dla żywych pozoſtáłych WysKaz 2.

W pierwszym członie: nie ... tyl(k)o, sam, jedno tylko, tylko sam, goły, jedyny, sam tylko, zgoła tylko = non HistAl, Vulg; non ... tantum Vulg (20:7:2:2:1:1:1:1):

[typ: nie ... tylko x, ale i y = x i y, x z y]: »nie ... tylko itp. ... ale(ć), ale też i, ale i, ale też (a. także), ale tudzież, ale zgoła, bez wyrazu nawiązującego drugi człon« = non ... sed HistAl, Vulg; non ... tantum ... sed et Vulg (10:8:7:5:1:4): Gdiż pan Bog nie chciał tilko ſamych otrokow na ſwiecie mieć, Ale iak ſkoro Adama ſtworzył, tudzież dał mu towarzyſzkę GlabGad A2v; HistAl Av; I nieieſteś iedyny Iednatz náſz y przytzyńcá/ oto Swięći vmárli ſą inſzymi y drugimi náſzymi Iednatzámi y przytzyńcámi do Boga KrowObr 209; iż wżdy Ewángelia náſſá/ nie byłá miedzy wámi tylko w mowie/ ale y w mocy y w Duchu ſwiętym Leop 1.Thess 1/5 (2); RejPos 325; CzechRozm 49 (5); SkarJedn A7v (4); SkarŻyw A5; CzechEp 43 (3); KochPieś 22; Sákrámenty nie ſąć tylko znáki, ále y przyczyny ſpráwiedliwośći. WujNT 537 marg (6); Kośćielne kazánie nie ieſt goła hiſtorya/ ále świádectwo pewney prawdy ktorey káżdy winien wierzyć SkarKaz Ooood; SkarKazSej 701b.

[podtyp: nie ... tylko x, ale wszyscy = wszyscy, w tym x] (7): RejAp 6v; RejPos 202v (2); Bo też tu ćiáło nie rozumie śię ſkorá thá tylko y kośći/ ále cáłego cżłowieká znácży GrzegŚm 19; CzechRozm 99v; WujNT 155 (2).

W charakterystycznych połączeniach: w drugim członie: wszytcy (wszytek) (5), cały.

i. W konstrukcjach składniowych o sensie nie zaprzeczonym (7168):

Konstrukcje typu: nie ... jedno = tylko: »nie ... je(d)no, chyba, wyjąwszy (a. wyjmując), tyl(k)o (a. telko), (o)krom(ia), (o)procz, je(d)no tylko, aliż, nad, ledwo(-e), ależ, bez, exceptis, jacy, jacy jedno, jakoż, jedno aż, jedno poki, ledwo jedno, nisi, niż, tylko aż, tylko wyjąwszy, bez wyrazu nawiązującego drugi człon« = non ... nisi Vulg, PolAnt, Modrz, JanStat; non ... praeter Vulg, PolAnt, JanStat; non ... donec, non ... extra, non ... si non, non ... supra PolAnt; non ... absque Vulg; non ... quam Modrz; non ... praeterquam, non ... sed, non ... ultra JanStat (619:81:51:48:39:36:27:8:8:2:2:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:3) (935+4): procż ciebie námilſſy móy/ nigdym oblubienitza nieſſukala. OpecŻyw 6v (9); MetrKor 40/815 (4); PatKaz III 125v (2); HistJóz B4; FalZioł [*7]v (9); BielŻyw 70 (4); Tu chciey bacżyć iż ſtarzy Philozophi ktorzy nie pili nigdy tilko iedząc, tak naucżali. GlabGad Gv (7); MiechGlab 69; LibLeg 6/117v (10); KłosAlg G; WróbŻołt ee6v (3); RejPs 16v (4); ComCrac 13v (3); LibMal 1543/70 (12); RejJóz H2; ZapWar 1545 nr 2646 (2); żadny człowiek niemoże być zbawion iedno przes ſyna bożego SeklKat M2 (8); HistAl G3v; KromRozm I E3 (2); MurzHist D4v (3); MurzNT Matth 14/17 (6); KromRozm II b3 (3); KromRozm III L7 (2); Diar 41 (2); DiarDop 111 (2); Małżeńſtwá też yedno s cnotliwą/ y z dobrego domu/ y o ktoreyby żadnych rymow nyetworzono/ zácżynánya nye opyewano/ albo klatek nye plecyono/ áby nieſtacżał. GliczKsiąż Bv (3); LubPs N5 marg (2); Sędźia o dług który ze gry roſćie nie ſądźi/ wyiąwſzy by kto potym zapłacić obiecał GroicPorz d; Gdzie theż ſą iáwne dowody przećiw złoczyńcy/ [...] tám męki nie trzebá/ oprocz że by ná co innego zá doſtátecznymi znáki/ á nieiákimi dowody był podeźrzány GroicPorz hh2 (8); KrowObr Bv (13); Szpetna Wroná nie vmie nigdy iedno krákáć RejWiz 49; Gdyż Bog nie ma bez ſiebie Kánclerzá żadnego RejWiz 183v (7); á iam procż dziſieyſſego dniá otym nieſlyſſał. Leop Gen 21/26; wſſákby ſnadź niezoſtáło z niezlicżney wielkośći/ iedno bárzo máło. Leop 4.Esdr 7/69; Boć niedano tobie cżáſu/ iedno tylko żyć. Leop 4.Esdr 8/5 (11); OrzList h4v (2); Dobr Krolewſkich niezáſtáwuiem/ áni dáruiem/ áni Summy przypiſuiem na Seymie/ tylko áż z dozwoleniem Rad náſzych UstPraw A; Dzyećiom młodym dawność nie idzye czynić o krzywdę ſwą iedno gdy przyidą ku látom UstPraw G4v (38); RejFig Cc2v; Bo tych błot nie zyeźdźi/ ledwe w mrozy źimie. RejZwierz 100v; Podobnoś nie polował/ iákoż w mięſopuſty. RejZwierz 139v (7); Też Kápłan nie wnidźie do człowieká vmárłego/ áby ſię pomázáć miał/ iedno tylko do oycá/ do mátki/ do ſyná/ do corki/ do brátá/ y do śioſtry/ ktoraby zá mąż ieſzcze nie ſzłá BibRadz Ez 44/25; Z tákowego cżłowieká będę ſię przechwálał/ á z ſiebie ſámego nie będe ſię przechwalał/ wyiąwſzy z krewkośći moich. BibRadz 2.Cor 12/5 (19); Goski *; OrzRozm H2 (5); Ten vſtáwił áby duchowni z niewiáſtámi w iednym domu nie mieſzkáli/ chybá s krewnymi. BielKron 158; Swiádkow nieprziymuią áż doświadcżone w cnoćie męże/ ktorym może wierzyć bez przyſięgi. BielKron 261 (62); GrzegRóżn C (5); KochSat Bv; KwiatKsiąż M3 (3); AErarium sanctius. Skarb którego nie ruſzayą/ wyyaw[ſz]i [!] w wielką potrzebę. Mącz 5a (8); OrzQuin C4 (5); Prot Cv; Iam ieſt Pan á nie máſz inego/ á okromia mnie nie ieſt Bog. SarnUzn E2; A także tym ſpoſobem cżłowiek á duch nie ſą ieden áni mogą być/ iácy iedno w ten cżás. SarnUzn F7 (11); Iáié kokoſze włożywſzy wtwárdy piwny ocet przez trzy dni/ ſtrawi ſye z wierzchu ſkorupá/ wewnątrz też niebędźie iácy wodá SienLek 65v; iżby pokrzyk nieroſł/ iedno gdźie ſye ſzubienicznik práwą dźiewicą będąc zmokrzył SienLek 199 (3); RejAp 4 (9); GórnDworz B2 (22); GrzepGeom E (3); Ten krol nie iádał nigdy/ tylko z iedyną corką ſwą/ ktora byłá wielmi piękna y vćieſzna. HistRzym 12v; bácż áby ſie mnie nie dotykał niż potrzebá/ bo ieſtem kolewná [!] krolá wielkiego. HistRzym 17 (5); ále oni tego nie rozumieli/ iedno iáko o inſzym Proroku. RejPos 12v; máło podrozſzy ſzedł do láſá/ nie vkazał ſie iáwnie ná ſwiát/ ledwo iedno przez trzy látá/ á potym wnet márnie zginął. RejPos 320v (34); BiałKat b2v (4); BielSat C (4); á w grobieć nie było iedno ćiáło Kryſthuſowe vmárłe GrzegŚm 24 (2); KuczbKat 110 (5); Bo ieſli ſobie wſpomniſz cżáſy młodości ſwoiey/ żeś zá tą pánią fortuną y zá iey dworem po wizytki cżáſy ſwoie biegał/ nie może być iedno iż záwżdy przeſtráſzone ſumnienie w ſobie ználeść muśiſz. RejZwierc 124 (23); Coś vmyſlił radz ſie zmyſlnych wiele/ gdy maſz cżynić ſam cżyń niezwierzay ſie wielom/ chybá nawiernieyſzym. BielSpr 36v (3); Pánie Boże day/ ábyśćie ſie kiedy lepiey obacżyli/ y ſzcżyrą prawdę poználi: ktora nie ieſt tylko iedná. WujJud 10 (14); WujJudConf 57v (5); RejPosRozpr b4 (2); BudBib b2 (5); Strum E2 (2); BiałKaz F3; BudNT Matth 12/25[24] (6); Bo do tych Prorocy nie bywali poſyłáni/ oprocż Ionaſzá CzechRozm 108v (55); PaprPan B3; Przelaniem krwie plugawi ſię źiemiá: á niemoże być krew ná niey przelana/ okrom krwie tego kto ią przelał/ ocżyśćioná. ModrzBaz 144 (20); SkarJedn 7 (6); Tákże y zdrowie niema ieno iedno Cżłowiek śmiertelny/ á przećiwko temu Niezlicżna lidźbá chorob rozmáitych. KochOdpr B2; Oczko 6v (6); KochPs 17 (4); SkarŻyw A5 (28); MWilkHist Gv; StryjKron 66 (2); CzechEp 28 (25); Abyśćie ſię náucżyli z nas/ nie rozumieć/ nád to co ieſt nápiſano/ iżbyśćie ſię ieden zá drugim nie nádymáli/ przećiwko drugiemu NiemObr 79; SZeląg dam od wychodu/ nie zyem ieno iáie: Drożéy ſram/ niżli iadam KochFr 36 (3); KochPhaen 23; ReszPrz 40 (3); KochPieś 16; PudłFr 55; ArtKanc E6; BielRozm 15 (3); á to wſzyſtko vczyni/ on zuchwálec/ w nádźieię tey twey Wolnośći/ wiedząc że go poimáć nie mogą/ áż przekonanego práwem. GórnRozm B3v (15); KochWr 41; zmowic ſie znim n[i]emogli chiba przes Tłumatza PaprUp B3v; ZawJeft 20 (3); niechcę nic statuere nisi commnnicatis conſi lys [!] ActReg 64 (17); á nowotnego przed ſtárym nie ważyć/ oprocż oſobney godnośći. GostGosp 1 (6); KochCn B3v; KochAp 9; KochFrag 27 (4); OrzJan 29 (5); LatHar 217 (5); RybGęśli A4 (3); WujNT ktv (52); WysKaz 32; JanNKarGórn G4v; Dożywoćié oycowi z ſynem dáné/ gdźie więc ſynowi poſseſſionem puśći przed ninieyſzym Séymem/ álbo concluzią Séymową/ nie ieſt expectatiua: exceptis ſądowych mieyſc. SarnStat 86; Wielka to iest diſtáncia, że áni ći ztąd, áni owi ztámtąd ná rátunek niemogliby przybydź czáſu gwałtownéy potrzeby ledwo zá ſześć niedźiél landem. SarnStat 134; A Tákowé ruſzenié poſpolité nie ma bywáć/ ieno áżby pewna á dowodna rzecz była [...] że nieprzyiaćiél ſtárgawſzy przymiérze/ któré z Królewſkim Máieſtatem było zákroczyło/ ſam głową ſwą do króleſtwá miał wtárgnąć SarnStat 423; Sędziowie ná ſwé mieyſce nikogo niech nie poſtánawiáią, chorobę tylko ich wyiąwſzy. SarnStat 557 (133); SiebRozmyśl E3 (2); ZapMaz II G 97/89v; by nie miało/ Iedná ich pará zoſtáć/ bić ſię z nimi zdáło. KmitaSpit C4v (4); S. Marćin dopiero też na krześćiáńſtwo probántem był/ gdy Ceſárzowi Rzymſkiemu woynę ſłużąc/ niemiał iednák wyſługi żołdu ſwego/ iedenże płaſzcż PowodPr 63 (4); Lecz Pan náucza/ iż przyśięgáć nie mamy áż z wielkiey potrzeby. SkarKaz 311b (29); VotSzl B3 (3); CiekPotr 13; CzahTr C2v; PaxLiz Cv; Pháráo krol nád bydłem niechćiał mieć páſterzow iedno dowćipnych SkarKazSej 662b (5); ZapKościer 1597/78v; Aby żaden podárkow nie brał/ okrom pewnych Oſob/ śiedząc ná ſądźie: to ieſt/ od ſwych krewnych KlonWor 18; Onże pochlebca vcży nośić wino śmiele; Choćia go nie piiano przedtym/ procż w kośćiele. KlonWor 56 (3); SzarzRyt D3v.

Z 5. (1): A cżegoż tedy niedoſtawa/ iedno tego/ żeby ći/ ktorzi chcą áby ie nád inſze przekłádano/ dowćipem/ cnotą/ y zacnemi ſpráwámi tego popráwowáli [Quid igitur superest, quam ut ... hoc sibi vindicent]? ModrzBaz 42v.

[Podobna funkcji cf 2.b.]

Konstrukcje typu: nie ... aż = dopiero: »nie ... aż(e), aż(e) (na)pi(e)rwej (a. drzewiej, a. przod), poki nie, aliż, dokąd nie, ależ, aż dopiero, aliż pierwej (a. przod), ależ pierwej, niż (li), przed tym niż, dokąd pierwej nie, poki« = non ... nisi Vulg, Mącz, Modrz, JanStat; non ... donec, non ... usque (quo) PolAnt Vulg, JanStat; non prius ... quam Modrz; non ... nisi prius, non ... ut Vulg; non ... quousque JanStat (504:67:41:27:20:9:5:2:2:2:1:1:1) (680+2): ListRzeź w. 19 (2); MetrKor 34/265 (6); OpecŻyw 25v (5); BierEz I; ForCnR D2v; PatKaz II 61v (2); PatKaz III 101 (5); HistJóz C2v; á pothym nieieſc aże za ſzeſć godzyn FalZioł I 50b (9); ZapWar b.r. nr 2085 (3); Niechciey panować, aleſzby pirwey był poddan panowaniu BielŻyw 7; dokąd nie porozumiem ocż ſie gadacie, nieumre BielŻyw 9 (6); GlabGad L5; LibLeg 7/42 (8); KłosAlg A4; March3 Xv; WróbŻołt B2; RejPs 26 (3); RejRozpr E2v (2); ConPiotr 33 (2); Pan ſwieczki niewie/ niż przed nim powiem/ cżego mi potrzeba/ aż mię pierwei przed nim opowiedzą/ przyſtęp vcżynią abo ſię też za mną przycżynią. Ale pan bog/ wie wſzyſtko/ niźli go oczo proſim SeklWyzn e4v (2); RejJóz I2 (2); SeklKat P; Alye powyada yſch Czorka yey przerzeczona na tho nyezezwaliala Any o zaduſchanyu them wyedziala, alyeſch zyey powyedzenya LibMal 1549/148v (3); Niemow Hui az przod przeſkocziſs RejKup aa5 (6); HistAl F7v; MurzNT Matth 5/26 (4); KromRozm III I4; Diar 38 (4); GliczKsiąż B5 (6); LubPs R2 (2); GroicPorz 14 (7); KrowObr 20 (5); Gdyż y zyele y drzewo nie roście ná gorę/ Aż korzeń zácżnie pirwey w zyemi ſwą náturę. RejWiz 128 (3); Leop Gen 8/7 (19); OrzList b3 (2); UstPraw Av (9); Tákżeć proſto náſz Polak/ nie mądr áż po ſzkodzye. RejZwierz 128 (2); A przetoż miedzi żydy zakazano było áby iey nikt nie czytał/ áni wykłádał/ przed tym niż mu trzydźieſći lat było. BibRadz I 1a marg (21); OrzRozm Lv; iż poki tám nie ofiáruiecie zacnieyſzego mężá nád ine/ poty nie przeſtánie. BielKron 120; Vſtáwił theż áby mniſzki nie poſtrzygano áż w XXV leciech w klaſztorzech/ á nigdy iedno we trzy Krole. BielKron 150 (99); A widząc ſzátan że nam nie mogł tey pewności zbáwienia [..,] wydrzeć/ áżby drzewiey ten pewny fundámen obálił/ prżeto ták ſię oto [!] pokusił. GrzegRóżn D4; KochZg A3; Non fert quin vapulet, Nie zwiedzie mu ſie to áż będzie bit. Wzyąć mu kiyem. Mącz 121c (4); OrzQuin H2 (2); thymże poſypuy/ ále ná nim nieieżdżay áż ſye zgoi/ chyba byś vchronić mógł otárćia. SienLek 180 (12); LeovPrzep E4v; RejAp 28 (12); przeiednywáć miał ſtronę/ ná ocży krolewſkie áż przeiednawſzy nie przychodząc GórnDworz S7v (5); GrzepGeom I4; bo morze nie przeſtánie ſwey gry/ dokął [!] z ſiebie vmárłego nie wyrzući. HistRzym 16 (7); Nie znamy Páná áż nas nędzá przyciſnie. RejPos 75v marg (27); RejPosWiecz3 [97]; BiałKat 136; GrzegŚm 14 (4); dokąd choroby niezbędą/ ſpráwy vrzędow ludźi zdrowych cżynić niemogą KuczbKat 395 (5); RejZwierc A2v (28); BielSpr 4v (4); WujJud 203v (3); Poprzyſięgam was cory Ieruſzalimſkie przez ſárny álbo przez łánie polne/ ábyśćie nie budziły/ áni poruſzáły miłośći poki oná záchce [Si suscitaveritis et si evigilare feceritis amorem, donec voluerit]. BudBib Cant 3/5 (14); MycPrz II C2v (2); Strum C2 (6); BudNT Matth 17/9 (4); CzechRozm 22v (28); ktorey [wody mętnej] poſpolićie niepijáią áż śię vſtoi ModrzBaz 8 (12); SkarJedn 56 (4); Oczko 19v (3); KochPs 129; á niezoſtáy ſię aſz w Egipćie SkarŻyw 244; á końcá rzece oney ćiekącey nie było/ poty aſz ſię wſzyſcy doſtátecżnie náſyćili. SkarŻyw 384 (38); Niepoſzłá ſpáć/ áż piérwéy Mátkę pozdrowiłá/ Y zdrowié rodźiców ſwych Bogu poruczyłá. KochTr 12; StryjKron 782; Bo poki ſię tego nie náucży/ tedy nie może vyść Antychriſtoſtwá. CzechEp 346 (19); NiemObr 83 (4); SLáchetné zdrowie/ Nikt ſię niedowie/ Iáko ſmákuieſz/ Aż ſię zepſuieſz. KochFr 118 (4); KochEpitCat 110; KochSz B4; ReszHoz 126; WerGośc 250 (2); KochPieś 13 (4); PudłFr 48; ArtKanc G12v (2); GórnRozm Av (9); á naród Słowiáńſki Nie opárł ſye áż o brzég wielki Adriáńſki. KochProp 13; Tedy y Confaederatia sama iako Conditionalis, nie mozebydz potywazna poki się tey Conditiey finalis executio niestanie. ActReg 20 (10); Myopes ‒ Czi ktorzi mewidzą [!] az blisko do ocżow prżiłozą. Calep 685a; A ma to pomnieć káżdy/ iż cżego omieſzka cżáſu ſwego/ że tego nie vgoni áż w rok/ álbo nigdy. GostGosp 84 (13); że ieden drugiemu nie ma ſie do otworzyſtey przyiáźni podawáć/ áni ſercá ſwego otwieráć/ áż z nim korzec ſoli zie. Phil H2 (2); GrabowSet D2v (4); OrzJan 133; LatHar 121 (6); Poki nie przeminie niebo y ziemia, iedno iotá áni kreſká iedná nie przeminie z zakonu/ áż ſię wſzytko wypełni. WujNT przedm 31 (35); WysKaz 18 (2); JanNKar D2v; tedy Stygár ma onégo káráć/ y ták długo do góry nie puśćić/ áż od Zupniká y od Stygárá odpuſczenie vprośi. SarnStat 379 (36); SiebRozmyśl F4v (3); KlonKr B2v; PowodPr kt; ktory [Eliasz] ieſzcze nie vmárł/ y nie vmrze áż przed ſądnym dniem/ gdy przyſzćie wtore Páná náſzego vprzedźi SkarKaz 118b (9); CiekPotr 38 (2); CzahTr K4 (2); GosłCast 29; Do tąd iey nie opuśći/ áż zalęże w grobie. PaxLiz C2 (2); SkarKazSej 670a marg (5); KlonWor 76.

Z 4. (2): RejZwierc [193]; Y zali zgnić ćiáło iedno w iedwabiu nie może? SkarŻyw 52.

Konstrukcje typu: poki nie = aż, zanim: »poki itp., dokąd, pokąd, aniżli, aż, bez wyrazu nawiązującego drugi człon (...) nie« = donec Vulg, PolAnt, JanStat; dum Mącz, Modrz, Vulg; quamdiu non Mącz, Modrz, JanStat; ante, dum non PolAnt; donec non, nisi, usque quo JanStat [w tym: orzeczenie wyrażone czasownikiem dokonanym (458), czasownikiem niedokonanym (66)] (415:93:12:1:1:2): MetrKor 34/265 (3); Idź przecż poki ſie nierozgniewam BierEz Nv (2); Wſtáń/ a wezmi dziecię ij matkę iego/ a vydzi do eijptu a bądz tam dokąd niepowijm tobie OpecŻyw [27] (2); tzom rád cżinił/ y s pożytkiem ijch niemałym pokim był nie tak zubożáł ForCnR A3v; ZapWar 1524 nr 2297; PatKaz II 27; HistJóz D; FalZioł I [1152]b (10); Pirwey nicz niecżyn poki ſie dowodnie nienaucżyſz BielŻyw 131 (9); GlabGad L2v (2); LibLeg 7/42 (7); WróbŻołt B2; SeklKat Nv; Czo naſtało nowo było Niepodobno ſię jm zdało Aż ſię to nieokazało RejKup Pv (5); MurzHist H (3); MurzNT 3v (4); KromRozm II i3v; KromRozm III D2v (4); Diar 38 (4); DiarDop 109; Ták długo potrzebá ſie vcżyć/ pokątby ſie nye náucżył GliczKsiąż N2 (10); LubPs S2v (2); GroicPorz l4v (7); KrowObr 38v (4); RejWiz 78v (3); żeć niewytrawi tych wſſyſtkich rzecży ſlużebnicá twoiá/ dothąd pokiey nieucżyni Bog przez ręce moię tego com vmyſliłá. Leop Iudith 12/4 (21); UstPraw B2v (3); KochZuz ktv; RejFig Cc6 (2); RejZwierz 85v; BibRadz I 2c marg (6); OrzRozm H3v; iż náſzym walkom nigdy koniec niebędzye/ poki z Rzymiány dzyerzeć wiáry niebędzyem BielKron 198 (64); KochZg A3; Mącz 32c (3); porzuć ią/ y odrzecz ſye iéy/ ták iákoś ſye ná Krzćie świętym odrzekł Dyabłá/ itéż wſzyſtkich vczynków iego/ piérwéy/ á niżli by ćię z cnotliwégo Polaká/ y z świętéy á wiernéy Królowi ſwemu krwie człowieká/ w Woyćiká álbo w Wiktoryná iákiégo nie przemienił. OrzQuin L2 (8); Prot D4v; SarnUzn F5v; SienLek 45 (13); RejAp 4v (2); GórnDworz G5 (3); HistRzym 16 (2); RejPos 18v (34); BiałKat 190v; BielSat B3 (2); GrzegŚm 27; KuczbKat 390 (2); RejZwierc 28 (7); BielSpr 25v (5); KochMon 34; WujJud 138 (2); WujJudConf 34v (3); RejPosWstaw [412]v; BudBib Iudith 5/15[21]; BudNT przedm c5; á wżdy mu nic nigdy vcżynić nie mogli/ dokąd godźiná iemu od Oycá/ y ſpoſob męki náznácżoney/ nie przyſzłá CzechRozm 230 (40); PaprPan Hh2v; ModrzBaz 61v (5); ModrzBazBud ¶6v; SkarJedn A3v (6); KochOdpr C4v; Oczko 10 (3); KochPs 27 (4); SkarŻyw A5 (17); StryjKron 473; CzechEp *3 (20); NiemObr 95 (5); ZapKościer 1583/38 (5); dokąd go nie widzę/ muśi mię być teſzno KochFr 52 (3); KochPhaen 16; KochSz A2 (2); WerGośc 265; WisznTr 25; BielSen 13; KochPam 82; KochPieś 8 (5); PudłFr 59; ArtKanc G12v; BielRozm 12; GórnRozm Av (6); KochPropKKoch 3; KochWr 38; PaprUp G4v; ActReg 20 (7); GostGosp 34 (6); GostGospSieb +3v (2); GórnTroas 19 (2); KochCn B4; GrabowSet B3 (9); Bo on ſznur złoty w Niebie trzyma ſpráwiedliwość Dotąd/ poki go źiemſka nie oſzpećiłá złość. KołakCath C4v; WujNT przedm 31 (12); JanNKarGórn H2; SarnStat 5 (26); GrabPospR kt (2); Myślił puſtoſzyć źiemię/ do tąd ktory kogo/ Nie przemoże: á ſobie nie podbiie ſrogo. KmitaSpit B2; PowodPr 26 (4); SkarKaz 4b (8); VotSzl B3v; CiekPotr 74; CzahTr H2v (3); GosłCast 10 (2); PaxLiz D2; SkarKazSej 671a (4); KlonFlis D4 (2); SapEpit B3; KlonWor 79; PudłDydo [B6]; ZbylPrzyg B3.

Konstrukcja typu: nie ... aż = zanim: »nie ... aż, jak, bez wyrazu nawiązującego drugi człon« = non ... donec Vulg, PolAnt (8:1:2): Leop Ioann 13/38; Nie zápoie kur áż ſię mnie po trzy kroć záprzyſz. BibRadz Ioann 13/38; BielKron 87 (4); HistLan A4v; LatHar 718; Záprawdę mowię wam żeć nie przeminie ten to wiek/ áż ſię wſzytko ziśći. WujNT Luc 21/32 (3).

α. W konstrukcjach zależnych od wyrazów zawierających semantyczny element negacji (1494):
αα. Po wyrazach typu: zaprzeczać, przeszkadzać, żeby nie = zaprzeczać, że..., przeszkadzać, żeby ... (1006+14+12+2) (1034): March1 A3v (2); March1Wiet Av; Snadźby nigdy nie rad przeſtał/ Iżeby nas nie kołátał. BierEz A3v (6); Iako panna Maria odmáwiala iżby męża niepoięla. OpecŻyw 3 (7); OpecŻywSandR nlb 2 (2); MetrKor 40/812 (2); PatKaz I 3v (2); FalZioł IV 48c (13); BielŻyw 4 (2); GlabGad L7v (2); zeſmi niechczieli zaniechacz abiſmi go nienawiedzyly LibLeg 10/150 (4); March3 V2 (2); RejPs 78v (5); LibMal 1543/67v (4); RejRozpr C2 (3); ConPiotr 30; Ruben brat ſtarſzy rozradza aby go nie traćili RejJóz A7v; Nie mogą ocży zataić aby nie płakały RejJóz G5v (11); ZapWar [1546] nr 2646; gdys pan Bog wſziſtkym poſpolu zakazuie/ Niezabiay SeklKat I4 (21); RejKup g7v (2); MurzNT 146; KromRozm II e (3); Diar 23 (8); DiarDop 107 (2); Z ktorego było zákazano nierucháć niczego. MrowPieś A3v; BielKom E; Dla cżego Pitágorás nyemáło trudnosći myął y prace/ s cżego odrzekł ſie potym nigdy gdiby ktho ſlyſſał álbo widzyał/ nye káráć. GliczKsiąż G5 (16); LubPs O2 (3); GroicPorz bv (9); rzadki ſie wybiega/ áby vmrzeć niemuſiał. KrowObr 82 (20); RejWiz 13v (13); y zádzierżał Krolá/ áby nie wſſedł do kośćiołá Leop Dan 14/18 (16); UstPraw Dv (3); RejZwierz 42 (2); iż pan ſpráwiedliwy Sędźia nie zápomni nigdy grzechu/ áby go nie miał káráć BibRadz I 158c marg; á człowiek nie może ſię mu ni w czym záſtháwić áby zwyćiężon być nie miał. BibRadz I 273v (23); Goski A3; OrzRozm C2v (3); BielKron 14 (34); boby tymże ſpoſobem muſieli ſię záprzeć że Kryſtus nie ieſt cżłowiekiem z cżłowieká GrzegRóżn B2v (6); KochSat B4v (2); KwiatKsiąż Dv (2); Cavet ne decipatur, Strzeże ſie áby go nieoſzukáno. Mącz 42a; Inhibere quo minus aliquid fiat Zábronić áby ſie co nie ſtáło. Mącz 151d; Eripere facultatem, Możność odyąć/ to yeſt/ przeſzkodźić áby nie mógł k temu álbo owemu prziśc. Mącz 346c; Negas tantam similitudinem in rerum natura esse, Ieſteś przećiwko temu álbo przećiwiſz ſie tákowemu przikłádu/ żeby to ná ſwiecie nie było. Mącz 353c (39); OrzQuin Bv (7); Prot B2; SarnUzn F2 (2); SienLek 3 (13); SienLekAndr a2v; LeovPrzep a2v; RejAp BB6 (13); odwodzili mie od tego/ ábych nie miłował GórnDworz C4v; ſtrzymáłá ſie iednák nieſkoſztowáć w pięknym á obfitym ſádu/ náder pożądánego owocu GórnDworz Aa6 (24); GrzepGeom O2; HistRzym 72 (3); niechciał tego zániecháć/ iákoż tego nigdy nie zámieſzkał/ áby on kiedy ſwych wiernych pocieſzyć nie miał RejPos 135v; żadny tego nie minął/ áby they trzeciey perſony tego wielmożnego Boſtwá/ wſpomionąć nie miał. RejPos 150v (135); RejPosWiecz2 96; BiałKat b2v (5); BielSat C (3); GrzegŚm 1 (2); HistLan D4 (2); KuczbKat 65 (10); Więc y woyt we wśi nie obeydzie ſie bez tego/ áby do páná z nowinką nie przyſzedł RejZwierc 72v; tedy go też cżáſem y pogroſką pohámować możeſz/ áby ſie nie wſpinał z motyką ná ſłońce. RejZwierc 81v; iż temu zábiega iákoby ſie kreẃ niewinna nie lałá po ziemi RejZwierc 141 (48); obwáruy by z wierzchu co nie pádáło BielSpr 63 (12); WujJud 14v (6); WujJudConf 139v (3); RejPosWstaw [223] (3); BudBib Ex 20/7 (13); MycPrz I B2 (9); Strum G3v (8); WierKróc B3; BiałKaz C3 (3); zápowiedzieli [= zabronili] niemowić w imię Ieſuſowe BudNT Act 5/40 (3); tedy ſie oto záſtáwiáć niechcę żeby niemogło być nieiákie podobieńſtwo oney rzecży z tą CzechRozm 46v (35); PaprPan O2 (2); Po rzecży oſądzoney wiele przekazy bywa v nas/ áby wykonánie końcá ſwego niebráło. ModrzBaz 96v (22); SkarJedn 139 (15); Oczko 15v (6); KochPs 89 (3); SkarŻyw A5 (30); StryjKron 162 (3); CzechEp 4 (23); CzechEpPOrz **; NiemObr 21 (17); KochFr 68; KlonŻal C4; KochSz B2 (3); ReszHoz 124 (2); WerGośc 210 (3); WerKaz 305 (2); WisznTr 7 (2); BielSjem 9 (2); PudłFr 69; ArtKanc A15 (6); BielRozm 9 (3); vchodząc tego żeby was Krol zniewolić nie mogł/ ieſteśćie w niewoli v wſzyſtkich GórnRozm C2v (14); Przetóż ſie ia tego zbraniam ábych otym nie mówił KochWr 41 (2); KochWrJan 18; PaprUp F4 (2); ActReg 13 (9); GostGosp 14 (9); Phil D2 (5); GórnTroas 61; KochCn B3v; GrabowSet A4v (8); OrzJan 9 (13); WyprPl C2; ále tyś mię hámował/ ábym nie zezwolił. LatHar 590 (2); WujNT Matth 6/1 (30); WysKaz 40 (2); Téż w tym liśćie inhibicia/ áby żaden kupiec [...] nie śmiał z miedźią y z inſzym towárem/ áni wodą/ áni ziemią/ minąwſzy Kráków do Toruniá ieźdźić SarnStat 959 (52); SiebRozmyśl Mv (3); GrabPospR L2v; PowodPr 9 (6); SkarKaz 45b (4); VotSzl A2 (3); Ani mię ſłowá twoie odráżą od tego, Zebym niemiał zábiegáć oſławie. CiekPotr 48 (6); CzahTr [D2] (2); GosłCast 37 (3); PaxLiz A3v; odrádźił vrzędom/ áby tego nie czynili. SkarKazSej 669a (3); KlonFlis H; KlonWor 63.

Z 2.a. (14): bo w zakonie było zákazano/ áby żadne obliczánie niebyło/ iedno áby káżdy człowiek od głowy płáćił ieden Sykł panu. BibRadz I 183d marg (2); BielKron 72 (2); RejAp 86 (2); CzechRozm 142v (2); NiemObr 24; KochFr 5; ActReg 149; GostGosp 22; SarnStat 260 (2).

Z 2.b. (12): BielŻyw 119; Diar 22; Mącz 75c (2); RejPos 152; WujJud 56v (3); Strum P; Oczko 18v; iż tu Apoſtoł nie zákázuie/ ábyſmy nic/ oprocz tego co ieſt w Bibliey nápiſano/ nie przyimowáli WujNT 652 (2).

Z 3. (2): Leop Deut 17/13; Cżemu wam Bog zákázował nie ze wſzytkich drzew vżywáć owocu Ráyſkiego? BielKron 1v.

ββ. Po wyrazach typu: bać się, żeby nie = bać się że (488): BierEz C2v (5); OpecŻyw 60 (14); PatKaz I 14v (2); HistJóz E4; Zaſię gdy ſtrach ieſt, Aby mieſthcza około macicze nie były chore, zarażone/ albo niedoſtatek cierpiącze FalZioł V 31v (4); BielŻyw 14 (4); Z bojaźnią idzie do łoża, By tam nie namacał noża BierRozm 13; Tedy więc nasi panowie Mają troski w swojej głowie, By sie ziemia nie rozsiadła, Na ich domy nie przypadła. BierRozm 24 (4); LibLeg 8/133 (5); WróbŻołt R8v; RejPs 64v (3); LibMal 1543/76v (3); LudWieś B2v (2); RejKup p8v; HistAl E3v (4); MurzHist B (4); KromRozm III Dv; musiem się obawiać, aby i polska koronna szkody podjąć nie musiała Diar 23 (7); DiarDop 102 (4); Alem ſie thego więcey moy pánie [Boże] obawał/ Abych ni w cżym chwały twey cżłeku nie oddawał LubPs hh4v; GroicPorz x2; KrowObr 38 (4); Lękł ſie pátrząc áby go kto od niey nie gonił. RejWiz 34v (4); Leop Gen 26/9 (3); LeszczRzecz A3; RejFig Aa4v (2); Będzye ſie bał/ ábyś mu/ dupy nie podrapał. RejZwierz 140v; A dla tegoż ſię bárzo vlękli przed nim/ á zátroſkáli ſię áby tákże nie vczynił koſciołowi Páná Bogá ich BibRadz Iudith 4/2 (12); OrzRozm A3v (3); BielKron 10 (71); GrzegRóżn B2v (8); KwiatKsiąż D4 (4); Verebar ne ita caderet, Obawałem ſie áby ſie ták nie przigodźiło. Mącz 29a; Pavor circa eum ceperat milites ne mortiferum vulnus esset. Zlękli ſie byli óń zołńierze áby od tey rány nie vmárł. Mącz 284d (23); SarnUzn H6; LeovPrzep A4v (6); RejAp 150 (5); GórnDworz C3 (9); Potym Ceſarz widząc dziećię káżdemu lube/ á iże ie wſzyſcy chwalili/ pocżął wętpić by po nim nie krolował/ áby niebył on ktorego zábić kazał. HistRzym 134 (6); moglibyſcie ſie lękáć á vſtráſzyć obwołánia tego Prorockiego/ áby kiedy Pan nie powitał ná nogi ſwoie/ á nie ſtárł was iáko zdzyebłká miedzy pálcy ſwemi/ á nie wyrzućił was z drogi ſpráwiedliwey/ á od oblicżnośći ſwoiey. RejPos 253 (24); BiałKat 66; HistLan F5 (2); KuczbKat 120 (4); RejZwierc 2 (13); BielSpr 7v (4); WujJud 69 (4); KochList nlb 3; BudBib Gen 32/11 (4); MycPrz I A4v; Strum L3; BudNT Act 19/27 (3); Ia ſie boię bych nie był fałſzywym Prorokiem StryjWjaz C4; CzechRozm A4 (4); ModrzBaz 77 (7); SkarJedn 129 (3); Oczko 30 (2); SkarŻyw 16 (50); StryjKron 482 (5); CzechEp 16 (5); NiemObr 18 (5); KochFr 72 (2); KochBr 151; ReszPrz 39 (2); ReszHoz 124; WerGośc 217 (2); BielSjem 11; GórnRozm L4v (3); KochWr 39; KochWrJan 18; PaprUp L2v (3); ZawJeft 21 (2); ActReg 10 (13); Phil C2v; KochPij C4; Tá trwoży/ by wyſtępkow piekłem Pan nie pſował. GrabowSet B (3); KochAp 9; OrzJan 10 (10); WujNT 12 (20); PowodPr 40 (8); VotSzl A3 (3); CiekPotr 42 (8); CzahTr L2; Lub mniémał/ by to żárty/ lub téż przeſtráſzony/ By mu nie ſzło o zdrowié/ mną wzgárdźił żądliwą GosłCast 49 (5); PudłDydo B2 (2); ZbylPrzyg A2.
β. W pytaniach nacechowanych emocjonalnie; pytanie dotyczy sytuacji, w której coś się rzeczywiście nie zdarzyło lub przypuszczalnie się nie zdarzy, i wyraża w związku z tym negatywny stosunek autora wypowiedzi; sens odpowiada zdaniu pozytywnemu postulującemu typu ‘rób (niech zrobi), powinien(cś) zrobić, chciałbym zrobić’ (pytania dotyczące sytuacji, w której coś się zdarzyło lub mogło się zdarzyć, cf 4.) (1321):
αα. Pytanie wprowadzone jest przysłówkiem pytajnym przyczyny (571+46+4+2) (623): Gdy nielża kupić cudnego: Przecż żadnego [= brzydkiego] niechceſz kupić/ Możeć z niego poſługá być. BierEz B2v (18); OpecŻyw 33 (29); PatKaz III 123v (3); HistJóz Cv; BielŻyw 73 (3); Miły panie boże/ [...] Cżemu tak długo niezeſleſz Chriſtuſa twego. WróbŻołt cc (3); RejJóz B3v (7); SeklKat E2v; RejKup c5v (5); HistAl B3 (2); KromRozm I F3v (8); MurzNT Matth 7/3 (3); Diar 35; Przecż ze mnie grzechu nie zdejmieſz wſzák ieſt nietáyny tobie LubPs hh6v (17); iż teſz było w ſtárym zakonie/ że ſie ludzie obrzezowáli/ Sobothy ſwięćili/ [...] A tzemuſz ſię tedy teſz nieobrzezuiećie? tzemu Sobot nieſwięćićie? KrowObr 85 (57); RejWiz 27v (7); Rzekł mu Piotr: Cżemu nie mogę teraz zá tobą iść? duſſę moię położę zá ćię. Leop Ioann 13/37 (9); RejFig Aa4v (5); RejZwierz 20v (5); BibRadz Gen 12/18 (14); OrzRozm M4v (2); BielKron 11 (23); Cżemuż piorun nie zgromi tákiey niezbożnośći? GrzegRóżn N4v (9); Quin taces? Ale czemu wżdy nie milczyſz? Mącz 342a (8); OrzQuin V4v; Prot Cv (3); RejAp 25 (14); GórnDworz B8v (3); Oto maſz roſkoſzne karmie/ oto y weſele wielkie: przecż ſie nie weſeliſz? HistRzym 94 (5); Bo więc ieden gdy widzi cżłowieká bogátego [...] fráſuie ſie vſtáwicżnie/ [...] cżemu też Bog tákiego ſzcżęſcia y tákiego rozmnożenia nie racżył dáć iemu. RejPos 280 (97); BiałKat 261; HistLan B3; RejZwierc [782]v (14); WujJud 13 (10); RejPosWstaw 44 (4); Cżemu przyſzedłem á nie było nikogo? wzywałem/ á żaden ſię nie ozwał? BudBib Is 50/2 (11); BudNT przedm c3v (5); ále ieſliby ták było/ iáko oni [...] twierdzą: cżemuſz tego nigdziey piſmo ś. nie wſpomina CzechRozm 152 (9); PaprPan Ff2v (2); Tych tedy cżemuby ná vkráinę niezáprowádzono: cżemuby pewney cżęśći pol nienáznácżono/ gdźieby iym zamki zbudowano ModrzBaz 103v (10); SkarJedn 28 (9); Oczko 9 (2); cżemuſz duſzo moiá z tey nędze tám nie teſkniſz? SkarŻyw 127 (32); KochTr 15 (2); CzechEp 93 (10); NiemObr 19 (6); KochFr 56; KochMRot Bv; KlonŻal D; BielSen 8 (2); KochPam 87 (2); KochPieś 8 (2); Czemu ſobie rąk nie damy/ A ſpołem nie záſpiéwamy? KochSob 56; ArtKanc E15 (3); BielRozm 6; GórnRozm B4 (2); PaprUp Kv (2); Iuż ia ták dáwno czynić vmyśliłem ſobie. (–) Ale czemuż nie czyniſz? ZawJeft 21 (6); Phil K; cżemuż ludu ſwego Ieſzcże ćieſzyć niechceſz/ znácżnie ſtrapionego? GrabowSet C2v (4); KochFrag 22; OrzJan 45; LatHar 285 (2); Ieſli powiemy/ Z niebá [był krzest Janow]: rzecze/ Przeczżeśćie mu tedy nie wierzyli? WujNT Mar 11/31 (24); WysKaz 9 (4); KlonKr B2; SkarKaz 4a (5); VotSzl C4; CiekPotr 8 (6); GosłCast 65; PaxLiz D2; KlonWor 65 (2); SzarzRyt D2.

Z 2.a. (46): March2 D4; RejKup x6v; Dlá czego vczniowie twoj nieobychodzą śię wedle vſtawy ſtarſzych/ ale nieumytęmi rękoma/ chleba pożywaią? MurzNT Mar 7/5; ieſli bog práwy Beel ieſt/ cżemuſz ſzuka iámy do kościoła/ á nie wnidzye kędy chce? BielKron 111v; GrzegRóżn H3; RejPos 277 (3); A cożci chłop krzyw? cżemu onego nie tłucżeſz czoć winien? RejZwierc 72v; Ale cżemuſz ná oney ſtárſzey Confeſsiey nieprzeſtáiećie/ ále co rok to nową kuiećie? WujJud 14 (3); SkarJedn 28; WujNT Mar 7/5 (2); CiekPotr 87. Cf Połączenie.

Z 2.b. (4): PatKaz III 126v; Mącz 206d; O Boże wſzechmogący przecżeś ná mię iney plagi nie dopuśćił HistRzym 129; WujJud 65v.

Z 3. (2): ModrzBaz 18v; że nam Grámmátiki Polſkié cudzoźiemcy opiſuią. Czemu nie ſwoi? JanNKar D2v.

Połączenie (z 2.a.): »czemu(ż)(by) (a. przeczże(by)) (...) raczej (a. radniej), lepiej, pirwej nie« = cur a. quare non magis a. non potius Modrz, Vulg; quin potius Modrz [szyk 16:44] (28:1:1): O ſynu moy/ ieſtli niewdzięcżnych żydow/ ij twych krzyżownikow/ w takowym ſmutku ij męce niezapamiętáwáſs/ cżemu pirwéy ku matce twé ſmutné niemowiſſ? OpecŻyw 144; KrowObr 215; Leop Rom 3/8; BielKron 84v (2); A cżemu rozumu w obáleniu Bogow ſwych lepiey nie náſláduią/ niżeli ku ſthánowieniu ich? GrzegRóżn K2v; GórnDworz S7; HistRzym 20v; WujJud 39; RejPosWstaw 44; BudBib c (2); BudNT Hh4; CzechRozm 231v; ModrzBaz 40 (3); SkarŻyw 147; NiemObr 114; WerGośc 249; GórnRozm I3; O nieſzcżęſna godźino coś mnie w świát wydáłá/ Cżemuś nie rádniey z mátki do grobu podáłá? GrabowSet A4v; LatHar 127; Ieſli inſzy tey wolnośći nád wámi vżywáią/ czemuż nie ráczey my? WujNT 1.Cor 9/12 (3); CiekPotr 77.

W charakterystycznych konstrukcjach: orzeczenie w 2 os. (396), w 1 os. (49) ‒ sg (12) –, w 3 os. w odniesieniu do 2 os. (np. czemu cię nie ruszy) (26), w pytaniach zależnych odpowiadających zwrotowi do 2 os. (np. pytał go, czemu nie zrobił) (9); orzeczenie w con (22), czemu by nie + inf (1); w konstrukcjach dwuczłonowych ze zdaniem podrzędnym lub luźno nawiązanym zawierającym okoliczność, która powinna wywołać skutek o sensie zdania nie zaprzeczonego (126): typu: jeśli x, czemu nie y (103), czemu nie y, wszak x (23).

W charakterystycznych połączeniach: czemu (przecz, dlaczego) nie baczysz itp. (nie chcesz baczyć) (6), nie brzydzisz się, chwały nie dawαsz itp. (2), nie dałeś itp. znać (2), nie dbasz itp. (4), dosyć nie czynisz, dosyć się nie dzieje, nie dufasz itp. (2), nie karzesz (się) (3), nie lękasz itp. się ((u)lękniesz itp. się, boisz się) (14), łaski nie pokażesz (nie znam, naleźć nie mogę) (3), miejsca nie ma, nizacz nie masz, nie masz serca, nie masz śmiałości, nie milczysz, nie (po)mścisz (się) (5), nie napiszesz, nie narzekasz, nie nasladujecie itp. (2), nie nawrocicie się (2), nie obaczycie (się) (4), nie ocucicie się, nie odciągnął cię strach, nie odpowie(da)sz itp. (nie (wy)mowisz, nie gadasz, nie ozwał się, nie raczysz mowić, nie wołasz) (45), [co] cię nie odwiodło (4), nie oznajmi(a)sz itp. (nie oznajmujesz) (5), nie płaczesz, nie poddacie się, nie pomagasz, nie pomnisz itp. (nie pamiętasz itp., nie chcem pomnieci, na pamięci nie mają) (19), nie przebaczamy, nie przeczytasz itp. (3), nie pytasz (2), nie ratujesz, nie rozmyślisz itp. (się) (2), nie rozumiecie itp. (nie zrozumiewasz) (3), [co] nie ruszy cię (8), nie sądzisz (4), nie słuchasz itp. (nie chcieli słuchać, nie usłuchał) (10), nie starasz się (3), nie tęsknisz itp. (2), nie trzymacie (nie dzierżysz) (3), nie ukażesz itp. (3), nie upamiętasz się, nie ustraszysz się (8), nie ustrzegłeś, nie uznacie się, nie ważysz sobie, nie weselisz się, nie widzisz itp. (2), nie wiedzieli itp. (3), nie (u)wierzysz itp. (wiary nie macie (nie dają), nie wyznawasz wiary, wierzyć nie chcę) (11), nie wspom(ie)ni(e)sz itp. ((w)spomina) (16), nie wstydzisz się (nie sromasz się, nie odwiodła (wściągnęła) cię sromieźliwość, nie wstydasz się, wstydu nie zachowywasz) (8), nie wzbudzamy się, nie zlitujesz się (2), nie zmiłujecie się (5), nie (roz)żałujesz itp. się (2).

ββ. Pytanie wprowadzone jest partykułą pytajną lub nie zawiera leksykalnego wykładnika pytajności (677+2+6+5) (690): Xánt rzekł/ álbo rozumu niemaſz/ Iż táko rzecżámi mieniaſz. BierEz C2 (4); OpecŻyw 19v (9); BierRozm 7; RejPs 112v; Poſtoy miły Iozeph mało Albo nie wieſz czo ſie ſtało RejJóz D7v (3); SeklKat T; RejKup i8 (6); HistAl E4v (3); KromRozm I C2 (2); byścieſz wżdy namileiſzy panie Franciſzku w miłośierdźie boże vfac niemieli? MurzHist S3 (5); MurzNT Ioann 8/10 (2); LibMal 1554/188v; BielKom E5; Izaliśćie niemogli w piſmo ſwięte Weyrzeć? KrowObr 125v (10); RejWiz 174v; á nie wſtyd was tego gdy mi ták przytyſkuiećie. Leop Iob 19/3 (10); OrzList e2v; RejZwierz 29v; BibRadz Gen 18/24 (16); OrzRozm G2v (3); BielKron 12 (5); GrzegRóżn N2; Num faeti piget, Izalić tego nie żal/ nie lito. Mącz 299b (5); OrzQuin N2 (3); A choćby ná ćię względu nie miano v Dworu/ A za od ſławnych mężow nie możeſz bráć wzoru? Prot D2 (3); A radbym tu iednego pytał/ ieſliże w ſtárym zakonie nie wiedziano o Kriſtuſie. SarnUzn D3 (2); LeovPrzep G2; RejAp 78 (2); GórnDworz R3 (2); HistRzym 23v; RejPos 59 (14); GrzegŚm 38; HistLan B4; KuczbKat 325; RejZwierc 267; Wy im zayzrzyćie/ á żeby nie robili mowićie [...] Cżyli ſie wam praca nie zda kázáć/ vcżyć/ ſpowiedźi ludźi ſłucháć WujJud 145 (6); BudBib 1.Reg 26/14 (5); BiałKaz Cv; BudNT Mar 15/4 (3); CzechRozm 62 (7); chcećie áby miedzy wámi nieprzyiáźni vſtáły/ á źrzodeł y przycżyn prawdziwie vkázáć niechcećie? ModrzBaz 64v (3); Y nie weźmie złość ich pómſty? być nie może KochPs 82; iuſz ći trzeći raz mowię áty niechceſz wſtáć? SkarŻyw 193 (20); MWilkHist I4 (3); CzechEp 121; KochFr 98 (2); widząc iż nierozumne bydło miárę ſobie od przyrodzenia zákreſzoną pilnie záchowuie/ á ty ktoryś ieſt rozumnym ſtworzenim/ żadney miáry nie maſz? WerGośc 241 (2); Inſzy to [pieniądze] dármo po drógách miotáli / A my nie damy/ bychmy wcále trwáli? KochPieś 38 (4); GórnRozm C (4); Więc to poćiechy tobie nie przynosi? ZawJeft 24 (8); GórnTroas 25 (5); Tákże wołánie me/ przed ćię nie wnidźie? GrabowSet G4v (6); Więc mi téy łáſki tedy nie vczyniſz? (‒) Niemogę KochFrag 46 (2); OrzJan 36 (4); WyprPl Cv; LatHar 198 (9); Tedy mu rzekł Piłat: Nie ſłyſzyſz iáko wiele przećiw tobie świádczą? WujNT Matth 27/13 (34); Bogáſmy obráźili y Chryſtuſá vkrzyżowáli/ á przedſię ſię nie boiem? SkarKaz 7b (10); VotSzl B4; śmiałeś ták plugáwie Mowić: nie mogłeś tego powiedzieć z ogrodkiem. CiekPotr 32 (7); GosłCast 25 (5); SkarKazSej 669b (2); Y więc niechceſz potomſtwá zoſtáwić po ſobie? Przecżże dáłá náturá thę vrodę tobie? PudłDydo A3v (3).

Z 2.a. (2): Cżyli niechcećie áby ſie kiedy rzecży wątpliwe końcżyły w Kośćiele/ ále co było kiedy wątpliwym/ áby záwſze wątpliwym zoſtáło? WujJud 28; WujNT Act 21/38.

Z 2.b. (6): żali tego inacey ponim nieznaſz rzekł nieznam BielŻyw 54; RejJóz D8v; Okrutnico/ cżemuś mi ſyná vmorzyłá? nie miáłáś ná kim inſzym ſwey cżárnokśięſkiey ſztuki wypráwić? SkarŻyw 69 (2); GórnRozm A2v; SkarKaz 457a.

Z 3. (5): RejJóz N; MurzHist M2v; RejPos 280v; RejZwierc 190v; Azać ſie nie doſyć iáſny y doſtátecżny zda on [przykład]/ ktory maſz w Dźieiách Apoſtolſkich o Stefánie/ ktory Iezuſá wzywáiąc/ duchá mu ſwoiego oddawał. CzechRozm 198.

W charakterystycznych konstrukcjach odpowiadających zwrotowi do 2 os.: orzeczenie w 2 os. (205), w 1 os. (13) – sg (2) –, w 3 os. w odniesieniu do 2 os. (40), do 1 os. (1), w pytaniach zależnych (4), czy nie ma (a. miałby) + inf (10), w con (6), w konstrukcjach dwuczłonowych ze zdaniem podrzędnym lub luźno nawiązanym zawierającym okoliczność, która powinna wywołać skutek o sensie zdania nie zaprzeczonego (52): typu: jeśli x, czyż nie y (46), nie y, wszak x (6).

W charakterystycznych połączeniach: (iza(ż), aza(ż), czy{ż)) nie baczysz itp. (7), nie boisz itp. (lękąsz) się (9), bronić nie chcesz, nie czytaliście, nie dbasz itp. (4), łaski nie prosisz (o miłosierdzie prosić nie chcesz) (2), łaski nie uczynisz, nie masz dosyć, nie masz miary, nie macie miejsc, nie masz na pieczy (2), nie masz rozumu (umiesz rozumu użyć) (2), nie będziesz milczał, nie mogłeś pokuty czynić, nie mogłeś powiedzieć (rzec) (3), nie możesz być bez tego, nie odpowie(da)sz (mowisz, macie mowić) (13), nie pamiętasz (pomnisz) itp. (8), nie pomyślimy, nie poprawim się, nie przepuścisz (2), nie przestaniesz, nie (z)rozumiecie itp. (chcesz rozumieć, moglichmy zrozumieć) (5), nie ruszy itp. (miało itp. ruszyć) cię (6), nie sądzicie, spowiadać się nie chcesz, nie słyszysz (słuchasz) itp. (11), nie było was tęskno, troski cię nie odwiodą, nie trzymasz itp. (2), nie ufasz, [co] nie ustraszy was (strach na was nie przypadnie, strach cię nie zyjmuje) (3), nie widzisz itp. (nie widzi się tobie) (20), nie wierzysz itp. (nie chcesz wierzyć, nie macie wiary) (10), nie wiesz itp. (nie masz wiedzieć) (29), nie wstydzisz itp. się (nie wstyd (srom) cię (was), [co] zawstydzić cię nie może) (16), wytrwać nie możesz, nie zajmie cię ucieczka, nie (po)znasz itp. (poznać nie mogliście, nie wyznacie) (18), nie żałujesz (nie żal ci, żal cię nie wzruszy) (3).

1) Pytanie poprzedza sąd (sformułowany jako zdanie podrzędne lub luźno nawiązane) i wyraża przekonanie o tym, że sąd ów powinien być znany odbiorcy (391): Alboś podobno nie ſłychał/ Iżebych ia dobrze biegał. BierEz L3v (9); OpecŻyw 33v (12); HistJóz D2v; BielŻyw 105; BierRozm 7; RejPs 76v (2); y czo azaly [krol, jej ojciec] nyewie ze ona tam yeſth wwielkym niedoſtatkv LibLeg 11/13v; RejJóz E8v (3); RejRozm 405; RejKup c7 (8); Izali nie bacżyſz iż thylko ſiedm álbo oſm łokći płotná wezmiemy w grob s ſobą s tego ſwiátá HistAl G2 (9); Zaś nye czćił wewángeliey co obyecał Kryſtus? Iż myał nam zeſláć ducha ſwyętego KromRozm I B2v (3); záſz niewidźiſz iakié to haniebné przeſwiſko heretik? MurzHist M4v; MurzNT Matth 12/3 (6); BielKom A2 (4); LubPs ff2 (2); Izaſz teſz niewiećie/ álbo tego w wáſzych wlaſnych kxięgach niemaćie? Iż kiedy przychodzi ná kośćioł/ iáka roznicá/ około wiary/ tedy ſie záwſze maćie vćiekáć/ do tych Concylia KrowObr 230v (55); Azaſz nie wieſz plugáwość bárzo koniá ſuſzy. RejWiz 72 (9); zaśćie nie mogli wiedzieć [an ignorabatis]/ że z muru/ z gory wiele ſtrzał bywáią wypuſzcżáne? Leop 2.Reg 11/20 (8); OrzList fv; RejFig Aa6 (4); RejZwierz 8v (4); Nieczuieſzże ſię żeć iuż Egipt ginie. BibRadz Ex 10/7 (11); OrzRozm Bv (4); zaſz nierozumiećie/ kiedy cżterzy kołá w woźie będą/ muſić ktho piąty ná nim ſiedzieć. BielKron 354 (10); GrzegRóżn N (2); OrzQuin B4v (3); A za ty nię [!] rozumieſz że tu opiſuię Gniew ſwoy nie vſmierzony ktory w ſobie czuię? Prot A3v (2); SarnUzn B7 (2); RejAp 27v (6); ábo nie widzi ſie to w. m. żeby one [białegłowy] pomogły do tego/ iż páńſthwo Rzymſkie ku oney ſławie/ moczy/ á wielkośći przyſzło? GórnDworz Z3 (10); HistRzym 20v (2); Azaſz oto nie ſłyſzyſz iáko Pan wſzytkiego ſwiáthá ſwięte miłoſniki ſwoie vpomina/ iż kthory z nich chce być ſtárſzym/ áby był ſługą ich. RejPos 314v (41); Iza ſie ſámi nie cżuiecie/ iż Pan Kryſtus mieſzkáiący w nas ieſt RejPosWiecz2 93v (2); A zaś nie czytał v Moyzeſzá/ ták tám nápiſał: Rzekł: Bóg/ niechay będźie: á co roſkazał/ wnet śię sſtáło. BiałKat 11 (7); BielSat G2; HistLan F4; KuczbKat 375; RejZwierc 46 (9); Azaſz y wy nie wyznawaćie/ że złość kápłaná álbo ſługi kośćielnego/ ſpráwie Sákrámentow nic niewadźi? WujJud 222 (10); BudBib Gen 44/15 (3); BiałKaz A4 (5); BudNT Matth 22/31 (7); Azaſz nie pámiętaſz co Ian piſze [...] mowiąc ták o nim: Ten ieſt Bog prawdziwy y żywot wiecżny. CzechRozm 62 (25); PaprPan P; ModrzBaz 63 (3); izali niewidziſz co ſię dzieie? zábijaſz nas y wodziſz do ſądow/ á iednák ochotnie vmieramy. SkarŻyw 535 (9); CzechEp 163 (5); NiemObr 76; KochFr 16 (2); KochDz 106; WerGośc 248 (2); BielSen 15; PudłFr 41 (2); ArtKanc R19; GórnRozm A; PaprUp G2v (3); ActReg 142; Izażeſcie s wcżoráyſzey wiecżerzey nie zrozumieli/ że pieniędzy nie potrzebuię. Phil I3 (2); OrzJan 101 (2); LatHar 127 (3); Nie rozumiećie iż wizytko co wchodźi w vſtá/ do brzuchá idźie WujNT Matth 15/17 (35); WysKaz 32; SkarKaz 457a (2); Coſz ſtoiſz? nie ruſzyſz ſię, y czemu nie idźieſz? CiekPotr 61; PaxLiz D; Albo ſie w tym nie pomniſz/ żeś tu w cudzey ſtronie? PudłDydo A3v (2).

W charakterystycznych konstrukcjach: orzeczenie w 1 os. (2), w 3 os. w odniesieniu do 2 os. (4), w konstrukcji dwuczłonowej ze zdaniem podrzędnym lub luźno nawiązanym zawierającym okoliczność, która powinna wywołać skutek o sensie zdania nie zaprzeczonego typu: nie x?, wszak y (1).

W charakterystycznych połączeniach: nie baczysz itp. (13), nie czujesz itp. (się) (4), nie czytałeś itp. (29), obaczyć się nie możecie, nie pamiętasz itp. (nie pomnisz) (36), nie (z)rozumiesz itp. (nie porozumiecie) (10), nie słychasz itp. (nie słyszysz itp.) (23), nie widzisz itp. (26), nie wierzysz (12), nie wiesz itp. (nie wie twa mądrość, nie mogliście wiedzieć) (228), nie wyznawacie, nie (przy)znasz itp. (5).

γγ. Pytanie wprowadzone jest przysłówkiem „jak(o), jakim sercem” ‘czemu, czy’ (63): BierEz Hv; OpecŻyw 20v (2); RejJóz H5; RejKup R; MurzNT Mar 8/21 (2); GliczKsiąż C8v (2); Iákoſz ſię wżdy niebożątká niewſtydzićie/ y Bogá nieboićie KrowObr 13 (6); RejWiz 21v (2); RejZwierz 104v; BibRadz Mar 4/40; BielKron 69; Iákiemże tedy ſercem tego znáć nie chcemy/ Aby Bog miał vrodźić GrzegRóżn O; SarnUzn E5; O ſrogi miecżu iákoż ſie ty nie vrwieſz á nie poſiecieſz tych kthorzy [...] przą ſie iáwnie Páná tego RejAp 25v; RejPos 180v (3); BiałKat 276; BudNT Luc 12/56; SkarJedn 278 (2); Nieſtety iáko mnie teraz ziemiá niepożrze. SkarŻyw [237] (13); NiemObr 61; ReszPrz 104 (3); WerGośc 241; ArtKanc S11; GórnRozm Mv; Phil Q; LatHar 578; WujNT Mar 8/21 (2); WysKaz 35; SkarKaz 550b; GosłCast 27; SkarKazSej 672b (5); Iák ſię ſzyiá nie vrwie od tych krezow ſrogich. ZbylPrzyg A2.

W charakterystycznych konstrukcjach: orzeczenie w 2 os. (36), w 1 os. (5) – sg (2) –, w 3 os. w odniesieniu do 2 os. (1), w pytaniach zależnych (2), w konstrukcjach dwuczłonowych ze zdaniem podrzędnym lub luźno nawiązanym zawierającym okoliczność, która powinna wywołać skutek o sensie zdania nie zaprzeczonego (9), typu: jeśli x, jako nie y (6), jako nie y, wszak x (3).

W charakterystycznych połączeniach: jak(o) nie boisz itp. się (lękacie się) (8), nie pomniałeś, nie rozumiecie (2), [co] nie ruszy [kogo], słyszeć nie mogłeś, me ubaczacie, nie ustraszycie się, widzieć nie mogłeś, nie wiedziałeś (wiedzieć nie mogłeś) (2), nie chcesz wierzyć (wiary nie macie, nie wierzą) (3), nie (za)wstydzisz itp. się (nie wstydasz itp. się, nie kole wstyd w oczy ciebie, wstydzić się nie chcecie) (16), nie żal (2).

δδ. Pytanie wprowadzone jest przysłówkiem czasu o znaczeniu ‘jak długo’, zawiera sens ‘zrób prędzej’ (10): KrowObr 224v; Leop Zach 1/12; Zmiłuyże ſię o Pánie/ y dokądże ſię nie zmiłuieſz? BibRadz Ps 89/13; Pokiſz Pánie [...] nie ſądźiſz y nie mśćiſz śię krẃie náſzey/ nád thymi kthorzy mieſzkáią ná źiemi? GrzegŚm 60; Długoſz naśmiewco Chryſtuſow złe cżynić nieprzeſtánieſz? SkarŻyw 107; ArtKanc I 16; WujNT Apoc 6/10 (2); PowodPr kt.

W charakterystycznej konstrukcji: orzeczenie w 2 os.

W charakterystycznych połączeniach: baczyć nie będziecie, nie raczysz wysłuchać, nie sądzisz i nie mścisz się (4), nie zlitujesz się, nie zmiłujesz się, źle czynić nie przestaniesz.

γ. W konstrukcjach z podwójnym przeczeniem [Negacja w jednym z członów może być wyrażona za pomocą wyrazów lub konstrukcji nie zawierających partykuły „nie” lub zawierających element „nie-” wchodzący w skład wyrazów potraktowanych jako hasła syntetyczne. W członie nadrzędnym: nie masz (164), pytanie retoryczne (128) – typu: kto? (38), izaż itp. [= czy]? (35), ktory? (17), co? (13), jako [= czy, czemu]? (11), gdzie? (6), jak? (3), coż [= czy]? (3), czemu? (2) ‒, rzadki, rzadko, rzadka [rzecz] (32) ‒ + ktory (5), + kiedy (3), + kto (1) ‒, trudno, trudny (28), przymiotnik zaprzeczony (28), ani (23), ledwie (13) – + kto (5) –, mało (13), dziwna [rzecz] (2), rzeczownik zaprzeczony (2), ukaż [= nie ukażesz] (2), jakoby [= nieprawda że] (1), jest przeciw naturze (1), mniej (1), ze sta jeden (1), zła konsekwencyja (1). W członie podrzędnym: przymiotnik lub przysłówek zaprzeczony (131) [w tym 11) (129)], rzeczownik zaprzeczony (1), nie masz (1)] (2197):
αα. Przeczenia obu członów neutralizują się wzajemnie, całość wyraża sens nie zaprzeczony (2013):
1) W pierwszym członie zaprzeczenie istnienia; typ: nie istnieje A, które nie x = każde A x a. każdy, wszystko x, a. tylko ten (a. tego), który x (jeżeli w członie nadrzędnym występuje określenie czasu lub miejsca = zawsze a. wszędzie x) (755+2) (757): OpecŻyw 64v (5); PatKaz I 10 (2); PatKaz III 109 (4); iż gdy vmarł w dobrey ſtaroſci/ niebył ieden w mieſcie ktoryby go nieżałował/ ktoryby też nie żądał być przy iego pogrzebie WróbŻołtGlab A4v; RejPs 47v (3); rzadki ſtey drogi Aby nie zepſiał ná nogi RejRozpr I; Acz mało tych ludźy znaydzie by ſie vnieſcz nie miał RejJóz Fv (3); LibLeg 11/187v (2); RejRozm 405; RejKup i5 (2); HistAl Kv (2); Nyemáſzći człowyeká ktoryby nye grzeſſył. KromRozm I C4 (2); iſz śię zadné cuda takowé niedźieią/ ktorychby ſamego przyrodzęniá moc nieſprawowała. MurzHist R (4); MurzNT Mar 4/22 (2); Nyepowyemći niczego/ czegobych ſlowem Bożym podeprzeć nyemogł. KromRozm II a4 (3); KromRozm III Cv (6); Diar 67 (5); GliczKsiąż H7v (2); LubPs K2 (3); GroicPorz B3v (3); KrowObr 222v; á rzadko kiedy ſie nie wádzą RejWiz 161v; A ze ſtá iednego znaſz/ co tym kſtałtem żywię/ Nábywáiąc łákomie á nieſpráwiedliwie/ Aby iego nábycia nie ſzárpano márnie RejWiz 191v (5); Leop *B4v (9); KochZuz A4 (2); Więc nieſłycháć nikogo/ by nie błogoſłáwił/ A iego ſpraw pocżćiwych/ by káżdy nie ſławił. RejZwierz 54 (4); áczkolwiek żadnego niemáſz ktoryby nie więcey wziął niż zásłużyć może. BibRadz I 478d marg (14); Vkaż mi iednę rzecz namnieyſzą/ kthora by ſye nam wodźiłá: á ktoraby nam pewnego vpadku nie obiecowáłá. OrzRozm C2v; nienaydźieſz Prywileiá żadnego/ z ktoregobychmy niewykroczyli OrzRozm E4 (16); niepodobna rzecż cżłowieku być ná ſwiecie ktoryby nie kradł BielKron 9v (20); Nunquam fui usquam quin me omnes amarent plurimum, Nigdźiyem nie był gdźie by mie nie miłowano. Mącz 254d (8); OrzQuin Cv (14); SienLek 4v (3); LeovPrzep a3; RejAp BBv (12); Máłom ia widział oſobnych ludzi/ ktorzyby ſie ſámi nie chwalili GórnDworz D7 (10); HistRzym 60; RejPos 72 (40); KuczbKat 430 (3); iż był záwżdy zábáwion towárzyſtwem á muzyką ták z nátury/ że rzadkiey ktorey nie vmiał. RejZwierc 274v (32); BielSpr 10 (3); Vkażćie mi ktore Concilium/ álbo w Kośćiele Doktorá przyiętego/ ktoryby ſentencyey ſwoiey ſłowem Bożym niedowodźił. WujJud 37v (11); BudBib Ios 8/35 (5); HistHel B3v; Strum Q; BiałKaz Bv (7); BudNT przedm a5v (4); StryjWjaz Bv (2); CzechRozm 24v (8); Ledwie kto ieſt ábo rowny nam ábo y podleyſzy/ ktoryby ſię niegniewał gdy do niego mowią iáko do iednego. ModrzBaz 59v (22); SkarJedn 217 (3); iż ktoby niechćiał choroby rátowáć/ á z niéy śiebie y drugiego dźwignąć/ ieſzcze nie był widźian Oczko 1v; iż nieieſt/ ktoby rzeczy zdrowéy z káżdéy miáry nierad vżył Oczko 12 (11); SkarŻyw 14 (19); StryjKron 672 marg (2); Bo iednego z nich/ co wiele piſał nie pokaże/ ktoryby ſobie ſámemv w wielu rzecżách ná odpor nie był. CzechEp 35 (18); Niewiem tedy/ kędyby tákowego kośćiołá/ ktoryby nie błądźił ſzukáć máią NiemObr 179 (7); NIewiem by tá niemoc byłá/ Co by ſię nie przyrzućiłá. KochFr 29; KochSz B3 (2); ReszPrz 55 (2); ReszHoz 137 (3); Ze to żadna Boża noc nigdy nie minęłá/ Abych kiedy okrutnych rázów nie podięłá KochPieś 28; ArtKanc N18 (3); á zaſz co ná swiećie ieſt/ coby początek máiąc końcá mieć nie muśiáło? GórnRozm A2 (5); KochWr 28 (2); ZawJeft 38 (2); ActReg 162; bo Młynárze á Miernicy nawiętſzy złodźieie/ y rzadki nie złodźiey GostGosp 140; GostGospSieb +2 (2); Phil G2 (2); GórnTroas 74 (2); Nie máſz w świećie żáłośći/ ktorym nie ſkoſztował [= której nie skosztowałem] GrabowSet B (9); OrzJan 36 (12); OstrEpit A2v; Iáko niemáſz żadnego y namnieyſzego cżáſu / ktoregoby cżłowiek łáſki y miłośierdźia Bożego nie vżywał LatHar 4 (13); Abowiem nie máſz nic táięmnego coby ſię obiáwić nie miáło: áni ſkrytego coby poznano nie było/ y ná iáśnią nie wyſzło. WujNT Luc 8/17 (17); WysKaz 11; JanNKar C3 (2); SarnStat 180 (3); SiebRozmyśl A3; GrabPospR N4 (3); KmitaSpit C6; PowodPr 6 (4); SkarKaz 382b (7); CiekPotr 42 (2); CzahTr H2; Przeczże tedy ták mowi Iákub ś. iákoby ſię kto náleść mogł ktoryby iey nie potrzebował? SkarKazSej 658a (2); SzarzRyt D.

Z 3. (2): GórnDworz C2v; y dla nich nic ná roſkazánie wáſze/ co by niewedle Bogá było/ nie vcżyniemy SkarJedn 217.

[Ogółem 341 konstrukcji].

Pierwszy człon nie wymaga uzupełnienia (drugi człon redundantny) (15): GlabGad E7 (2); RejPs 57; MurzNT 18v (3); BielKron 81 (2); RejPos 333 (2); BudBib Eccle 7/20; Niemaſz nic nowego/ Żeby przed tym ná ſwiecie/ nie było iuż tego. HistHel ktv; niemáſz ſpráwiedliwego ná źiemi ktoribi niezgrzeſził BiałKaz B2; iż mieyſcá cáłégo nie było na ćiele twoim naświętſzym/ któréby nie było zránioné SiebRozmyśl D.

[Ogółem 9 konstrukcji].

W charakterystycznych konstrukcjach: W członie nadrzędnym: nie jest itp, [itp. = inne formy koniugacyjne] (118), nie masz (80), nie (z)najdzie(sz) (nie mogę (z)naleźć) (24), [nie jest] (17), nie najdzie (najduje) się (naleźć się nie może, nie jest nalezion) (10), rzadko (rzadki) (8), nie widzimy(widamy, nie był widzian) itp. (8), [ktoś] nie ma (nie może mieć) (7), nie dzieje się (nie może się dziać) (4), nie mija (minęło, nie przeminie) (3), nie słychać itp. (3), nie trafi się (trafić się nie miało) (3), [ktoś] nie ukaże (pokaże) itp. (3), nie obaczysz (baczyć się nie ma) (2), nie zostanie itp. (2), [ktoś] nie je, nie nazwać, godzina [nie] przejdzie, [ktoś] nie może przydać, [co] nie było stanowione, kędy szukać, [ktoś] nie uczyni, [nie] ujrzysz, [nie] ukaże się, [nie] urodził się, nie mogło się wszcząć, [nie] wznowiło się [= nie powstało], [nie] znasz, [ktoś] [nie] będzie żył; z dodatkowym elementem podkreślającym (łącznie z grupą a)) lub podkreślającym elementem przeczącym: żaden (95), nic (nikt) (67), ten (24), (ni) (i) jeden (do jednego) (18), taki (7), ten żaden (6), żaden taki (5), na(j)mniejszy (4), ten jeden (2), jeden namniejszy, żaden i namniejszy. W członie podrzędnym (łącznie z grupą a)): zdanie rozpoczynające się zaimkiem względnym (ktory, co, kto, gdzie, kiedy, jaki, gdy, skąd) (300), spójnikiem aby (żeby, by, iżby) (70), gdyby (1); orzeczenie w con (364); ktory by, aby nie miał + inf (np. ktory by nie miał być = ktory by był) (74).

a) W członie nadrzędnym wyraz semantycznie zaprzeczony (43): MurzNT Luc 21/6 (3); Leop 2.Par 7/18 (2); BibRadz Hebr 2/8 (2); Mącz 226c (8); gdyż v tego Boſtwá ſwiętego nie ieſt nic nie podobnego/ cżegoby vcżynić nie mogło. RejPos 135v (4); GrzegŚm 1 (3); Owa nie prożna ziemiá/ nie prożne gory/ nie prożne wody/ gdzyebychmy wſzędy nie ſkryſláli ſzukáiąc pożythkow/ á wſzythko nędznemu ciáłu k woli. RejZwierc 70v (3); BudNT Mar 13/2 (2); ModrzBaz [16] (4); ReszPrz 91 (2); nie zoſtánie tu kámień ná kámieniu ktoryby nie był rozwálon. WujNT Matth 24/2 (8); GrabPospR L2v (2). [Ogółem 21 konstrukcji].

W charakterystycznych konstrukcjach: w członie nadrzędnym forma czasownika: opuścić (8), ustać, wyjmować (3), zostać (3), zostawić (być zostawion) (4); też: nie jest nic niepodobnego, [coś] [jest] nieprożne.

b) Z dodatkowym uwzględnieniem wysokiego stopnia cechy; typ: nie istnieje A tak (np.) wielki, który nie x = każde A x, nawet największe (206): Nic ſie ták nie może táić/ Cżegoby cżás nie mogł odkryć BierEz G; OpecŻyw 16v; TarDuch B7v (2); BielŻyw 105; [A] ktore są takie siły, [I]żby sie nie przełomiły. BierRozm 21 (3); RejPs 27 (4); RejJóz D3 (3); RejKup f8v (6); Nyemáſz żadnych ták złych kſyąg/ z ktorych by ſye czego dobrego náuczyć nyemogł. KromRozm I N2; MurzHist O3v (2); KromRozm III Pv (2); Diar 66 (2); GliczKsiąż C2v (2); RejWiz 11 (10); RejZwierz 142v; BibRadz *4v (11); OrzRozm N3 (2); ále nie mogł táki być doktor vcżony ktoregoby [Mojżesz] rychło w náukach nie celował. BielKron 28 (7); Nihil tam parvi est quin me id pigeat perdere, Nic nie yeſt ták máłego czegoby mi nie żal zgubić/ czego bych nie rad zgubił. Mącz 299b (6); NIewiem iákoby kto mogł thák opátrznym być/ iżby ſye mu niegdy Przygodá nieprzydáłá SienLek 14v; LeovPrzep F2; RejAp 180v (2); GórnDworz B5 (5); bowiem że ná ſwiećie nimáſz ták bogátego/ bychmy z nim w bogáctwie niezrownáli: áni ták vbogiego/ bychmy iego nieubogáćili. HistRzym 14; RejPos 131v (22); KuczbKat 85 (4); bo żadne ciáło nie może być ták zdrowe áby go wżdy kiedy co záboleć nie miáło. RejZwierc 73 (23); gdjż ták żádney rzecży trudney niemáſz ktoreyby nie mogł vmieć/ kto ma chuć dotego BielSpr 28v; WujJud 193; RejPosWstaw 41v; BudBib b2v; BiałKaz H4 (4); BudNT przedm dv (2); CzechRozm 119v; A ponieważ żadna ſztuká/ ták doſkonáła/ od żadnego Miſtrzá niewyſzlá [!]/ żeby do niey cżego potomni álbo nie przydáli/ álbo nie odmienili ModrzBaz 1 (16); SkarJedn 73 (2); KochOdpr A4v (2); KochPs 207 (3); SkarŻyw 203; CzechEp 18; ReszHoz 122 (2); Mieyſcá beśpiecżnego nienaydzie żadnego/ Gdzieby ſię nie lękáć przypadku zdrádnego. WisznTr 33 (3); ArtKanc K19 (2); GórnRozm F4 (2); KochWr 20 (3); GostGospSieb +2 (3); KochPij C2 (2); KochFrag 14; OrzJan 116 (6); OstrEpit A4; WujNT 51 (7); WysKaz 16; SarnStat 193 (3); SkarKaz 381b (2); CzahTr G4v; SzarzRyt A3 (3). [Ogółem 138 konstrukcji].

W charakterystycznych konstrukcjach: W członie nadrzędnym: nie jest itp. (63), nie masz (48), nie najdzie(sz) (3), [nie jest] (2), [nie] działo się, [ktoś] [nie] ma, otrzymać się nie może, nie przeszedł, nie był slychan, [ktoś] nie uczyni, nie urodzi [= nie będzie], [nie] może się wymyślić, nie wyszedł [= nie powstał], [nie] żywie; z dodatkowym elementem podkreślającym: żaden (41), nic (nikt) (31), żaden takowy; określenie stopnia: tak + ai (115), taki [= tak wielki, tak dobry] (7), taki + ai (4), tak + av (4), ai bez zaimka (3), tak [= tak bardzo], sb „mocarz” [= tak mocny]. W członie podrzędnym: zdanie rozpoczynające się zaimkiem względnym (ktory, co, kto, gdzie) (86), spójnikiem aby (żeby, iżby, by, ażeby) (51), jakoby (2); orzeczenie w con (132); ktory by, aby itp. nie miał + inf (35).

2) W członie nadrzędnym zaprzeczenie możliwości; typ: A nie może nie x = A musi, powinien x a. nie jest możliwe, aby nie x = na pewno x (229+1+1) (231): OpecŻyw 8 (2); nie ieſt to podobna rzecż abych od tego miłowan niebył BielŻyw 82 (4); RejPs 91 (2); LibLeg 11/39v; RejRozpr E; Nie może być abyć myſli barzo nie skaziła RejJóz G5v; Bo iako by to być mialo Aby ſię to ſtaċ nimialo. RejKup h2v; HistAl K3v; trudno by kto tego na oko obaczyc niemiáł. MurzHist K2; MurzNT 31 (2); KromRozm III F5v (2); DiarDop 111; GliczKsiąż K5v (4); GroicPorz gg2 (2); Leop 1.Reg 20/9 (4); BibRadz *6 (5); nie podobna rzecż áby Pan Bog twoich złez nie wyſłuchał. BielKron 160v (5); KochSat B4v (2); Non possum sine stomacho legere, Nie mogę ſie nie gniewáć/ czytáyąć muſzę ſie gniewáć. Mącz 420a (8); LeovPrzep a3 (2); RejAp 26v (5); GórnDworz D4v (9); GrzepGeom D3 (2); á nieſluſzáłoby mi ábych ſie im nieokazał HistRzym 15 (3); RejPos 76v (10); BiałKat 146; nie może być inácżey áby wżdy ſtaniku ſwego iáko táko przyniewolić nie miał RejZwierc 31; y trudny to węzeł ná cżłowiecże przyrodzenie/ áby ſie w thym vnieść nie miał. RejZwierc 147 (37); BielSpr 63; A iż niektorym ſie to zda zá rzecż niepodobną żeby ćiáło niemiáło być wſzędźie WujJudConf 254v; RejPosWstaw [414]v (2); niepodobieńſtwo żebym ſię y ia omylić wczem niemiał BudBib c3 (3); BiałKaz D2v (3); BudNT Luc 17/1; CzechRozm 39v (8); KarnNap ktv (3); trudno bez tego ma być/ żeby zá drogośćią zboża/ drugich rzecży drogość niemiáłá przychodźić. ModrzBaz 33v (21); Niemogło być bez tego/ ábyś ſię też y záchfiáć nie miáłá SkarJedn 396 (7); Oczko 10v (2); SkarŻyw A3 (12); nieſłuſzna ieſt/ żeby cżłowiek miał niewiedźieć. CzechEp 86 (9); ReszPrz 104 (2); ZawJeft 32; nie bać ſie nie mogę/ Oń ſámégo muſzę mieć vſtáwiczną trwogę. GórnTroas 32; KochCz A4 (2); Zaż można/ byś ſię nie miał dáć vprośić GrabowSet V; LatHar 2 (5); WujNT przedm 9 (7); WysKaz 14 (3); SarnStat 910 (2); SkarKaz 351a (3); CiekPotr 57 (2); SzarzRyt C3v.

Z B. (1): iednák nie może to być/ áby mu nie łatwiey przyſło doiść thego cżego prágnie/ kiedy [...] GórnDworz 14.

Z 3. (1): że nie w náſzey mocy ieſt/ áby w ſobie zárázem mogł przełomie/ á iżby ſie theż s cżáſem rozgniewać nie muſiał. RejZwierc 77.

[Ogółem 133 konstrukcje].

Człon nadrzędny nie wymaga uzupełnienia (człon podrzędny redundantny) (6): wſzákże niemogło być bez ſzkody/ áby ich tám niemiáło co poginąc [!] BielKron 315 (2); RejAp 185 (2); SkarJedn 347 (2).

[Ogółem 3 konstrukcje].

W charakterystycznych konstrukcjach: W członie nadrzędnym: nie może itp. (to) być (inaczej) (51), nie jest podobna rzecz (niepodobna (rzecz) (jest), niepodobno (jest), rzecz się widzi niepodobna, podobna się rzecz nie widzi, zda się na rzecz niepodobną, niepodobieństwo) (27), nie może być bez (przez) tego (10), trudno [jest] (trudna jest rzecz) (9), [ktoś] nie może (9), nie przystoi [komu] (6), niesłuszna (rzecz) jest (nie zda się za sluszną rzecz) (3), bez tego nie będzie itp. (2), (inaczej) być [nie] ma (2), [ktoś] nie może bez tego być (2), bez [czego] być nie może jako?, nie w naszej mocy jest, [nie] można, nieobronna jest rzecz, jest nieprzystojno, jest przeciw naturze, [ktoś] nie powinien, nie mogło na to przyść, nie słusza [komu], [nie] służy [komu], stać się nie może, trudny to węzeł, [ktoś] żyć nie może. W członie podrzędnym: zdanie rozpoczynające się spójnikiem aby (żeby, by) (123), inf (13); orzeczenie w con (142); aby itp. nie miał + inf (14).

3) W członie nadrzędnym zaprzeczenie konieczności: A nie musi nie x = A może x (2): ábyś nie muſiał ná zad zoſtawſzy nic nie powiedzieć GórnDworz C3.
4) W członie nadrzędnym zaprzeczenie mniemania; typ: nie sądź, że nie x = ja [= autor wypowiedzi] sądzę, że x a. A nie sądzi, że nie x = A sądzi, że x (124+4) (128): PatKaz III 94 (2); BielŻyw 163; LibLeg 11/56 (2); Nyemogęć tego rzec/ áby ſye złoſći wnas poczęſći nye záwadzáło. KromRozm I C3; MurzNT 81 (2); KromRozm III H3 (3); Diar 22 (3); DiarDop 119 (2); GliczKsiąż K2v (8); KrowObr 1v (6); RejWiz 136v (2); Leop Dan 14/23 (2); A nie mnimay kto/ iżby oni ná ten cżás nie rozumieli obraſkowi iż to nie ieſt Bog BielKron 98 (4); GrzegRóżn [N3]v (2); OrzQuin Cv (2); SienLek Ttt4v (2); LeovPrzep b2v (4); gdyż ſie żaden ozwáć nie może áby był bez grzechu/ á iżby nie záſłużył ſpráwiedliwego ſądu y karánia Páńſkiego nád ſobą RejAp 47v (7); Nie powiedam ia pánie Boiánowſki thego/ áby w ludziech podłych nie mogły być/ tyż wſzytki cnoty/ ktore y w zacnych. GórnDworz D3v (22); RejPos 148 (10); RejPosWiecz3 [97]v (2); BiałKaz 13v (2); BielSat E (2); HistLan E2v (2); KuczbKat 10 (4); nie zdáło mi ſie ábych tu W. W. wſpomionąć nie miał páná á dobrodzieiá ſwego. RejZwierc 119 (20); zá temi ſtáwił ſwoie nawiernieyſze nie dufáiąc Włochom/ Hiſzpanom/ Graekom/ by nie pierzchnęli/ bo ie ktemu po niewoli przypędził BielSpr 40v; Apoſtołowie záśię iáko krzćili/ á ieſli żadnych Ceremoniy nieprzydawáli/ tego pokázáć niemożećie. WujJud 167 (7); WujJudConf 109v; BudBib 4.Esdr 16/54 (2); Ale nieupham tego o żadnym/ ktory ie v śiebie vważyć vmie/ iżeby nietylo zá wdźięcżne ich przyiąć niemiał. Ale żeby mu y dźiękowáć niemiał. BiałKaz Lv (4); ále inſzych nie tuſzę/ ábyś y ſam nie muśiał ták wykłádáć CzechRozm 30 (19); PaprPan C3v (5); ModrzBaz 48v (8); KochOdpr B4 (2); A iżby kto nie mnimał/ żeby to nieſłuſzne miáło być náſze I.M.X.K. zádánie CzechEp 215 (7); KochFr 88 (3); BielSjem 10 (3); KochPieś 29 (2); BielRozm 32 (2); KochWr 23; ZawJeft 42; ActReg 54 (4); KochPij C3 (2); LatHar 253 (4); WujNT Matth 26/53 (15); Nowiná to v Kátholikow y wſzytkiego Chrześćijáńſtwá/ áby Bog nie był w Troycy iedyny/ áby Chryſtus nie miał być Bogiem práwym SkarKaz 417b (3); CiekPotr 38; PudłDydo Bv (6).

Z 2.a. (3): Nye mowyę áby go nye dawał y nye dopuſſcżáł ná kápłáńſtwo/ ále przeſtrzegam áby pyerwey obácżył yeſliby ná kápłáńſtwo był godnym ſyn yego. GliczKsiąż O5v; LeovPrzep b2v; GórnDworz C4v.

Człon nadrzędny nie wymaga uzupełnienia (człon podrzędny redundantny) (1+1): CzechRozm 106v cytat cf niżej.

Z 2.a. (1): Naprzod tedy wiedz/ iż to przypodobánie Iezuſá do Moyżeſzá/ nie z ſtrony zacnośći ma być rozumiano/ iákoby Pan Iezus/ nie miał być nádeń zácnieyſzy [...]. Ale w tych rzecżách podobieńſtwo to ma być vważano/ że ten Prorok obiecány: cżłowiek miał być z narodu Izráelſkiego. CzechRozm 106v.

[Ogółem 115 konstrukcji].

W charakterystycznych konstrukcjach: W członie nadrzędnym: dla sensu ‘ja sądzę’ czasownik w: ind 1 os. (33) ‒ sg (27), pl (6) –, imp 2 os. (21) – sg (18), pl (3) ‒, imp 3 os. sg zwykle przy podmiocie typu „nikt” (13), ind 2 os. (12) ‒ w tym w pytaniu retorycznym w sensie imp (7); sg (10), pl (2) ‒, ind 3 os. bezpodmiotowo lub z podmiotem typu „nikt” (7), ind 3 os. + zaimek 2 os. np. „nie zdało mi się” (4), con 2 os. ze spójnikiem „by” (2), con 3 os. ze spójnikiem „aby” przy podmiocie „kto” ‘nikt’ (2), con 1 os. sg (1), con 3 os. przy podmiocie „kto” ‘nikt’ (1); dla sensu ‘ktoś sądzi’ czasownik w 2 a. 3 os.: ind (14), con ze spójnikiem „aby” (3), imp (1); orzeczeniem jest forma czasownika: baczyć, dowieść (2), (d)ufać (2), lękać się (3), mni(e)mać (wdawać się w mnimanie, zostać w mniemaniu) (21), mowić (10), myśleć, ozwać się [= twierdzić o sobie], pokazać (3), powiedać (powiedzieć) (10), pozwolić [= zgodzić się] (2), przyczytać (2), rozumieć [= sądzić] (18), rzec (10), składać na kogo, tuszyć (4), twirdzić (2), uskarżać się, wierzyć (wiarę dać a. mieć) (16), zdać się (2), (ze)znać (2), orzeczenie nieczasownikowe: dziwna (2), nowina; dodatkowo z czasownikiem „moc” modyfikującym sens na ‘muszę a. musi sądzić’ (12), W członie podrzędnym zawsze zdanie rozpoczynające się spójnikiem aby (by, żeby, iżby); orzeczenie w con (122); aby(ś) itp. nie miał + inf (35).

5) W członie nadrzędnym zaprzeczenie chęci, woli; typ: A nie chce, żeby nie x = A chce, żeby x (51+1+1) (53): yedno nyerad bi thego wydzyal abi poddany yeo Kro. mczi nyemyely myecz they wolnoſczy wzyemy v.m. LibLeg 11/153v; MurzNT 93v (2); KromRozm II p3; iż nam żadnego przyścia k sobie zbraniać, próśbam miesca nie zostawować nigdy nie będziesz raczył Diar 87; Leop Nn5; Niechciał tego miły Bog/ bych był ſwiátá nie znał. RejFig Dd; Chcą Miedź Srebrem fárbowáć/ by iey [polskiej myńcy] nie poználi/ A iżby nie brząkáłá/ tego iey nie dáli. RejZwierz 112v; BibRadz 1.Cor 10/1 (2); BielKron 402v (4); RejPos 153 (2); GrzegŚm 10 (2); RejZwierc 152 (2); CzechRozm 195v (2); SkarJedn 203 (2); SkarŻyw 571 marg (2); żeby iey togmysli niebyło aby albo przy kolebce albo przed kolebką iachac nie miał ActReg 82; OrzJan 50 (2); WujNT 505 (14); KlonWor ded **3 (2).

Z 2.a. (1): Nie tegoć chce Apoſtoł/ áby w Rzeczypoſpolitey y w zgromádzeniach nie byłá żadna rożność miedzy przełożonymi á poddánemi [...]. Ale ábyſmy w dárách y łáſkách duchownych [...] nie mniey ſobie ważyli vbogiego y ſługę/ iáko y bogátego WujNT 789.

Z 3. (1): Wſzákże ia tego nie ku temu końcowi mowię: żebyś ty w tákiey przygodźie/ polećiwſzy ſie Pánu Bogu/ y nań ſie cále ſpuśćiwſzy/ śrzodkow ſłuſznych Chriſtiáńſkich/ nie miał vżywáć CzechRozm 245.

[Ogółem 27 konstrukcji].

Człon nadrzędny nie wymaga uzupełnienia (człon podrzędny redundantny) (2): ktory [pan] w domu ſwoim tego nierządu niedopuśći: áby czeladká iego w pokoiu mieſzkáć nie miáłá. SkarKazSej 671b.

W charakterystycznych konstrukcjach: W członie nadrzędnym forma czasownika: chcieć (15), dać [= pozwolić] – Boże tego nie daj (2) ‒, dopuścić (2), ku [któremu} końcowi mowić, oglądać się, raczyć, nierad widzieć, też: nie jest [komu] g myśli, zdała się rzecz nieprzystojna. W członie podrzędnym zdanie rozpoczynające się spójnikiem aby (by, iżby) (25), inf (3); aby itp. nie miał + inf (15).

6) W członie nadrzędnym zaprzeczenie redundantne; typ: nie (jest) a. nie czyni nie x = x (31+2) (33): GliczKsiąż M5v (2); Ktho dawa vbogiemu/ niebędzie mu niedoſtawáło Leop Prov 28/27; A rzadko kiedy s ſobą/ ſpołu nie bywaią. RejZwierz 88; Nequae deficiat nequae supersit. Niechay nie niedoſtáye/ áni zbywa. Mącz 128b (6); WujJud 66 (2); RejPosWstaw [213]v (2); BudBib Deut 8/9 (2); CzechRozm 148 (2); tácy rodzicy wáſzy nie będą/ áby wam opátrowáć mieyſcá nie mieli. SkarŻyw 71; nie cżyń tego ábyś zemną być niemiáłá SkarŻyw 198; dokat to miedzinami niebedzie/ ze nagrody dobrem/ ázlem kari iednac niebedziecie PaprUp G4v; Phil N2 (2); KochFrag 14; LatHar 399 marg (2); W ktorey rzadko ſię komu trafi by nie błądźił CzahTr G2v.

Z 3. (2): Ale nie ták/ ábyſmy iuż Zakonu chować nie mieli. WujJud 77v (2).

[Ogółem 18 konstrukcji].

W charakterystycznych konstrukcjach: nie jest takowy (taki) aby (jakoby) nie (4), nie + forma ind od niedostawać (niedostatczyć) (4), nie tak (...) aby nie (2), nie miałby nie + inf (2), nie będzie aby nie, dokąd nie będzie [= aż], że nie, nie czynić aby wie, trudno pogodzić [= nie uda się] aby nie, rzadko kiedy nie + ind. W członie podrzędnym: aby nie miał + inf (7).

7) W członie nadrzędnym stwierdzenie braku opinii na dany temat; typ: A nie mówi, że nie x = (a więc) może, zapewne x (11): BielKron 200v; LeovPrzep bv (2); A iż z ſtrony iey młodośći w podeyźrzeniu nie byłá/ żeby dziewictwá cáłego mieć nie miáłá CzechRozm 130; áby ſię niezdáły nieżycżyć zdrowia onym zá ktorych zdrowie tákowe przepoie cżynią. ModrzBaz 54; ActReg 4; WysKaz 16; Lecż nie przyrzekam/ żebyś nie miał cuchnąć. KlonFlis H. [Ogółem 7 konstrukcji].

W charakterystycznych konstrukcjach: [nikt] [nie] pisze, żeby nie, nie masz pisma przeczby nie, [ktoś] w podejźrzeniu nie był żeby nie, [ktoś] nie powieda żeby nie, nie przyrzekam (kto przyrzecze) że(by) nie (2), [ktoś] nie zda się nie + inf. W członie podrzędnym: aby itp. nie miał + inf (2).

8) W członie nadrzędnym stwierdzenie braku podstawy do wyciągnięcia wniosku; typ: nie ma przyczyny, aby nie x = powinno być x (11): MurzHist I3; Diar 25 (2); GliczKsiąż I7v (2); BielKron 107v; zła conſequentia żeby ći trzey niemieli być ieden w Iſtnośći. SarnUzn [G2]v; ModrzBaz 103; OrzJan 86; Wſzákże nie idzie zá tym/ żeby duchowny człowiek/ y z náuką y z rozumem ſwym/ nie miał być poddány kośćiołowi y przełożonym iego WujNT 582. [Ogółem 8 konstrukcji].

W charakterystycznych konstrukcjach: [ktoś] nie baczy przyczyny przecz nie, nie idzie za tym aby nie, nie masz nic dlaczego by nie, nie masz przyczyny (nie jest ta słuszna przyczyna) aby (przeczby) nie (4), zła konsekwencyja żeby nie. W członie podrzędnym: aby itp. wie miał + inf (6).

9) W członie nadrzędnym zaprzeczenie czynności lub sytuacji, która wywołuje określony skutek; typ: A nie x, aby nie x = jeżeli A x, to i y, a. A nie x, aby B nie y = jeżeli A x, to B y, a. A nie x, aby B nie x = jeżeli A x, to i B x (64): SeklWyzn 4 (2); ieſzcżeć nikt przećiw nam ręki nie podnoſił/ ktoryby z wielkim poſromoceniem nie odſzedł HistAl H2v; KrowObr 70v (2); BibRadz I 273v (4); BielKron 411 (2); Mącz 342a (4); á niemoże ſie nigdy oczućić w noczy/ áby nie ſłyſzáłá wymyſloney muzyki GórnDworz Bb4 (4); GrzepGeom D3 (2); RejPos 247 (3); á práwie nigdy śie o męce ſwoiey z Apoſtoły nierozmawiał/ áby też o zmartwychwſtániu mowić niemiał. KuczbKat 50; ModrzBaz 82v (3); SkarJedn 159; gdyż y nawpráwnieyſzy pijánicá gárniec/ álbo kwart pięć/ ták nieſmácznégo trunku/ záraz wypić/ áby mu ſye zołądek odąć/ á do womitu vdáć niemiał/ ledwié zmoże Oczko 20 (2); żaden ich żywotow nie piſał áni rozbierał/ któryby znácżney świątobliwośći ſwey ſławy wkośćiele Bożym nie zoſtáwił. SkarŻyw A4v (5); Céſárzá [...] á Ferdinándá/ nic złégo podkáć niemoże OrzJan 127 (3); żaden nigdy pokuty nie czynił/ ktoryby ſię modlitwą/ iáko pokutuiących podporą/ pożytecznie nie ſzczyćił LatHar +8; Zaden nie ieſt któryby opuśćił dom/ [...] żeby nie miał wziąć tyle ſtokroć teraz WujNT Mar 10/29 (4); SarnStat *6v (2); PowodPr 73 (3); y nie Oćiec nie ma/ czegobych ia nie miał/ z ſtrony nátury Bozkiey. SkarKaz 549a (6). [Ogółem 31 konstrukcji].

W charakterystycznych konstrukcjach: W członie podrzędnym zdanie rozpoczynające się: spójnikiem aby (żeby) (18), zaimkiem względnym (ktory, co, gdzie) (11), spójnikiem a (2); orzeczenie w con (32); aby itp. nie miał + inf (11).

a) Z dodatkowym uwzględnieniem wyższego stopnia nasilenia (6):

Typ: nie może tak ... A x, aby B nie x = jeżeli A x (nawet naj...), to i B x (2): iż nie może cie ták nędzny cżłonek ciáłá twoiego záboleć/ áby ſie głowa twoiá záfráſowáć nie miáłá. RejPos 262.

Typ: A nie może (tak wiele) x, aby B nie mógł jeszcze więcej niż x = jeżeli A x, to B jeszcze więcej niż x (4): nie mogłá mu ták wiele á dobrze powiedzyeć/ iáko on ieſzeże lepiey nie odpowiedzyał BielKron 78; tegom ia pewien/ iż mi w.m. pánie Boiánowſki nie vkażeſz męſzcżyzny iednego z oſobnemi przymioty/ ábym ia hnet w.m. żony/ dziewki/ ſioſtry/ ábo powinowáthey iákiey iego/ iemu rowney/ ábo ieſzcże oſobnieyſzey niż on/ nie vkazał GórnDworz Yv-Y2.

10) W członie nadrzędnym zaprzeczony wyraz zawierający semantyczny element przeczenia (np. przeczyć ‘twierdzić że nie’, wstrzymać się ‘nie zrobić’); typ: A nie ... [nie mówi, nie myśli, nie czyni a. mówi, myśli, cżyni że(by) nie, a. mówi, myśli nieprawdę], aby nie x = A mówi, myśli, cżyni x (565+2) (567): March1Wiet Av (2); Ieſzcżeżeś tego nie przeſtał/ By się zemnie nienáśmiewał. BierEz C3; PatKaz I 3v (3); PatKaz III 94 (2); GlabGad L7v (4); RejPs 78v (11); LibLeg 10/150 (2); LudWieś A4v; RejJóz G5v (10); ZapWar [1546] nr 2647 (2); KromRozm II d4v (2); Diar 23 (6); GliczKsiąż B (8); LubPs O2; GroicPorz cc3v (2); KrowObr A2 (27); Trudno ſie iey obronić by nas nie złomiłá. RejWiz 101v (7); Iż do tego czáſu záhámować ſię to nie może/ áby ná wolnych rzekách iázy nie były UstPraw K3; Nie było tego zákazania iżby byli ſobie niemieli poymowáć żon zniewiaſt Moábſkich BibRadz I 148c marg (8); A gdy to obacżył Achilles/ nie mogł ſie dáley odzyrżeć áby ſwoich nie rátował BielKron 58v (10); GrzegRóżn [L2] (4); KwiatKsiąż Dv (2); Dico quin quod meritus est ferat, Nie yeſtem od tego/ áby nie muſiał wziąć tego co zasłużył. Mącz 42c; Vix comprimor quin invollem illi in oculos, Ledwey ſie odzierżawiam ábych mu w oczy nie welnął. Mącz 320d (34); OrzQuin O3v (2); niewąthpię by niemiáło y naſtárſzemu pomoc SienLek 107 (4); SienLekAndr a2v (2); LeovPrzep F3 (2); RejAp 5 (6); GórnDworz D7 (26); iużby było trudne vwiárowánie náſze/ ábychmy nie mieli wpáść w śidłá tego ták chytrego łowca á tego tho ſprzećiwniká náſzego RejPos 116 (117); BiałKat b2v (2); Iuż ſie nie mogę odiąć ábych nie płákáła BielSat Hv; KuczbKat 140 (7); RejZwierc 1v (16); Oni ſie niemogli otrzymáć áby ich nie otworzyli BielSpr 38; WujJud 175; BudBib Ex 20/7 (4); CzechRozm 27 (32); ModrzBaz 1 (8); Tákże Ormiánom [...] dziewięćſet lat niewadziła/ áby ſię z kośćiołem S. ziednocżyć/ á błędów przodkow ſwoich odſtępić nie mieli. SkarJedn 355 (8); Oczko 3v (4); pokóy ſye zrodźi/ Któremu żaden bóy nie przeſzkodźi: Aby nie miał trwáć/ póki krąg wdźięczny Y róść/ y niknąć będźie mieśięczny. KochPs 105; iſz kto go mówiącego ſłyſzał/ ſtrudnośćią ſię odiąć mogł/ áby Chrześćiáninem nie zoſtał SkarŻyw 47 (9); że nam X.K. tego zádáć nie może/ ábyſmy piſmu ś. nie wierzyli CzechEp 91 (16); NiemObr 26 (19); ReszPrz 96; W cżym záprzeć żaden nie może/ áby prawdźiwa chrześćijáńſka miłość nie byłá w zamiar ReszHoz 140; ArtKanc A15 (2); bo oná opatrzyć tego nie może z káżdey ſtrony/ iżby złoczińſtwá nie były GórnRozm A4v (8); ActReg 13 (2); K temu kto záchudźi świnie/ nie vſtrzeże ſie/ áni im odeymie tego/ áby prośiąt ziadáć niemiáły. GostGosp 120; Phil I (4); GórnTroas 61; OrzJan 9 (15); nie ma nam być náprzeſzkodzie/ żebyſmy Chriſtuſá nie náśládowáli/ y doſkonálſzy żywot obieráli. WujNT 35; Iákoby iego bytność w Sákrámenćie co wádziłá/ żeby záraz nie był y w niebie. WujNT 408 (16); WysKaz 40 (2); SarnStat 52 (6); SiebRozmyśl B (2); Co mowiąc nie broni ſię to/ áby człowiek iáwnego grzechu/ ktory widźi/ ſądźić zá grzech nie miał. SkarKaz 352b (4); CiekPotr 48 (4); PaxLiz A3v (2); SkarKazSej 680a (4); CiekPotr 6 (2).

Z 3. (2): żaden bogoboyny tego záprzeć nie może/ áby nie táż [obietnica] y nie o tymże potomku Dawidowym ponawiána bywáłá? CzechRozm 142v.

[Ogółem 276 konstrukcji].

Pierwszy człon nie wymaga uzupełnienia (drugi człon redundantny) (43): Izaż może zápámiętáć mátká dziećiątká ſwego/ by ſie nie miáłá ſmilować nád ſynem żywotá ſwego? Leop Is 49/15; BibRadz Gen 23/6 (4); BielKron 221 (4); RejAp 83 (2); GórnDworz Mm7 (2); RejPos 26 (13); iż nigdy śie táki cżás nietráfi/ ktoregoby Pan Bog mógł ludźi zápomnieć/ áby oycowſkiey miłośći pokázác im niemiał KuczbKat 375 (3); RejZwierc [283]; SkarŻyw 408 (4); Iż potrzeba iest áby były heretictwá, tedy temu morderstwem żaden żeby nie były nie zábieży. CzechEp 91 marg (6); y obietnicą tą ręki ſobie nie zámknął/ áby inſzym tegoż dáć nie miał NiemObr 37; ArtKanc K10v.

[Ogółem 22 konstrukcje].

W charakterystycznych konstrukcjach: W członie nadrzędnym orzeczeniem jest forma czasownika lub zwrotu: bluźnić, (za)bronić (obronić, zbronić) [= zakazać, przeszkodzić] (13), być bezpieczen, być (mowić) naprzeciwko temu (7), być od tego (3), (u)chronić się (4), czekać [= nie robić na razie], dać się uprzedzić, drogę zagradzać (3), z głowy wybić, minąć (2), obejść się bez czego, obronić [= udowodnić że nie] (6), obronić się (3), obwarować, oczy zamydlić, odcisnąć, odjąć (odejmować) (3), odjąć się (2), odmawiać, odrazić, odstraszać (ustraszyć) (2), odwieść, odwłoczyć (przewłoki czynić) (2), odzierżeć (odzierżawać, ździerżeć) się (9), omieszkać (zamieszka(wa)ć) (16), opatrzyć [= zapobiec], opuścić (opuszczać) (15), pochybować, pohamować (zahamować) się (2), pomoc [= przeszkodzić] (2), (s)przeciwiać się, (6), przeczyć, (za)przeć [= przeczyć] (16), przekazić (przekażać, przekazować, być na przekazie) (6), przestać (2), przeszkodzić (przeszkadzać, być na przeszkodzie) (6), rękę sobie zamknąć, sprawić się [= udowodnić że nie], straszyć się, (w)strzymać (otrzymać, zatrzymać) się (11), szkodzić, ści(e)rpieć (wycierpieć, zacierpieć) (10), ujć, ujmować komu, uspokoić się, ustrzec się (2), utracać, uwieść w nadziei, uwłaczać, (za)wadzić (4), wątpić (wątpienie mieć, jest wątpienie) (11), wolnym uczynić (być wolen) (4), wspierać się [= podtrzymywać zdanie, któremu ktoś przeczy] (2), wściągnąć, wybiegać się, wydać kogo [= nie okazać się gorszym], wydrzeć, wydrzeć się, wykręcić się, wymowić się (2), do wymowki przepuścić, wyniść z czego [= udowodnić że nie] (2), wypuścić z czego, wytrwać (20), zabieżeć (4), zadać [= fałszywie oskarżyć], zahamować, zakaz(ow)ać (jest zakazanie) (5), zaniechać (25), zaniedbać, zapomnieć (przepomnieć) (5), zapowiedzieć [= zabronić] (2), zaprzeć się (3), zaspać [= zapomnieć zrobić], zastawiać się [= bronić zdania, któremu ktoś zaprzecza], zataić, zatrzymać się, zawieść się, zbyć, zdzierżeć (2), zepsować (2), zostać, zostawić, zwyciężyć się, zzbraniać się, też; chyby nie masz, rzecz jest niepodobna (3), uwiarowanie; dodatkowo z czasownikiem „moc”, modyfikującym znaczenie na ‘musi powiedzieć, pomyśleć, zrobić’ (72). W członie podrzędnym zdanie zaczynające się spójnikiem aby (żeby) (293), zaimkiem względnym (ktory) (2), spójnikiem gdyby (1), jakoby (1), part praet act (1); orzeczenie w con (310); aby itp. miał + inf (184).

11) W pierwszym członie zaprzeczenie orzekania o cesze lub sposobie wykonania czynności, drugi w postaci przymiotnika (imiesłowu) lub przysłówka zaprzeczonego; typ: nie jest nie- + ai (np. niedobry) = jest dobry, a. nie czyni nie- + av (np. niedobrze) = czyni (tylko) dobrze (128+1) (129): BierEz G OpecŻyw 8v; BielŻyw 4; MiechGlab 51 (2); RejPs 67; LibLeg 11/136v; MurzNT 43v (2); GliczKsiąż D6 (5); KrowObr 226v, RejWiz 128 (3); Leop Eccle 5/1 (2); UstPraw E3v (2); RejZwierz 89; Nie bądź náder niepobożnym/ áni názbyt ſzalonym BibRadz Eccle 7/18 (6); BielKron 36v (2); KwiatKsiąż P2v; Mącz 1b (3); Prot A3; SienLek 63; GórnDworz V (5); RejPos 81v (11); BiałKat 351; RejZwierc 34v (3); WujJud 76v (5); BudBib Eccle 7/17[18]; Strum B5; BudNT Luc 1/33[37]; CzechRozm 51v (2); PaprPan Cc3v; ModrzBaz 8v (6); SkarJedn 381; KochOdpr D; KochPs 39; SkarŻyw 253; MWilkHist D3v; Bo ieſlić obrázem ieſt/ tedyć pewnie nie ieſt niepodobny CzechEp 180 (4); NiemObr 18; ArtKanc A5; GórnRozm M2; ActReg 103; GostGosp 106; GostGospSieb +2v; Phil F4; Niemógłby niebeſpieczniéy śiedźieć y w potrzebie WyprPl B3; Ktorey [wiary] kto nie záchowa zupełney á nienáruſzoney; bez żadney wątpliwośći ná wieki będźie zátrácony. LatHar 371 (7); WujNT 48 marg (20); JanNKarGórn Hv; SarnStat 140 (6); SkarKaz 160b (2); GosłCast 34.

Z 3. (1): iż nie ſą [białegłowy] tey śiły [...]/ ktorey męſzcżyzni/ nie iuż ſą tym niedoſkonáłe GórnDworz X6.

W charakterystycznych konstrukcjach: Przymiotnik (imiesłów) zaprzeczony pełni w zdaniu funkcję orzecznika z formą czasownika: by(wa)ć (38), zostać; w konstrukcji dającej się sprowadzić do znaczenia orzecznika: dla sensu ‘uważać że jest’: mieć za jaki, poczytać za jakiego, sądzić jakie, zostać jakim (2); dla sensu ‘być uważanym za będącego jakim’: być nalezion jaki, być rozumian jaki(m) (3), być widzian jaki, ukazać się jakim; chcieć mieć jakim [= chcieć aby był jaki]; przydawki do rzeczownika „rzecz”, całość w funkcji orzecznika: jest rzecz jaka (8), mnimać być rzeczą jaką, rozumieć być rzeczą jaką; przydawki przy dowolnym rzeczowniku (10); w połączeniu z „nie”, całość w funkcji dopełnienia, orzecznika lub podmiotu (35). Przysłówek zaprzeczony pełni funkcję okolicznika sposobu lub akcesoryjnego (23).

12) W członie nadrzędnym zaprzeczone pytanie retoryczne; typ: czyż nie x aby nie y = x, a więc y, a. czemu nie x, że (aby) nie y = powinieneś x że(by) y (10): SarnUzn E5 (2); Iákoż ſie nie maſz ſtáráć/ ábyś po odeſciu ſwiętym iego nie miał wſtąpić w tę ſwiętą łodkę iego tu tobie od niego zoſtáwioną RejPos 175 (4); Chryſtuſá Páná ſłowá nie będąſz thák mocne/ y ważné: áby widomych znáków [...] odmienić nie miáły? BiałKat 283v; RejZwierc 197 (2). [Ogółem 5 konstrukcji].
13) Typ: nie żeby nie x = x (13+13) (26): WróbŻołtGlab A3v; KromRozm II f2; Nieiżeby do końcá niewiedźieli ale ieſzcże znáiomość oná byłá od nich záćmiona y zákryta. BibRadz II 59d marg; BielKron 230; SarnUzn F6v; SkarJedn 117; Oczko 14 (5); CzechEp 248; WujNT 626.

Pierwszy człon konstrukcji cf 3. »nie iżby«. [Ogółem 13 konstrukcji].

W charakterystycznej konstrukcji: w członie podrzędnym: aby nie miał + inf (2).

14) Typ: x, nie tylko aby nie miał y = x, a tym bardziej y, a. nie tylko aby nie miał x, ale i y = x, a nawet y (5+5) (10): Ut funderem pro te sanguinem nedum tibi pecuniam crederem, Roźlał bych rad dla ciebie kreẃ moyę/ nie tilko iżbychćy pieniędzy nie miał pożyczić. Mącz 244c; RejPos 247v; RejZwierc 65 (2); Abowiem ktory ſię kocha w opilſtwie/ nie tylko żeby grzechu nie miał cżynić: ále ſám ieſt grzechem. WerGośc 204.

Pierwszy człon konstrukcji cf 3. »nie tylko«. [Ogółem 5 konstrukcji].

15) Typ: nie przeto nie x = mimo to x (14+2) (16): MurzNT 81 (2); KromRozm III C7 (2); A iże nie pod iednym caſuſem tę rzecz wyrzekł/ nie dla tego to mieyſcá nie ma. SarnUzn D2; WujJud 114v (6); GórnRozm M2; SkarKazSej 676a.

Z 3. (2): Aczci nie iuſz prze to inſzy błogoſławionęmi nie ſą i tyi mocy którą Piotr niemaią MurzNT 81; GórnDworz X6.

[Ogółem 9 konstrukcji].
ββ. Sens przeczący zachowuje się w jednym z członów (184):
1) W członie nadrzędnym zaprzeczenie czynności lub sytuacji, która wywołuje określony skutek; typ: nie x, aby nie y = nie x, a więc (a. i) y (143+3) (146): NIemogą nigdy Thatarzy ſpokoyni być aby poſthronnych ſąſiadow nie gabali albo nie łupili MiechGlab 32 (5); KromRozm I I3v (3); RejWiz 33v; BielKron 94v (4); Linea nie proſta ieſt/ która nie idźie ták od Punktá do Punktá/ áby ſye nie miáłá ná ſtronę wnieść. GrzepGeom C2; RejPos 211v (6); KuczbKat 380; RejZwierc 155; áni bych ia ták chćiał pocżynáć á s ſiebie przykład táki dać pokątnym obycżáiem z nieprzyiaćielem cżynić/ iákobych mu pierwey krzywdy ſwey nie opowiedział BielSpr 47; cżymże ſłudzy iego máią być godnieyſzy: żeby ſie takież modlić nie mieli. WujJud 183v (6); SkarJedn 333 (2); NiemObr 78 (2); WujNT 425; SarnStat 979 (2).

Z 3. (1): Ale wzywanie nie ták ſámemu Bogu należy/ ábychmy go też do inſzych obrácáć nie mieli. WujJud 58v.

[Ogółem 21 konstrukcji].

W charakterystycznych konstrukcjach: W członie nadrzędnym przysłówek sposobu „tak” (6). W członie podrzędnym zdanie rozpoczynające się spójnikiem aby (żeby); aby nie miał itp. + inf (13).

a) Z dodatkowym uwzględnieniem wysokiego stopnia cechy; typ: nie tak ... x, aby nie y = nie bardzo x, a więc y (106+2) (108): OpecŻyw 29; RejPs 120 (2); Niemozeċ być chory taky, By mu czo nimialo pomoċ RejKup f7; MurzHist N (3); Diar 66 (4); Nie mamy my IchM za takie prostaki, aby pisma nie czytali DiarDop 102 (4); Nie bądźże iuż proſzę cie táką ſproſną świnią/ Byś ſie nie miał obácżyć iáko ich vżywáć RejWiz 19; BielKron 232 (2); GórnDworz M7v (6); RejPos 198v (2); HistLan D2; RejZwierc 44v (5); WujJud 71v (3); BiałKat K2v (2); BudNT przedm b3v; Oćiec niebieſki ſam Bog iedyny wſzechmogący poddał wſzyſtko oprocż ſiebie ſámego Iezuſowi ſynowi ſwoiemu: á ia bym miał być ták vporny/ żebym ſie też iemu poddać nie miał? CzechRozm 203v (5); Kto ták wielce pilnował ktoreykolwiek náuki/ áby od iey práwidłá niemiał cżęſto vſtępowáć? ModrzBaz 9 (6); SkarJedn 346; Oczko 2 (11); KochPs 207 (2); KochTr 14; CzechEp 285 (3); NiemObr 113 (6); Bo co kiedy ták mądrze człowiek pocżął ſobie/ Zeby ſię bóg nie muśiał iego smiać oſobie? KochFr 128 (3); KochWr 20 (2); ZawJeft 25 (2); ActReg 158 (4); GostGosp 152 (2); GostGospSieb +4v; GrochKal 24; Phil H4 (4); OrzJan 129; RybGęśli B; WujNT 397 (2); SarnStat 465; SkarKaz 44b; VotSzl A2v (2); SkarKazSej 664a (4).

Z 3. (2): Bo nie ták ſą święći Popowie ich/ áby przez rok zgrzeſzyć nie mieli SkarJedn 346; SarnStat 465.

[Ogółem 62 konstrukcje].

W charakterystycznych konstrukcjach: W członie nadrzędnym określenie stopnia: tak + ai (38) tak + av (10), tak [= tak bardzo, tak dobrze] (6), taki [= tak wielki] (4), taki + ai (2), taki + sb, tak + wyrażenie przyimkowe. W członie podrzędnym zdanie rozpoczynające się spójnikiem aby (żeby, by) (60), jakoby, zaimkiem względnym co; orzeczenie zawsze w con; aby itp. nie miał + inf (31).

2) W członie nadrzędnym zaprzeczenie możliwości: nie może być inaczej, aby nie x = na pewno nie x (1+1) (2): RejPs 133v cytat cf niżej.

Z 2.b. α.1) (1): to być ináczey niemoże/ że nas do końcá pan opuſćić nieraczy RejPs 133v.

3) W członie nadrzędnym zaprzeczenie mniemania; typ: A nie sądzi, aby nie x = A nie sądzi, że x, a. A sądzi, że nie x (17): SeklKat P3 (9); iżeby kto nyemyał wątpliwoſci/ áby ſye oni w rzeczach ták wyelkich á ważnych czego nyeprzyſtoynego mimo przykazánye Páńſkye nyedomyſláli KromRozm II f4v; GliczKsiąż B3v (2); Strum O4v (2); Niechćiał przyiąc vpominku/ bo nie vfał ſobie Zeby więc brákiem nie ſtánął/ y wtorym po tobie. KlonŻal B3. [Ogółem 8 konstrukcji].

W charakterystycznych konstrukcjach: W członie nadrzędnym forma czasownika (d)ufać (3), wierzyć (7). W członie podrzędnym zdanie rozpoczynające się spójnikiem aby (żeby); aby nie mial + inf (3).

4) W członie nadrzędnym zaprzeczenie czasownika „wątpić”; typ: A nie wątpi, że nie x = A nie sądzi, że x, a. A sądzi, że nie x (w członie podrzędnym zawsze: że + ind) (17+2+1) (20): KromRozm II p4v; Diar 89; BielKron 332; RejAp 5 (2); Oczko 34v (2); NIE wątpię: iże ták/ gdy godzinká minie: Ná zad ſie powtore nigdy nienáwinie. WisznTr 35 (2); Nie wątpię, ze niemasz tu zadnego ktoremu by wy padły [!] z pamięci sprawy Panowaniá Pana zmarłego. ActReg 22 (5); SkarKaz )(4v (3).

Z 2.a. (2): Diar 89; wcżym niewątpię/ iż będąc ſynem ták wielmożnego oycá/ nieuſtąpiſz go w rownośći. Ale y owſzem mam zá to/ iż to imię Máximus ieſt znakiem/ vprzedzić oycá w możnośći y w wielkiey ćći. BielKron 332.

Z 2.b. (1): A yeſli w onym piſmye nyeco naydę/ coby ſye prawdźye przećiwnye widźyáło/ nye wątpyę/ iż nic inego wtym nye yeſt/ yedno iż KromRozm II p4v.

[Razem 10 konstrukcji].
5) W członie nadrzędnym zaprzeczenie chęci, woli; typ: A nie chce, aby nie x = A nie chce, aby x, a. A chce, aby nie x (6): LibLeg 10/56v (2); Ná co pámiętáć ma ten ktory nie chce áby mu cudá wiáry nie wątliły. CzechRozm **2v (4).
δ. W członie nadrzędnym okresu warunkowego występuje zaklęcie zmieniające sens przeczący członu podrzędnego na twierdzący, typu: na pewno tak jest, będzie itp. (6+2) (8): RejWiz 38v; BibRadz 4.Reg 6/31; żywę ia ieſli (ći) co wpuſtyniach (ſą) od miecżá nie polęgą BudBib Ez 33/27 (3); Boday bych zdrow do dómu názad nie przyiáchał/ Ieſlić z ſobą rozumu ztámtąd nie przywiozę PudłFr 31.

Z 2.a. (2): Zywę ia mowi Iehowá/ ieſli nie (wy będziećie winni) BudBib Ez 34/8; KochPam 86.

B. W zdaniu, w ktorym „nie” poprzedza inną część mowy, zaprzeczając treść całego zdania (279+2) (281): ForCnR A3v; yſz ona nyewpyeruorodnym any zadnem grzechu yeſt począta PatKaz II 66v; BielŻyw 19 (2); GlabGad E7 (2); RejJóz D3; LibLeg 11/171v; MurzHist N3; MurzNT 28v; KromRozm III D2v; GliczKsiąż I8v; RejWiz 53v (2); Then liſt Zydowie od Krolá wźiąwſſy/ nie tudzieſz ſie wżdy odeyść pośpieſſyli Leop 3.Mach 7/8 (6); RejZwierz 69v (2); BibRadz *6 (4); OrzRozm O2v; BielKron 251 (2); Pirzchnie iako przed wilkiem ieleń wiatronogi/ Nie tim ſię popiſuiąc u ſwoiey niebogi. KochSat Cv; Mącz 314d; OrzQuin K4; RejAp 185v; A ták mam zá tho iż cżłowiek bácżny [...] áni tego gánić będzie/ iżem ia y thu/ y owdzie cożkolwiek ſwego przyłożył [...]/ nie s Káſtiglionem cżłowiekiem ták wielkim iáko ieſt/ ná ſztych ſie kłádąc. GórnDworz B6v (3); RejPos 41 (4); BiałKat 378v; RejZwierc 52 (3); KochMon 32; WujJud 37v (4); RejPosWstaw [413]v; BudBib 2.Esdr 9/32; ludźie vczeni/ Mátemátyką ią [miernicką naukę] przezywáiąc/ nie lekce ſobie kładą Strum A2; BiałKaz D; Ieſzcże ſie tu nie doſyć dzieie przedśięwźięćiu memu CzechRozm 29v (7); PaprPan Hv; ModrzBaz 1 (3); Oczko 2 (2); SkarŻyw 411; Chćiałliby ſię tedy z tąd/ nie śiánem (iako mowią) I.M.X.K. wykręcić: y przy tych ſłowách ſwoich/ ktore nápiſał/ oſtáć CzechEp 346 (6); NiemObr 45 (2); Serce mi bowiem żárły troſki nieuſpioné/ Iákié nieledá komu mogą być zwierzoné. KochFr 68 (2); WisznTr 9 (2); STárym chłopom dziewecżek byſmy nie dawáły/ Bo nie ſpołu oboie z młodych lat grawáły. BielSjem 22; Lecz ia nie iáko niedźwiédź/ álbo mściwa Myślę ćię drápáć lwicá popędliwa KochPieś 14 (4); PudłFr 76 (2); KochWr 16 (2); GostGosp 88 (2); GórnTroas 11; WujNT 1.Thess 5/20 (2); SarnStat 236 (5); Nie doſyć ſię dźieie ſpráwiedliwośći/ gdy w wieży y więźieniu rozboyniká ſkarzą/ áż gdy trupá iego ábo głowę wywieſzą SkarKaz 3b (2); CiekPotr 39; SkarKazSej 700a; Obá mowią AVE: ále nie obá iednym vmyſłem. KlonWor ded **2v; ZbylPrzyg B.

W charakterystycznych połączeniach: nie lekce (17), dosyć (15j) leda (9), zaraz(em) (8), wnet (hnet) (7), comp ai i av (4), oba(dwaj) (trzej) (3), co dzień, (wiek) (2), jako (2), jeden (2), jutro (2), pierwej (2), tudzież (2), do końca, społu, tak, to, znowu.

Połączenie: »nie już« = jeszcze nie; nondum PolAnt, Vulg (9+1): Abowięmći śię wſzyſtko s ſtać muśi aleć ieſzcze nieieſt (marg) wſzakże nie iuſz (‒) koniec MurzNT Matth 24/6; RejPos 259v; O ieſzcżeśćie ſtąd niewybrnęli/ nie iużći koniec. WujJud 249v; Strum Q3v; BudNT przedm c7 (2); KochPieś 41; GrabowSet D2v; WujNT Mar 13/7.

Z 2.a.β. (1): Bo nie jużci się to dosyć dzieje spiskowi temu, iż jest napisan, ale gdy się to zacznie, co w niem jest opisano. Diar 41.

a. Poprzedza okolicznik przyczyny, pełniący tu funkcję okolicznika przyzwolenia (29+1) (30): KromRozm I C3 (5); KromRozm III C7 (2); A iż to ſłowo ELLOGIM w licżbie wielkośći pluraliter ieſth położone/ nie dla tego ná pomoc to ſobie bráć máią że byſmy mieli mieć wiele bogow. SarnUzn C7v (2); WujJud 91v (6); záſádzili ſię ná duſzę moię/ [...] nie prze wyſtępek moy/ áni (prze) grzech moy BudBib Ps 58/3[5]; ModrzBaz 9v; Oto rádę/ y zchadzki co dźiéń o mnie máią/ Nie żebych co wyſtąpił/ álbo co przewinił KochPs 85; SkarŻyw 471; CzechEp 166; Abowiem ſię w ni w czym nie czuię: wſzákoż nie w tym ieſtem vſpráwiedliwion WujNT 1.Cor 4/4; Acz ná ſię nic złego nie czuię/ wſzákżem nie przeto ieſt vſpráwiedliwiony. WujNT 649 (3); SkarKaz 155b (5); SkarKazSej 676a.

Z 2.a.β. (1): Acz mu ſye yednym obyczáyem nye ſſáńcuye/ á odkryte będą załogi yego/ nye przeto vſtawa/ ále ine á ine obyczáye wynáyduye/ ktorymi około zbáwyenya ludzkyego ſſturmuye KromRozm III Av.

W charakterystycznych konstrukcjach: nie prze co (17) ‒ nie prze to (10) –, nie dla tego (9), nie w tym (3), nie żeby + zdanie (1); w kontekstach z przymiotnikiem lub imiesłowem, typu: nie przeto jest ai a. part (np. dobry) = mimo to nie jest dobry (9).

b. Poprzedza jeden ze składników zdania zależnego od „bać się” (8): wzięla na ręce ſwoie ſynácżka/ ſnádz boiątz ſie by nie Herodowa cżeládz iechala ku zabiciu dzieciątka. OpecŻyw 24; Mącz 191a (2); RejPos [36]; boię ſię by nie tákiego ná nie [białe głowy] záchwycenia przywodząc/ o iákimeſmy nie dawno/ nád iedną w Krákowie ſłyſzeli/ y rozmáite piſmá cżytáli. CzechEp 423; OrzJan 137; Y boię ſie żeby cżáſem nieprzyiaćiel ták przeważny/ nie lepiey wiedźiał co ſię známi dźieie/ niżeli my ſámi. PowodPr 73; Boię ſie/ by niechytro to mi podano. GosłCast 39.
c. Poprzedza jeden z członów wyliczenia, będącego egzemplifikacją poprzedzającego uogólnienia, zwykle negatywnego: ani (19): potrzeba aby Mamka miała pierſi zupełne y doſtathecżne, Iżeby nie były chude/ albo rozwlekłe/ nie cięnkie/ ani też wielkie FalZioł V 36; pod moiem Hetmáńſtwem niezginęłoć w Ruśi Miáſto żadne/ nie Zamek/ nie Powiát żadny OrzRozm R4; á nie pieść też názbyt przyrodzenia iego/ nie żufecżkámi/ nie thymi wymyſlonemi pieśćidłki/ nie winki też/ á ieſli tedy bárzo rzadko y máło RejZwierc 6v (5); Nie zchodź nam z łáſki páńſkiéy ná żadnéy rzeczy nie ná Królu/ nie ná Senaćie/ nie ná doſtátku woiennym OrzJan 69 (10); WujNT 582.
d. W poprzedniku okresu warunkowego poprzedza wyraz lub wyrażenie, określające przeszkodę uniemożliwiającą spełnienie treści następnika (konstrukcje te można rozumieć jako rezultat elipsy bądź transformacji konstrukcji typu „gdyby się nie stało że” lub „gdyby nie było”) [w tym: by nie (99), gdyby nie (6), kiedyby nie (3), gdzieby nie (1), iżby nie (1)] (110):
α. W zdaniu (43): RejPs 114; LibLeg 11/156v; KromRozm III L7v; RejWiz 119v; Abowiem łácnoby káżdy zápomniał przez dawność tę obietnicę [o Krystusie]/ by nie przez cudze znaki było pobacżono á oznaymiono BielKron 13v; gdzye by był nie Dyomedes/ zápaliłyby były Amázones okręty Greckie BielKron 59; ktory [Saladyn] opánowawſzy kroleſtwo Dámáſceńſkie/ Krześćiány wſzytkiby był wykorzenił/ by był nie wzyęt zá krolá Bálduinus ſyn Almerykow BielKron 179 (8); Mącz 121d; RejPos 15v (16); HistLan E3; Pátrzayże iáko im thá ſtałość ná wielką ſławę y ná wielką poććiwość wychodziłá. A by byłá nie thá ich ſtałość/ tedybychmy byli po ty cżáſy nikąſká o nich nie wiedzieli áni o nich ſłycháli. RejZwierc 93v; A by nie Pan Bog ſtrzegł z miłoſierdzia ſwego/ á czo wiedzieć nacżby nam iuż dawno wyſzły thy opáthrzne niedbáłośći náſze. RejZwierc 185v (3); BudBib Ps 105/23; BiałKaz K3v; CzechRozm 95; KochPs 189; SkarŻyw 538; CzechEp 295; PaprUp F2v; gdyby nie łáſká twoiá byłá Nádemną, dmy gwałtowne, y wichrowie morſcy, W ſztukiby mię nędznego byli rozſzárpáli CiekPotr 63.

W charakterystycznych konstrukcjach: by itp. nie x vb (14) – „był” itp. (4) ‒, by itp. vb nie x (29) –, „był” itp. (12) –; z rzeczownikiem, przymiotnikiem i zaimkiem w funkcji podmiotu (34), z imiesłowem w funkcji orzecznika (7), z wyrażeniem przyimkowym w funkcji okolicznika; ponadto z zaimkiem wskazującym sygnalizującym treść wspomnianą w tytule (18 + Fraza), ze zdaniem przydawkowym precyzującym tę treść (7).

Fraza: »(gdy)by było nie to« (2): Abowiem by było nie to/ bylibychmy byli rowni żydom ábo pogánom. RejPos 148v; HistLan F.
β. W członie eliptycznym (67): PatKaz III 141v; RejPs 192; RejRozpr C2v (2); RejJóz I2v (2); Alie bi mnie nie ta krata Poznał bi wnet literata RejRozm 395; RejKup y2 (3); KromRozm I K4v; LubPs cc4 marg; RejWiz 60 (4); y sſtáłoby ſie było tak/ by nie waśni ktore były miedzy Plebeuſzmi á Pátrycyámi BielKron 119v (2); KochSat A3v; GórnDworz G4 (3); RejPos 48 (10); by temu koniowi nie iedná wádá/ byłby to táki koń żeby mu tu w tey okolicy rownia nie było. RejZwierc 90; BielSpr 57; WujJud 173v; By nie tá ſtolicá S. iużby Chrześćiáńſtwo z Heretyctwá obroćiło ſię w pogáńſtwo SkarJedn 144 (2); SkarŻyw A4 (2); KochFr 64; KlonŻal D4v (2); KochDz 105; KochMuza 27; Iednák ia mam co mię boli: A by dźiś nie ludźiom kwoli/ Co ſpiéwam płákáćbych miáłá KochSob 67; PudłFr 32; GórnRozm L4; y by nie tak pstre pisanie w amoie przymuszone serce wolałbych się był bez tego obysć ActReg 161 (6); GórnTroas 20 (2); KmitaSpit B3v (2); PowodPr 55 (2); By nie ty, Synek moy wypráwiłby mię był z tego domu. CiekPotr 84; KlonWor 47.

W charakterystycznych konstrukcjach: z zaimkiem wskazującym sygnalizującym treść wspomnianą w tytule (9 + Fraza), ze zdaniem przydawkowym precyzującym tę treść (9).

Fraza: »(gdy)by nie to« (6): RejPs 179; RejWiz 31 (2); Timebant insidias alioquin persequuti fuissent longius hostem, Obawáli ſie zdrády/ gdyby nie to puśćiliby ſie byli dáley zá nieprziyacielem. Mącz 379d; RejPos Ooo5v; KlonWor 10.
[Dopełnienie bliższe w G cf s. 58].
C. W funkcji równoważnika zdania; występuje w drugim członie konstrukcji przeciwstawnej; non HistAl, PolAnt, Vulg, Modrz, JanStat; nequaquam Pol Ant, Vulg; minime Mącz, Modrz; secus PolAnt, Modrz; haud, minus Modrz (338):
αα. Typ: A twierdzi, że x, a [ja twierdzę, że] nie (zaprzecza czyjemuś domniemaniu lub twierdzeniu wyrażonemu w poprzedzającym kontekście) [spójniki łączące oba człony: ale (1), to (1)] = to nieprawda, tak nie jest (3): DiarDop 100; Rzekł Kaim ku Pánu/ więtſza ieſt złość moiá niżlibych odpuſzcżenie záſłużył/ káżdy kto mie naydzye zábije mie. Rzekł mu Pan Bog: Nie ták będzye nie BielKron 3; Ale ſnadźby ſie komu zdáło/ iż tu Pan miáſto przeſtrzeżenia ieſzcże ſroſzſzy zakon nam podawáć racży/ á ſowicie go poprawowáć racży niżli gi był wydał Moiżeſz przodkom náſzym. Ale nie RejPos 179.
ββ. Typ: czy x? nie; w odpowiedzi na pytanie [w tym: w mowie niezależnej (88), w zależnej (11)] (99): OpecŻyw 33v (7); PatKaz III 89v; LibMal 1543/68v; KromRozm I C2v; chceſz że tedy abyſmy ſzedwſzy pozbiérali ié: On zaś powiedźiáł/ Nié MurzNT Matth 13/29 (2); KromRozm II g2 (5); KromRozm III A2 (5); KrowObr 7 (10); Leop *A3v (3); BibRadz Matth 13/29; Haud adverbium negandi, Nić/ nie. Mącz 153c (7); SarnUzn H4v; RejPos 68v (7); Izáż Chryſtus z Apoſtołów bárwiérze poczynił? záprawdę nié: ále owſzem Apoſtoły lékárzmi duſz náſzych poczynił ié. BiałKat 381v; Gdy go pytáli ieſli to dla zdrowia cżyni/ tedy powiedział iż nie/ ále dla tego/ iż [...] RejZwierc 74 (3); BudBib Ios 6/2[5/14] (9); Coż cżynić mamy. Roſpacáć [!] O nie? BiałKaz B2; BudNT Luc 16/30 (5); CzechRozm 32v (2); SkarŻyw 51 (3); CzechEp 206 (4); WerKaz 283; PaprUp G; KochFrag 45; OrzJan 14; Niechayże mowá wáſzá będźie; Ták/ ták: Nie/ nie. WujNT Matth 5/38 (20); PowodPr 47; SkarKaz 7a (5); CiekPotr 8.
γγ. Typ: x, a jeżeli nie, to ... [wykładnik okresu warunkowego: jeśli(że) (10); Spójnik łączący oba człony: a (5); brak spójnika (5)] (10): BibRadz Gen 18/21; BudBib 2.Reg 17/6; Záś mowię/ nie mnimay mię kto bez rozumu być/ á iesli nie/ tedy iako bezrozumnego przyimiećie mię BudNT 2.Cor 11/16; ModrzBaz 127; Oczko [40]v; WujNT Luc 13/9 (2); CiekPotr 5 (2); SkarKazSej 661a.
δδ. Typ: czy x, czy nie? [spójniki łączące oba człony: jeśli(że) ... a(l)bo (91), -li ... a(l)bo (21), -li ... czy(li) (16), jeśli(że) ... czy(li) (10), jeśli ... jeśli (1); czy(li) (9), albo (1)] (149): OpecŻyw 75 (2); PatKaz I 11v; HistJóz A2v; FalZioł IV 53d; GlabGad H8v; LibLeg 7/33v (5); ComCrac 19; SeklWyzn 4 (2); LibMal 1548/145; ZapWar 1550 nr 2666; MurzNT Mar 12/14; KromRozm II g2 (2); KromRozm III 15 (2); Diar 96; GroicPorz C2v (8); KrowObr 12v (5); Godziliſie dáwáć cżyńſz Ceſárzowi/ cżyli nie? Leop Matth 22/17; BibRadz Gen 24/21 (4); OrzRozm E3v (5); BielKron 44; KochSat A3; Mącz [95]d (5); OrzQuin I3v (5); SienLek 21 (8); RejAp 35; GórnDworz Gv (5); HistRzym 78v; RejPos 147 (5); BiałKat 223v (2); KuczbKat 425; RejZwierc 63v (4); WujJud 68 (4); BudBib b2 (2); CzechRozm 69v (15); ModrzBaz 25v (4); Przeto przypátruią ſye dniá piérwſzégo/ ieſli [woda] odchodźi/ álbo nié Oczko 21v (2); Pietrze co cżyniſz? chceſz ofiarowáć/ cży nie? SkarŻyw 41 (2); CzechEp 15 (6); CzechEpPOrz *; KochWz 136; WerGośc 245 (2); ArtKanc Q5 (2); ActReg 12 (7); GostGosp 122; LatHar 271 (2); WujNT 89 (11); Pytam, kiedy od wielgich bogactw co odeymieſz, Vbędzie ich, czyli nié? (–) Pewnie że vbędzie. CiekPotr 24 (2); SkarKazSej 707a.
εε. Typ: A x albo nie (treści obu członów są równie możliwe, ale niejednocześnie) [spójniki łączące oba człony: a(l)bo ... a(l)bo (3); albo (1)] (4): Mącz 430a (2); Bo niemoże być iedno aut verumfalsum, to ieſt/ ábo zámyka ſie Syn w thym ſłowie IEHOVA/ ábo nie. SarnUzn D; WujJud 66.
ζζ. Typ: co x, co nie? [zaimki w obu członach: ktory (12), co (7), gdzie (4), kto (4), jaki (2), jako (2), kiedy (2), kędy (1); zaimek tylko w pierwszym członie: jako (4), ktory (4), co (1); spójniki łączące oba człony: a (33), a(l)bo (8); brak spójnika (2)] (43): GlabGad A4; KromRozm II a2 (2); KromRozm III C2v (2); Leop Eccli 49 arg; Mącz 118d; GórnDworz D (3); y wyrozumiałem/ czego do niéy [wiary] potrzebá: kiedy ieſt práwa/ á kiedy nié BiałKat 41; W tey formie kthore śie słowá mogą opuſzcżáć á ktore nie. KuczbKat 125 marg; WujJud Ll8v (2); CzechRozm 12 (6); ModrzBaz 89v; SkarŻyw 98 (3); CzechEp 57 (2); GórnRozm Fv; ActReg 98; WujNT 44 marg (11); JanNKarGórn Hv; temu ſądowi Duchownému należy dowiedźieć ſie y ſądźić/ które dźieći dobrégo łożá ſą álbo nié. SarnStat 214 (3).
ηη. Typ: czy A, czy B x albo nie (1): A z nich ſnádnie káżdy oſądźić może/ ieſli náſz Kośćioł/ cżyli wáſze kośćioły ſą práwdźiwe álbo nie. WujJud 132.
θθ. Typ: A x, B nie [spójniki łączące oba człony: a (4), ale (3); brak spójnika (2)] (9): Eliaſſowę offiárę ogień zniebá żapalił/ á Báłwáńſkich nie Leop 3.Reg 18 arg; SarnUzn D3; BudBib I 199d marg.

Podtyp: część x, część nie [zaimek w obu członach: to (1); jeden ... drugi (2), niektory ... drudzy (1), pierwszy ... pośledni (1)] (5): KromRozm I D3v; BielKron 368v; GórnDworz D4; ModrzBaz 78v; Gdzie iedni vwierzyli/ á drudzy nie. WujNT Act 28 arg.

Podtyp: wszystko inne x, A nie (1): Choćiażby ſię theż wſzyſcy zgorſzyli/ aleć ia nie. BibRadz Mar 14/29.

ιι. Typ: jeśli x, to ..., jeśli nie, to ... [wykładnik okresu warunkowego w obu członach: jeśli(ż) (8), gdzie (1); spójnik łączący oba czlony: a (6); brak spójnika (3)] (9): BibRadz 1.Reg 6/9; BudNT Luc 10/6; Chćieli áby ſię słowá zgadzáły z rzecżámi/ z ktoremi ieſli ſię słowá zgadzáły/ powiedáli ie być prawdźiwemi: á ieſli nie/ tedy fáłſzywemi. ModrzBaz 60v (2); SkarŻyw 444; ActReg 114; WujNT Luc 10/6; SarnStat 433; SkarKaz 519a.
κκ. Typ: [wszystko jedno], czy x, czy nie [spójniki łączące oba człony: choć (a. chocia) ... a(l)bo (3), choć (a. chocia) ... chocia (2), jeśli ... albo (1)] (6): MetrKor 38/503; á ták ieſli cie wyſlucháią álbo nie záwżdy tho ku twemu złemu cżynią. HistAl K2; GrzegRóżn M4v; WujJud 228v; SarnStat 1098 (2).
λλ. Typ: nie x; czemu nie? [spójniki łączące oba człony: a (2), ale (1); brak spójnika (1)] (4): Adduxtin tecum filiam (‒) Non. (‒) Quid ita non, Ale czemu nié. Mącz 341a (2); Wſzákże y ten [sposób] BOgu/ dla nas ludźi/ żadną miárą nie należy: áni też on tym ſpoſobem vſpráwiedliwia. (–) A cżemu nie? CzechRozm 217v (2).
μμ. Typ: czy nie x? czy nie? (1): Izali nie wiećie? izali nie słyſzeliśćie? [...] izali nie? BudBib Is 40/21.
[Podobne konstrukcje cf 1.A.e., 3. »nie tak« [w funkcji równoważnika zdania]].
2. W zdaniach szczegółowo przeczących; zaprzeczona jest treść jednego ze składników zdania (najczęściej innego niż orzeczenie), który może być zastąpiony przez inny równoważny składniowo element dany w kontekście lub w konsytuacji (20274):
a. Zaprzeczony składnik zawiera treść konkretną, tj. wyraża jakiś obiekt, okoliczność, także cechę (14481):
α. „Nie” poprzedza czasownik (7102):
1) W konstrukcjach jednoczłonowych (111): BierEz Cv (4); OpecŻyw 52 (3); ComCrac 20v; RejJóz E2; RejKup e6 (2); KromRozm I H (2); MurzHist N4; A co pán mowi że go ociec nieposłáł ſądźić/ [...] bo tam iście nie aby ſądźił ale żeby odkupił ieſt posłán. MurzNT 218v marg; Zadnyć wykład piſmá nye bywa właſcinnym/ to yeſt/ człowyeczym wykłádánim KromRozm II q4 (2); KrowObr 116 marg (6); RejWiz 40v (4); Po thym poznaćie że mię Pan poſlał/ ábych cżynił the wſſyſthkie rzecży kthore widzićie/ á żem ſam z ſercá ſwego gich nie mowił Leop Num 16/28 (4); RejZwierz 111; BibRadz Sap 4 arg (4); BielKron 24 (5); GrzegRóżn E4; Nie ſądzcie tego mieśca z poſady dziſieyſzey KochSat A3; KochZg B; Non arbitror mearum esse, Nie należy tá rzecz na mnie/ Nie mnie ſie dotycze. Mącz 281b; Non capitis eius res agitur, Nie idźie mu o głowę Mącz 353c (3); OrzQuin F3v; SienLek a4 (2); GórnDworz N3 (2); Pan chociay nye przyſzedł dla obcych/ przedſię imi nie gárdzi. RejPos 215 marg (4); BiałKat 53v (5); RejZwierc 94 (4); a pewnie go [Parysa] z miłości nie kryli KochMon 35; WujJud 32v (2); WujJudConf 54v; BudBib Ier 10/23; nieſtáłoć śię to/ zá nie dbáłſtwem Krolá tego BiałKat H4; BudNT przedm d (2); CzechRozm 33 (3); ModrzBaz 77v (4); SkarJedn [d9]; SkarŻyw 69 (4); CzechEp 69 (6); KochFr 28; k temu nie ſkaran tęn/ kto ſłuſznie ſkaran bydź miał. GórnRozm Iv; GostGosp 90; Phil H2; Nigdy oni [przodkowie naszy] pieniężnym żołniérzem oyczyzny nie bronili OrzJan 54 (2); LatHar 203; WujNT 93 (7); SarnStat 447; SkarKaz 518a; GosłCast 61.
2) W konstrukcjach dwuczłonowych (6991):
a) „Nie” w pierwszym członie konstrukcji [typ: nie x, ale y = y] (6701):

»nie ... ale, je(d)no, i owszem, tyl(k)o, owszem (a. owszeki), ale tyl(k)o, lecz, ale radszej (a. raczej), ale owszem (a. owszejki), jedno tyl(k)o, aż(e), a, a owszem, (o)procz, ale zgoła, radszej (a. raczej), chyba, ale więcej, ale i owszem, ale jeszcze, (o)krom, a radszej (a. raczej), lecz tylko, ale aż, jedno zgoła, ale jedno, aliż, ale przedsię, lecz radszej (a. raczej), rychlej, a więcej, jako, radniej, a jedno, a rychlej, a tylko, ale rychlej, ale tym więcej, jeszcze, owszem jeszcze, owszem radszej, ale jednak, ale nadto, dokąd nie, i, i tylko, jedno aż, jedno więcej, lecz jakmiarz, oprocz tylko, owszem jeszcze k temu, owszem rychlej, owszem więcej, snadnie, więcej, bez wyrazu nawiązującego drugi człon« = non ... sed Miech, HistAl, PolAnt, Vulg, Mącz, Modrz, JanStat; non ... nisi Pol Ant, Vulg, Modrz, JanStat; non ...et Vulg, PolAnt, JanStat'; non ... ‒ Vulg, PolAnt, Modrz; non ... autem, non ... sed magis PolAnt, Vulg; non ... at,non ... nam, non ... quia, non ... quoniam, non ... si non, non ... vero PolAnt; non ... verum Vulg; non ... alias, non ... imo, non ... praeter, non ... quin imo, non ... sed potius, non ... sed tantum, non ... tantum, non ... tantummodo JanStat (3836:919:348:255:249:233:142:98:89:79:46:39:29:28:26:23:15:13:12:12:11:9:8:7:7:6:6:5:4:4:3:3:3:2:2:2:2:2:2:2:2:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:104): MetrKor 26/62 (42); ZapWar 1512 nr 2107 (28); BierRaj 16 (6); March1 A4; BierEz A2 (37); OpecŻyw 2v (129); OpecŻywList Cv (2); OpecŻywPrzedm C3v; OpecŻywSandR nlb 3v; a wſzakoż niemogł żádnym obycżaiem dwu żiwotu doſtaćz/ iedno telko ieden. ForCnR Cv (2); abi on takowich rzeczi nieyednal snamy przes posli yedno ſam abiſye snamy zyechal LibLeg 11/75v (53); PatKaz I 4 (3); PatKaz II 31 (6); PatKaz III 89 (12); HistJóz A2 (8); TarDuch D (3); Taka niema dawać ſać na tſzcżo: aż naiadłſzy ſie. FalZioł V 36 (73); BielŻyw nlb 3 (25); Tam ſie vkazuią iako krolowie, albo iako mocni á zacni ludzie w poſrzodek wychodzą, gdyż oni thymi nie ſą y owſzem ſnadz bywaią ſłudzi abo rządu niſkiego. BielŻywGlab nlb 10 (2); GlabGad B6 (27); March2 Dv (5); MiechGlab 6 (12); BierRozm 15 (2); KłosAlg F (2); March3 V2 (2); to ieſt nie mieli wiary ani nadzieie ani łaski ale iuż maią gdy ſie ſtali krzeſciany. WróbŻołt kk5 (19); WróbŻołtGlab A4v; RejPs 16v (57); ComCrac 16v (6); LibMal 1543/69v (44); RejRozpr D2v; LudWieś A2 (2); SeklWyzn a3 (13); RejJóz E8 (6); miłoſciwy pan niekazał ale zakazał przyſięgac/ y zle czinic. SeklKat F2 (57); Bo nicz niepomoże ſtego Chyba zmiłoſierdzia mego [!] RejKup o8 (21); HistAl A (29); KromRozm I A4 (31); i prżetoſz ſobie tak okrutnego błędu zanic niemá i na ten czas niemiáł/ ale owſzem/ za mądrośc to wielką poczytá MurzHist Rv (43); MurzNT A4 (35); MurzOrt Bv (2); KromRozm II bv (38); KromRozm III B (50); Diar 21 (27); DiarDop 99 (15); Nie ſadź ſie ná wielką rzecż rádniey przyymuy máłe BielKom C2 (11); GliczKsiąż A3 (59); Iż ſie wiernym nigdi w ocży źli nie záſtáwyą iedno w tył. LubPs cc6v marg (66); GroicPorz C2v (40); Niepiyćie s tego wſzyſcy/ iedno my co Pleſze mamy. KrowObr 199v (243); A nie chylił ſie gdzye źle/ ſnádnie do dobrego RejWiz 134 (67); Leop *A3v (124); OrzList b (18); UstPraw Cv (30); LeszczRzecz A5 (3); RejFig Bb2v; RejZwierz A2v (22); KochZuz A4v (2); boć w żadnym z was ſzkody nie będźie/ oprocż tylko okrętu. BibRadz Act 27/22 (188); Nieprzyydźiemy [...] ku niczemu dobremu rychley ku złemu. OrzRozm C4 (27); Karáimowie/ Kutyni/ Kalmuchi/ Tálmutyſte/ ći wſzyſcy niewierzą Tálmutowi/ okrom náſzych Tálmudyſtow. BielKron 465v (323); iż też on ieſt ſam Bog Oćiec/ ktory nie ieſt z żadnego/ ále y owſzem z niego ieſt wſzytko GrzegRóżn D3v (36); KochZg A2 (2); KwiatKsiąż B (11); Mącz 29c (29); OrzQuin F (40); Nie dbałem ni kęſa/ O to co ſzczęſnym czyni/ lecz o ſztukę mięſá. Prot B2 (9); ProtStoj Ev (2); SarnUzn Bv (29); SienLek 3v (23); LeovPrzep a3v (13); RejAp CC2v (133); Ale nie pátrzmy ná przyrodzenie/ pátrzmy ná to/ co cżłowiek rozumem á ręką vrobi. GórnDworz L16 (116); GrzepGeom H4v (7); HistRzym 3v (33); áby żaden nie zginął/ iedno áby owſzem miał żywot wiecżny. RejPos 157v (508); RejPosWiecz2 92 (5); Nie płácżcie nádemną corki Ierozolimſkie/ ále płácżcie nád wámi/ y nád ſynmi wáſzemi. RejPosWiecz3 99v (14); BiałKat c (34); BielSat B4v (11); GrzegŚm 3 (26); HistLan A2 (13); KuczbKat 10 (36); RejZwierc A3 (142); BielSpr 2v (33); KochMon 25 (4); Iużemći wyżſzey okazał/ że nie Bogá prośić o przycżynę przyſtoi [...] ále więcey Swiętych iego (marg) Bogá o przycżynę proſić ſie niegodźi iáko Swiętych. (–) WujJud 59v (143); WujJudConf 13 (36); RejPosRozpr b3v (16); RejPosWstaw 21v (30); BudBib b2v (64); HistHel B2v (3); MycPrz I A2v (5); Strum F3 (11); WierKróc Av; BiałKaz A4 (18); BudNT przedm bv (64); StryjWjaz A3 (2); iż nie ſłuży ſynowi áni duchowi świętemu/ lecż tylko Bogu oycu ſámemu CzechRozm 13v (439); TEn przez wſzytek żywot ſwoy żyć niechciał w pokoiu/ Záwſze w walcże PaprPan [Gg]4 (28); KarnNap A4 (23); ponieważ lekárſtwá nietrzebá zdrowym/ chybá chorym. ModrzBaz 58 (93); ModrzBazBud ¶6 (2); ále y tu w Rusi y na Moſkwie zá nic ich/ j ich poſłáńcow nie máią/ y owſzem ſię z nich śmieią. SkarJedn 363 (36); KochDryas A2 (2); Mátko ty dźiatek Swoich płákáć nie będzieſz/ ále wyć będzieſz. KochOdpr D2 (4); Oczko A4v (19); KochPs 8 (19); Niedbał on Ian ná tákie oycowſkie vpominánie/ á więcey Iudaſzá ná łákomſtwie vśidlonego náſládował. SkarŻyw 35; á ſtárca onego ſwego iáko oyca prośił/ áby mu tey zelżywośći y Bogom iego niecżjnił/ á tákim był iáko ſię pierwey pokazał. SkarŻyw 305; A nie mowi Pan Iezus áby máło opuśćił: ále rácżey iáko by wſzytki kroleſtwá świátá tego dla niego zárzućił SkarŻyw 596 (236); KochTr 7 (4); MWilkHist B4v (10); StryjKron A3v (16); A oni ſię zá to nie wſtydáią: owſzem to z poćiechą ſercá ſwego przed Bogiem wyznawáią CzechEp 60 (308); CzechEpPOrz *3 (5); KochJez A4 (4); NiemObr ktv (93); ZapMaz II G 78/407; KochEpit A4; KochFr 5 (20); ZapKościer 1584/66v (3); Ale mi nie máluy żaden dowćipu Boſkiego/ Tylko po zacnym piſániu znay KOCHANOVVSKIEGO. KlonŻal D4v (4); KochDz 108 (2); KochEpitCat 111; KochMarsz 153 (2); KochPhaen 1 (5); KochWz 135 (3); KochMRot A4 (4); ReszPrz 8 (26); ReszHoz 116 (3); ReszList 155; nie będźie nigdy w Polſzcże dobrze/ muśi w nieſzcżęśćiu záwżdy obfitowáć WerGośc 265 (7); WerKaz 267 (9); WisznTr 8 (5); BielSjem 14 (5); KochPam 85 (2); KochPieś 5 (2); KochTarn 76 (2); Nie ſkarzćie ſye ná Skárgę/ iże ſye fráſuie Ná nás [...]. Ráczéy ſye ſkarzmy ná ſye PudłFr 17 (9); ArtKanc B6v (30); BielRozm 3 (5); GórnRozm Av (47); KmitaPsal A4; KochWr 31; PaprUp C3 (13); ZawJeft 12 (2); niésluchaiąc iego nauki ale c[z]yiey inszey ActReg 19 (34); GostGosp 1 (22); GostGospPon 169; GostGospSieb +3v (2); Phil D4 (20); GórnTroas 4 (2); KochPij C3; Niechay myśl nic tákiego/ w ſerce nam nie wwodźi/ Procż tego/ co zbáwienie y twą łáſkę rodźi. GrabowSet E2 (18); KochAp 10; KochFrag 23 (6); OrzJan 6 (31); WyprPl A2 (3); LatHar 18 (49); KołakCath A3v (3); KołakSzczęśl A4 (3); RybGęśli B2v; Przetoż nie dziw/ iż tákże inne cudá nie dzieią ſię wſzędy: ále tylko ná niektorych mieyſcách WujNT 323; choćiam nie był bez zakonu Bożego; álem był w zakonie Chriſtuſowym WujNT 1.Cor 9/21; Nie rzeczono; Pánu Bogu twemu ſámemu będzieſz ſię kłániał: iáko rzeczono: A iemu ſámemu będzieſz ſłużył WujNT 890 (578); WysKaz 7 (18); JanNKar Av (8); JanNKarGórn G3v; JanNKarKoch E4 (5); DEputat w odnoſzeniu tych pieniędzy ma nákładu wielkiégo nie czynić/ á owſzem wſzyſtko ſtátecznie reyeſtrowáć SarnStat 363 (202); SiebRozmyśl C (7); WitosłLut A4; GrabPospR M2 (3); Nie ſądz z kápice, lecz z grzeczney poſtáwy. KlonKr C2v; KmitaSpit A4 (6); PowodPr 3 (27); Bo rozumiał iż nie mogł zleczyć P. IEZVS w niebytnośći/ iedno áżby obecnie oſobą ſwą w dom iego przyſzedł. SkarKaz 419a (127); VotSzl B (4); CiekPotr )?(2v (7); CiekPotrSzym )?(3v; CzahTr A2v (14); CzahTrPapr ktv; GosłCast 5 (5); Drugie ſą pogrożenia Páńſkie ktore ſię nie iſzczą rychło/ ále áż ná potomſtwie y ſynách grzeſzących/ y oycow złych náśládniących. SkarKazSej 706b (47); KlonFlis B (5); KlonWor **2v (22); PudłDydo B2v; ZbylPrzyg B2 (2); Iuż ſerce nie boleie/ lecz iákmiarz vmiera SzarzRyt B3; Nie pożądam znácznym być w nieſzczęśćie oboie/ Lecz znam práwie ſzczęśliwym/ kto poćiechy ſwoie W tobie ſámym ma Pánie SzarzRyt C3v (4).

b) „Nie” w drugim członie konstrukcji [typ: y, a nie x = y] (290):

»a nie, nie, ale nie, toć nie« = non Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz; et non (a. ne) Vulg, PolAnt; ut non PolAnt; nec, non etiam Modrz (202:81:6:1): Abych wſzyſtko dziáłał chodząc/ Biegáiąc ſrał á nie siedząc. BierEz B3; OpecŻyw 188v; PatKaz III 98v; HistJóz C4; TarDuch A4v (4); FalZioł I 18d (3); BielŻyw 105 (2); GlabGad Bv (2); ZapWar [1535] nr 2511; WróbŻołt nn5v; RejPs 86 (2); SeklKat E3 (5); Namem ſię/ Natwem nieſtanie RejKup aa6v (9); KromRozm I Bv (4); MurzHist G2v; KromRozm III H4; Diar 48 (2); DiarDop 103; BielKom C3v (3); GliczKsiąż D (4); LubPs D3 (4); KrowObr 12 (5); RejWiz (4); Leop 1.Tim 2/7 (2); BibRadz I 23d marg (9); OrzRozm I2v; BielKron 13v (6); GrzegRóżn K3; Contendunt verbis inter se, non pugnis, Tilko ſie ſwárzą/ nie biyą. Mącz 444c; OrzQuin Q; Prot E; SarnUzn B6v (3); SienLek 96v (2); RejAp 43 (3); GórnDworz B (9); HistRzym 14; á przedſię byli dáleko zá Koſciołem iego/ á nie byli w Koſciele iego. RejPos 57v (30); BiałKat 31 (5); GrzegŚm 37 (3); KuczbKat 205; RejZwierc 17v (12); BielSpr 72v; WujJud kt (6); RejPosWstaw [212]v; mnożćie ſię tám/ á nie vmnieyſzayćieſię. BudBib Ier 29/6 (6); BudNT przedm cv (5); CzechRozm 19v (15); PaprPan Xv; ModrzBaz 29v (5); Lecżyć nie morzyć chce mátká kośćioł ś. dzieći ſwoie. SkarJedn 237 (5); SkarŻyw 92 (9); StryjKron 275; CzechEp 30 (14); NiemObr 75 (2); KochFr 9 (4); KochPieś 20; PudłFr 46 (2); GórnRozm D (2); ActReg 46 (2); GostGosp 6 (5); GórnTroas 30; GrabowSet L2v; LatHar 380; WujNT przedm 14 (27); SarnStat 545 (4); PowodPr 34; Pátrzyſz ná ſędźiego/ mowi ten S. á nie pátrzyſz ná iednaczá. SkarKaz 4b (8); CzahTr G (2); SkarKazSej 662b (2); KlonWor 41 (2); RybWit B3v.

β. „Nie” poprzedza inną część mowy niż czasownik (7379):
1) W konstrukcjach jednoczłonowych (427): FalZioł IV 28c; MiechGlab **3v; WróbŻołt 43/7; Bo ſnadz nie dziś twoy dźień rządźić. RejRozpr A4; SeklKat Y2v; Nieto mowis czego trzeba. RejKup 13 (12); KromRozm I B (6); MurzHist H2v (2); MurzNT Matth 8 arg (4); Yużeś wyſſſſey ſlyſſał/ iż Márek y Lukaſz nye z páńſkyey náuki piſáli KromRozm II c3v (7); KromRozm III E7v (9); Diar 25 (3); DiarDop 102 (2); BielKom F2v; GliczKsiąż B6 (4); LubPs Z6v (2); Appelluiąca Stroná/ przyſyądz ma iáko nie dla przewłaczánia áppelluie. GroicPorz bb2v marg (4); KrowObr B2 (24); Lecż wierz mi żeć po ſwiátu nie po temu chodzę RejWiz 127 (6); Nie wy ſie będziećie potykáć Leop 2.Par 20/17 (8); LeszczRzecz A5v; A błazen ſie klnie o bot/ nie ia przyſięgáiąc. RejFig Aa8v; RejZwierz 26 (6); BibRadz Deut 9/6 (5); BielKron 36 (5); Niechay cżyni co racży nie nas tym zepſuie. GrzegRóżn N4v; KwiatKsiąż Cv; Neque ego haec eo profero, Wſzák że to nie dla tego mówię. Mącz 124a (14); SarnUzn Cv marg (2); RejAp BB6 (6); GórnDworz B8 (3); HistRzym 31; ták iż nie tędy záchowywamy wſzytki powinnośći ſwoie RejPos 64 (14); RejPosWiecz2 93v (4); BiałKat 86 (3); GrzegŚm 3 (2); HistLan C2v (2); KuczbKat 275 marg; Ale práwe ſláchecthwo nie ná ſłupie áni ná żadnym málowániu należy. RejZwierc 52v (12); WujJud 15 (14); WujJudConf 107v (2); Bo ſłowo Hywreyſkie Arlá/ tákże Greckie Akrowiſtia/ y Láćinſkie praeputium/ nie od rzázánia imię máią BudBib b4 (7); BiałKaz Bv (2); O cżem ia ná ten cżás więcey mowić nie chcę/ ponieważ nie Pánegyrik piſzę. BudNT przedm a5 (6); A iż też nie tu ná ziemi Krol ten miał mieć ſtolicę ſwoię CzechRozm 180 (16); PaprPan Bv (6); Bo ſpráwiedliwość á nieſpráwiedliwość/ dobroć á złość nie przeto ſą rzecży rozne/ że ták o nich ludzie rozumieią y ná to ſię zgadzáią ModrzBaz 1v (7); SkarJedn 49 (3); że Wielkanoc/ nie pod ten czás/ iáko wedle Nicéńſkiégo Concilium iść miáłá/ chodźi Oczko 30; SkarŻyw 47 (8); MWilkHist Gv; Ták nie dla ſiebie w Iárzmie robią woły/ Nie ſobie biedne miod zbieráią pſczoły/ Nie ſobie ptaſzek miłych dziatek rodźi/ Y owcá w wełnie nie dla ſiebie chodzi/ Nie ſobie Iábłoń wdzięczny owoc dawa/ Nie ſam dla ſiebie Człek w pracą ſię wdawa StryjKron 279 (8); CzechEp *3v (12); NiemObr 82 (6); KochEpit A4; NIe to mądrosć mądrym być/ álbo wielkosć świátá Rozumem chćiéc ogárnąć KochFr 131 (6); ReszPrz 38 (2); WerGośc 246; WerKaz 287; ZapKościer 1585/69; BielSen 7; KochPam 86; Wrócąć ſye y dobré látá/ Ieſczeć nie tu kóniec świátá. KochSob 57; PudłFr 45 (2); GórnRozm H2v (2); KochWr 37; Nie o to grá. ZawJeft 20; ActReg 3v (2); GostGosp 152; Nie k ślubu iść GórnTroas 12 (2); KochCz Bv (2); Ale mi podobno rzeczeſz/ v Włochóweś tego náwykł: prawdá/ że nie v Niemów KochPij C3; CHceſzli káráć kogo/ nie przez mię karz Pánie GrabowSet C3 (2); ZNáć/ że ſie człowiek nie ná roſkoſz rodźi KochFrag 38; OrzJan 23 (5); Nie o to rzecz WyprPl A3 (2); LatHar 25 (3); trudno podnoſzkowi. Nie tám ſtać gdźie mu Pánſkie roſkázuią nogi KołakCath B4; RybGęśli C2; iż nie człowiek czyni/ co niechcąc czyni. WujNT 547 (28); JanNKar A4v; SarnStat 178 (6); Owa náyduią ſię rozne pożytki y máiętne ktore nie z gruntow idą GrabPospR L3v; PowodPr 59; Nie tym przegrał iż dobre vczynki czynił. SkarKaz 350a marg (12); nie po to przyſzedł, żeby co wźiął. CiekPotr 61 (2); GosłCast 38; PaxLiz B4; SkarKazSej 692b (2); KlonWor 54.

W charakterystycznych połączeniach: nie to (80) – nie dla tego (18), nie na to (10), nie prze to (5), nie tym (2), nie ku temu, nie po temu, nie po to ‒, nie tu (11), nie tam (5), nie teraz, nie tędy; z zaimkami osobowymi (55).

W przyzwolonym równoważniku zdania (42): OpecŻyw 144v; FalZioł V 49 (2); LibMal 1545/101v; BielKom Fv; GroicPorz h3v; mieliśćie rádę/ ále nieſemnie KrowObr 207 (4); RejWiz 122; Leop Ez 16/61 (2); BibRadz Iob 34/20; wierzy ten Krol w Kryſtuſá y Ewángieliey/ wſzákże nie po Rzymſku. BielKron 462; OrzQuin I2; RejPos 235; RejZwierc 61v; WujJud 97 marg; WujJudConf 97 (2); BudBib Is 29/9 (2); BudNT Rom 4/2; CzechRozm 211v; CzechEp 94 (6); ActReg 155; GostGosp 148; WujNT 418 marg (4); WysKaz 7 (2); Ieſli Abráhám z vczynkow vſpráwiedliwiony ieſt: ma ſławę: ále nie v Bogá. SkarKaz 310a (3).

2) W konstrukcjach dwuczłonowych (6952):
a) „Nie” w pierwszym członie konstrukcji [typ: nie x, ale y = y] (4665):

»nie ... ale, je(d)no, lecz (a, leć), ale tylko, tyl(k)o (a. telko), i owszem, je(d)no tylko, ale owszem, ale więcej, ale raczej (a. radszej, a. radniej), ale aż, a, ale i, owszem, ale zgoła, lecz tylko, ale i owszem, ale jeszcze, ale też, aż, bo, sed, ale jedno, ale pirwej, a jeszcze, ale rychlej, ale też i, raczej (a. radszej), więcej, ale jakmiarz, ale owszem rychlej, a raczej, a snadź, drugdy, jedno owszem, lecz i, lecz raczej, lecz więcej, okrom, oprocz, owszem jeszcze, też, bez wyrazu nawiązującego drugi człon« = non ... sed Miech, Vulg, HistAl, PolAnt, Mącz, Modrz, JanStat; non ... – Vulg, PolAnt, Mącz; non ... autem, non ... vero PolAnt, Vulg; non ... at, non ... et PolAnt; non tam ... quam Modrz; non ... enim Vulg; non ... sed solum, non ... verum JanStat (3885:175:120:108:31:26:18:16:16:14:14:11:11:11:10:8:4:4:4:4:4:4:3:3:2:2:2:2:2:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:138): ZapWar 1511 nr 2099 (4); BierRaj 17v (2); March1 Wiet Av; Więc potym poiął dwie żęnie : Ale nie pod rowną zgodą/ Iedną ſtárą drugą młodą BierEz Mv (12); ijdzie z iey miloſcią/ pokora/ vboſtwo/ a ſromiezliwoſtz/ ktoré ſą panié wielmi nácżelné/ ale nie natym ſwiecie/ bo dworu anielſkiégo ij krola niebieſkiégo. OpecŻyw 10v (41); OpecŻywPrzedm C4; ForCnR D4; PatKaz I 13 (2); PatKaz II 33 (16); PatKaz III 93 (10); Iezu ienżes nieſiedḿ kroć/ ale ſiedḿ dzieſiąt y ſiedḿ kroć, grzeſzączem [lege: grzeszącemu] y odpuſcić temuſz Piotrowi odpowiedział TarDuch B3 (9); FalZioł [*8] (22); BielŻyw 7 (17); BielŻywGlab nlb 11; GlabGad A3 (20); MiechGlab *4v (6); BierRozm 11; KłosAlg A4v; WróbŻołt 1/4 (14); WróbŻołtGlab A4; LibLeg 10/56v (10); MetrKor 61/224v; RejPs 36 (10); LibMal 1543/74 (7); Niemnieć to ſromotá tobie RejRozpr H3v (4); SeklWyzn Av (15); Wſzak nie dwakroć mrzeć iedno raż RejJóz B7v (7); SeklKat A2 (23); RejKup d2 (19); RejKupSekl a3 (3); HistAl Av (22); KromRozm I A2 (24); MurzHist A2 (11); MurzNT 13v (13); Wkażdym piſmie wielé na tym náleży/ aby każdé ſłowo było czytáno i piſáno/ nie iako tako/ ale pewnym obyczaięm MurzOrt B; A toż chcąc im Pan okázáć/ iż nye tylko nye przećiw piſmu [...]/ ále y owſſem yáſnye wedle piſmá onego náuká y ſpráwá yego wſſyſtká byłá KromRozm II i2 (57); káżda z tych ſekt myeni/ iż nye my/ áni ktora inſſa ſektá/ okrom yey/ yeſt koſćyołem bożym. KromRozm III B6; ktorzy [mocarze świata tego] opánowawſſy ludźye wolne/ nye ich/ ále tylko ſwego pożytku pátrzą. KromRozm III M7 (81); gdyż nie na to są posłani, aby mieli wolność szlachecką cieśnić, ale owszem ją szerzyć. Diar 54 (20); DiarDop 101 (8); BielKom nlb 4 (3); nye rok nye dwá nye trzy/ ále pokąt ſna żyw będzye/ ná tho wſſytko cżás wlſytek náłożyć musi. GliczKsiąż M8v (65); LubPs Fv (23); GroicPorz B3v (35); iż nie ledá w tzyie inſze imię/ iedno tylko w ymię ſámego Páná Iezu Kryſtá KrowObr 44v (273); Tákiego nie ſláchćicem lecż fortunnym zową/ Co ták buia w roſkoſzach/ á z nicżemną głową. RejWiz 100v (39); Leop *B2 (46); OrzList a4 (12); UstPraw E (3); LeszczRzecz A2 (2); RejFig Aa6v (6); RejZwierz A4 (14); WyprKr 45v; BibRadz *2v (49); OrzRozm B4 (30); Tegoż cżáſu ná Trydeńſkim Seymie duchownym vrádzono/ áby v Kánonikow y w Klaſztorzech cżytano w ſwiętym piſmie Lekcye/ á nieledá kto/ áż ktorego by náuki świadom był Biſkup/ álbo Opát BielKron 225v (155); GrzegRóżn Bv (25); KochSat ktv (4); KochZg A2v (3); KwiatKsiąż Av (19); Lucere luce aliena dicitur Luna, Xiężic świeći ále nie ſwoyą ſwiátłością. Sed Solis scilicet. Mącz 201a (27); MączKoch; OrzQuin Bv (39); Bo nie zyſk twoy wielki ſkarb nie dobrze nábyty/ Owſzem w źieloney trawie wąż ieſt iádowity. Prot B3v (5); SarnUzn B2v (24); SienLek a4v (19); SienLekAndr a2; LeovPrzep G3 (4); nie trzem/ ále tylko iednemu Bogu dawáią cżeść á chwałę RejAp BBv (43); GórnDworz A2 (91); GrzepGeom B2v (6); HistRzym 14 (5); RejPos A4v (246); RejPosWiecz2 91v (10); RejPosWiecz3 96v (5); gdyż nie wſzyſcy być mogą pod tym zacnym kleynotem/ áż oni: którym to od páná Bogá dano ieſt. BiałKat 373v (36); BielSat N; GrzegŚm A3v (27); HistLan B3v (7); KuczbKat 15 (25); Bo piiány to ieſt czo nie vſtáwicżnie iedno iż mu ſie też to s cżáſem vpić tráfi. RejZwierc 75v (117); BielSpr 2 (7); KochMon 31; Bo tu nie zgołá wſzyſtki Heretyki opiſuie/ ále tylko te ktorzy ná on cżás płużyli WujJud 19v (160); WujJudConf 2v (20); KochList nlb 3; RejPosRozpr b3 (18); RejPosWstaw 21v (14); BudBib bv (27); HistHel ktv (2); MycPrz I [C]2v (2); Strum I3v (4); BialKaz A4 (24); BudNT przedm a2v (60); StryjWjaz A3 (2); tedybyś muśiał nie ná iednym przeſtáwáć ſynu Bożym: álebyś muśiał drugiey bráćiey iego tákże vrodzoney iáko y on ſzukáć CzechRozm 61; Choćiaż też y relatiuum nie záwżdy poſledniemu ſłuży ále też ſłuży cżęſto y pierwſzemu. CzechRozm 64 (272); PaprPan A3v (26); KarnNap A2v (4); ModrzBaz 1 (103); Y dwie woli przyrodzone [wyznawamy]/ [...] powolną ludzką wolą iego/ á nie ſprzećiwiáiącą ſię/ á rácżey podległą iego Boſkiey y wſzechmocney woley SkarJedn 316 (68); KochOdpr Cv; Oczko A4v (33); KochPs 6 (6); Luter y iego Miniſtrowie/ tegoli nam Chryſtuſa przynoſzą y opowiádáią/ ktory báłwochwálſtwo z Niemiec wykorzenił? ktorego Pápieſz y Rzymſki kośćioł od ośmi ſet lat opowiedział y wniosł do Niemiec/ cżyli nie tego á inſzego? SkarŻyw 520 (142); KochTr 9 (7); MWilkHist E2 (3); StryjKron 46 (25); Choćiażći y to/ gdy kędy trefi na ſádno/ obrázáć będźie. Ale wżdy nie z ſtrony oſoby I.M. ktorą ważę/ y mam w vcżćiwośći: lecż z ſtrony ſproſnyeh błędow CzechEp *4 (213); CzechEpPOrz **2 (2); KochJez A2v; tę zápálcżywą gorliwość [..,] vważáć będę/ ieſliże ſłuſzna y porządna ieſt: cżyli z ćiáłá tylko pochodząca/ nie wedle oney niebieſkiey mądrośći/ ále więcey z ćieleſney roftropnośći/ y zápálcżywośći. NiemObr 6 (133); ZapKościer 1583/54 (4); KochEpit A2v; KochFr 20 (16); KochBr 151 (3); KochDz 106 (2); KochEpitCat 111; KochMarsz 153; KochMuza 28; ReszPrz 10 (45); ReszHoz 137 (3); ReszList 155 (13); WerGośc 204 (4); WerKaz 281 (12); WisznTr 23; BielSen 12; BielSjem 15 (2); KochPam 83; KochPieś 5 (7); Boś nie ty mnie ſtráwował/ lecz ia ráczéy ćiebie. PudłFr 34 (8); ArtKanc Hl5v (5); GórnRozm A (62); KmitaPsal ktv (2); KochProp 5 (3); KochWr 16 (6); PaprUp Cv (16); ZawJeft 6 (5); ActReg 5 (32); A ſtrzedz tego áby nie v iedney Dworki bráć do kuchniey máſło/ dla doświadcżenia około niego ſprawy: ále y z tego y z owego folwárku GostGosp 122 (10); GostGospSieb +2; GrochKal 6 (2); Phil B (6); GórnTroas 10 (13); KochCn B4; KochCz B2; KochPij C3 (2); GrabowSet A3 (16); KochFrag 39 (3); KochFragJan 3; OrzJan 11 (36); OstrEpit A2 (5); WyprPl A2v (4); LatHar +8 (54); KołakCath B4 (4); KołakSzczęśl Cv (6); RybGęśli A3 (5); WujNT ktv (401); Leċż nie wſzyſcy y owſzem bárzo máło tych co prawdźiwego zwyćięſthwá nád ſobą y nád namiętnośćiámi ſwoimi dokázuią WysKaz 13 (10); JanNKar A2 (11); żeby więc dla támtéy źiemie/ nie záwżdy wſzyſtká Rzeczpoſpolita byłá turbowána y vćiążona: ále ſámá téż przez ſie w mnieyſzych przypadkach y niebeſpieczeńſtwách/ mogłá ſie bronić y rátowáć. SarnStat 1204 (93); SiebRozmyśl G (4); GrabPospR M4 (4); KlonKr F2v; KmitaSpit A3 (6); PowodPr 14 (28); nie ták prędko wierz gdy o nim źle mowią. ráczey obmawiay z miłośierdźia ku niemu/ mowiąc SkarKaz 279a; Wſzędźie ſię/ y krom kośćiołá/ lud on ſtáry modlić mógł [...]: ále nie wſzędźie/ tylo w kośćiele gdźie był ołtarz/ ofiárować mogł. SkarKaz 455b (134); VotSzl A2 (9); CiekPotr 8 (10); CzahTr A3 (8); O nędzné ſczęśćié páńſkié/ [...] nie káżdy go łápa/ tylko ów co głupi GosłCast 66 (9); A nie ládá komu to wiedźieć on obiáwił. Lecż tylko z cżyśćiuchnego ſumnienia żywiącym PaxLiz C (2); SkarKazSej 665a (26); Kto iuż myśliwſkiey polewki zákuśi/ Záiącá kotką/ vcho iuż nie vchem/ Muśi zwáć ſłuchem. KlonFlis Fv (3); KlonWor ded **2v (17); PudłDydo A4v (2); RybWit C2; ZbylPrzyg kt (3); SzarzRyt A3 (7).

b) „Nie” w drugim członie konstrukcji [typ: y, a nie x = y] (2287):

»a nie, nie, ale nie, a nie raczej (a. radszej, a. radniej), toć nie, iż nie, a nie zgoła, a wszakże nie, jedno nie, wszakoż nie« = non MiechGlab, HistAl, PolAnt, Vulg, Mącz, Modrz, JanStat; et non HistAl, PolAnt, Vulg, JanStat, JanPrzyw; quam Modrz, JanStat; ne PolAnt; nec Mącz; at non Modrz; et non magis, neque, sed non Vulg; dummodo non, et sine, non autem JanStat (1394:746:61:29:7:4:2:1:1:1 + „nie” we współrzędnych członach wyliczenia 41 r.): MetrKor 38/286 (2); BierEz Bv (4); O to by mielij proſitz grzéſſnij/ ale nie ty panno milá ktorás nigdy grzéchu niemiala. OpecŻyw 178 (14); ForCnR D4v; PatKaz II 36v; PatKaz III 105 (3); ZapWar 1528 nr 2364 (5); TarDuch A2v (2); Bo takie ſluxi á wilgotnoſci rozmagithe bywaią, A nie iednym obycżaiem wſzytki leżą. FalZioł V 31v (25); BielŻyw 4 (11); BielŻywGlab nlb 11; GlabGad A4v (9); iż Wandali Swewi y Burgundy byli z Germaniey nie Sarmatowie ani Scitowie. MiechGlab 49 (2); LibLeg 6/156v (10); KłosAlg A4v; aczkolwie to ludziem ieſt skrito, bo w ſerczu moim ieſt, wſzakoż nie przed tobą. WróbŻołt N (13); RejPs 77v (4); ComCrac 13v (6); RejRozpr K2; SeklWyzn d2 (4); RejJóz C2v (6); LibMal 1546/123 (2); SeklKat F2v (10); RejKup e5v (16); nas być zwycięſce á nie zwyciężone domniemawamy. HistAl C6 (3); KromRozm I A2v (13); MurzHist A2v (9); MurzNT Matth 5/29 (12); MurzOrt B2 (2); KromRozm II c3v (17); KromRozm III A3 (28); Diar 36 (5); DiarDop 99 (9); BielKom D2 (4); GliczKsiąż B3v (37); Iáko P. Kriſtuſowe kroleſtwo wiecżne á niedocżeſne być miáło. LubPs Q4 marg (11); GroicPorz b2 (25); KrowObr 10 (58); Iednoć to gwiazdom/ dano/ Słońcu/ Mieſiącowi/ Ale iśćie nie tobie márnemu Oſłowi. RejWiz 21v (22); Leop *B4v (15); Pan Kryſtus to in owi/ nie ia. OrzList d4 (21); UstPraw F4 (3); KochZuz ktv (2); RejZwierz 13v (7); BibRadz I 1d marg (39); OrzRozm B2v (24); BielKron 15 (77); GrzegRóżn B3 (41); Mącz 2d (44); Kácérzá żadnégo w Polſzce niemáſz/ [...] ktoryby śmiał Polſkié Króleſtwo inym imieniem zwáć/ iedno nie Króleſtwem OrzQuin Aa2 (21); Prot A3 (7); SarnUzn C4 (16); SienLek 10v (17); RejAp 19 (20); Niewiem [...] cżemu ták w.m. chceſz mieć/ iżby dworzánin/y náukę/ j ine przymioty wſzytki thák miał v ſiebie/ iáko zá iednę okraſę rycerſkiemu rzemięſłu/ á nie rádniey rycerſkie rzemięſło/ y ine przypadki/ náucze ku ozdobie GórnDworz G7 (38); GrzepGeom L3 (2); HistRzym 22v (9); Iż kto w nim ſámym ma vpełną nádzyeię ſwoię/ iż nigdy omylon nie będzye ále iſcie nie w gromnicy áni w błáżeyku. RejPos 305 (60); RejPosWiecz2 95; RejPosWiecz3 [97]; BiałKat 11 (13); BielSat C (3); GrzegŚm 8 (25); HistLan E3; KuczbKat 40 (12); RejZwierc 8v (33); BielSpr 7 (5); WujJud 10v (70); WujJudConf 23 (17); RejPosRozpr b3v (7); RejPosWstaw 22 (9); BudBib b2 (17); MycPrz I A4v (5); Strum Fv (6); BiałKaz I3v; BudNT przedm b5 (22); StryjWjaz A2 (4); y to iuż tylko po częśći/ á nie cále trzymáią CzechRozm 71 v (191); PaprPan A4v (10); KarnNap B2; ModrzBaz 2 (32); SkarJedn A7v (31); KochDryas A2v; Oczko 1v (14); KochPs 30 (3); SkarŻyw A3 (50); StryjKron 11 (17); gdybym co złego miał/ I.M. ábo życżyć/ ábo y myślić? á nie rácżey przedśię miłowáć/ prawdę ſzcżyrze mowiąc? CzechEp 8 (235); CzechEpPOrz **4v (2); NiemObr ktv (13); KochFr 9 (5); KochMarsz 154; KochPhaen 16; KochSz A3v; KochMRot Bv (2); ReszPrz Av (4); ReszList 155; WerGośc 219 (6); WerKaz 280 (5); WisznTr 7 (2); BielSjem 9 (2); KochPieś 18 (2); KochSob 65; KochTarn 73; PudłFr 30 (10); ZapKościer 1586/65 (3); ArtKanc C14 (4); BielRozm 16 (2); GórnRozm A (34); KochWr 27; PaprUp C3v (10); ZawJeft 12 (4); ActReg 4v (18); Budowánie ma ſtáwiáć podłuż roley/ nie w przecż. GostGosp 30 (10); Phil C2 (4); GórnTroas 19 (5); GrabowSet D4 (11); KochFrag 39 (4); OrzJan 24 (18); Mieſzkałem téż z młodych lat/ v wſzech świętych w ſzkole/ Było to mieyſce zá nas/ ni wáſzé Podolé. WyprPl A3 (3); LatHar 61 (9); KołakCath C3 (2); KołakSzczęśl A3v (2); Bo ſą od Duchá S. á nie zgoła ludzkie przykazánia. WujNT 710 (188); WysKaz 9 (5); JanNKar A3v (20); JanNKarGórn G4; JanNKarKoch E4; którzyby ná tymże bliſkim Séymie byli ná to z kołá Poſelſkiégo obráni y náznáczeni/ reſpondere y ſatisfacere będą powinni. Iednák ſpólnie wſzyſcy/ nie poiedynkiem SarnStat 443 (67); SiebRozmyśl H3v; GrabPospR K3 (2); KlonKr A4v (3); PowodPr 10 (6); SkarKaz 39b (34); VotSzl C4; CiekPotr 21 (6); CzahTr A4v (6); SkarKazSej 659b (11); KlonFlis D3v (3); Pan pochodźiwſzy przez dźień w ſzáćie/ iuż wioteſzką Zowie/ ſuknią choć nową/ á iuż nie Bekieſzką. KlonWor 56 (11); PudłDydo B4; ZbylPrzyg A3v (2); SzarzRyt B2 (3).

b. Zaprzeczony składnik zawiera treść maksymalnie ogólną (typu: inny) (5783):
α. „Nie” poprzedza czasownik (4698):
1) W konstrukcjach jednoczłonowych (878):

Konstrukcje z zaimkami typu „inny” [w tym: inaczej (inak) (203), in(n)y (in(ak)szy) (184), indzie(j) (11), drugi (6), zinąd (3), roznie (1)] (408): BierEz C4v (1); OpecŻyw 31 (4); LibLeg 6/190v (17); FalZioł I 114a (2); BielŻyw 60; Była v polakow iedna królewna Węda [...], ktorey imienia iż łacinnici inacey nie mogli wypiſać, przeto iedni Venda drudzi Vanda piſali. GlabGad A3 (3); MiechGlab 24; ia nic inſſego od ćiebie moy pánie niepotrzebuię iedno áby raczył być miłoſciwem wſpomożyćielem moiem bo z ynąd żadney pomocy nieoczekawam. RejPs 59 (5); ComCrac 13v; SeklWyzn 4v; RejJóz B2v (8); SeklKat E2v; RejKup e4 (14); MurzHist S4; MurzNT 56; MurzOrt B2v; KromRozm III C6 (4); Diar 41; DiarDop 102; Táńcuy ſkakay miłuy piy iedz/ A o inych rzecżach nie wiedz BielKom F8v (2); GliczKsiąż C8v (3); GroicPorz hh2 (2); KrowObr 40v (3); RejWiz 38v (4); Leop Ex 30/9 (4); UstPraw B4v (3); RejZwierz 25v (3); BibRadz 1.Par 23/17 (3); OrzRozm B3 (4); BielKron 17 (41); GrzegRóżn C4; KwiatKsiąż Dv (2); Ars illi sua census crat, Naukę ſwoyę miał za czinſz álbo ſwym ſie rzemięsłem żywił/ nie miał ynſzich dochodów. Mącz 47a (11); OrzQuin C (9); SarnUzn D3v; SienLek 176 (4); RejAp 19v (4); GórnDworz Bv (8); HistRzym 15v (6); położyłá [Jezusa] w iáſłecżkach/ ábowiem nie mogli indzyey mieć mieyſczá w goſpodzye. RejPos 18 (10); BiałKat 163v; KuczbKat 160; RejZwierc 7v (14); RejZwiercTrzec Aaa2v; BielSpr 16v (2); WujJud 5 (11); WujJudConf 121v (2); BudBib b4; BudBibKaw A3v; Strum O4; BiałKaz H3v; BudNT przedm a3v (2); CzechRozm 23v (6); PaprPan K4v (2); ModrzBaz 8 (7); SkarJedn 3 (3); Oczko 22; KochPs 108 (2); SkarŻyw A4 (17); ZapKościer 1581/21v; CzechEp ktv (13); NiemObr 98 (4); KochFr 37 (2); KochDz 108; KochPhaen 18; ReszPrz 108; WerGośc 209; A ſzátę oblecz nową: inák ſye niegodźi PudłFr 73; ArtKanc B15v (4); GórnRozm G2v (3); KochWr 34 (2); ActReg 103 (2); GostGosp 62 (2); GrochKal 13; GórnTroas 37 (3); GrabowSet F2 (3); OrzJan 51 (4); LatHar 126; WujNT 68 (9); WysKaz 26 (2); JanNKar A4 (6); SarnStat 22 (24); SiebRozmyśl [A4]v (2); GrabPospR N4; Przenieśli ſie [...] z vcżćiwego z przodkow ſwych opátrzenia/ ná proſte tokárſkie/ ſzynkárſkie/ lichwiárſkie (drugich nie wſpominam) zarobki. PowodPr 36 (6); SkarKaz 39a (11); CiekPotr )?(2v (2); CzahTr I3 (3); GosłCast 49; PaxLiz A2v (2); SkarKazSej 678a (2).

~ Konstrukcje z dodatkowym określeniem wielkości wskazujące na obiekt, z ktorym związane jest największe nasilenie jakiejś cechy [w tym: comp ai (3), taki + sb (2), tak + ai (1)] (3): Ktora [niewieścia chytrość] gdy ſie beż wſtydu z niecznotą pomieſza A ſnadż nie ieſt na ſwiecie ſzkodliwieyſza inſza RejJóz Gv; RejWiz 61v; BielKron 227v; Ariſtoteles thák ſławny Philozoph/ á podobno nie był ná ſwiecie táki drugi GórnDworz E6; RejPos 342v; ActReg 139. ~

Konstrukcje z zaimkami typu „inny” i „nic” [w tym: żaden in(sz)y (73), nic in(sz)ego (26), nikt in(n)y (17), nigdzie(j) indzie(j) (7), inaczej (inak) żadnym obyczajem itp. (3), niskądinąd (2), iny wszystek (1), inny wszystek żaden (1)] (130): BierEz F4 (2); a cżcil ie korzonki ſurowymi/ ktorych ſám pożywal/ abowiem tam nitz ijnſſégo niemiál. OpecŻyw 31; FalZioł V 92; GlabGad C5v; MiechGlab *4 (2); Człek ſpráwiedliwy będąc w vdręczeniu woła o rátunk do páná ſwego powiedáiąc iż niſkąd inąd go vpátrzyć niemoże RejPs 209v (6); RejJóz O3v; SeklKat V2; RejKup C (2); HistAl I; KromRozm I M4v; MurzHist O2; KromRozm II o2; Diar 87; KrowObr 189 (2); Leop *B4v (2); RejFig Aa8v; RejZwierz 79v; BielKron 33v (3); KwiatKsiąż G3v; á thám ſye o niéy pytay: indźie iéy wiérz temu/ nigdźie nie naydźieſz OrzQuin F2; LeovPrzep D2v; RejAp 110v (3); miłość ná myſli/ ná ſłuchu/ á ná widzeniu záwdy przeſtawa/ á inych ſmyſłow wſzytkich do vżycia cudnośći nie potrzebuie. GórnDworz Ll (3); gdzie tego [wiary a zupełnego dufania Panu swemu] nie doſtánie/ iż iuż pewne zginienie twoie/ á pewny a wiecżny vpadek twoy/ gdyż iuż inácżey żadnym wymyſlonym obycżáiem nie możeſz przeiednáć Páná Bogá ſwego. RejPos 131v (29); RejPosWiecz2 93; RejZwierc 79v (5); á tákowey cżći ſámemu Bogu należącey/ áby nikomu nieoddawał inſzemu. WujJudConf 53 (3); RejPosWstaw [1434]; Strum P (2); BudNT Ioann 15/24; CzechRozm 8v (4); PaprPan D3; KarnNap F3v; Ták wielka ieſt ſwawola v nas wſzácowániu pieniędzy poſtronnych [...]/ że nigdźie indźie więtſza nieieſt. ModrzBaz 35; SkarJedn 122; SkarżŻyw 112 (7); CzechEp 121; NiemObr 24 (3); KochPhaen 19; KochMRot A3; ReszPrz 44; ReszHoz 130; BielSjem 2 (2); PudłFr 69; ArtKanc D3v (2); GórnRozm N2; GrabowSet F3; Haeretykowie/ ktorzy ták Chriſtuſá w niebie záwieráią/ żeby nigdzie indzie być nie mogł áż do dniá ſądnego WujNT 435 (6); KmitaSpit C3; PowodPr 40 (2); SkarKaz 40b.

~ Konstrukcje z dodatkowym określeniem wielkości wskazujące na obiekt, z którym związane jest największe nasilenie jakiejś cechy [comp ai i av] (8): KwiatKsiąż P4; RejAp 143; Vważayże też tu ſobie/ kto ieſt Pánem tego grzechu [łakomstwa]/ á kto gi ſpráwuie. Abowiem niktći inſzy/ iedno cżárt ſproſny ſprzećiwnik twoy/ widząc iż ni cżym inſzym ciebie vśidlić ſnádniey nie może. RejPos 220 (5); Imię Iezus ták iey w myſli/ y wſpominániu/ y w vśćiech ſłodkie było: iſz nic innego z więtſzjm kochánim mowić y myſlić nie mogłá. SkarŻyw 160. ~

Konstrukcje z zaimkami typu „inny” i „co” [w tymi co in(n)ego (18), kto in(sz)y (6), kto drugi (2), jaki inakszy (2), gdzie indzie (2)] (30): RejKupSekl a4v; KromRozm III K2; A wszakoż folgując zdrowiu JKM jeśliże już o co inego namawiać się nie macie [...], raczcie KJM żegnać. Diar 83 (3); GroicPorz q4; KrowObr 3v (2); We młynie y w kárczmie niema nikt dáć wwiązánia/ wyiąwſzy żeby niemiał gdzye indzye. UstPraw C4; BielKron 29v (5); RejPos 205v; HistLan C2 (2); CzechRozm 137 (2); MWilkHist C2; StryjKron 46; CzechEp 198 (2); iż choćiaby Piotr/ iáką władzą y pánowánie miał w onym zborze pierwſzym/ tedy przedśię/ żadnym práwem ná kogo drugiego/ po nim ſpádáć nie mogło. NiemObr 51 (4); KochCzJan A3; OrzJan 82; WujNT 424.

Konstrukcje z zaimkiem typu „nic” [ze względu na trudności interpretacyjne uwzględniono tylko konstrukcje z określeniem wielkości wskazujące na obiekty, okoliczności lub czas, z ktorymi związane jest największe nasilenie jakiejś cechy] [w tym: żaden (34), nie (28), nigdy (15), nikt (8), nigdzie(j) (6), niczyj (1), inne (4); comp ai i av (74), tak + ai i av (20), tak + elipsa wyrazu znaczącego (1), taki + elipsa wyrazu znaczącego (1)] (96): Ti vriny gdy będą widane w mocznych łożnyeh niemoczach/ nicz gorſzego być niemoże. FalZioł V 6v (2); GlabGad B7v; RejKup v3v; MurzHist Hv; LubPs P3v (2); SeklPieś 19; RejWiz 5 (5); Leop Iudic 20/6 (2); KochZuz A2; RejFig Dd4v; RejZwierz 10 (2); BibRadz *5; BielKron 117 (3); Luctum non hausimus maiorem, Nigdyſmy ták wielkiey żałośći nie mieli. Mącz 153c (23); Ktorą [szczodrością] widziſz iákoś ieſt hoynie obdárzony/ Ze żaden po Anyelech nie ieſt ták ſtworzony. RejAp AA6; GórnDworz C7 (4); HistRzym 7; RejPos 259v (3); RejZwierc 27 (3); WujJud A4v (2); BudBib b3; MycPrz I A2v (2); WierKróc A3; BiałKaz I3v; PaprPan P; ModrzBazBud ¶6; Oczko 1v; KochPs 95; SkarŻyw 69 (5); KochTr 6; CzechEp 327; CzechEpPOrz *2; Wierzę od początku świátá Nie były ták ſuché látá KochFr 36 (2); KochPhaen 2; ReszList 155; KochProp 16; ZawJeft 21 (3); ActReg 117; GórnTroas 8; OrzJan 66; WyprPl A4v; WujNT 849; Dobrzeby tu nam zoſtáć. bárzo dobrze á nigdźież nie lepiey. SkarKaz 122b (2); GosłCast 29 (2); SkarKazSej 704b.

Konstrukcje z zaimkiem typu „co” [ze względu na trudności interpretacyjne uwzględniono tylko konstrukcje z określeniem wielkości wskazujące na obiekty lub okoliczści, z którymi związane jest największe nasilenie jakiejś cechy] [w tym: kto (4), co (2), gdzie (1), jako (1); comp ai i av] (8): RejZwierz 8v; KwiatKsiąż O4v; niewiem áby co było potrzebnieyſzego ludziom ku cżytániu. RejAp AA7; GórnDworz M3v (2); HistLan F; CzechRozm 254; SkarKaz 520a.

Konstrukcje z comp ai i av oraz wyrażeniami o podobnym znaczeniu określające górną lub dolną granicę identyfikowanej ilości lub miary w dwóch obiektach, a także podkreślające ograniczenie ilościowe [w tym: comp av (71) — więcej (45), dalej (13), mniej (4) itp. ‒, comp ai (25) – lepszy (5), mniejszy (4), podlejszy (4), więtszy (4) itp. ‒ ] (96): ZapWar 1521 nr 2220; BierEz Ov; KłosAlg A3v; RejKup 16v (2); KromRozm I Av; GliczKsiąż O8 (2); GroicPorz mv (2); KrowObr 68v; RejWiz 174v (2); RejFig Dd7; KochSat A3; BibRadz II 143c marg; OrzRozm Rv; KwiatKsiąż G3v (2); Mącz 138a; Vżyłem ſłowá nie zwykłégo/ bom ná ten czás lepſzégo nie miał OrzQuin O3v; SarnUzn G7v (2); GórnDworz F7 (2); HistRzym 5v; y zdáło ſie im/ d [lege: iż] im więcey było nie trzebá do ználezyenia miłoſieriżzya [!] Páńſkiego RejPos 169v (5); RejZwierc 111; RejPosWstaw [1434]v; BudBib b3; MycPrz I [A3] (2); BiałKaz D3; BudNT przedm d2v (2); CzechRozm 51v; PaprPan D3 (3); ModrzBaz 28v; SkarJedn 299; SkarŻyw 208 (3); CzechEp 147 (3); KochBr 151; ReszList 154; A ieślić tego żal żem dłużey nie żyłá? Wierębym ná lepſze cżáſy nie tráfiłá. WisznTr 31; KochSob 64; PudłFr 60; GórnRozm D2v; GostGosp 108; OrzJan 120; Damći dwánaśćie złotych: wiecéy téż nieſtoi. WyprPl B3v; KołakSzczęśl C3v; WujNT 147 marg (11); SarnStat 392 (4); SkarKaz 454b; GosłCast 3; KlonWor 71.

~ Z zaimkiem „inny” (1): ále ſie ich thylko ośḿdzieſiąth odpráwiło przez ono ſpiewánie/ á dáley ſie iuż innym przyſthępić niegodziło BielKron 329v.

Z zaimkami typu „nic” i „inny” [nikt iny (1), nic inego (1)] (2): WSzyſey národowie ludzcy wyſláwiayćie páná ſwego zrozumiawſſy to iáko tu dobrotliwy ieſt/ á iáko też nikomu inemu więcey żadna chwałá nieprzyſluſſe RejPs 216; LibLeg 11/10v.

Z zaimkami typu „nic” [w tym: nic (9), nikt (1), żaden (1)] (11): RejPs 44v (2); [Paweł św.] Alexándrá y inne kácerze Dyabłu tylko oddawał/ to ieſt záklinał ie/ á nic dáley im nieczynił. OrzRozm H4v; á drugi/ máiącz bothki głádko ná nodze/ niedba ni ocż więczey GórnDworz L8 (3); CzechEp 93 (3); KochDz 105; SkarKaz 607a.

Z zaimkiem „co” (3): ktorą [dobrą sławę] gdyby kto vtráćił/ iáko Pogáńſki Mędrzec powiedźiał/ nie ma co więcey vtráćić. CzechRozm 231; KochWr 22; ActReg 171. ~

Konstrukcje z określeniem wielkości wskazujące na obiekt, z którym związane jest największe nasilenie jakiejś cechy lub ilości [to tym: comp ai (67) — więtszy (14), lepszy (7) itp. ‒, comp av (34) ‒ gorzej (12), lepiej (7) itp. –, tak + ai (6), taki + ai (1), taki + sb (1), taki + elipsa wyrazu znaczącego (1)] (110): Kupiłćiem ſługę tákiego/ Nie widziáłáś cudnieyſzego. BierEz B3v; OpecŻyw 48 (2); PatKaz III 87v (4); SeklWyzn Av; RejJóz F5 (3); SeklKat F; RejKup e6 (2); KromRozm I O3; KromRozm III G7; GliczKsiąż A3 (3); RejWiz 58v (4); KochZuz A2; A ći ſie go rádzili/ co zá pokutę dáć/ Ten rzekł/ nie możecie go iście lepiey ſkáráć/ Daycie zá moię żonę RejFig Dd7; OrzRozm C3 (2); Iákom żyw ſmacżnieyſzey wody niepił BielKron 249 (7); KochSat ktv; Nihil accedere potest ad meum erga te amorem, Nie mogę cię yuſz bárzey miłowáć. Mącz 43c (9); OrzQuin R3; LeovPrzep D3; GórnDworz D6v (7); HistRzym 13v (2); RejPos Bv (5); HistLan D4 (2); RejZwierc 129v (4); álić ſiedm krow innych wyſtępowáło zá nimi ſzcżupłych y ſzpetnych [...]/ niewidziałem tákich we wſzey ziemi Micráimſkiey złych. BudBib Gen 41/19; HistHel B3; MycPrz I Bv; BudNT przedm b; CzechRozm 255v; PaprPan L2 (2); Oczko 2; KochPs 20; SkarŻyw [237]; CzechEp 8; KochFr 36 (2); KochSz C2; ReszPrz 55; ArtKanc A12v; GórnRozm B4; OrzJan 85; WyprPl A2v; bo [dobrze umrzeć] nie ieſt zacnieyſza Rzecż/ przed Bogiem y w Niebie wſzyſtkim nawdźięcżnieyſza. KołakCath C5v; WujNT Luc 7/9; PowodPr 54; CiekPotr 83; KlonWor 23.

~ Z zaimkiem typu „nic” [w tym: nic (6), żaden, (3), nikt (1)] (10): GlabGad M3v; HistAl I6; Nequae illi quicquam deliberatius fuit, quam me, Nic nie miał pewnieyſzego v ſiebie Mącz 191c (3); RejPos 10v; Przyſzedł ná ten ſwiát [...] Syn Boży/ ktory gdy nie miał nic koſztownieyſzego/ nie było też ná ſwiecie nic zacnieyſzego/ ſam ſiebie [...] dał zá nas RejPosWstaw [213]v; PaprPan Y4v; NiemObr 173. ~

2) W konstrukcjach dwuczłonowych [„nie” tylko w pierwszym członie] (3820):
α) Konstrukcje, w których stwierdza się, że poszczególne obiekty są pod jakimś względem takie same: x jest takie samo jak y pod względem p a. x i y (i z) są jednością pod względem p (9):

[typ: x nie jest różne (od y), ale (takie jak a. jedno z) y a. takie samo] »nie ... ale, ale owszem, ale tylko« (5:1:1): KromRozm II r3; RejPos 31v; CzechRozm 19v; CzechEp 218; NiemObr 77; Bo nie czynią Chriſtuſá/ inſzym ábo drugim Bogiem/ od Boſtwá Oycowſkiego rożnym/ ále tymże Bogiem prawdziwym/ ktorym ieſt y Oćiec. WujNT 828; ták téż ieſt nie rózna áni dwoiáka/ ále iedná Rzeczpoſpolita: która ſie ze dwu Narodu w ieden lud znioſłá y ſpoiłá. SarnStat 1011.

[typ: nie jest inne x a inne y, ale takie samo] »nie ... ale owszem« (1): Nie ſąć inákſze Trádycye á inákſze Piſmo/ iákomći iuż pokazał/ ále owſzem ſłużą Piſmu/ y z nim ſie dźiwnie zgadzáią. WujJud 42v.

[typ: x nie jest większe od y, ale takie samo] »nie ... ale« (1): Zydowie [...] nie ſą nád Pogány doſtoyn[i]eyſſy/ ále potrzebuią iako y oni láſki Bożey. Leop Rom 3 arg.

β) Konstrukcje, w których wyodrębnia się jeden obiekt spośród nieograniczonego zbioru możliwości [typ: nie inny itp. ... tylko y = właśnie a. tylko y] »nie ... je(d)no, jako, nad, (o)procz, aż(e) (pierwej a. drzewiej, a. dopiero), (o)krom(ia), tyl(k)o, chyba, je(d)no tylko, ależ, mimo, ale, poki nie, niż(li), bez, jedno aż, wyjąwszy, aliż, imo, lecz, ale tylko, dokąd nie, jacy, jedynie, jeśli, kiedyby, od, oprocz tylko, bez wyrazu nawiązującego drugi czlon« = non ... nisi Miech, HistAl, PolAnt, Vulg, Mącz, JanStat, JanPrzyw; non ... quam HistAl, Vulg, Mącz, Modrz, JanStat; non ... praeter PolAnt, Vulg, Mącz, JanStat; non ... sed PolAnt, Vulg, JanStat; non ... donec PolAnt, Vulg; non ... praeterquam PolAnt, Mącz; non ... atque Mącz, Modrz; non ... quosque a. quousque HistAl; non ... quoadusque, non, ... si non PolAnt; non ... ac, non ... isthoc, non ... quicquam, non ... supra Mącz; non ... quam si Modrz; non ... quemadmodum JanStat (2133:240:240:133:126:124:69:35:33:14:13:12:11:8:4:4:4:3:2:2:1:1:1:1:1:1:1:1:77) (3229):

Konstrukcje z zaimkami typu „inny” [w tymi in(n)y (a. in(ak)szy) (340), inac(z)ej (a. inak) (276), indzie(j) (20), zinąd (9), drugi (3), inędy (2)] (650): BierRaj 21; Nie naydzieſz we mnie innego/ Oprocż głoſu łágodnego. BierEz F2v (3); on ieſt buóg/ a nadeń nie ieſt ijny OpecŻyw 174 (9); LibLeg 6/160 (10); MetrKor 38/321; PatKaz III 125; ZapWar 1529 nr 2475; TarDuch A2 (2); FalZioł IV 45d (2); GlabGad D2v; RejPs 60 (18); SeklWyzn f2 (2); RejJóz H4v; SeklKat B2 (5); RejKup ſ6v (4); HistAl K3; KromRozm I G2 (3); MurzHist C2 (4); MurzNT 108v; KromRozm II q3v (2); KromRozm III G6 (5); LibMal 1554/ 185v; Diar 47 (8); DiarDop 98 (2); BielKom C6v; ſlowá inſſego yedno moy łaſkáwy á miłosćiwy nye da ſobye mowić GliczKsiąż F4v; LubPs D3 (75); iákoż moim baczenim niewiem by inne ſądowne Lawnicze mieyſtce było/ s ktorego by ſobie inne Miáſtá y Miáſteczká kſtałt y wzor ku náſládowániu mogły bráć/ iáko s Krákowſkiego GroicPorz C2v (4); KrowObr 7v (18); Leop Ex 20/3 (5); OrzList b (4); UstPraw E (2); BibRadz *7 (6); OrzRozm T4v; nie chodź ná iną rolą zbieráć kłoſia/ ále tu zbieray BielKron 53 (47); GrzegRożn C (6); Mącz 75c (2); OrzQuin C (18); SarnUzn C4v (2); SienLek 49v; LeovPrzep B4; RejAp BB (12); GórnDworz D2 (35); GrzepGeom C2 (2); Wſzák tho dobrze wieſz iże bez żony być niemogę/ á krom ćiebie iney niechcę. HistRzym 7v (3); RejPos 19 (43); RejPosWiecz3 [97]v; BiałKat 3v (10); Mąm też Pytel do Młyná mąm práwe gálery/ Ktorych ináczey nie dam po czterzy Tálery. BielSat B4 (4); GrzegŚm 12; RejZwierc A3v (16); BielSpr 8v (8); przeto y Mſza ktora nie ieſt inſza od oney ofiáry/ zaſługą ieſt y wypłáceniem zá grzechy WujJud 230 (23); WujJudConf 30v (5); RejPos Wstaw 110v; Krol niepotrzebuie inego wiáná corce ſwey/ ktorą chce dać za ćię/ chyba ſta napletkow. BudBib b4 (5); BiałKaz C3v (2); BudNT Hhv (2); StryjWjaz A2; CzechRozm 10 (9); PaprPan H2v; ModrzBaz 34 (13); Y inney ſzkoły chybá ná cżytánie niemáią. SkarJedn 361 (6); Oczko A3v (4); KochPs 20 (4); Bogáſmy Polſkiego zábili y niedamy go inacżey aſz nam ták wiele złotá przywieść krol każe/ iáko ćiáło ſamo záważy. SkarŻyw 356 (14); ZapKościer 1580/5v (2); CzechEp 5 (21); NiemObr 28 (13); KochFr 5 (3); iż ſię w piſmie ś. inſzy y inákſzy ſyn BOży nie náyduie/ iedno ten ktorego Pánná Márya ná świát vrodźiła. ReszPrz 77 (8); ReszHoz 117; ReszList 174 (2); WerGośc 215 (3); BielSjem 26; PudłFr 64; ArtKanc E8 (8); BielRozm 14 (3); y kiedyby nigdy inſzego człowieká nie imano/ iednego winnego/ przyzwoliłbym ia ná tákie práwo GórnRozm C (9); KochWr 25 (2); PaprUp F4 (2); ActReg 8 (5); GostGospSieb +2v; Phil B (4); GrabowSet A2; KochFrag 23 (4); OrzJan 10 (9); WujNT 4 (13); WysKaz 5 (2); JanNKar C3v (2); A mimo onégo y Koronę Króleſtwá tegoż nigdy inégo álbo iné zá pány ſobie nie mamy bráć. SarnStat [994] (49); GrabPospR K2 (4); KmitaSpit C6v; PowodPr 78; y nie czynił ſię inſzym Bogiem áni drugim Bogiem/ ále iednym z Oycem y z Duchem ś. SkarKaz 276a (10); GosłCast 19; SkarKazSej 682a (3); PudłDydo A3v (2).

~ Konstrukcje z dodatkowym określeniem wielkości wskazujące i precyzujące obiekt lub okoliczność, z którą związane jest największe nasilenie jakiejś cechy [w tym: comp ai (7), comp av (3), tako + ai (1)] (11): bo nyebyl rodzay taky drugy uyelky ktory by myal boga y anyoly tako blyſkye yako rodzay uybranego luda zydowſkyego PatKaz III 108; BielKron 220v; HistRzym 41v (2); A inácżey go prędzey nie naidzieſz/ iedno gdj będzyeſz cżynił/ ták iákoć tu dał ná przykład/ wolą Bogá Oycá iego niebieſkiego. RejPos 40 (2); BiałKat 181 marg; RejPosWstaw [213]v; KlonŻal Bv; ReszHoz 117; SkarKaz 579b. ~

Konstrukcje z zaimkami typu „inny” i „nic” [w tym: nic innego itp. (670), żaden inny itp. (246), nikt inny (119), niskądinąd (25), nigdzie(j) indzie(j) (23), każdy inny (2), inaczej żadnym obyczajem (1), niczyj iny (1), żaden drugi (1)] (1088): procż ciebie nicem ijnego nieżądala anij miłowała OpecŻyw 6 (4); PatKaz III 93; FalZioł III 2d (5); BielŻyw 46 (5); GlabGad A7 (4); WróbŻołt S7; day nam to miły panie aby iuſz zadna ina zwierzchnoſc a moc poſtronna nad nami niepanowała: iedno tylko mozna ręka twoia RejPs 124v (35); LibLeg 11/58 (9); LibMal 1543/74 (3); ConPiotr 33v; SeklWyzn D; iż nicz oſobnego W żadnem cżłeku nie widzy iedno czo v niego RejJóz L7v; SeklKat E2 (11); RejKup H (5); HistAl D5v (2); KromRozm I A2 (5); MurzHist G (7); KromRozm II c3v (5); KromRozm III B5v (13); Diar 30 (9); DiarDop 108; GliczKsiąż C8 (7); LubPs A5v (23); GroicPorz i2v (2); SeklPieś 20; KrowObr A4v (80); RejWiz A5; Leop *A3v (7); OrzList g4; UstPraw C4 (3); LeszczRzecz A5v; BibRadz *4 (19); Przyſtało to mnie/ ábym tey rozmowy mimo W.M. nikomu inemu nie przypiſał OrzRozm A3v (22); bo niedbał Máchomet niocż inſzego kiedyby go [Skanderbega] żywo doſtał BielKron 250 (26); GrzegRóżn E2v (4); KochSat B3v; KwiatKsiąż F4 (4); Mącz 41d (15); OrzQuin C2 (26); SarnUzn F8; SienLek 182 (3); SienLekAndr a2; LeovPrzep G2v (3); RejAp 16v (48); bo żadne ine źwirzę chybá cżłowiek/ ſmiać ſie nie może GórnDworz O2 (35); GrzepGeom B2v; HistRzym 4v (9); bierz ſobie ná pomoc onego możnieyſzego Hetmáná Páná ſwego/ bez ktorego żadna inſza moc nie może zwyciężyć tego ſprzećiwniká twego. RejPos 79 (222); RejPosWiecz2 90v (5); RejPosWiecz3 [97] (2); BiałKat 96 (9); GrzegŚm 61; HistLan C2 (2); KuczbKat 150 (6); á cżym ſie inym młody cżłowiek naprędzey ozdobić ma/ iedno nadobną ſpráwą około ſiebie/ ktora niſkąd inąd przypáść nie może/ iáko s porządnego ćwicżenia. RejZwierc 15 (27); BielSpr 47 (3); WujJud 3v (29); WujJudConf 8 (10); RejPosRozpr cv (2); RejPosWstaw [412] (8); przecż twarz twoiá ſmętna gdyż nie choruieſz? nie ieſt to (inego nic) iedno iż maſz w ſercu (co) złego BudBib 2.Esdr 2/2 (3); BudBibKaw A3v; MycPrz II C4; BiałKaz Fv (2); BudNT przedm b4 (4); że iuż nádeń inſzego żadnego cżekáć nie mamy: ále iuż ná tym ſámym przeſtáwáć. CzechRozm 93v; ktorych żaden inſzy że [!] wſzyſtkich potomkow Adámowych/ choćiażby on był nazacnieyſzym/ nigdy wykonać nie mogł/ áż ten dopiero/ ktory też nád wſzytkie inſze duchem bes miáry miał być pomázány y napełniony. CzechRozm 178v (34); KarnNap Ev (2); ModrzBaz 5 (9); SkarJedn 35 (5); Oczko 15v (2); SkarŻyw 4 (15); ZapKościer 1580/5v; StryjKron 547 (2); oprocż ktorego piſmá [lege: pismo] ś. inſzego żadnego ſyná iedynego y właſnego nam nie opiſnie CzechEp 279 (14); CzechEpPOrz **4; NiemObr 38 (13); ReszPrz 35 (8); ReszHoz 116 (2); ReszList 146 (4); WerGośc 214; WerKaz 280; ArtKanc I14 (2); GórnRozm B2v (7); KochWr 39; ActReg 14 (4); Phil D3 (3); GórnTroas 4; KochAp 5 (2); y żaden ſtan/ żadné mieyſce/ żaden człowiek nie żąda od wáſzéy K.M. rzeczy inſzéy żadnéy/ ieno nieprzyiaćielá/ ieno zbroie/ ieno woyny. OrzJan 134 (8); LatHar 90 (5); KołakCath B4; WujNT przedm 4 (28); WysKaz 14 (4); JanNKarKoch G2; SarnStat 19 (21); SiebRozmyśl [A2]; GrabPospR K3v; PowodPr 54; SkarKaz 156a; SkarKazSej 691b; KlonFlis A3v.

~ Konstrukcje z dodatkowym określeniem wielkości wskazujące i precyzujące obiekt lub okoliczność, z którą związane jest największe nasilenie jakiejś cechy [w tym: comp ai (29), comp av (28) – więcej (10) –, tak + ai (3), tak + av (3), tak + elipsa wyrazu znaczącego (3), taki + elipsa wyrazu znaczącego (1), sup ai (2), sup av (1)] (70): RejPs 63 (6); LibMal 1543/72v; Diar 86; DiarDop 104; GliczKsiąż C2v (3); Nicżym inym nie może byc pewniey vmocnione káżde kroleſtwo iedno prawdą ſłowá bożego. LubPs O6 marg; GroicPorz A4v (2); Leop 3.Reg 21/25 (2); BielKron 10 (6); ktore známię [Lew] z inſzych dwánaſcie ieſt nazacnieyſze/ nád ktore żadne inſze známię niebieſkie ták łſnącymi gwiazdámi/ nie ieſt ozdobione LeovPrzep B4; Pan á zbáwiciel náſz wſzechmogący okázowáć racżył/ iż żadne inſze poſthánowienie á żadna inſza ſpráwá cżłowieká cnotliwego nigdj ſie iemu więcey nie podobáłá/ iedno w ſtanie małżeńſtwá ſwiętego. RejPos 42; Powiedzyał cżárt/ iż go inácżey ſnádniey żadnym obycżáiem zwieść nie mogę/ iedno iż ſie sſtánę duchem nieprawdziwym w vſciech prorokow iego RejPos 188 (26); BiałKat 181; Co nam niſkąd inąd ſnádniey przypáść nie może/ iedno z náuk pocżćiwych á z vſtáwicżnego ćwicżenia. RejZwierc 12v; Káżda nádzieiá/ káżda naymocnieyſza wiárá/ nie ma być ni w kim inym położona/ iedno w tym ſwiętym á nierozdzielnym Boſtwie iego. RejZwierc 195v (9); BielSpr 31; RejPosWstaw [412]v; ModrzBaz 42v (3); ReszPrz 66; ReszList 168; BielSenJoach 3; ActReg 135; y nic innego ták pilnego w krolewſkim ſwoim vrzędźie nie mieli/ iáko religiey bronić. SkarKazSej 681b. ~

Konstrukcje z zaimkami typu »inny” i „co” [w tym: co innego (27), kto inny (13), ktory inny (6), gdzie indzie(j) (3), jaki inny (3), jako inaczej (2), czyj inny (1), kędy inędy (I), skądinąd (1)] (57): ComCrac 14; abi yego wthem chowacz raczil. anyedvpvſczyl [!] abi ktho ynſchi. wthem wladzam abo roſkazowanye yakye myecz myal ymo yey mcz. LibLeg 11/187v; MurzNT 28v; KromRozm II g2; GroicPorz kk2v; Muſićie to ſámi wyznáć iż ſie nam w tey mierze niegodzi kędy inędy vćiekáć/ iedno do piſmá Swiętego? KrowObr 2 (5); OrzRozm Rv; BielKron 118 (2); In nobis tantum ipsis nitamur, Tilko ſámi w ſobie dufaymy nie ſpuſzczaymy ſie ná kogo inſzego yedno ſámi ná ſię. Mącz 248a; OrzQuin B4v; RejAp 61; iż niewiem iáko inácżey w miłośći ſobie pomocz/ iedno thą drogą/ ábych [...] GórnDworz Cc6v (7); RejPos 253v (3); by ſnadź oſzukáni będąc [...] nieprośili cżego inſzego niżby śie prośić godźiło. KuczbKat 415; RejZwierc A2v (3); WujJudConf 251; CzechRozm 52v (6); áby okrom słuſzney á dowodney przycżyny gdźie indźie okrom domu nienocowáli ModrzBaz 32v (2); CzechEp 182 (2); NiemObr 132; KochWr 21; ActReg 21 (2); Phil L3; KochAp 13; WujNT przedm 6 (4); SarnStat 419 (2).

~ Konstrukcje z dodatkowym określeniem wielkości wskazujące i precyzujące obiekt lub okoliczność, z którą związane jest największe nasilenie jakiejś cechy [w tymi comp av (3) – więcej (1) –, tak + av (1)] (4): SeklKat Ev; RejZwierc 53v; CzechRozm 222; iż go żaden nie widźiał áby ſię o iákąkolwiek inſzą rzecż bárźiey obruſzyć miał/ iáko kiedy ſłyſzał kogo wiárę powſzechną bluźniącego. WysKaz 42. ~

Konstrukcje z zaimkami typu „nic” [w tym: żaden (560), nie (496), nikt (215), nigdy (83), nigdzie(j) (30), niskąd (11), niczyj (1), nikakie (1); inne (8)] (1405): abich nygdzyey przebitka nyemyal yedno wtobye yedinim mogym weſelyn [!]. BierRaj 17v; A zadny gyemu natho nycz nyeodpowyedzyal yaczy gyeden ſz duchownych. PowUrb +; MetrKor 34/268 (2); BierEz E2 (4); Przeto wiedz o nádobny ijż nikákie cie niepuſſcżę/ aż pirwey w twey miloſci wſſytek ſie rozpalę. OpecŻyw 20v (9); ZapWar 1522 nr 2279; PatKaz II 30 (5); PatKaz III 110 (3); FalZioł I 144a (6); BielŻyw 53 (3); BielŻywGlab nlb 11; tak iż oni y podziſieylzy dzień żadnego za krola nie bierzą, ażeby miał nos wielki GlabGad N7v (4); MiechGlab 57 (2); KłosAlg E3v; KlerWes A2; LibLeg 7/10 (4); WróbŻołt B6v; dniem y nocą nieprzeſtánę wołáć ktobie/ áż ſnadz nakłoniwſſy vchá twego wżdy kiedy vſlyſſyſz prozbę mą. RejPs 129v (10); ComCrac 17v; yſzbi nyemyal woley ny do dzyewky ny do wdowy ny do zadnego ſthworzenya yedinie do ſſamey Luciey. LibMal 1544/85v (8); RejJóz F3v (2); SeklKat H4 (2); Bo wiem jż mi wtey potrzebie Njepomoże nikt bez cziebie RejKup dd2 (8); HistAl D7 (8); KromRozm I Hv (3); MurzHist E2v (3); iſz okrom ich zbawięniá/ nieżądaią nierzkąc czego inſzego ale téſz ani prochu ich MurzNT 43v (12); MurzOrt B; KromRozm III Av (5); Diar 34 (3); GliczKsiąż E5v (6); Gdyż ſpráwiedliwośći ni s kąd oprocż ciebie nie mam LubPs ee5; Bo my nád cię niechcem mieć wſpomożenia żadnego/ Iedno ciebie moy pánie Bogá wſzechmogącego LubPs hh5v (17); GroicPorz A3v (5); SeklPieś 19; Iż ná pierwſzym moim potkániu/ niebył żadny ſemną/ iedno tylko był Pan ſemną KrowObr 21v (20); RejWiz 50v (8); Leop Num 26/65 (13); niemogą żaden z nich mieyſtcá ſwego záſádzáć/ Wyiąwſzy iżeby ktory z nich zániemógł. UstPraw Cv (11); RejZwierz 22v; ták iż z nich y ieden nie zoſtał/ oprocż Matáthyaſzy ſyná Abſálomiego á Iudy ſyná Kálfiego BibRadz 1.Mach 11/70 (21); OrzRozm Dv (9); BielKron 16v (66); A Oćiec Bog od żadnego nie ieſt/ ſam od ſiebie ieſt GrzegRóżn K2 (6); Abowiem to ieſt prżyrodzenie mgłego żołątka / yſz niemoże nic tilko roſkoſzne rzecży znaſzać. KwiatKsiąż D4v (4); Nemo id dixit praeterquam Cicero, Nikt o tym nie piſał króm álbo wyyąwſzy ſam Cicero. Mącz 319c (15); pokić ná nię [egzekucyją] Kápłan oká nie otworzy/ nie vpátrzyſz iéy nigdy OrzQuin F2; A przeto/ gdyż w żadnym ná świećie vrzędźie/ Królewſki vrząd nie zámyka ſye/ iedno w vrzędźie Kápłáńſkim: nie może żaden vrząd Królá dáwáć ludźióm/ mimo vrząd Kápłáńſki OrzQuin V2 (14); Prot A3v (2); SarnUzn E8v (6); SienLek 3 (5); Iż żadny práwie nie poydzie zá mną/ áż będzie pociągnion od Oycá moiego. RejAp 44v (33); GórnDworz kt (4); HistRzym 6 (14); Zaden páſterz iedno Kriſtus/ nie mogł odkupić owiecżek ſwoich. RejPos 122 marg (97); RejPosWiecz2 93; RejPosWiecz3 99; BiałKat 18v (8); GrzegŚm 11 (4); HistLan E3v; KuczbKat 120 (7); Nie kołác tu nie zyſzcżeſz nic/ Chybá ráno konopną wić. RejZwierc 237; gdyż złośćiwi nigdy iedno zá ſtráchem grzeſzyć nie przeſtawáią RejZwierc 262 (31); BielSpr 16v (4); WujJud 56v (7); WujJudConf 145v (2); KochList nlb 2; RejPosRozpr b4; RejPosWstaw [1434]; BudBib c2v (4); MycPrz II A4v (2); Strum F3; BiałKaz E2 (3); á żaden z nich nie ocżyśćion chybá Náhaman Syrſki. BudNT Luc 4/27 (5); CzechRozm 5 (29); PaprPan E2 (2); áby żadna rzecż ná swiećie/ oprocż ſámej śmierći/ rozwięzáć ich álbo rozerwáć niemogłá. KarnNap F4; y nigdy on do nas nieprzychodźi/ áż wſzytko pirwey przewiedźiawſzy y przepátrzywſzy. ModrzBaz 112v (32); zniſkąd do tego cżáſu pośiłku do wiáry S. nie mamy/ iedno z Rzymu. SkarJedn 151 (73); KochOdpr C3v; który [Bóg] nie iedno bárzo dobrze vczynić nievmie Oczko 1 (2); KochPs 174 (2); Ale on bacżąc co ſię działo nikomu tego (aſz przed śmierćią ſwoią brátu Regináldowi) nie oznáymił. SkarŻyw 201 (39); KochTr 12; CzechEp *3v (21); NiemObr 36 (4); KochDz 105; ReszPrz Av (3); ReszList 163 (2); WerGośc 230 (2); ArtKanc L7v (2); Nie chwali nikt okrućienſtwá/ chyba kto ſam okrutny ieſt. GórnRozm D2 (3); KochWr 19 (3); ActReg 20 (8); GostGosp 20 (4); ZapKościer 1588/75 (2); GórnTroas 63; KochCz A4; Bez ćiebie/ nikt mnie nie może rátowáć. GrabowSet Q3v (5); KochAp 8; KochFrag 30; OrzJan 7 (5); LatHar 22 (9); WujNT 5 (44); WysKaz 4 (3); JanNKar C4v; JanNKarKoch E3v; Ze nas Król nie może niócz priuatim ſądźić oprócz Séymu bez Rad Koronnych/ ná Dworze ſwym/ exceptis prouentibus. SarnStat 66; Dla tego vſtáwiono ieſt/ áby Szláchtá nigdy nie náwiédzáłá Zup/ áżby to było z wielkiéy łáſki Królá Iego M. SarnStat 372 (49); SiebRozmyśl E (2); GrabPospR K3; Támby go byli nigdy owſzem nie dobyli/ Chybá ſię podkopawſzy/ prochy záſádźili. KmitaSpit C3v; z cżego nikt was tylko ia ſam wybáwić nie może. PowodPr 61 (2); SkarKaz 38b (16); VotSzl D4v; CiekPotr ktv (5); GosłCast 37; PaxLiz D4; SkarKazSej 674b (3); ZAden nie zna boleśći iedno co ią cżuie Zaden nie zna rádośći/ procż co ſię ráduie SkorWinsz A2v; KlonWor 76 (2).

~ Konstrukcje z dodatkowym określeniem wielkości wskazujące i precyzujące obiekt lub okoliczność, z którą związane jest największe nasilenie jakiejś cechy [w tym: ai comp (271) – więtszy (37), lepszy (28) –, comp av (134) – więcej (47), barziej (19), lepiej (17) ‒, sup ai (4), sup av (3), tak + av (27), tak + ai i part (25), tak + elipsa przysłówka (12), takowy (taki) + sb (3), taki + ai (2), taki + elipsa przymiotnika (2), ten + sb (1), posit w funkcji comp (1), nad kogo ‘większy od kogoś’ (1)] (486): Niemaſz żadney więtſzey wády/ Iedno żeś bárzo ſzkárády. BierEz B3; OpecŻyw 32v (5); OpecŻywPrzedm C3 (2); PatKaz I 12; PatKaz II 20v (2); gdzye yuſz daley zadny rzeczon nyemog [!] bycz (nat nyą ſzlachetneyſzy} PatKaz III 108 (4); FalZioł I 93b (3); BielŻyw 27 (12); GlabGad A5 (3); LibLeg 8/161 (3); RejPs 92 (7); SeklWyzn e4v; RejJóz C4v (3); RejKup z5; HistAl K2; O Papyeżu á władzy yego y wſſyſtkyego duchowyeńſtwá/ nyemoże nikt gorzey piſáć/ yáko Luter piſſe de capti. Babilo. KromRozm I I2v (2); MurzHist L (3); MurzNT 51 (3); KromRozm III O4; Diar 24 (2); DiarDop 103; GliczKsiąż E2 (8); LubPs B3v (14); GroicPorz y (2); iż nic od nich tzęśćiey nieuſlyſzyſz/ iedno Kryſtus/ Kryſtus. KrowObr 65v (3); RejWiz A3v (42); Leop Eccle 3/22; OrzList b4v (2); BibRadz *3v (2); od żadnego Krolá w Polſzce/ ták wiele Polſká nádánia niema/ iáko od Włádyſłáwá Krolá [...] ma OrzRozm Ov (4); wſzákże tych błędów nikt był nie náſiał ná ſwiecie nawięcey/ iáko Zydowie Kábáliſte BielKron 26v; [Ezechiasz] ręką prętką y ſpráwą dobrą [...] wſzytki oyce przeſzedł/ tákież y po nim żądny nádeń nie był s krolow Iudá. BielKron 88v (43); GrzegRóżn N2; KwiatKsiąż C2v (6); Nihil est tam valde vulgare, qnam nihil sapere, Nic nie yeſt ták bárzo poſpolitego/ álbo nic nie yeſt poſpolitſzego yáko nie nie vmieć. Mącz 473d (29); iż żadnégo Tytułu nád ten zacnieyſzy/ miedzy ludźmi być nie może/ iáko ieſt/ Szláchćic á Krześćijánin OrzQuin H (5); Prot B; SarnUzn C4; SienLek 10; RejAp 68 (5); GórnDworz A2 (23); HistRzym 11 (2); Y pilnie go thu w tey Ewányeliey s. niżey nápiſáney vpomináć racży/ áby nicżego nie był napilnieyſzy/ áby ni o cżym nie było nawiętſze ſtáránie iego/ iedno o tych drogach á o tych ſpráwach/ ktoreby go dowiodły [...] do tego tho wiecżnego kroleſtwá iego niebieſkiego. RejPos 216v (62); RejPosWiecz2 92; RejPosWiecz3 99; do czego nic nawięcéy nie ieſt potrzebá/ iedno Pokuty święthéy BiałKat 376; KuczbKat a2 (13); Zadna ták bárzo miłość nie ieſt płocha/ Iedno kto nazbyt ſam ſie w ſobie kocha. RejZwierc 219 (29); BielSpr b3v (5); WujJud A3v (3); RejPosRozpr b3 (2); RejPosWstaw [412]; BudBib Sap 8/7; MycPrz II A2; Strum A4v; BudNT przedm a3 (2); CzechRozm 103 (2); KarnNap A2; ModrzBaz 1v (25); SkarJedn 5 (4); Oczko 15 (4); Nic/ powiáda/ ták bárzo Páná Bogá nie gniewa/ iáko rozdział kośćielny. SkarŻyw 92 (25); ZAden Oćiec podobno bárźiey niemiłował Dźiećięćiá/ żaden bárźiey nád mię nie żáłował. KochTr 11; CzechEp 117 (4); ZapKościer 1583/54; że nic milſzégo niémam okrom ćiebie. KochFr 98 (2); KlonŻal A4 (2); bo niſkąd ták ſnádnie/ Iáko z złégo ſąśiádá ſzkodá nie przypádnie. KochBr 153; ReszPrz 10 (2); ReszHoz 124; ReszList 191; WerGośc 203; WerKaz 275; WisznTr 13; BielSen 19; KochPieś 24; PudłFr 77; ArtKanc L7v (3); GórnRozm C3 (4); KochWr 24; PaprUp K3v; ActReg 68 (4); nic bowiem nie ieſt trudnieyſzego oducżyć ſie iáko Krolowáć. Phil E2 (4); GórnTroas 4 (2); KochCn B3v; OrzJan 15 (7); Nigdy ták żaden cżłowiek nie mowił iáko ten. LatHar 554 (5); Nie mamy nic w tym wieku náſzym nalepſzego/ Iáko brzegu doſtąpić Zeglárſtwá náſzego. To ieſt/ iák dobrze vmrzeć KołakCath C5v; KołakCathOkuń A2; KołakSzczęśl C2; RybGęśli D3; WujNT 174 (9); WysKaz )?(2v; SarnStat 4 (7); SkarKaz 42b (74); y żadnym ſpoſobem Iáko ták, nie możeſz go lepiey porátowáć. CiekPotr 26 (2); CzahTr F3v (2); PaxLiz B4 (4); SkarKazSej 665a (7); PudłDydo B4v. ~

Konstrukcje z zaimkami typu „co” [w tymi co (15), kto (7), ktory (2), gdzie (2), jaki (2), kędy (1) (29): boc nye wyemi kαdy ſyα vcyec yedno do cyebye boże BierRaj 16; LibLeg 11/168v; OrzRozm R; Sibi placet, Nie może ſie ſam ſiebie nayźrzeć/ Nic o kogo nie dba/ yedno ſam o ſię. Mącz 302a (2); HistRzym 62v; RejPos 33v; ModrzBaz 106 (2); KochPs 183; Niedopuśćiłá żádney mieć cżego okrom ſzat a żywnośći SkarŻyw 142 (2); WujNT 1.Cor 2/2; SarnStat 351.

~ Konstrukcje z dodatkowym określeniem wielkości wskazujące i precyzujące obiekt lub okoliczność, z ktorą związane jest największe nasilenie jakiejś cechy [w tym: comp av (9) – więcej (3) ‒, comp ai (6)] (15) LibLeg 11/139v; HistAlHUng A2v; NIewiem co ieſt lepſzego/ nád ſwobodę miłą RejZwierz 71v; KwiatKsiąż G; GórnDworz G3 (3); CzechRozm 131; niewiem gdźieby lepiey [pieniądze] [...] obrácane być miáły/ iedno do ſkárbu Rzecżypoſpolitey ModrzBaz 123 (5); KlonŻal A2; ReszPrz 69. ~

γ) Konstrukcje z comp ai i av wskazujące i precyzujące górną lub dolną granicę ilości lub nasilenia cechy [typ: nie ... comp, tylko (tyle co. a. tak(i) jak) y a. od y = tylko, co najwyżej a. co najmniej y] »nie ... comp [w tym: więcej (233), dal(sz)ej (36), więtszy (20), dłużej (17), podlejszy (42), drożej (5), lepszy (4), bliżej (3), pośledniejszy (3), barziej (3), wyż(sz)ej (3), cudniej (2) itp.] ... je(d)no, nad, niż(li), G, tylko, okrom, od, jak(o), jedno tylko, jacy, miedzy, oprocz, chyba, przed, nad ... jedno, bez wyrazu nawiązującego drugi człon« (192:69:26:26:19:7:6:5:4:2:2:2:1:1:1:3) (366): ZapWar 1501 nr 1905 (4); MetrKor 37/4 (3); Trzecie dłużey godziny á nawięczey dwu godzin niema ſtać FalZioł V 2 (2); BielŻyw 27 (2); GlabGad A4; thedy nyma byez daley yedno do granycze LibLeg 6/118v (5); ComCrac 11 (4); RejRozpr Iv; SeklWyzn Av; HistAl I5v (2); Diar 92 (2); DiarDop 108; BielKom C5 (2); GliczKsiąż M3 (2); niemáiąc więcey ná ſwoim ięzyku przedaynym iedno to. GroicPorz z3v (4); KrowObr 46 (2); Y nacżże ſie ten nędzny pęcherz więc nádyma/ Ktory iedno kęs wiátru w ſobie więcey nie ma. RejWiz 188v (4); Leop Deut 25/3 (2); Piſárze od iedney rzeczy niemáią bráć więcey iedno groſz. A od czytánia nic. UstPraw Cv (9); RejZwierz 24 (2); BibRadz 3.Reg 19/4 (4); OrzRozm Tv; by też żadny Biſkup niemiał więcey biſkupſtw thylko iedno BielKron 228v (17); KochSat B4; Subsistit proceritas Balsami intra bina cubita, Nie rośćie dáley w zwſz [!] ná dwá łokciá/ przeſtáye dwu łokciu wziwyſz [!]. Mącz 397b (2); SienLek 3; RejAp 18 (2); Owa młodzieniec z/ niemogł iey dáley wyąciągnąć/ chybá ieſli mu ſie cżáſem z okná widzieć dáłá GórnDworz Aa5 (13); przetóż Actus nie vczyni Pólek więcéy śiedmidźieśiąt y dźiewiąći. GrzepGeom N2; HistRzym 15 (3); RejPos 20 (10); HistLan A2v; RejZwierc 45 (4); BielSpr 30v (2); WujJud 75v; RejPosRozpr b4; BudBib I 441d marg; HistHel B2; MycPrz II A3v; Strum D (9); tedy niemogą być ſtárſze tyśiącá lat BudNT przedm c6v; CzechRozm 48v (4); Nie da tániey iák w tárgu PaprPan P2; ModrzBaz 37v (4); że żadna pracá wtey mierze/ dáley niż od tyśiącá lat/ ná światło niewyſzłá ModrzBazBud ¶5v; á iſz ſię więcey Zborow cżynić o krom ſiedmi nie godzi. SkarJedn A*v (7); KochOdpr D; Oczko 12v; SkarŻyw 21 (5); KochTr 12; StryjKron 59 (3); CzechEp 229 (2); CzechEpPOrz **3v; NiemObr 42 (4); ReszList 166; WerGośc 269; BielSjem 12; PudłFr 42; Nieprágnę więcéy/ tylko bym był żywym ZawJeft 11; powiedział ze owiecey retentow nad 100000 niewie ActReg 26 (3); áby nie chowano w folwárku cżeládźi mniey áni więcey nád potrzebę GostGosp 16 (5); GostGospPon 169; Phil I (3); GórnTroas 30 (2); że choćby haeretykowie cudá czynić mogli/ wſzákże byſmy im przeto nie mieli więcey wierzyć/ iedno gdyby żadnych czynić nie mogli. WujNT 104 (42); LatHar 372 marg (2); KołakCath B2v; WysKaz 22; JanNKar B3 (2); A dłużéy go dźierżeć nie mamy nadáley do ſześći niedźiél. SarnStat 30 (44); SiebRozmyśl A2v (2); iż tu ná źiemi wſzyſcy w ſpráwiedliwośći iednácy/ y nie ma ieden nád drugiego więcey/ y káżdy Chrześćijánin ieſt ták święty iáko Pánná Márya. SkarKaz 549a; VotSzl E3v (2); KlonFlis G4; KlonWor 63.

Konstrukcje z zaimkami typu „inny” i „nic” [w tym: nic inszego (6), żaden inszy (1)] (7): A vtwirdź myſli y ſercá náſze/ áby nam nic inego w tym docżeſnym ſzáfowániu żywotá náſzego więcej nie ſmákowáło/ iedno wola á przeyrzenie twoie ſwięte RejPos 24v; iż żadna inſza wola nie ma być więcey vważona/ iedno wola Bogá Oycá náſzego niebieſkiego RejPos 39 (7).

Konstrukcje z zaimkami typu „nic” [w tym: nic (96), nikt (2), żaden (2); inne (1)] (101): OpecŻyw 159v; FalZioł V 91; Abowiem błogoſláwieńſtwo iego nic dáley iemu nienależy iedno kęs wżywoćie iego RejPs 73v (3); LibMal 1543/77 (2); ZapWar 1543 nr 2622; LibLeg 11/132v; Abowiem s chriſtuſem być gdy on ẃtyi kreẃkości człowieczeńſkiei był: by námniéi więcyi nie ieſt niſz z niem być i znaćgo duchem MurzHist K2v; KromRozm III C4v; Diar 57; GliczKsiąż A3 (2); LubPs ee5v; KrowObr 236 (2); Leop Matth 5/13; LeszczRzecz A2v; RejZwierz 43v (2); BibRadz Gen 39/9 (4); OrzRozm E3v (3); Capite censi, Vbodzi á nędzni ludzie/ którzi nád ciało ſwe nić więcey nie mayą. Mącz 37c; RejAp 156; GórnDworz G3 (3); RejPos 35 (11); A nie bądź iáko grábarz/ co dáley nic nie vmie iedno z rydlem á z motyką. RejZwierc 28 (3); bo człowiek okiem nie doniesie Nie dalej, jedno jako kamień z ręki niesie KochMon 19; WujJudConf 35v; RejPosRozpr c4; RejPosWstaw [213] (2); BudNT Luc 3/13; Ale właſniey y ſłuſzniey názwałby ią miłosćią ſwobodną/ pámiętną y też ſławną: iáko tę ktoraby dáley nicżego/ y nic więcey nie opowiádáłá/ nie obiecáłá áni dáć mogłá/ iácy ten żywot z iego wcżáſy lichymi. CzechRozm 58v (10); ModrzBaz 86 (2); SkarJedn 85; SkarŻyw 74 (4); StryjKron 72; CzechEp 252 (2); NiemObr 157; ZapKościer 1585/60v; KochWr 38; PaprUp F4; zeprzed Coronacyą Pan nic więcey nie powinien, tylko poprzysiądz wszytkie prawa wedle Roty tych ostatnich Krolow dwu. ActReg 21; LatHar 260; żadnego więcey nie widźieli/ iedno tylko IEſuſá z ſobą. WujNT Mar 9/8 (6); WysKaz 38; że ći Deputaći nic przed żadnym z nich mieć nie będą więcéy/ okróm tego/ że iuż oni do czáſu ſwégo obecnie powinni będą mieſzkáć przy nas. SarnStat 39 (4); SkarKazSej 658a.

Konstrukcje z zaimkiem „co” (4): BielŻyw 92; á nie wiem cżegoby iuż więcey potrzeba było/ iedno iż mu to Pan iego nieomylnie obiecuie/ iż ſynem Bożym wiecżnie wezwań być ma. RejPos 266v; RejZwierc 232; CzechRozm 195v.

δ) Konstrukcje z comp av i ai wskazujące i precyzujące termin [typ: nie ... wcześniej ... aż y = dopiero (gdy) y] »nie ... comp [w tym: pi(e)rwej (36), drzewiej (6), in arctiori tempore (2), prędzej (2), rychlej (2)] ... aż(e), (a)niż(li), aliż, jedno, ależ, poki nie, aż pierwej, dokąd nie, iż, nad, bez wyrazu nawiązującego drugi człon« = non ... donec Vulg, Mącz; non ... priusquam Vulg, Modrz; non ... prius Vulg; non ... nisi Mącz (19:6:5:5:4:3:2:1:1:1:1) (48): BierEz L4 (2); OpecŻyw 2v (4); Pirwey nicz niecżyn poki ſie dowodnie nienaucżyſz BielŻyw 131; MiechGlab *4; bedacz tesz ſam wtak dalekich kraynach nie moglismi preczey do niego wſkazacz przes poſla naſzego ale teras LibLeg 10/150; LibMal 1544/86; Abowięmći nigd niemoże pierwyi w winnicy pańſkiéi być/ iſzby go pán przes ſłowo a ducha ſwego świętego wezwał. MurzNT 96; A drzewyey ſie od pogonyey ſwoiey nie náwrocę/ Aż ſwe wſſytki ſprzećiwniki yuż wniwecż obrocę LubPs E2; Leop Ios 7/13 (3); UstPraw D; BibRadz 2.Reg 3/35; OrzRozm M3v; BielKron 196 (4); Mącz 156d (6); RejPos 109v; KuczbKat 90; RejZwierc 22v; CzechRozm 257v; ModrzBaz 21; KochPs 195; SkarŻyw 14; PudłFr 9 (2); ArtKanc F6v; ActReg 122; GostGosp 70; Sądy Zie mſkié y Grodzkié/ iuridyki Grodzkié/ nie máią ſie odpráwowáć [...] in arctiori tempore iedno po dwu niedźiél. SarnStat 527 (5); KlonWor 1v.

Konstrukcja z zaimkiem „inak” (1): Bo Litwá k téy Vniéy niemoże inák piérwéy przydź/ áliżby Ksiądz wielki Litewſki vmorzył Práwo ſwoie Kśiążęcé OrzQuin Pv.

Konstrukcja z zaimkiem „nigdy” (1): nie tárga ſye nikt nigdy przy Synie ná Oycá/ piérwéy á niżli wzgárdźi Synem. OrzQuin D3v.

ε) Konstrukcje z określeniem wielkości wskazujące i precyzujące obiekt lub okoliczność, z którą związana jest największa ilość lub największe nasilenie jakiejś cechy »nie ... określenie wielkości [w tym: comp ai (147), comp av (17), tak + ai (4)] ... nad, jako, je(d)no, nad ... jedno, aż, krom, po, przed, bez wyrazu nawiązującego drugi człon« (90:40:28:5:1:1:1:1:1) (168): BierEz N3v; OpecŻyw 26v (2); PatKaz I 10; PatKaz II 18v (4); PatKaz III 107v; KlerPow 11; TarDuch C; FalZioł V 21b; BielŻyw nlb 4; LibLeg 8/160v; SeklKat E2v; HistAl A4; MurzHist O3v; GliczKsiąż P; gdyż nádeń pewnieyſzego celu nie mamy/ iedno w potrzebach ſwych vciekáć ſie do niego. LubPs T2 (4); KrowObr 139 (5); RejWiz 78v; OrzList d2; RejZwierz 72; OrzRozm H3v (3); Nie był áni będzye Prorok miedzy námi więtſzy nád Moiżeſzá BielKron 45v (17); GrzegRóżn C3 (2); Genere sum ei proximus, Nie ma nád mię w rodzie bliſzſzego. Mącz 143c (8); OrzQuin Tv (2); SienLek 126v (3); RejAp 21v (4); GórnDworz C5v (5); HistRzym 30 (4); kthore ſie nam właſniey á ſkutecżniey okázáć nye może/ áż w vwielbionym ciele náſzym. RejPos 33 (6); Nie ieſt Swięty/ iedno Pan: y nie ieſt inſzy Bóg/ nád Páná: á nie ieſt ták mocny/ iáko ieſt Bóg náſz. BiałKat 3v (2); HistLan E3v; KuczbKat 280; RejZwierc 83 (6); BielSpr 60; WujJud 189v; WujJudConf 213v; Strum C4v; BudNT przedm c3v (3); CzechRozm 103 marg (3); PaprPan Ff4v; KarnNap D; ModrzBaz 17v (5); SkarJedn A2v (3); Bo ſkoro rozumv doſzedł/ niebyło nádeń ktory by ſię więcey bał P. B. y lepiey á pobożniey żył ná świećie SkarŻyw 269 (8); CzechEp 8 marg (2); NiemObr 48; ReszPrz 109; ReszList 154; WerGośc 218; BielSen 19; KochPieś 71; ArtKanc I2v (2); PaprUp C4v; ZawJeft 8; niewidzę aptiorem nad Pana Ostroroga ActReg 80 (2); bo ſzkodá niemoże bydź więtſza y grzech/ niecżyſtego co śiać. GostGosp 102; Phil Q3; KochCzJan A2v; A ten gdźieś śiedząc nárzéka z dáleká/ Przed którym niémam milſzégo człowieká. KochFrag 24 (3); OrzJan 26 (2); LatHar 442; Więtſzey nád tę miłośći żaden nie ma; iedno gdy kto duſzę ſwą położy zá przyiaćioły ſwoie. WujNT Ioann 15/13 (5); SarnStat 972 (2); Proſzę/ day mi godnie twé rozbiáráć poćiechy/ Krom tych bowiém więtſzéy nie prágnę miéć vćiechy. SiebRozmyśl G2; GrabPospR L4; PowodPr 29 (3); Nád kroleſtwo nie máią ludźie ná źiemi rzeczy nazacnieyſzey y ſzczęśćia więtſzego. SkarKaz 637a (5); VotSzl D4v; CzahTr [D]v (2); SkarKazSej 691b; KlonFlis D2; SapEpit A4.
β. „Nie” poprzedza inną część mowy niż czasownik (1085):
1) W konstrukcjach jednoczłonowych (13):

Konstrukcja z zaimkiem „inny” (1): Nie inſzyć ieſt zakon Boży á inſzy przyrodzony [= oba takie same]. WujJud 74.

Konstrukcja z zaimkami „inny” i „nikt” (1): Nikt inſſy nieſwiádom iáki wſtyd á iaką lekkoſc ćierpię ia od przeſládownikow twoich RejPs 101.

Konstrukcje z zaimkami typu „inny” i „co” [w tym: co inszego (5), gdzie indzie (1), kto inszy (1)] (7): Tákżeć y dźiś Ceſarz y Krolowie Krześćiáńſcy/ y ſámi przy teyże Stolicy ſtátecżnie ſtoią/ [...] y poddánym ſwym roſkázuią/ áby iey ſłucháli/ y tego kogo Pan Bog chce mieć ná niey: A nie Witembercżan/ Auſzpurcżan/ Hugonotow. A nie prze co inſzego ſie te ſtráſzliwe záburzenia y roſterki miedzy Pány á złemi obywátelmi zácżęły WujJud 21v; A przez wſtąpienie záś do niebá/ rozumie onę zupełność duchá Bożego/ ktorego wźiął od Bogá y oycá ſwego [...]. A iż tu przez wſtąpienie do niebá nie co inſzego ma być rozumiano/ áni też ten wykład/ ieſt moim wymyſłem/ tedy [...] CzechRozm 27v (3); Owa go miecżem Krolowa przebyłá/ Ze nie kto inſzy/ tá go rzecż cieſzyłá. KochSz Bv; ktobykolwiek [...] pozwał iáką perſonę [...] przed Máyeſtat náſz ná Séym/ iákóż nie gdźie indźie o to pozwáć nikt nie ma SarnStat 148; PaxLiz Bv.

Konstrukcje z zaimkami typu „nic” [ze względu na trudności interpretacyjne uwzględniono tylko konstrukcje z dodatkowym określeniem wielkości wskazujące i precyzujące obiekt, z którym związane jest największe nasilenie jakiejś cechy [w tym: comp ai (2), comp av (1)] (3): Nemo accipit melius, Nikt nie lepiey gośći przimuye. Mącz 214c (3).

Konstrukcja z comp „pierwej” precyzująca termin (1): A iż nie pierwey [= dopiero wtedy] Bog okazał był tey łáſki/ áni też záras podał prawdy/ bes podobieńſtw nie iákich ćieniow y figur: tedy [...] CzechRozm 93v.

2) W konstrukcjach dwuczłonowych (1056):
a) „Nie” w pierwszym członie (801):
α) Konstrukcje, w których stwierdza się, że poszczególne obiekty są pod jakimś względem takie same: x jest takie samo jak y pod względem p, x i y są jednością pod względem p (5):

[typ: nie inny x ... ale ten sam] »nie ... ale« (2): Abowiem nie inſzy ieſt Pan Chriſtus/ áni ſie odmieni iego święte Ciáło/ ále moc poświęcenia/ y obżywiáiąca łáſká w nim trwa vſtáwicżnie. WujJud 241; SarnStat 1020.

[typ: nie inny x a inny y, ale takie same] »nie ... ale« (2): nie inacżey cżćiem ſtáre święte: á inácżey nowe: ále wſzytkie z iednákim weſelym obchodziem. SkarŻyw 130; nie dziś innego báránká/ á innego iutro: ále záwſze tegoż iednego. WujNT 773.

[typ: nie więcej niż x, ale tyle samo] »nie ... ale« (1): Zeby nie więcey o ſobie rozumiał/ niżli potrzebá rozumieć: ále iżby rozumiał z vmiárkowánim WujNT Rom 12/3.

β) Konstrukcje, w których wyodrębnia się jeden obiekt spośród nieograniczonego zbioru możliwości [typ: nie inny itp. ... tylko y = właśnie a. tylko y] »nie inny itp. ... je(d)no, ale, tylko, jako, (o)procz, nad, lecz, jedno tylko, krom, mimo, owszem, bez wyrazu nawiązującego drugi człon« (588:16:16:8:5:3:2:1:1:1:1:1) (643):

Konstrukcje z zaimkami typu „inny” [w tym: inac(z)ej (a. inak) (241), in(n)y (a. in(ak)szy) (122), zinąd (17), indzie(j) (9), inedy (1), rozny (1)] (391): OpecŻywPrzedm C4; PatKaz III 119v; FalZioł V 26 (2); BielŻyw 92; GlabGad G8; MiechGlab 15; BierRozm 18; WróbŻołtGlab A2v; LibLeg 9/51 (4); RejPs 51v (12); ComCrac 13v; LibMal 1544/91; SeklWyzn 3v (2); Miłować ieden drugiego/ [...] nieinaczey iedno iako wlaſne ciało ſwoie SeklKat K2 (2); KromRozm I O2; KromRozm II h2 (6); KromRozm III A6v (17); aby tam publice, quarn privatim nie ine pisma były kazane krom Starego i Nowego Zakonu Diar 51 (9); GliczKsiąż N3v (3); GroicPorz f3v (8); KrowObr 7v (12); Leop Num 22/3 (2); BibRadz *4v (3); OrzRozm G (2); áby wielkánoc nie inedy byłá święconá iedno w dzyeń niedzyelny BielKron 150v (5); że we wſzech kośćielech po wſzem świećie nie inſza iedno tylko Apoſtolſka wiárá y náuka brzmiałá. GrzegRóżn H (5); Mącz 151a (4); OrzQuin P4v (5); SarnUzn D (4); SienLek 176 (2); LeovPrzep bv; RejAp 77 (2); GórnDworz E8 (9); RejPos A5 (55); RejPosWiecz2 93 (4); tákże y Duch S. nie rózną wſzechmocnośćią Wſzechmogący/ iedno tą/ którą Syn y Oćiec BiałKat 8v (9); HistLan F4; KuczbKat 5 (3); RejZwierc 3 (6); WujJud 6 (12); WujJudConf 21 (6); BiałKaz B4v (3); BudNT przedm d2 (2); Tedy tego nie w inſzy ſpoſob cżyni tylko w ten/ iż oná młodziuchną ná ten cżás byłá w ſzoſtym práwie roku CzechRozm 130 (15); ModrzBaz 3 (33); SkarJedn 7 (6); SkarŻyw 2 (4); Nieinácźey/ ták ſię rzecż ma. MWilkHist D2; á ſzukáli y żądáli nie inſzego/ procż Meſyaſzá cżłowieká im obiecánego potomká Dawidowego CzechEp 302 (9); CzechEpPOrz **3v; NiemObr 13 (2); KochDz 106; ReszPrz 26 (3); ReszList 190; WerKaz 281; ActReg 19 (3); KochFrag 52; OrzJan 91 (2); A ktoreż to lekárſtwo? nie inne/ nád ono/ ktore śmierć zwyćiężyło LatHar 196 (2); WujNT przedm 11 (14); WysKaz 34; JanNKar C (5); JanNKarKoch G2; Woienni ludźie nie indźie iedno ná polu ſtania ſwé niechay czynią. SarnStat 901 marg (50); CiekPotr 78 (2); Wiérz mi/ żeć to nie z inąd/ iedno z vprzéymégo Pochodźi vmyſłu GosłCast 18; KlonWor ded **3.

~ Konstrukcja z dodatkowym określeniem wielkości wskazująca na obiekt, z którym związane jest największe nasilenie jakiejś cechy (1): cżego nie inſzym ſpoſobem ſnádniey dowieść mogą/ iedno zábronieniem proznowánia. ModrzBaz 10v. ~

Konstrukcje z zaimkami typu „inny” i „nic” [w tym: żaden in(sz)y (7), nikt inszy (1)] (8): BibRadz *4v; iże nie żadną inſzą rzeczą/ iedno Kápłáńſką Zwiérzchnośćią/ Polſki Król/ y Króleſtwo iego/ y wolność Króleſtwá tego ſtoi. OrzQuin Yv; RejPos 21v (2); BiałKat 136; KuczbKat 265; JanNKar C.

~ Konstrukcja z dodatkowym określeniem wielkości wskazująca i precyzująca obiekt, z którym związane jest największe nasilenie jakiejś cechy (1): żeś inż nikomu inſzemu nie powinnieyſzy ſlubu á wiáry/ iedno iemu. RejPos 130.~

Konstrukcje z zaimkami typu „inny” i „co” [w tym: co in(sz)ego (124), kto in(sz)y (40), który in(sz)y (32), skąinąd (22), gdzie indzie(j) (10), czyj in(sz)y (2), jaki inny (2)] (232): OpecŻyw 43; LibLeg 11/55v; Y komuż to ma być dano Iſćieć nie inſſemu komu Iedno ſlugam z iego domu RejRozpr B3; KromRozm I K4v (3); KromRozm II d3; KromRozm III A2 (10); Diar 32 (3); GliczKsiąż B4 (8); KrowObr 94; OrzRozm G4v (4); BielKron 194 (2); GrzegRóżn G4; OrzQuin E (9); RejAp 20; GórnDworz Z3v (3); RejPos A6 (3); RejPosWiecz3 98; KuczbKat a2; RejZwierc 182 (2); Bo nie ſkąd inąd/ mowi Cyprian S. wſzcżęły ſie odſzcżepieńſtwá/ iedno ſtąd/ że Kápłaná Bożego nieſłucháią. WujJud 20v (4); RejPosWstaw 21 (3); MycPrz II A2 (2); BudNT przedm c2v (2); CzechRozm A5v (35); ModrzBaz 14 (2); Siárká [...] ieſli [...] ſye z którym kruſzcem złączy/ ónégo kruſzcá iáwnie pokaże właſnośći: ále ogień nie czyy inſzy/ iedno ſwóy właſny. Oczko 6v (2); SkarŻyw 374 (2); ktory to co ma y co ieſt nie z kogo inſzego ma/ lecż z śiebie ſámego. CzechEp 240; iż też nie inſzemu któremu/ procż tego ſámego Bogá ſłużą: iedno Bogu oycu. CzechEp 287 (44); NiemObr 10 (10); ReszList 142; WerGośc 203; WerKaz 285 (3); GostGospSieb +3; Nie cżym inſzym bowiem kwitną Rzecżypoſpolite/ iáko thym/ gdy práwom zupełne bywa od káżego oddawáne poſłuſzeńſtwo Phil D3; ſam wſzyſtek nie gdźie indźiéy/ ále tu do Polſki mierzy OrzJan 109 (2); WujNT ktv (9); SarnStat 392 (10); CzahTr A3.

~ Konstrukcje z dodatkowym określeniem wielkości wskazujące i precyzujące obiekt, z którym związane jest największe nasilenie jakiejś cechy [w tym: comp av więcej (3), comp ai (1), tak + av (1)] (5): CzechRozm 36; ModrzBaz 68; CzechEp 191 (2); á bądźcie tego pewni/ żeć ſię Szátan/ nie dla cżego inſzego ták bárzo burzy ná Páſterze y Biſkupy wáſze/ [...] iedno dla tego [...] ReszPrz 107. ~

Konstrukcje z zaimkami typu „co” [w tym: kto (2), co (1)] (3): [Piteus] pusćił tę był ſlawę miedzy ludzie o Thezeuſye bękárcie żeby myał być ſynem Neptunuſowym [...]/ á to nye dla cżego yedno aby nye był w podeyrzányu rod yego GliczKsiąż B5v; ActReg 61.

~ Konstrukcja z dodatkowym określeniem wielkości wskazująca i precyzująca obiekt, z którym związane jest największe nasilenie jakiejś cechy (1): Nie komuć to gorzey będźie iedno temu kto ták śmiele ſługę cudzego ſądźi y potępia CzechEp 74. ~

Konstrukcje z zaimkami typu „nic” z określeniem wielkości wskazujące i precyzujące obiekt, z którym związane jest największe nasilenie jakiejś cechy [w tym: żaden (4), nic (3), nikt (2)] (9): BierEz B4v; KromRozm II v; GroicPorz y; Mącz 78c (2); A nikomu oń nie trudniey iedno wielkiemu ſtanowi. RejZwierc 50v (3); á nie wzgardzay grzeſznego żywota mego/ żadnemu lepiey y iáſniey nie świádomego/ iáko tobie ſámemu. LatHar 594.

γ) Konstrukcje z comp av i ai wskazujące i precyzujące górną lub dolną granicę ilości lub nasilenia jakiejś cechy [typ: nie comp ... tylko y = tylko, co najwyżej a. co najmniej y] »nie comp [w tym: więcej (42), mniej (25), dalej (8), dłużej (6) itp.] ... jedno, tylko, jedno tylko, jako« (86:4:2:1) (93): MetrKor 38/501; á nie dłużey go trzymać w kąpieli/ iedno poki ſie ciało nie zagrzeie FalZioł V 35v; LibLeg 8/26v (2); KromRozm II f4 (4); á nye wyętſſą moc áni władzą [papież] ma/ yedno zárowno z drugimi pátryárchy. KromRozm III L8v (3); Diar 80; nie dáley máią Sądu czekáć/ iedno od wſchodu ſłońcá áż do Południá GroicPorz kv (3); BibRadz *5 (2); BielKron 204v (4); Ne diutius anno in provincia essem, Abych niedłużey w tym ſtároſtwie álbo vrzędzie był tilko yeden rok. Mącz 91a (4); RejPos 88; Oſtáthni rząd niepoſlednieyſzych mężow potrzebuie iedno iáko y pierwſzy. BielSpr 20; WujJud 6 (6); WujJudConf 150v; RejPosWstaw [412]v; CzechRozm 228v (2); ModrzBaz 9v (4); SkarJedn 5; SkarŻyw 92 (2); ReszPrz 90; GórnRozm C2v; GostGosp 32 (3); OrzJan 73; WujNT 287 (2); [skazujemy] áby ná Séymiéch Powiátowych Poſłów ná Séym Wálny nie więcéy obierano/ iedno ták wiele/ iáko przedtym obiérano SarnStat 42 (37); VotSzl D4v; nie więcey z ſobą/ do grobu weźmiewá/ Tylko poki ná świećie/ cżego záżyiewá. PaxLiz C4.

Konstrukcje z zaimkiem „co” (2): Gdyż ſie nie o co więcey záſtawiamy/ iáko oto/ żeby Bog [...] chwałę ſwoię miał CzechRozm 194v (2).

δ) Konstrukcje z comp av i ai wskazujące i precyzujące termin [typ: nie wcześniej ... aż a. niż y = dopiero (gdy) y] »nie comp [w tym: pi(e)rwej (39), drzewiej (15), rychlej (2), dawniej ani pozdniej, przedni, dalszy] ... aż, aliż, niż(li), aż pierwej, ale, jedno« = non prius ... quam Mącz, Modrz; non ... usque dum Vulp; non ... donec PolAnt; non prius ... quousquam JanPrzyw; nullatenus ... donec, non prius ... nisi prius JanStat (35:12:6:4:2:1) (60): OpecŻyw 11; ſpanya ządza nyepyeruey yey przyſzla alyſch potrzeba przypądzyla PatKaz III 147; Iaiecz pod kokoſz nalepiey ſadzić w lichwie/ nie dawniey, ani pozdniey z nieſione/ iedno około dzieſiąci dni FalZioł IV 19b; LibMal 1546/113v; KromRozm III C8 (4); GroicPorz r3; Leop Num 32/18; Nie drzewiey będę iadł aż pierwey odpráwię rzecz ſwoię BibRadz Gen 24/33; OrzRozm F3v (2); BielKron 333v; Mącz 396c (2); OrzQuin A2 (7); Thenże theż powieda o iednym máłym/ iż widział raz/ kiedy go kániá porwáłá miáſto kurcżęciá/ y nie prędzey go puściłá/ áż ná nię długo wołáć muſiano. GórnDworz Q8v (3); GrzegŚm A2; KuczbKat 60; CzechRozm 93v (5); KarnNap B3v; ModrzBaz 80v (5); SkarJedn 260; tedy ſok ón [...] nierychléy ſye zśiáda/ niż lećie Oczko 9 (2); SkarŻyw 173; CzechEp 234 (3); KochWz 140; vſtánowiwſzy tę obſerwácyą/ nie w przednim álbo nie w dálſzym/ ále w pięćdźieſiątnym roku ReszList 147; KochPam 81; PudłFr 45; GrochKal 7; WujNT 537 (3); SarnStat 12 (5).
b) „Nie” w drugim członie (255):
α) Konstrukcje, w których stwierdza się, że poszczególne obiekty są pod jakimś względem takie same: x jest takie samo jak y pod względem p a. x i y są jednością pod względem p (7):

[typ: ten sam, a nie inny od y] »a nie« (1): że prawdziwej drogi uczył a nierożnej od nauki Krystusowej DiarDop 101.

[typ: ten sam, a nie inny x, a inny y] »... nie« (2): OrzList d3v; ktory onego Bogá Iednego (nie inſzego pod zakonem przez Moiżeſzá/ á inſzego przez Kryſtuſá pod Ewánielią obiáwionego) zowie Oycá Páná Iezuſowego GrzegRóżn H3v.

[typ: taki sam, a nie x mniejszy, a y większy a. x mniejszy od y] »nie« (4): Vczyńmy człowieká ná podobieńſtwo náſzé: á to widźiſz równą wſzyſtkich moc do ſtworzenia: nie mnieyſzy ieden/ á drugi więtſzy: iedná to możność/ iedná władza. BiałKat 108v; Rownym koſztem y rowną pracą nie mnieyſzą áni więtſzą ieden nád drugiego/ iáko wypráwę cżynić. GrabPospR Kv (3).

β) Konstrukcje, w których wyodrębnia się jeden obiekt spośród nieograniczonego zbioru możliwości [typ: y, a nie inny itp, = właśnie a. tylko y] »a nie, nie, ale nie« (199:24:2) (225):

Konstrukcje z zaimkami typu »inny” [w tym: in(n)y (a. in(ak)szy, a. inaki) (82), inac(z)ej (a. inak) (42), drugi (3), indziej (2), inny drugi (1), zinąd (1)] (131): Sam ie Bog wie á nie inny. BierEz Cv (2); MetrKor 38/500; PatKaz II 34v; BielŻyw 133; GlabGad A5; ConPiotr 31; RejKup ſ4v; KromRozm I G3; KromRozm II p2 (2); KromRozm III G4 (2); LibMal 1554/184v; bo jeno tym też z szlacheckiego stanu dopuszczano kapłany doma tylko chować, ktorzy je przedtym chowywali, a nie inym drugiem Diar 53; GliczKsiąż D2; LubPs aa4; Leop Iob 19/27; LeszczRzecz A3v; OrzRozm C (3); Stądći idźie/ á nie z inąd/ vpadek ná Polſką Koronę OrzQuin C3 (7); Prot C2; SarnUzn D8; RejAp 91 (3); GrzepGeom L3; A thákież też á nie inákſze kroleſtwo Pan ſpráwić y porucżyć racżył tym wiernym ſprawcom á ſzáfárzom ſwoim RejPos 318 (3); BiałKat 173v; GrzegŚm 4; RejZwierc 266v; WujJud 29v (5); WujJudConf 24v; BiałKaz G4v; BudNT przedm c4; CzechRozm 24v (17); PaprPan Aa3; ModrzBaz 34 (2); SkarJedn [A2] (3); ty śirót bróniſz/ nie inny. KochPs 16; SkarŻyw 135 (3); CzechEp 76 (12); KochMRot A4; ReszPrz 103; KochSob 60 (2); PudłFr [3]; ArtKanc M13v; GórnRozm A3v; mnie iuż tym ſpoſobem nie inym/ Smierć łákoma pożyra ZawJeft 44; Ták nie ináczéy máią chodźić bránki. GórnTroas 12; KochPij Cv; ZapKościer 1589/89v; OrzJan 43 (2); á tedy wſámym ſobie tylko przechwalánie mieć będźie: á nie w drugim. WujNT Gal 6/4; tám á nie indźiéy [...] dźiatki ná náukę posyłano JanNKar B3v (5); SarnStat 52 (11); SiebRozmyśl F3; SkarKaz 117b (7).

~ W charakterystycznych połączeniach: ten(że) (a) nie in(sz)y (39), tak (a) nie inac(z)ej (inak) (28), on (a) nie in(sz)y (13), taki(ż) (a) nie inaki (inakszy) (6), tam a nie indziej (2), stąd a nie zinąd; w pierwszym członie ponadto: sam (9), tylko (5), jedno, tylko sam. ~

Konstrukcje z zaimkami „inny” i „żaden” (22): Także ſobie ich ſektę wybrali á nie żądną [!] inſzą MiechGlab 20; SeklWyzn ktv (2), SeklKat D2v (8); KrowObr 51v; ktorą ſpráwą ſámą tylko/ á nie żadną inną rzeczą/ kożde Kroleſtwo błogoſłáwione/ á ſzcześliwe bywa. OrzRozm A2v (2); y ten/ á nie iny żaden/ vznáwáć to ma OrzQuin S3v; RejPos 121v (3); CzechRozm 70; SarnStat 966 (3).

~ W charakterystycznym połączeniu: ten(że) a nie żaden inszy (4); ponadto w pierwszym członie: sam (8), tylko (2), sam tylko (2), jeden sam (2). ~

Konstrukcje z zaimkami typu „inny” i „co” [w tym: kto in(sz)y (31), co in(sz)ego (13), gdzie indzie(j) (12), ktory in(sz)y (10), jaki inszy (4), czyj inszy (2)] (72): LibLeg 10/153v; SeklKat Kv (2); MurzHist C3v (2); A przeto też onych czáſow dobrzy/ rządni/ á ſwyęći biſkupowye bywali/ y pilnye vrzędu ſwego/ á nye czego inego pátrzyli KromRozm III I7v (8); Diar 26 (2); LubPs Z3v; GroicPorz d3v; KrowObr 51v (2); OrzList f2; OrzRozm N; bo ieſli rozumieią słowo Bogiem/ iáko Jan wykłáda/ á nie inſzą iáką perſonę ktora Bogiem nie ieſt/ [...] Tedyć y oni według mędrowánia ſwego y potwarzy ſwoiey [...] máią dwu Bogow GrzegRóżn B2v (5); Si quid peccat Demea mihi peccat, Ieſli w czym wykracza ná moy to karb czini/ Mnie grzeſzy nie komu ynſzemu. Mącz 221a (2); OrzQuin S4 (2); SarnUzn D3v; SienLek 161; á ná wſzem ſie z námi niech dzieie ſwiętha wola twoiá á nie cżyiá inſza RejAp 141v; GórnDworz G4 (2); Potym mowi/ w grobiech vſłyſzą/ nie gdźie indźiey. GrzegŚm 8; WujJudConf 98; RejPosWstaw [1103]v; CzechRozm 25 (14); Oczko 1; CzechEp 75 (12); WerKaz 284; SarnStat 442 (3); Táć ieſt nie ktora inſza/ co nam w drodze záſłá PaxLiz E2v (2); ZbylPrzyg A3v.

~ W charakterystycznych połączeniach: ten (a) me ktory inszy (7), to(ż) a nie co inszego (3), ten(że) a nie kto inszy (2), tu a nie gdzie indziej (2), tam a nie gdzie indzie; ponadto w pierwszym członie: sam (13), tylko (3), sam tylko, raczej. ~

γ) Konstrukcje z comp av i ai wskazujące i precyzujące górną lub dolną granicę ilości lub nasilenia cechy [typ: y, a nie comp = tylko a. co najwyżej, a. co najmniej y] »a nie, nie comp [w tym: więcej (12), dalej (3), mniej, mniejszy, więtszy, więcej ani mniej]« (17:3) (20): ZapWar 1529 nr 2474 (2); y czyczki dzieci karmi/ kthorich zawżdy miewa dwoie/ nie więczey ani mniey FalZioł IV 29c; GroicPorz e4v; My w tákowey rzeczy ſkázuiem Mikołáiowi dwunaśćią świádkow á niemniey. UstPraw I3v; áż poty wylewáć będzieſz á nie dálej BudBib Iob 38/11; ReszPrz 79; y w tákiéyże liczbie oſób/ do mieyſcá ſądów/ nie więtſzéy przychodźić ma. SarnStat 152 (13).
δ) Konstrukcje z comp av i ai oraz z wyrażeniami o podobnym znaczeniu wskazujące i precyzujące termin [typ : y, a nie wcześniej a. później = tylko (do) y, dopiero y] »a nie comp itp. [w tym: dalej, rychlejszy, przed tym albo za tym]« (3): Pobor ten i czopowe na ten tylko rok 1557 ma być a nie dalej. Diar 81; WujJud 263v; w którym á nie rychleyſzym czáśie odpuſczenia od páná ſwégo od ſłużby będzie prośił y żądał. SarnStat 648.
3) W konstrukcjach trój członowych [typ: y, a nie inny itp. tylko y = tylko y] »a nie, nie ... jedno, (o)procz, krom, nad« (11:5;9:5:1:1) (16):

Konstrukcje z zaimkami typu „inny” [w tym: inszy (a. inny) (4), inaczej (4)] (8): RejPos 119 (3); ModrzBaz 66v; SkarŻyw 337; Temu yeſt tak nyeynaczy yedno yako opiſzano ZapKościer 1582/28; CzechEp 269; SarnStat 357.

Konstrukcje z zaimkami typu „inny” i „co” [w tym: kto inszy (4), który inszy (4)] (8): iż mowi/ ſyn cżłowiecy [!]/ á nie kto inſzy procż niego. CzechRozm 27 (5); iż tenże Bog przez Proroki mowił, ktory świát stworzył, á nie ktory inſzy procż niego. CzechEp 274 (3).

c. Dopełnienie bliższe w G (obejmuje materiał całego znacz. 2. oraz innych znaczeń i grup, w których „nie” poprzedza część mowy mną niż czasownik; techniczne zasady przytaczania zgodne są ze sposobem opisanym na s. 6) (122+17+13+186+26+2):

Z 2.a.β. (122): iedno nie tego dnia maſz dawać tego lekarſtwa kiedy ma być febra quartana ale przed byciem iey dźień. FalZioł I 50b; BielŻyw 33; RejKup x8; KromRozm I [P2]; MurzNT 111; KromRozm III I5; DiarDop 102 (2); BielKom G4; GliczKsiąż K4 (2); LubPs Mv (2); KrowObr 44v (14); RejWiz 50 (3); Leop Deni 12/13 (3); RejFig Bb6; RejZwierz A2; Z winnice twey nie do końcá będźieſz obrzynał gron/ áni zbierał iágod twych/ ále ich zoſtháwiſz nieco dla vbogich BibRadz Lev 19/10 (5); ći myſliwcy nie ptakow áni záięcy gonią/ ále złośći ludźiem rozmáite wyrządzáią BielKron 467 (5); KochSat B2; SienLek Vuu3v; RejAp 50 (2); A ieſli ſye tráfi/ żeby nie wyrozumiał czego/ nie wnet zárzucay Kśiąg/ ále przeczytawſzy óno mieyſce/ iáko ſámo w ſobie ieſt/ wróć ſye drugi raz ná nié GrzepGeom B4 (2); RejPos 33 (12); BiałKat 321; iż żaden duch nie ieſt s prawdy/ iedno ten ktori powieda ſzcżyre ſłowá Páńſkie á nie żadnych inych wymyſłow ſwiátá tego. RejZwierc 8v (4); WujJud 44 (2); Idz á rzecżeſz do Dawidá sługi mego/ ták mowił Iehowá/ nie ty zbuduieſz mi domu dla mieſzkánia. BudBib 1.Par 17/4 (2); BudNT przedm c6 (3); Acżkolwiek to prawdá ieſt/ iż tákich wiele ieſt/ ktorzy ták trzymáią/ wſzákże tego nie bes przycżyny cżynią: ále iż ták Páweł nápiſał/ iż ſie Bog w ćiele obiáwił. CzechRozm 39v; Wſzákże ia tego nie ku temu końcowi mowię: żebyś ty w tákiey przygodźie/ polećiwſzy ſie Pánu Bogu [...]/ śrzodkow ſłuſznyeh chriſtiáńſkich/ nie miał vżywáć CzechRozm 245 (20); Oczko 1v; SkarŻyw 91; StryjKron 279; CzechEp 156 (6); NiemObr 16 (6); KochEpit A4; KochFr 95; ReszPrz 29; ActReg 111; KochFrag 48; OrzJan 95 (2); WujNT Matth 19/11 (5); SkarKaz 118a.

Z 2.b.β. (17): nie od kogo inégo Kśiąg tych bráć/ iedno od Kápłaná OrzQuin T3; RejPos 101v; CzechRozm 36 (10); nie pierwey ná onym ołta zu Mſzey mieć chćieli/ áſzby on iáko pomázány obmyli. SkarJedn 260; KochPam 81; SarnStat 131 (3).

Z 1.B. (13): boć w ſzkole nye vcżą rąbáć drew/ álbo karcżow kopáć/ nye wyelkich też áni trudnych názbyt łáćin piſſą. GliczKsiąż I8v; Leop 2.Par 26/18 (2); BibRadz *6 (2); RejAp 195v; RejPos 41 (2); BiałKat 378v; RejPosWstaw [413]v; BudBib 2.Esdr 9/32; NiemObr 45; Proroctw nie lekce ważćie. WujNT 1.Thess 5/20.

Z 3. (186): BierEz S4; OpecŻyw 138v (2); ForCnR D; LibLeg 6/190v; PatKaz III 119; FalZioł IV 48d; GlabGad C3v (6); MiechGlab ktv; RejRozpr E4; RejJóz G3; RejKup h2 (3); Iż nye o wſſytkim piſm mamy. KromRozm I L4 marg; MurzHist C4 (5); MurzNT 8v; KromRozm II c4 (2); KromRozm III O6v; BielKom G5; Yáko nye záraz Rzymu zbudowano GliczKsiąż I8 (5); GroicPorz dv; KrowObr 60 (3); RejWiz 62 (2); Y Záiącżkow gdyby ták/ nie cżęſto gonili/ Káżdyby ich więcey miał/ by ſie rozrodzili. RejZwierz 129v; BibRadz *5 (4); BielKron 66 (8); KochSat B3v; Mącz [114]b (3); SienLek 3v (4); RejAp 32; GórnDworz B4v (6); RejPos 67 (5); BiałKat 16 (3); BielSat D3; HistLan F5; KuczbKat 275; RejZwierc 56v (4); WujJud 28v (3); Abowiem nie wſzędźie mogą mieć ſnádnego śpiewánia kośćioły Boże. WujJudConf 186 (2); Strum L2 (4); BudNT przedm a5 (4); CzechRozm A2v (13); PaprPan B; KarnNap A2v; ModrzBaz 34v (3); SkarJedn 124; Oczko 9v (5); SkarŻyw 16 (3); StryjKron A3v; CzechEp 63 (3); Iáko tedy nie ſam Piotr vcżył/ ták też nie ſam paſł owiec páná Chriſtuſowych NiemObr 39 (9); KochFr 23; KochSz B2; ReszPrz 80; ReszList 165; Zda mi ſye/ żeć to ſzkody nie przynieśie/ Boć téż nie káżdy zyſku ztąd odnieśie. PudłFr 39 (2); BielRozm 18; GórnRozm B2v (3); PaprUp F3; GostGosp 1; KochAp 8; Bo nie ledá/ Bóg/ iáko ſwych dárow rozdawa/ Temu łáſkáwſzy/ komu co nád ludźi dawa. KochFrag 22; WujNT 416 (74); JanNKar F; SarnStat 792 (3); PowodPr 4; SkarKaz 118b (3); VotSzl E4 (2); PaxLiz B3 (2); SkarKaz 676b.

Z 4. (26): KrowObr 202; Zaż nie ręká moiá tego wſſyſtkiego vcżyniłá? Leop Act 7/50; RejZwierz 110v (2); BielKron 101v; RejPos 22v (2); ázaſz nam ono nie pięknego [...] on Dawid krol ſwięthy przykłádu zoſtáwił? RejZwierc 154; WujJud 75v (2); BudBib Ier 2/17; CzechRozm 56v; ModrzBaz 11v (2); CzechEp 58 (5); NiemObr 119 (4); KochFr 82; WujNT 1.Cor 6/2; KlonWor ded **3.

Z II. (2): RejPos 214; Tákżeć y ty widamy ktorzy ten herb máią/ Máło nie rowno z herbem ſwych ſpraw pokłádáią. RejZwierc 183.

3. W zdaniach twierdzących; „nie” wchodzi tu skład wyrażeń, pełniąc w nich funkcję przedrostka lub zbliżoną do przedrostka (7540):

Z przymiotnikami oznaczającymi kolory albo materiał [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (2)] (6): Ten kamień kthori bywa w Capadoeij nalezion niebiały/ ieſt nagorſzy FalZioł IV 47c; RejAp 79v (2); GórnDworz G2; Kliny nieprzytępione/ y Grot ná tę hártowną zbroię pewnie nie ołowiány. CzechRozm 129; WisznTr 9.

Z łacińskimi przymiotnikami i przysłówkami [w tym: w przyzwolonym równoważni ku zdania (2)] (8): Perſony ſą trzy ſubiecta ſuppoſita indiuidua [...] a wſzákoż nie ſubſtancialia. GrzegRóżn H2v; bywa śiłákroć nie juſte, choćia będźie práwnie. GórnRozm Fv; Ato corpus iego nie sepnltum ActReg 22; SarnStat *7v (5).

Z liczebnikami przymiotnikowymi (6): GroicPorz b3v; WujNT 1.Tim 3/8; Szkápa byłá nie pocżeſna/ Noſáta/ nie pocżworna áni też poſzeſna KlonWor 19. Cf »nie pierwszy«.

W konstrukcjach typu: nie + praep + ai (a. av, a. nm, a. part, a. sb) w sensie odpowiadającym szykowi praep + nie + ai (a. av, a. nm, a. part, a. sb) (część przykładów to być może przymiotniki z nietypowym szykiem przyimka) [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (5)] (82): BierEz B2v; FalZioł II 2c; A niepoczłowieczeńſku ieſtem od nich ſſácowan RejPs 32; RejKup b6; Diar 28; GliczKsiąż B8 (4); LubPs ggv; KrowObr 229; Bo oglądaſz to dzyecię nie z dzyećinną głową RejWiz 32 (2); RejFig Bb8; vmárł zoſtáwiwſzy po ſobie ſynow ſiedḿdzyeſiąt/ ále drugie miał nie z właſnych żon BielKron 50v (14); Infauste [...]. Nie w dobry czás w złą godźinę. Mącz 120a (5); SarnUzn H3v; SienLek Vuu3; GórnDworz C2v (4); Ale pátrzay tu wnet/ iż nie ná praſtaká tráfili/ w cżym go oni podſtępić á vłowić chcieli/ tym ſie ſámi vłowili RejPos 225v (7); BiałKat 43v; RejZwierc 267v; Stąd ſie znácży/ iż lud pieſzy ieſth potrzebnieyſzy zbroyny s ſtrelbą ku wálney bitwie niż iezdni/ zwłaſzcżá gdzie nie w rowni/ álbo w trudnych mieyſcách BielSpr 10v (2); BudBib Ps 36/10 (2); że nie ná prożno bieżałem/ áni ná prożno prácowałem. BudNT Philipp 2/16; PaprPan F3v (3); KochOdpr A4v; SkarŻyw w 98 (3); StryjKron 452; CzechEp *2v (3); KochFr 52 (2); KochPhaen 8; WerKaz 303 marg; BielRozm 4; WujNT Act 21/39 (2); Albo téż ieſliby ſie w czym podmówiło/ Czytelnik báczny nie zá vmyślné rozumieć będźie. SarnStat 1305 (5); Rády nie nácżcżo iáko pożytecżne. PowodPr 72 marg; nie z gołymi rękámi do domu Wroćiłem ſię CiekPotr 90; GosłCast 18.

W konstrukcji, nie + pron + sb odpowiadającej szykowi: pron + nie sb (1): bo wielkiey pániey á co by po tym było/ okázowáć miłość nie ſwoiey rowni [tj. człowiekowi sobie nierównemu]/ kiedyby go z duſze miłowáć niemiáłá? GórnDworz Cc2.

Z imiesłowami w funkcji przysłówków (49): Ci go teſz iedzą nieſtoiąc/ ktorzy Kryſtuſá wyznawáią tzáſu ſſtzeſliwego/ á przą ſie go tzáſu nieſztzeſliwego KrowObr 186v (2). Cf »nie chcąc(y)«, »nie rzkąc«, »nie wiedząc«.

Z imiesłowami czynnymi przymiotnikowymi (492): OpecŻyw [34]v (4); PatKaz I 7 (4); PatKaz II 50v; PatKaz III 101 (4); FalZioł I 16d (12); BielŻyw 16 (2); GlabGad B7v (11); iż Iuhra ziemia ieſt prawie ku połnoci, niemaiąc żadnych gor nieprzyſtępnich MiechGlab 60 (2); A ſtałem ſie iako cżłowiek nieſlyſzącżi á nie maiąc w vſciech ſwoich karania. WróbŻołt 37/15 (4); vczynię ſie iáko zwierzę nie nierozumieiące RejPs 107v (2); LibLeg 11/55v; ComCrac 16 (2); LibMal 1548/146v; ZapWar 1550 nr 2665; KromRozm I B4 (5); MurzNT 156 marg (2); KromRozm II k2; KromRozm III C7 (4); GliczKsiąż I2v (3); GroicPorz b3v (3); KrowObr C4 (7); Leop Ps 37/15 (3); BibRadz Prov 9/13 (5); BielKron 160v (2); GrzegRóżn A3 (2); KwiatKsiąż Hv; Silentes surculi, Ieſzcze nie kwitnące. Mącz 393a (65); SienLek 111 żp (4); RejAp [14]v (6); HistRzym 82v; RejPos 144 (4); BiałKat 163v; RejZwierc 168 (2); WujJud 203; WujJudConf 86v (2); RejPosRozpr c4v; drudzy drzewem nigdy niebotwieiącym przekladáią. BudBib I 43d marg (4); BudNT przedm b3 (16); CzechRozm 24v (20); ModrzBaz 3 (27); SkarJedn 43 (12); Oczko 8; Calag 553a; SkarŻyw 26 marg (36); StryjKron 390; CzechEp 11 (26); przetom też pewien żywotá wiecżnego/ y korony oney niewiędnącey CzechEpPOrz **4 (2); NiemObr 43 (3); ReszHoz 119; WerGośc 238 (2); ArtKanc B3 (5); ActReg 18 (2); Calep 69b (28); Phil B (4); LatHar ++8 (18); WujNT Matth 9/36 (44); WysKaz 9 (2); SarnStat *4 (30); GrabPospR N2; PowodPr 7 (7); SkarKaz 4b (14); CiekPotr 46; SkarKazSej 665a (5).

Ze stopniem wyższym przysłówków i przymiotników = tak (samo), podobnie; taki (sam), ten (sam), podobny (403): BierEz R3v; BierRozm 12; SeklKat A2v; Yeſtći prawda/ iż my duchowni [...] nye dokońcá dorbże [!] vżywamy tego co nam Bog dał. Ale nye lepyey wy też pánowye dworzánye y rycerſtwo. KromRozm I B (2); Ten ku tem darum pańſkiem/ był téſz obdarzón od pana Boga żonką cnotliwą i dźiatkami znią niegorſzemi MurzHist B4v; MurzNT 88; KromRozm II gv (3); KromRozm III D3v (2); Leop Eph 2 arg; Ciężek ći ieſt mnie moy ſąśiad/ áleć też Moſkiewſki Litwie/ á Turek Polſzce z Wołochy y z Tátáry nie lekſzemi ſą. OrzRozm T (4); ábowiem po ták ſwiętym pirwſzym Papieżu/ zdáło ſie im iż nie mieli tráfić ná tákiego/ wſzákże to Bogu záſłużyli/ iż im nie podleyſzego dał BielKron 184 (5); Mącz 247a (4); GórnDworz I4 (5); RejZwierc 126v (2); BielSpr 14 (2); Tákże też nie lżey było ſtronie drugiey WujJudConf 249v; HistHel C3; CzechRozm 96v (2); PaprPan H4v (2); ModrzBaz 34 (3); Oczko 18; KochPs 151; SkarŻyw 253; CzechEp 92 (3); Któré [rymy] ieſli ſię ludźiom kiedy ſpodobáią/ Nie więcéy mnie/ niż tobie/ być powinné máią. KochFr 9; ReszList 162; GórnRozm F (2); GostGosp 167; GostGospSieb +3; Phil C (2); Drożſzą ofiárę naydę/ y rąk mych godnieyſzą/ Snadź iáką był Priámus/ á nic nie podleyſzą. GórnTroas 26 (2); GrabowSet E (3); OrzJan 38 (2); RybGęśli D; WujNT 643 marg (2); SarnStat 379; SkarKaz 549b. Cf »nie mniej«, »nie mniejszy«.

W charakterystycznych połączeniach: z av: barziej, chciwiej, dłużej, drożej, lepiej (3), lżej (3), łatwiej, pewniej, podlej, smutniej, więcej (18); z ai: cięższy, dłuższy fortunniejszy, gorszy (4), lekszy, lepszy (7), podlejszy (9), pośledniejszy (10), więtszy (3).

Ze stopniem tvyższym przymiotnika = comp przymiotnika antonimicznego (1): Iam nie mędrſzy [= głupszy] niżli pan/ kiedym ſługá iego. GosłCast 17.

Ze stopniem najwyższym przysłówków i przymiotniów, np. x nie jest największe = x jest mniejsze, niż można się było spodziewać, a. jest dość małe (15): GórnDworz P4 (3); Eraſmus też ná to mieyſce nie nagorzey piſze BudNT Kk3; iż Tálmud ich ieſt nowy wymyſł: y nie nadawnieyſze ſpiſánie CzechRozm 69v; ModrzBaz 2 (2); KochFr 22 (2); WerGośc 225; PaprUp I2; ZawJeft 46; WujNT 354; Nie nalepſzać to ieſt rzecz CiekPotr 28; KlonFlis Bv.

W charakterystycznych połączeniach: z av: nagorzej (6); z ai: nadawniejszy, na(j)gorszy (6), najlepszy (2).

Z zaimkami nieokreślonymi upowszechniającymi [w tym: wszyscy (322), wsze (10); zaw(ż)dy (121), zawsze (35), wszy(s)tko (12); każdy (151), wszelki (4); wszędy (18), wszędzie (13)] = tylko niektórzy, czasem, gdzieniegdzie itp. [w tym: rozdzielone przyimkiem (59), w przyzwolonym równoważniku zdania (27), w kontekście z wyrazami oznaczaącymi identyczność lub równoczesność (49)] (686): Nie wſzyſcy ktorzy ſą cudni/ Záwſze bywáią rozumni BierEz I; Nie kożdemu dowierzaymy. Bywać poſtáwá pokorna/ Ale pod nią myſl niewierna. BierEz P3 (7); OpecŻyw 30 (4); ForCnR D; LibLeg 6/190v (3); Drugie wiedz iże piaſek cżyrwony/ nie zawſze znamionuie bić kamieniowy [lege: być kamieniowi] v onego cżłowieka. FalZioł V 10v; á thych lekarzſtw [...] Nie wſzitkich razem pożyway. FalZioł V 95 (7); BielŻyw nlb 11; Wſzelka żywa rzecż muſi mieć nie iakie ſmyſły, acż nie każda wſzitkie GlabGad L2 (7); MiechGlab ktv; KłosAlg F3v; KlerWes Av; March3 V7; RejPs 68v (4); RejRozpr C2 (10); RejJóz C8 (7); SeklKat S3 (2); RejKup d3v (6); Nye wſſyſtkoć złoto co ſye łſnye. KromRozm I [L3]v (5); MurzHist L; MurzNT 81 (6); a yednák ſlowo boże przedſye nye odmyenne/ ále trwa ná wyeki/ wedle ſlow Dawida y Ezáiyaſſá/ ácz nye wſſyſtko wſſyſtkim/ áni wſſędy/ áni záwſſe yédnáko ſluży. KromRozm II yv (18); Ale yednák nye wſſędy/ áni záwżdy to obiránye tákye w koſcyele było/ y zá czaſow ápoſtolſkich. KromRozm III I8v (12); Diar 32 (2); DiarDop 100 (2); BielKom A2 (3); GliczKsiąż Bv (4); GroicPorz B3v (7); GroicPorzRej C4; KrowObr A3 (10); RejWiz 6 marg (24); Leop Eccli 41/20 (6); RejFig Aa4v; RejZwierz 55 (5); BibRadz *4v (7); OrzRozm G2v (2); BielKron 1v (26); Ze mogłá nieowſzitkim wiedzieć zwirzchnia rada. KochSat B2v (3); KwiatKsiąż D2v (3); Non est perpetuum, Nie záwżdy ták bywa/ nie zawżdy to pewno. Mącz 292d (6); Prot B3v; SarnUzn C8v; SienLek 4 (17); RejAp 32 (4); GórnDworz C7v (17); GrzepGeom B3 (7); HistRzym 73; á muśi ſie záwżdy dzyać nie wizytko po myſli twoiey RejPos [279] (5); BiałKat 10v (7); BielSat B3 (3); HistLan E2 (3); KuczbKat 115 (5); Acżći ieſt celow doſyć rozlicżnych ſwiátá tego/ ále nie wſzytko potrzebnych. RejZwierc 22v (17); Wodą też ták dobywáią/ odeymą wodę ktora do miáſthá álbo do zamku idzie/ bo nie wſzędzie ſtudzien bywa/ áni cyſtern. BielSpr 62v (3); Nie wſzelki/ ktory mi mowi/ Pánie/ Pánie/ wnidźie do kroleſtwá Bożego. WujJud 204 (32); WujJudConf 84 (4); RejPosRozpr e; RejPosWstaw [1433]v; BudBib b (2); MycPrz I A4v (2); Strum L2 (5); WierKróc B; Acż tego nie o wſzech mowię. BudNT przedm a5 (16); CzechRozm A3 (30); PaprPan B (3); ModrzBaz 1v (13); SkarJedn 15 (5); Oczko 10v (3); SkarŻyw A4v (12); StryjKron 265 (2); A iżem z drugiey ſtrony nie ná wſzytko zoſobná odpiſał/ co y mnie X.K. zádał CzechEp 319 (19); NiemObr 26 (12); KochEpit A2 (2); KochFr 10 (6); KochDz 105; Nie káżdyć iednę dzyeń fortunę nieſie. KochSz C2v; ReszPrz 80; ReszList 165; WerKaz 275; KochPieś 17 (4); KochTarn 74; PudłFr 12 (4); ArtKanc B12; BielRozm 11 (4); GórnRozm Av (14); KochWr 34; PaprUp F3 (2); ZawJeft 25; ActReg 22 (4); GostGosp 1 (10); KochPij C; GrabowSet B4v; KochAp 8; KochFrag 23 (2); WyprPl A4v (2); LatHar +4v (17); KołakSzczęśl A3; Nie wſzyścy święći rowne cudá czynią. WujNT 610 marg (80); WysKaz 14 (3); JanNKarGórn Hv; SarnStat 509 (9); KmitaSpit A4 (2); PowodPr 2 (5); SkarKaz 80b (18); VotSzl C3v; CiekPotr 66; CzahTr F2; GosłCast 11 (4); SkarKazSej 690a (2); KlonFlis D4v; KlonWor ** (3).

Z zaimkami dzierżawczymi = cudzy, obcy, inny; często wyraża tylko brak związku treści konstrukcji z osobą, do której się odnosi, np. ta (jest) nie moja rzecz = ja się tym nie zajmuję, mnie to nie dotyczy [w tym: moj (48), twoj(ski) (33), jego (16), nasz (naski) (42), wasz (7), ich (7), swoj (34), własny (1); nie praep + czyj (33); w przyzwolonym równoważniku zdania (6)] (188): BierEz Nv; OpecŻyw 94 (2); PatKaz II 36; MetrKor 46/47; BierRozm 3; LibLeg 10/98 (3); Acz to nie mey rozum głowy Wtrącáć ſie w tákie rozmowy RejRozpr D3v; SeklWyzn g2; RejJóz B8v (6); SeklKat A4; RejKup k5 (3); KromRozm III B7v (2); Diar 85; BielKom C8 (3); GliczKsiąż Dv (5); LubPs gg4v; KrowObr 39; Więc iuż konik nie twoyſki RejWiz 57 (12); RejFig Cc2v (4); RejZwierz 58v (2); Nie wáſzáć rzecż znáć cżáſy y chwile/ ktore Oćiec w ſwey właſney mocy położył. BibRadz Act 1/7 (2); iż to nie ich rzecż tákie rzecży vznáwáć BielKron 205v (7); KochZg A3v; Alienigena, Cudzi/ Obci/ nie náſzego rodu przichodzień. Mącz 143c; Alienum ab institutis meis, Nie mego ſtanu. Mącz 413d (8); nie po náſku to OrzQuin B; Prot C4v; SarnUzn E; LeovPrzep E2v; RejAp 129v (2); To czo ma wſzytko nie iego GórnDworz O3v (3); RejPos 5v (8); BiałKat 186; RejZwierc 9v (14); WujJud 229v marg (2); Ima pſá zá vſzy mijájąc/ kto ſię w ſtępuie we przą nieſwoię. BudBib Prov 26/17; MycPrz I [C]2; Strum P3; CzechRozm 189; PaprPan V3v; Bo dymy wſtępuiące do głowy/ mieſzáią wſzytko/ á cżłowieká iákoby nie ſwym á ſobą niewładnącym cżynią [hominemque alieni prorsus iuris faciunt]. ModrzBaz 52 (5); KochOdpr Dv; SkarŻyw 251 (2); CzechEp 59 (5); KochJez A4v; NiemObr 41 (2); KochFr 50; ReszPrz 105; KochPieś 22 (3); PudłFr 14 (3); BielRozm 34; Nie náſzey to myśli Co Bog inſze myśli KmitaPsal A4; PaprUp G (2); Nie moiá winá/ iám w tym nic nie krzywy ZawJeft 29; ActReg 54 (4); GostGosp 14; KochAp 12; OrzJan 19 (3); LatHar 650; RybGęśli C; WujNT 84 (5); SarnStat 94 (6); WitosłLut A2; będźiećie ſłużyć Bogom cudzym/ w źiemi nie wáſzey PowodPr 58; SkarKaz 209a (3); A coſz ieſt łatwieyſzego, iáko Krzywdę przyiacielowi vczynić ſwoiemu. (–) Nie me to przyrodzenie, nie vmiem ia tego. CiekPotr 47 (3); CzahTr G2; SkarKazSej 672a; KlonFlis C (2); KlonWor 3 (4); Co ma człowiek nie twego? SzarzRyt B2 (3).

[Rozdzielone rzeczownikiem] (8) RejWiz 75 (2); Wzowę nie lud moy ludem moim: á nie vmiłowány/ vmiłowánym Leop Rom 9/25; BielKron 92v; RejZwiercPodw 183v; Co wſzyſtko/ [...] mówić nie rzecz moiá Oczko A3v; SarnStat 574 (2).

Cf »nie za naszych czasow«.

W charakterystycznych połączeniach: nie [(z) czyjego] rodu (rodzaju, rodzenia) (4), stanu (2), ziemie (krainy, kraju) (5); we frazach o specjalnym znaczeniu 'ktoś nie może, nie potrafi, nie umie’: nie [czyj(a)] głowa (rozum) (2), nie [czyjej a. czyjego] baczności, głowy (rozumu) (17), mocy, siły, nie [w czyjej a. czyich] mocy (6), siłach; ‘ktoś nie myśli, nie sądzi, nie powiedział’: nie [czyj(a)] myśl, sąd (2), nie [czyjej] mowy, myśli; ‘ktoś się nie zajmuje, kogoś nie dotyczy’: nie [czyja] rzecz (18); ‘ktoś nie spowodował’: nie [czyja] godność, wina (3), nie [z czyjej a. czyjego] przyczyny (4), rozmysłu, zasługi, nie [czyją] przyczyną, nie [za czyim] poduszczeniem.

Z zaimkami, przymiotnikami i przysłówkami tworzącymi całość składniową z kontekstami po nich następującymi (porównaniem lub dopowiedzeniem) [w tymi rozdzielone przyimkiem (10), w przyzwolonym równoważniku zdania (11)] (69): Rogi ma wyſokie ale nie gałęziſthe iako v ielenia FalZioł IV 8d (2); WróbŻołt 118/3 (2); KromRozm II h2 (3); KromRozm III D (2); GliczKsiąż L8v; GroicPorz z (2); KrowObr 82v (5); RejWiz 163 (2); RejZwierz 71 (2); BielKron 133 (2); Mącz 314b (3); tedy przedſię nie tym przezwiſkiem Dworzánin/ názwan być ma. GórnDworz Kk; RejPos 334v; BiałKat 313v; KuczbKat 85; Támże ſobie y przepiorecżkę vgonić może/ ále nie owák áby proſo ábo inſze zboże vbogim ludkom łámáć miał. RejZwierc 109v (4); BudBib b3 (2); BiałKaz K2; BudNT przedm d; CzechRozm 125v marg (4); (nagł) Bąk [nazwisko]. (–) NIe owychći to Bąków co we trzćinie bęcżą PaprPan Bb; ModrzBaz 92; Acżem/ pri/ nie ten/ moy (miły) Fricżu/ ktorybym to ſobie przypiſował/ żebym o piśmiech vcżonych ludźi mogł ſnádnie ſwoie zdáine powiedźieć ModrzBazBud ¶5v; Oczko 5; CzechEp 59 (3); NiemObr 88; ZA ogonem wielkiégo chártá poſtępuie Okręt/ który nie tákim ſpoſobem żegluie/ Zeby przodkiem prół wáły KochPhaen 14; GórnRozm E4v (3); ZawJeft 35; ActReg 118 (2); Nie dopieroć Iudaſz zginął/ kiedy Páná przedał. WujNT 358 (7); SarnStat 73; Ieſli onego báránká nie proſto bez ofiáry y ſłużby Bozkiey pożywano: dáleko tego więcey nie godźiło ſię bez ofiáry pożywáć. SkarKaz 157b (2); CiekPotr 74; CzahTr K.

Z rzeczownikami oznaczającymi stałe cechy (tu o ludziach) (19): GlabGad P8 (2); GroicPorz b3v (7); ćiſnął ſie do tego cżelnieyſzy z dworzan káżdy/ áby był w domu kſiędzá Mácieiowſkiego nie goſciem GórnDworz B7v; że ſie wżdy będą s tego cieſzyli żeś wżdy nie dármobith do domu przyiechał RejZwierc 24 (2); Z dawná tu Lánckoruńſcy w dobrey ſławie brodzą/ Nie przećiw ſie choć ſie to nie obrzymy rodzą. PaprPan X; GostGospPon 169 (3); WujNT 1.Tim 3/6 (3).

Z rzeczownikami oznaczającymi narodowość [w orzeczeniu imiennym, w tym: z elipsą łącznika (4), z łącznikiem zredukowanym (3); w przyzwolonym równoważniku zdania (1)] (9): Zechmy wſſytko nie rzymiánie RejRozpr D3 (2); RejFig Bb8v (2); RejZwierz 81v; BielKron 125; RejZwierc 236; A choć też ktory nie Grek był/ przedſię Greckiego ięzyka vżywał. BudNT przedm c3v; Nie przepuſzcżę żadnemu kto nie Beſſermanem BielSen 8.

Z rzeczownikami w I w funkcji przysłówka lub z przysłówkiem „doma”, = bez czegoś, poza czymś; non in Vulg; non cum PolAnt (11): WróbŻołt 43/4; Tedy rotmiſtrz z ſługámi przywiedli ie/ wſzákoż nie gwałtem BibRadz Act 5/26; Coenare foris, Nie domá wieczerzáć. Mącz 59a (3); KochMarsz 153; Naſeimie wletzici/ nieprzes zadne Praktiki/ nie zadna chitroſcia abo zdrada/ wſzitkich wobec ſtanow proſil abi Sina iego poſmierci iego Panem naznatzeli PaprUp C2v; GostGosp 92; áby tylko zwyczáynémi drógámi y gośćińcámi nie miiáiąc Ceł ieźdźili/ pod ſtráceniém rzeczy/ któré nie gośćińcem powiozą. SarnStat 289 (2); PowodPr 59.

Z wyrażeniami przyimkowymi [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (73)] (885): SeklWyzn c3; A s tądże ieſli by kto był o złoczyńſtwo poiman/ á nie ná świeżym vczynku iáko mowią nie zá gorącá GroicPorz v4v (3); BibRadz 1.Ioann 5/16 (2); Kto wie że brát iego grzeſzy grzechem nie do śmierći WujNT 1.Ioann 5/16 (3); WysKaz 17. Cf »nie do czasu«, »nie do jutra«, »nie do końca«, »nie na wieki«, »nie przez miarę«, »nie w drogę«.

~ W kontekstach, w których „nie” + przyimek można zastąpić przez odpowiedni przyimek antonimiczny (776):

Zaprzeczony przyimek ma sens pozytywny (479):

»nie k(u), w, wedle (a. według, a. podług, a. wedla), z cum I, z(e) cum G, po, na cum A, pod, za, do, przez, dla, na cum L« = bez, niezgodnie z, wbrew, przeciw; non in Vulg, PolAnt, Modrz; non cum, non secundum Vulg, PolAnt; praeter, sine Modrz (96:93:85:52:40:19:7:6:6:4:2:1:1): PatKaz I 17; PatKaz II 36; ZapWar 1529 nr 2536 (3); Ty wodki ktho ie barzo waży nie z wielkim pożythkiem gich będzie pożywał FalZioł II 2c (2); MetrKor 61/35v; LibLeg 11/43v; RejRozpr H3; SeklWyzn c3 (2); RejKup o8; MurzHist T; KromRozm II i2v (2); KromRozm III F2v (3); BielKom C4v; GliczKsiąż B8 (5); Záſlubyenye páńſkie/ iż miał dáć zyemię Kánáán/ yako o thym hiſtorya ſwiádſzy [...] nie dla zaſługi Abráámowey áni ludu onego. LubPs Y marg; Sentencyą Sędźiemu przes ſwoie porządne votá/ náydnią/ pod tym zwirzchnim kſtałtem/ niemáiąc głowy nákrytey czapką/ nie w rękáwicach/ w płaſzczu/ nie z bronią żadną/ náczczo/ ſyedzęcy. GroicPorz dv (8); y wyrzućiłem ie z mieſc ich/ [...] nie w miecżu áni w łuku twoim. Leop Ios 24/12 (3); tedy ten co kupił ná wiecznoſć ma przyſiądz/ [...] iż to vczynił nie ná zmowie. UstPraw H2; RejZwierz A2; BibRadz Is 11/3 (7); przeto nie z gniewu mowił BielKron 14v (7); GrzegRóżn B; KwiatKsiąż C3; Vitio creati consules, [...] Nie wedle praw. Mącz 67c; Me impulsare haec non fecit, Nie zá moyim poduſzczenim. Mącz 287c (9); GórnDworz C2v (2); RejPos 156 (14); BiałKat 186; RejZwierc 70 (3); Y to nie zá wámi [= przeciwko wam]. WujJud 154v (5); WujJudConf 253; RejPosWstaw [212]v (4); BudBib Deut 8/9; BudNT Tit 1/6; CzechRozm 139v (3); ModrzBaz 19 (4); SkarJedn 217; KochOdpr A2 (2); Oczko 30; KochPs 65 (2); SkarŻyw 80 (7); CzechEp *2v (16); NiemObr 65; Ze dwiemá tedy wálczyć/ nie ku rozumowi KochEpitCat 111; KochPieś 16; GórnRozm G2v marg; PaprUp C2v (4); ActReg 54 (2); Serius – Zuwazenim, niezzartem. Calep 972a; Sinistre ‒ Nie dobrze, nie zwdziękiem. Calep 983a (7); Phil C2 (3); OrzJan 108; WyprPl A4v; RybGęśli Cv; miedzy wſzytkimi grzechy przećiw Duchowi ś. [...] ieden tylko ieſt ktory zgołá nie bywa odpuſzczony: to ieſt/ zeſzćie z tego świátá nie w iednośći á poſłuſzeńſtwie kośćiołá powſzechnego/ y bez pokuty. WujNT 51 (14); WysKaz 28 (3); SarnStat 203 (3); PowodPr 48; SkarKaz 347a (3); CiekPotr 79; CzahTr A3; KlonFlis D2; Wſzytká iego ſpráwá/ Mowić Ták ieſt, choćia zle/ choć też nie do práwá KlonWor 71 (2). Cf »nie do krwie«, nie k myśli«, nie k rzeczy«, »nie pod miarą«, »nie pod miarką«, »nie po woli«, »nie w czas«, »nie w rym«, »nie z chnci«, »nie z dowcipu«, »nie z miarą«, »nie z dobrą wolą«, »nie z serca«, »nie z umysłu «.

»nie w, na, z cum G, po cum L, miedzy, przy, przed, z cum I, nad, po cum A, pod, u« = (s)poza, z dala od, osobno; obok; nad; non in Mącz, Modrz; extra Modrz, JanStat; absque PolAnt; non inter Modrz; non cum Vulg (19:8:8:5:3:3:2:2:1:1:1:1): TarDuch B5; KromRozm I O3v; MurzNT 3v; KromRozm III O4; Diar 27; Práwo zabrania być temu Sędźiem/ ktory ieſt klętym/ [...] nie z małżeńſtwá národzonym GroicPorz b2v (4); Nie przy kosćielech ludzi chowano przed tym. KrowObr 104v marg (2); RejWiz 12v (2); BibRadz Ez 38/11; Gdy ſie tráfi cudzozyemiec do was chocia nie z wáſzego rodu/ prziymicie á miłuycie go BielKron 44; Miáſtá źiemie Pomorſkiey ktore nie nád morzem leżą ſą ty [...] BielKron 291 (4); Mącz 98a (4); SienLek 92 (2); RejPos 215; RejZwierc 269v; WujJud 20v (3); Strum Ev; kiedy gdźie idźie prowádzą go/ gdy nie ná pokoiu ieſt [publice sedenti]/ ſtoią przed nim ModrzBaz 37v; Niech też y to káżdy obacży/ co ſię nie známi rodźi: iáko bogáctwá/ możność: ktore też tákże ſą niepewne/ nieuſtáwieżne/ á nietrwáłe. ModrzBaz 57 (4); Cżyſtość ćieleſną ták chował/ iáko by nie w ćiele żył SkarŻyw 298; Człowiek/ gdy mu ſię wedle myśli wodźi/ Mnima/ że proſto nie po źiemi chodźi KochFr 37; ták wolno tym będźie mężnemi bydź iáko y owym/ ktorży nie w murże mieſzkáć będą. GórnRozm M2 (2); WujNT 418 marg (2); SarnStat 18 (9); SkarKaz Oooo2a. Cf »nie po przęckę«, »nie przy sobie«, »nie w oczy«.

»nie po, do« = od (8:5): Cf »nie do śmiechu«, »nie do tego«, »nie po temu«.

Zaprzeczony przyimek ma sens negatywny (296):

»nie bez(e) (a. przez), z cum G, (o)krom, procz, przeciw(ko), nad« = z, według, zgodnie z; non sine PolAnt, Mącz, Modrz, Vulg, JanStat; cum Mącz, Modrz (255:12:8:3:2:1): i po wſzyſtkiei to źiemi włoſkiei/ piſmy ſwęmi nie krom oſobliwéi rády pańſkiei/ roſsławili MurzHist B3; KromRozm II h (2); KrowObr 22v; BibRadz Hebr 9/7; BielKron 319 (2); GrzegRóżn E3v; Non sine negotio, Nie bez trudnośći/ nie ták łatwie. Mącz 395a (4); OrzQuin Yv; GórnDworz E8v (2); ma być poſłuſzeńſtwo vrzędowi/ ále nie nád wolą Bożą. RejPos 39 marg; Mnie teraz Menelaus z Minerwą pochodził, Ja go potym, bom sie też nie bez boga rodził KochMon 34; WujJud 51v (4); RejPosWstaw [413]v (2); BudNT Hebr 7/10[20]; wſzákże iż to baczę że nie procż wielkiego pożytku będzie rozbieránie ich CzechRozm 103 (9); ModrzBaz 50 (4); SkarJedn A6v (5); KochOdpr D3; SkarŻyw 30 (8); StryjKron A (2); Ieſli co ſpráwiedliwego/ ieſli ſłuſznego/ ieſli nie przećiw ſámemu pánu/ tedy to ma być cżyniono od Ofiárowniká páńſkiego CzechEp 131 (6); y Kozacy śmieli Z Toropieckiémi ſtrzelcy ná tenże dźień mieli Potrzebę nie beze krwie KochJez B3; NiemObr 159; KochFr 33; KochPieś 13 (2); KochSob 57 (2); PudłFr 68; ActReg 5v (4); GórnTroas 4; GrabowSet G4v; OrzJan 39 (4); LatHar 67 (7); WujNT 534 (4); JanNKar Bv (3); SarnStat 388 (3); SiebRozmyśl Hv (2); Pátrz iákie czyni ſłczęśćie [!] w nas niezgody, Ieden z pozytkiem drugi nie bez ſzkody. KlonKr D4v; SkarKaz 274b (5); VotSzl B3v (2); GosłCast 4 (3); Nie bez Páńſkiey porády wáſzá wola byłá SapEpit B4v. Cf »nie bez przy«, »nie z drogi«.

»nie od« = do (15): Cf »nie od rzeczy«, »nie od tego«.

Zaprzeczony przyimek wyraża stosunki czasowe: »nie przed« = po (1): toć nie przed vrodzeniem iego było. CzechEp 176. ~

W orzeczeniu imiennym z elipsą łącznika orzecznik wyrażony jest tym samym wyrazem co podmiot (3): O látá zazdrosćiwé/ wſzytko precz nieśiećie/ Zofia nie Zofiią/ kiedy wy przypniećie. KochFr 115; CiekPotr 79; Sáfiian nie Sáfiian iuż názáiutrz będzie KlonWor 56.

Wyrażenia, frazy i zwroty z przymiotnikami, przysłówkami wyrażeniami przyimkowymi: »nie barzo, wielmi« = mało, słabo; minimalnie, niezbyt, nie; parum Mącz, Modrz, JanStat; minus Mącz, Modrz; leniter, modice, non, non ita, non magnopere, non moleste, non multum, non validius Mącz; non admodum Modrz [w tym: z przyzwolonym równoważniku zdania (7)] (253:2): BierEz A4 (10); Pán miły Iezus był w oné ſtronie w ten cżas nie wielmi daleko/ anij też bliſko OpecŻyw 48v; ForCnR C2 (2); FalZioł I 36b (27); GlabGad H4v (9); LibLeg 7/34 (4); RejRozpr G2; RejJóz D (2); RejKup i7v (2); MurzHist Cv; MurzNT Matth 12 arg (2); KromRozm II r; KromRozm III D4v (2); GliczKsiąż C5 (10); GroicPorz C4 (4); RejWiz A4v (7); Leop 2.Esdr 7/4; Iż gdy trzebá Krolowie/ nie bárzo ſypiáią RejZwierz 3v (8); BibRadz I 546v; BielKron 283 (6); KwiatKsiąż F4; Flammeolus, Przirumieńſzym/ Przizołtſzym co yákoby nie bárzo zołlo [!] yeſt Mącz 129d; Non multum ab illo abhorret, Nie bárzo dáleko od niego/ málem mu podobny. Mącz 158c (29); OrzQuin H2v (2); SienLek 4v (14); GórnDworz B6 (19); mąż moy [...] nie bárzo mię miłuie HistRzym 54v; RejPos 326; BielSat D4; A Iáko Doktor vcżony gdy widzi wádę iáką w cżłowiecżym ciele ieſzcże nie bárzo názbyt ſzkodliwą RejZwierc 78v (12); BielSpr 65v; WujJudConf 91; HistHel C2v; Strum Ov (2); CzechRozm 114v; ModrzBaz 13v (6); SkarJedn 173; Oczko 8 (5); SkarŻyw 29 (4); StryjKron [136] (2); CzechEp *2v (5); CzechEpPOrz *3v; NiemObr 13 (6); WerGośc 230; BielSjem 16; PudłFr 25 (2); BielRozm 30; GórnRozm A3 (7); ActReg 5 (9); Phil P2; KochFrag 47; WyprPl B3 (2); LatHar 397; WysKaz 41; SarnStat *4 (2); PowodPr 48 marg (2); SkarKaz 40b; GosłCast 25 (2); PaxLiz D4v (2); KlonFlis C3v (2).

»nie bez (a. przez), krom przyczyny« [w tym: z przydawką przed rzeczownikiem (6); w pl (2)] = słusznie, z jakiegoś powodu; non sine caus(s)a Mącz, Modrz; non immerito Modrz, JanStat; non frustra PolAnt; cum causa, haud abs re, non ab re, non de nihilo, non iniuria, non temere Mącz [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania] (159:2): FalZioł V 72v; Ktori, nie bez ſluſzney Bożey przycżyny Alexander wielki ſwiata wſzego panowaniem ieſt oſlawił. FalZiołUng V 119; GlabGad A4v; RejPs 58 (2); RejKup bb6v; HistAl G3; KromRozm I M3; Boć to nam niekrom prżyczyny pan Chiſtus [!] prawie aſz dokońca capit. wykładá. MurzNT 18v; KromRozm II h3v; KromRozm III L4v; GliczKsiąż A2v (12); GroicPorz hh (2); RejWiz 159; BibRadz Ez 14/23; Nie bez przycżyny tedy tu Pan Bog Zydom łáſkę ſwą okázowáć racżył BielKron 36 (7); Id insigni de caussa non fecit, Nie bes wielkiey przicziny. Mącz 78b (10); KwiatKsiąż C3v; OrzQuin V2v; SarnUzn C7 (2); SienLek 19v; RejAp 5v (4); GórnDworz T8v; Ale ſnadź ſłuſznie á nie bez przycżyny RejPos [249] (29); BiałKat 246; RejZwierc 185; WujJud 13v (2); BudBib c2 (2); BiałKaz F2v; BudNT przedm a4v; CzechRozm 39v (7); ModrzBaz 6v (14); ModrzBazBud ¶6v; SkarŻyw A4 (3); CzechEp 30 (8); NiemObr 40 (5); WerGośc 204 (4); WerKaz 293 (3); Nie bez przycżyn to byłi [!] w Rzymie vdziáłáli/ Bo ſie ná wſzyſtki złośći Ceſárze vdáli. BielSjem 5; ArtKanc D10; ActReg 55; OrzJan 77; LatHar 121 (9); WujNT 298; GDyż káżdy gwałt nie przez przyczyny rozmáitémi vſtáwámi práwnémi bywa bronión y hámowan SarnStat 705 (5); VotSzl A4v; CiekPotr 57; PaxLiz A2v; KlonFlis A3v.

»nie chcąc(y)« = nieumyślnie, nieświadomie; imprudens, insciens, inscienter Mącz; invitus PolAnt; nolens, non voluntarium JanStat (41): BierEz I3v; BierRozm 10; RejRozpr C4v; RejJóz M5v; RejKup ſ2v; HistAl K5v; KromRozm I N2; KromRozm II b (2); RejWiz 163; Leop Deut 19 arg; UstPraw D4; RejZwierz 30 (2); A ieſli kto zábił bliźniego niechcąc s przygody/ á vciekł ſie do miáſtá s tych ſześći iednego/ ma być záchowan żyw od przyiacioł zábitego/ áż ſie ziedna przez ſędzye BielKron 43v; Mącz 328b (4); GórnDworz P3 (3); RejPos 186; RejZwierc 77 (3); BudNT 1.Cor 9/17; Y viechawſzy kila mil/ błądzić pocżęli/ y niechcąc ná ono ſię mieyſce wroćili/ gdzie był kośćioł S. Bázyliſzká. SkarŻyw 90; CzechEp 103 (2); KochMRot B4; KochPieś 50; Calep 13b; OrzJan 69; WujNT 547; SarnStat 611 (3); SkarKaz 315a (2); GosłCast 29.

»nie do czasu« = wiecznie, na zawsze (1): ći obfituiący wrzadkiey ſtroży bywáią od páná chowani/ á ktory ſnich ginie iuż ginie nie doczáſu RejPs 73.

»nie do jutra« = na długo (1): Bo wierz mi iż tu iuż nie o rękaw idzie ále o cáłą ſuknię/ bo to nie do iutrá ma być RejZwierc 30v.

»nie do końca, owsze(j)ki, spełna, zgoła, owszem, z końcem« = niezupełnie; haud, minus, non, non ita, non magnopere, non omnino, non perinde, non satis, parum, vix satis Mącz; non utique Vulg [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (3)] (70:49:16:7:5:1): BierEz K; PatKaz III 119; FalZioł I 54b; RejPs 116; RejRozpr A4; RejJóz N4; LibLeg 11/170v; RejKup aa2v; yeſli ſye komu będźye widźyáło iżeby ſye gdźye nye dokońcá vtćiwą mową álbo też dotknyenim yákim vſſczypliwym nyeco wykroczyło KromRozm I A2 (2); MurzHist O4; KromRozm II o2; KromRozm III A7v (6); BielKom D3v (2); LubPs A5v; Ieſzcżeć tu nieboracżku tho nie ſpełná práwie/ Trzebá k temu o dziwney wiedzyeć Boſkiey ſpráwie. RejWiz 107; Ale ieſzcże nie właſnie á nie s końcem práwie/ Vmiał mi wypowiedzyeć o tey dziwney ſpráwie. RejWiz 109v; BibRadz *5 (2); BielKron 167 (3); Infidus et Malefidus, Nie owſzeki pewny. Mącz 126c; est aliquid, Ieſt nieco/ to yeſt waży/ álbo nie owſzeyki yeſt nic. Mącz 428c (45); RejAp 83; GórnDworz E3 (6); RejPos 112 (2); BiałKat 18v; LAnd miáſto w Niemcech ácż ieſt nie owſzem przednieyſze/ Wſzákże międzi inemi nie ieſt poſlednieyſze. HistLan A2v; KuczbKat 360 marg; RejZwierc 22v (2); WujJud A7v (44); Niedokońcá doſkonáłey wiáry był. BiałKaz C4; BudNT przedm b (2); CzechRozm A2v (10); PaprPan B2 (3); KarnNap A2v; ModrzBaz 44; Oczko 8v; KochPs 2; SkarŻyw 80; CzechEp 163; NiemObr 25; KochFr 52; A obaczywſzy/ że nie owſzem trudné ſpuſczénié było/ ſpuśćił ſye weń. KochWz 140; WerKaz 288; BielSjem 4; GórnRozm C2v (2); PaprUp H; KochCz A4; LatHar +5v (2); Przyśięgá nie zgołá zákazána. WujNT 22 marg (6); JanNKar F; SarnStat 774 (2); VotSzl B2; CiekPotr )?(2v; A nie rácż ſię tym W.M. obrażáć/ iż ſię zda ná pierwſzym poyźrzeniu tytuł niepocżeśny: gdyż pierwſzy raz pod tym imięniem Fliſowſkim nienagorzey vſzedł/ y nie do końcá zgániony. KlonFlis Bv; KlonWor 13 (2).

»nie do krwie« = bez rozlewu krwi [w przyzwolonym równoważniku zdania] (2): Gdy ſláchćic ſláchćicá vderzy iż nie do krwie/ zá tákie vderzenie ma mu dáć trzy grzywny UstPraw D4 (2).

»nie dopiero (a. dopirko)« = od dawna (4): RejWiz 4v; NIe dopiéro to wiedzą/ że dobrze miłowáć KochFr 73; GórnRozm D3v; LatHar 510.

»nie dosyć« = za mało, nie wystarczy; non suffici(e)t HistAl, PolAnt, Vulg; non satis Modrz (71): RejJóz N (2); RejKup z5; HistAl F5 (2); A nye doſyć ná tym. KromRozm III A5v (6); Diar 82; GliczKsiąż A2v (2); iż nie ſámá wiárá vſpráwiedliwia/ álbo iáko ty mowiſz/ iż nie doſić wierzyć. KrowObr 56 (10); RejZwierz 124v (2); BielKron 228; GrzegRóżn Fv; RejAp 70; GórnDworz D3v (2); RejPos 62 (8); KuczbKat 200; RejZwierc 10v (3); WujJud 12 (2); RejPosWstaw [212] (3); BudBib Ios 17/16; ModrzBaz 8v (4); SkarJedn 391; SkarŻyw A4v (3); NiemObr 131; ReszPrz 5 (2); WujNT 31 (7); SarnStat *5v; SkarKaz Oooob; SzarzRyt A2.

»[komu] nie do śmiechu« (2): Ach mnie yſczie niedoſmiechu. RejKup d6; KochSz B4.

»nie do tego [komu]« = ktoś jest nieskłonny, nie zgadza się, nie chce (3): RejWiz 12v (2); POſeł ſkąpy przyiechał/ do miáſtá iednego/ Piſzcżkowie by mu gráli/ przyſzli wnet do niego. Ten rzekł/ nie do tegoć mi/ ábyſcie wiedzieli/ Bo mi mátká vmárłá RejFig Dd7v.

»nie dziś, teraz« = od dawna, dawno (2:2): Boć iuż nie dziś tá nowiná ſłynie RejAp Cc8v (2); HistLan E3; BudNT przedm b4.

»nie inaczej, inak« = tak (samo), podobnie; jak(by); quasi Vulg, Mącz; quemadmodum PolAnt, Modrz; non secus Mącz, JanStat; ac, haud secus, ita, nihilo aliter, pro Mącz; sic Vulg; non alio loco Modrz; non aliter JanStat (202:8): FalZioł IV 11a (2); álboć przepomnieli/ iż iem to nieprzyſluſſe/ áby ták zdrapáli miedzy ſobą nędzne ſerce moię/ nie ináczey by mieli łámáć chleb ku pokarmowi ſwemu. RejPs 79v (43); RejJóz M2v; LibLeg 11/160; nye ináczey trzyma koſćyoł Rzymſki/ niż przed dwyemánaſćye trzemánaſćye/ y pyąćyąnaſćye ſet lat trzymano KromRozm I E4v; DiarDop 109 (2); GliczKsiąż Cv (12); LubPs E2 (6); GroicPorz ev (5); RejWiz [A8]v (14); Leop Ex 19/18 (6); BibRadz I 1d marg (5); OrzRozm D2 (2); BielKron 195v (4); GrzegRóżn E3v (2); KwiatKsiąż N3; Mącz 179d (10); OrzQuin L3 (3); SienLek 110v (2); RejAp 120v (3); GórnDworz V3; GrzepGeom L3; RejPos A4v (33); RejZwierc 22v (11); WujJud 55; RejPosRozpr cv; BudBib Bar 5[6]/53; CzechRozm 22 (3); ModrzBaz 8 (2); StryjKron 72 (6); CzechEp 22 (4); NiemObr 21 (4); ReszPrz 56 (3); WerGośc 204; WisznTr 35; GrabowSet Ev; OrzJan 30; KołakCath Cv; WujNT 415; JanNKar Cv; SarnStat 243 (8); KmitaSpit C2.

»nie inszy, inakszy, drugi, rozny« = taki (sam), ten (sam); non alius Modrz, (6:5:1:1): RejPs 68 (2); KromRozm I E3; KrowObr 112; Syn Boży nie drugi Bóg od Oycá. BiałKat b2v marg; RejPosRozpr c3v; RejPosWstaw [1433]v; WujJud 224v; Są drugie narody/ ktore ſą pod mocą ludźi ácż nie inſzey wiáry/ ále przedśię roznego rodzáiu/ nie tego co przed tem byli. ModrzBaz 105v; ActReg 18; TO mor ze/ piaſki y ſkáły ſtráſzliwe/ Z mymi kłopoty podobieńſtwo máią/ Bo te nie rozną licżbę we mnie dáią/ Iák morze piaſkow/ ma w ſobie błędliwe. GrabowSet M4; Lecz nie inákſza byłá wiárá Abráhámowá/ y Máriey Pánny WujNT 538 (2).

»nie iż(e)(ć)by (a. żeby, a. aby)« = nie + vb w trybie oznajmującym a. part praes act av; non quod Vulg, PolAnt (33): Nie iżby duſza brała złoſc albo dobroć od nieba albo od ciała GlabGad L8 (2); WróbŻołtGlab A3v (2); MurzNT 46; KrowObr 178; Leop Philipp 3/12; PRzitym tego ktory ieſt mdły w wierze/ prziymuyćie/ nie ábyſcie wſzcżynáli poſwarki około gadek. BibRadz Rom 14/1 (2); KwiatKsiąż Dv; GórnDworz G2v (2); Nie iżbyć też tho iuż zle było o wſzytkim ſie pytáć/ toć nic nie záwádzi wiedzyeć y vmieć RejPos 289; Záwżdy ſie z mey ácż z máłey pracey pokázował/ Nie iżbych ia ſtąd prożney chwały potrzebował. HistLan F5v; WujJudConf 260v; SkarJedn 283; Oczko 6v (5); StryjKron 406; CzechEp 248; Nie żeby im zgołá wſzytkie ſpráwy y zabáwy świeckie były zákazáne WujNT 248; Nie iżby Bog y święći ná niebie więcey ſobie ważyli iednego grzeſznego pokutuiącego/ niżli tych ktorzy trwáią w dobroći y ſpráwiedliwośći. WujNT 259 (9); SkarKaz 45b.

»nie jako« = inaczej niż; non sicut Vulg, PolAnt; non quasi, non quomodo Vulg; non tanquam PolAnt [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (2)] (14): KromRozm III G3v; Leop Is 48/10; RejZwierz 73; BibRadz Is 48/10; RejPos 143v; BudBib Ier 10/16; StryjKron A3v; CzechEp 142; ZawJeft 25; Pokoy zoſtáwuię wam/ pokoy moy dáię wam: Nie iáko dawa świát/ ia wam dáię. WujNT Ioann 14/27 (4); SkarKaz 349a marg.

»nie jeden ani dwa« = wiele (2): BielKron 311; Bowiem tá Hiſtoria ktora ſie tu tocży/ Nie iednego áni dwu będzie kłołá w ocży. HistLan A2v.

»nie jedną rzecz po drugiej [tu: mówić], w jedno po drugim« = wszystko razem, chaotycznie; confuse Mącz; insequenter Calep (1:1): Confuse loqui, Nieroſtropnie/ nie yednę rzecz po drugiey mówić. Mącz 139d; Calep 542a.

»nie już, już wnet zarazem, wnet, wnet już, zaraz« = w funkcji partykuły osłabiającej pewność sądu: niekoniecznie, nie musi, nie; non, non e vestigio Modrz (22:1:1:1:1): RejKup n8; MurzHist N3v; MurzNT 81; KromRozm II n4; OrzRozm Mv; GórnDworz X6 (2); GrzegŚm 51; Nie iużći przeto wzywáć Swiętych zákazał/ że ſam śiebie wzywáć roſkazał. WujJud 55v (2); MycPrz II Av; CzechRozm 140v; ModrzBaz 43 (4); Abowiem nie záraz rozumieć mamy od Bożego máieſtatu to być pozwolono/ co nam ludzie obiecuią. CzechEp 132 (4); NiemObr 52; KochFr 48 (2); Więc nie iulz to lepſze co drozſze. GórnRozm E4v; GórnTroas [3]; WujNT 365.

»nie k(u), po, wedle (a. według) myśli ([komu], [czyjej])« = niezgodnie z czyimiś oczekiwaniami, wbrew komuś (27:9:4): RejPs 83; RejJóz C (2); BielKom C4v; RejWiz 123v; RejZwierz kt; BielKron 237 (4); Narrare stomachum suum, Powiedzieć co komu nie k myſli yeſt/ co ná ſercu zá gniew ma. Mącz 241a; Ubi aliquid non respondit. Gdy ſie komu nie wedle myśli wodźi. Mącz 410b; Prot C2v; RejAp 48v; GórnDworz Q7v; RejPos 65 (2); HistLan C4; RejZwierc A2v (6); BielSpr 26v; PaprPan Cc3v; KochOdpr C3; StryjKron 597; NiemObr 25; Odmów ieſlić niepomyśli: day maſzli dáć wolą KochFr 10 (4); WisznTr 16; KochProp 9; ActReg 63; Phil S6; GosłCast 36 (2); PaxLiz C4v.

»nie k(u), do rzeczy« = w funkcji przysłówka i przymiotnika: bez sensu [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (2)] (66:1): BielKron 196v; Coelum terrae miscere, Proverb. Niebo s ziemią zmieſzáć/ nie ku rzeczi mowić. Mącz 58d (2); GórnDworz R7 (2); BiałKat 66; WujJud 171 marg (3); BudBib b2v (6); Strum P; WierKróc A4v; BudNT przedm b4 (3); CzechRozm 127 (3); KochPs 142; StryjKron 76 (3); CzechEp *3v (16); Iż też w Rzymie Piotr vmárł/ y to nie k rzecży/ áby dla tego Biſkup Rzymſki Piotrowę zwierzchność vſurpowáć miał. NiemObr 52 (4); KochFr 7 (5); KochEpitCat 110; A wſzákći by mię drugi muśiał bárzo prośić/ Bym go ſłuchał/ kiedy co nie do rzeczy plećie PudłFr 26 (2); GórnRozm B2v; ActReg 3v (5); WysKaz 15; JanNKar A4; GosłCast 5 (2); PaxLiz B4; ZbylPrzyg B3.

»nie leda (a. lada)« = w funkcji przymiotnika, przysłówka lub zaimka: wielki, ważny, bardzo, trudno; tylko niektóry; non modicus, non quilibet Vulg; non omnis, non vulgaris PolAnt; haud a. non facile, maxime, minime levis, non satis Modrz [w tym: nie + leda + praep (8), nie + praep + leda (6), praep + nie + leda (1)] (245): BierEz Qv; FalZioł V 35 (2); RejPs 47v (2); Bo káżda rzecz co w ſol w chodzi Iuż tey nie ledá co ſzkodzi RejRozpr D; RejJóz F5v (3); LibLeg 11/171v; RejKup e8 (3); MurzHist P2; KromRozm III A5; Nie ledá ſkim w towárziſtwie chadzaj BielKom F4; aby ſye nye ku ledá yákyey byałey głowye wdawał/ á nye s káżdą co nyewyáſtá yeſt/ toẃárzyſtwá á ſkłádu myał. GliczKsiąż Bv (2); KrowObr 50v (3); Kto ią vmie rozeznáć iednę cżęść z náuki/ A drugą s przyrodzenia nie ledáć to ſztuki. RejWiz 8v (7); RejZwierz 57v (2); BibRadz *2v (6); OrzRozm I3v; BielKron 220v (4); KochSat Cv; Mącz 49d (2); OrzQuin D4v (4); RejAp 9 (6); GórnDworz F8 (7); RejPos C4v (21); GrzegŚm kt (2); HistLan ktv; A pomni iż nie ledá ſtraż maſz około ſiebie/ bo Anyoły Páńſkie RejZwierc 86 (24); WujJud 38v (2); BudBib c2 (2); BudBibKaw A2v; BiałKaz C4v (2); BudNT przedm cv (2); CzechRozm A8 (26); PaprPan Hv (3); ModrzBaz 14v (9); SkarJedn 98; Oczko 32v; SkarŻyw 371 (2); MWilkHist Fv; iż tám nie ládá bitwá byłá/ ponieważ ták wiele zacnych Xiążąt poległo. StryjKron 487; CzechEp 12 (18); CzechEpPOrz *2v (4); NiemObr 84 (2); KochFr 68; KlonŻal E4; KochSz A4 (2); KochPieś 54; PudłFr 54 (6); GórnRozm B4; PaprUp Iv; ActReg 106 (2); GostGosp 116; w Angliey bydłá/ owce/ á ſtąd ſukná nie ledá GostGospSieb +4; Phil P3; KochFrag 22 (2); OrzJan 35; WyprPl A4v; LatHar 158; RybGęśli D (2); WujNT 8 (6); Ták zácny ſtan do ták podłey poſługi á tey niezwycżáyney ſpuśćić ſię záiſte nie ieſt rzecż máła/ y znák nie ládá pokory WysKaz 41; Ieſt [ten statut] ieſcze vżytecznieyſzy. Bo mu będźie authoritatem nie ládáiáką czyniłá tá ſtárych praw Rzymſkich diuiſia y łádność/ y łátwiość ku wyrozumieniu y ku pámięći. SarnStat *4 (5); VotSzl D (3); CiekPotr 9 (4); CzahTr L2 (2); GosłCast 15 (3); Nie ledá gdźie mnie potka/ do niego źwierzyná. PaxLiz C4v (4); SkarKazSej 700a (2); KlonFlis Cv (2); PudłDydo A4.

»nie ledwie« = prawie, niemal (1): w których ſłowiech mogę to beſpiecżnie rzec/ iż nie ledwie/ ile ſłow/ tyle grubych błędów/ pokazać ſię może. NiemObr 144.

»nie mniej« = tak (samo), podobnie; tyle (samo); również; nihilo minus HistAl, Modrz; non minus Modrz, JanStat; non modicum HistAl; et PolAnt; ita, itidem, non secus perinde Mącz; etiam Modrz [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (3)] (216): ListRzeź w. 16 (2); Smiele Pánow o to prośił: Aby mu tego życżyli/ Nie mniey iáko wiłę cżćili. BierEz P2; FalZioł II 4c (3); RejPs 63 (4); ComCrac 11v; LibLeg 11/139v; SeklKat K2v (2); HistAl D6 (5); KromRozm I F4v (7); MurzHist R2; KromRozm II f4 (5); KromRozm III D3v (2); jeno iż nie mniej potrzebujemy domowej [obrony], aniż postronnej opatrzenia. Diar 40 (6); GroicPorz A4 (3); RejWiz 34v (2); LeszczRzecz A2; RejZwierz 107v; BibRadz Eccli 22/10; BielKron [3322]v; KwiatKsiąż N; In loco fratris amare, Nie mniey miłowáć yáko brátá rodzonego. Mącz 167a; Perinde [...], Niemniey ták wiele. Mącz 168c (13); SarnUzn E8 (2); Zębom ſzkodzą rzeczy zimne niemniey y gorące iáko y twárde SienLek 76 (7); SienLekAndr a3; GórnDworz E8 (7); HistRzym 91 (2); RejPos 198v; KuczbKat 80 (3); RejZwierc 83; BielSpr 20; WujJudConf 212; MycPrz I [A3]v (14); Strum R; WierKróc A2 (5); BudNT przedm bv (2); StryjWjaz A3 (2); CzechRozm 2v (11); ModrzBaz 34 (45); SkarJedn 64 (2); Oczko 13 (3); KochPs 126; SkarŻyw 178 (5); ZapKościer 1580/10v; StryjKron A3v (2); CzechEp 156 (3); CzechEpPOrz **; NiemObr 28 (5); Flis ma ſwą rzecz ná pieczy/ á goſpodarz niemniéy. KochFr 134; KochMuza 27 (2); WerGośc 210; KochPieś 26; PudłFr 57; ActReg 8 (4); GrochKal 15 (2); KochCzJan A2v; OrzJan 29 (3); LatHar 189; RybGęśli C2; WujNT 16 (44); WysKaz 15; JanNKar B (2); SarnStat *3v (43); PowodPr 70; SkarKaz 382a; CiekPotr 64.

»nie mniej« = z liczebnikiem: co najmniej, także w użyciu redundantnym (3): Leop 2.Mach 8/9; Thedy Iazon zebrawſzy nie mniey [non pauciores] od tyſiącá mężow/ ſtrzaſkiem przyſzedł aby wźiął miáſtho BibRadz 2.Mach 5/5; Wdowá niech będźie obierána nie mniey niżli w ſześćidźieśiąt lat/ ktora byłá żoná iednego mężá WujNT 1.Tim 5/9.

»nie mniejszy« = taki (sam), podobny; równie ważny; non minor Mącz, Modrz; idem, non inferior, non segnior Mącz (114): PatKaz II 74v; iże każde ziele ſtego ziela ieſt barzo vielkiey gorzkoſci á niemnieyſzey gorączoſci FalZioł I 146b; RejJóz A6v (3); SeklKat A2v; LibLeg 11/181v; KromRozm I G4; MurzNT 56; KromRozm II n2v (3); Diar 43; GroicPorz kk4; KrowObr 24 (7); RejWiz 59v (2); RejZwierz 91v (2); BielKron 59 (7); Mącz 117b (5); SienLek 5; GórnDworz X6v (4); RejPos [108]v (4); RejZwierc 246v; WujJud 73; RejPosWstaw [1432]v; BiałKaz E2v; CzechRozm 168; PaprPan A2; KarnNap C3; ModrzBaz 40 (6); ModrzBazBud ¶6v; SkarJedn 289 (3); Oczko 26; SkarŻyw A4v (5); StryjKron A3v (8); KochJez A4; NiemObr 4 (10); ReszHoz 134; KochPieś 29; ActReg 106 (3); GostGosp 36; Phil G (3); [Astyjanaks] V nóg twych leży/ Priámá nie mnieyſzy GórnTroas 50 (2); OrzJan 81; LatHar 254; WujNT 77 (4); JanNKar C2; SarnStat 147 (2); Wielkiéś tedy poćiechy Pánno w ten czás miáłá/ Nie mnieyſzé/ gdyś śpiéwánia Anyelſkié ſłyſzáłá. SiebRozmyśl F4v (2); KlonKr F; SkarKaz 421b (2); Dáley oto będzie miał dzieweczkę cnotliwą, Pokorną, vrodziwą, w ſtárożytnym domu Slácheckim vrodzoną: á co też nie mnieyſza, W ſkromności wychowáną CiekPotr 28.

»nie na jednym miejscu stać (a. stojący)« = być ruchomym, zmiennym (2): gdyż ſzcżęſcie nie ná iednym mieyſcu ſtoi. BielKron 124; Errantia sydera, Errantes stellae, Niená yednym mieyſcu ſtoyące. Mącz 108a.

»nie na rękę [komu]« = w funkcji przymiotnika lub przysłówka: niezgodny a. niezgodnie z czyimiś oczekiwaniami lub interesem (3): MycPrz I B4; iż mu też nie ná rękę piſze CzechEp 157 (2).

»nie na wieki, do śmierci, do wieku, po wszystki czasy« = do czasu; non in sempiternum Vulg, PolAnt; non omnibus diebus PolAnt [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (1)] (5:1:1: 1): GliczKsiąż O; LubPs R5; Leop Is 57/16; BibRadz 3.Reg 11/39; BudBib Is 57/16; Lecż to niewolſtwo nie ná wieki trwáć będźie. ModrzBaz 133v; KochPs 14; RybGęśli Bv.

»nie nazbyt« = (dość) malo; w sam raz; non magnopere Mącz (27): GliczKsiąż Gv; y máią ſie tego bárzo ſtrzedż/ iżeby im nienázbyt łátwimi/ áni też nażbyt ſrogimi bywáli. KwiatKsiąż E4v (2); Mącz 29c (4); RejZwierc 21 (5); BudBib c; BudNT 1.Cor 9/18; Oczko 5v (2); CzechEp 13; KochPhaen 11; PaprUp B3; WujNT 1.Cor 9/18; Wyiąwſzyby kto miáſto téy litery /y/ vżywáć chćiał długiego /j/ coby téż nie názbyt od rzeczy. JanNKar F4v; A iednák choć tego nie názbyt będźie/ lepſze co niż nic GrabPospR N2v; KlonFlis B4 (4); KlonWor 20.

»nie od rzeczy« = w funkcji przysłówka i przymiotnika: z sensem, słusznie a. słuszny (13): GórnDworz V2v; CzechRozm 153v; Oczko 28v; CzechEp 4; ActReg 55; WujNT 859; JanNKar C4v (5); CiekPotr 86; Więc nie od rzecży mowi Publius, rownáiąc Piiáńſtwo z niebytnośćią. KlonWor 70.

»[kto a. komu] nie od tego« = ktoś jest skłonny, zgadza się, chce (2): CzechEp 86; Vſnął/ sćiány ſię wſpárwſzy: flis ku pániéy godźi/ Onéy też nie od tego KochFr 134.

»nie pierwszy« = któryś z kolei, kolejny (3): WujJud 120; KochMuza 27; Wſzák to nie pierwfzy co byli zwątpili GrabowSet E3v.

»nie pod miarą« = w różnych proporcjach [w przyzwolonym równoważniku zdania] (1): bo wſzelka rzecz ná świećie/ ty cztéry rzeczy w ſobie ma/ wſzákże nie pod miárą/ ábowiem niéktoré pokármy więcéy śiárki niż inych trzech w ſobie máią SienLek Vuu4.

»nie pod miar(k)ą« = dużo (3): GrzegRóżn Mv; NiemObr 103; Boć nie pod miárą Bog dawa duchá. WujNT Ioann 3/34.

»nie po mału« = bardzo; non minime Mącz, Vulg, Cn; nimis satis, valde Vulg; mirabiliter, mirifice Mącz; magna ex parte, multum, non mediocriter Modrz; immodice JanStat; non minimum Cn (104): RejPs 103v; Bo nye pomáłu mye ruſſyłá wczoráyſſa rozmowá twoyá około tey nowey wyáry/ álbo náuki Luterſkyey KromRozm II a3 (2); GliczKsiąż B (6); Leop 1.Reg 11/15 (6); KwiatKsiąż H2 (4); AEgre est istud animo meo, Niepomału mi tego żal/ bárzo mię to ſmući. Mącz 4a (4); LeovPrzep E3v; GórnDworz L8v (6); GrzegŚm 15; HistLan A3 (2); WujJud A7v (2); RejPosWstaw [414] (3); BudBibKaw A2v; BudNT przedm a3v (2); CzechRozm 145 (2); PaprPan Ff4v; KarnNap ktv; ModrzBaz 7v (13); ModrzBazBud ¶6v; Winien mu niepomáłu KochOdpr B4v; Oczko 1v (3); SkarŻyw 31 (5); dźiwuię ſię nie pomáłu CzechEp 86 (2); CzechEpPOrz *4v; ReszPrz 3; ReszList 159 (2); WerGośc 209 (3); KochTarn 75; PudłFr 52 (5); A tęn Státut nieimániu Szláchćicá/ iáko ieſt dobry/ ták też ieſt zły nie pomáłu GórnRozm B4 (3); ActReg 41 (3); Phil G4 (2); KochFrag 49 (2); OrzJan 62; y byli nie pomáłu poćieſzeni. WujNT Act 20/12 (3); SarnStat 283 (3); GrabPospR L2v; SkarKaz )(4; że ćię to miáło nie pomáłu Záboleć CiekPotr 82; GosłCast 73; PaxLiz B4; ZbylPrzyg B3v.

»nie po przęckę« = zbytnio (1): y ktokolwiek tey niedbáłośći ábo nizacżmienia/ nie po przęckę vżywa/ hnet ná drugą á przećiwną/ ſtronę/ przełáduie. GórnDworz E8.

»nie po temu (jest)« = (jest) nieodpowiedni, nie nadaje się; (jest) niezdolny, nie potrafi; (jest) nieskłonny, nie chce (8): BielKron 271 (3); DZiwnie Pan Bog ſwe dáry tu ſzáfowáć rácży/ Acż cżáſem nie potemu ludzi ktemu bacży. RejAp Ff5; RejZwierc 19; KochOdpr A2; CzechEp 90; ActReg 4v.

»nie po woli ([komu], [czyjej]), wedle (a. według) wolej [czyjej], z wolej [czyjej], k woli ([komu]), z (dobrą) wolą [czyją]« = niezgodnie z czyjąś wolą, wbrew komuś (6:4:3:2:2): SeklKat Fv; GliczKsiąż B3v; BielKron 217 (2); Iniussu meo abiit, Nie s moyą wolą odſzedł. Mącz [176]a; RejPos 38v (2); BiałKat 261; ále iż nie zwoli Bożey krolował/ nielicży tego piſmo. BudBib I 154d marg; KochSz B2; PudłFr 21; PaprUp H3; SkarKaz 489a marg; Nie ták ten ćiężko ſtęka/ który niepowoli Poſtáwi ſie chorobie GosłCast 24 (4).

»nie prze głupstwo« = słusznie, mądrze (1): TYch wierz mi nie prze głupſtwo Dubkowſkiemi zową Abowiem tám iuż to wiedz ludzye práwie z głową/ Snadź Dubkowſkie dla męſtwá ták z dawná názwáli/ Ze ſtałośći we wſzytkim też po nich doználi PaprPan P4v.

»nie przezlisz, bezlisz« = niezbyt, mało (3:1): Bo to czo nie przezliż zagrzewa/ albo chłodzi/ albo wilży/ albo ſuſzy: w pierwſzym ſtopniu okazuie ſie być. FalZioł [*8] (2); GlabGad M7; SienLek 21v.

»nie przez miarę« = nie bardzo (1): A ieſli záś w pół niebá Chyronowé rámię/ Nie przez miárę mgłá wielka záſłóni KochPhaen 16.

»nie przy sobie« = nie władający sobą [tu o transie proroczym] (1): Iużem nie przy ſobie/ inż człónki zmilkły/ mdleią/ Siły niemáſz/ kroẃ z źiębłá/ á włoſy ſowieią. GórnTroas 45.

»nie raz nie dwa (ani trzy); nie raz ani dwa« = więcej a. wiele razy, często (4; 1): LibLeg 10/92 (2); Periuriis delibutus, Krziwoprzyſieſtwy opętány/ to yeſt nie ras áni dwa krzywo przyſyągł. Mącz 80d; PaprPan B (2).

»nie razem, społu« = osobno [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (1)] (1:1): Smierć ieſt końcem wſzytkich choć nie rázem ſchodzą WisznTr 34; RybGęśli C.

»nie rzkąc (aby a. żeby)« = a tym bardziej (nie), a cóż dopiero (3): MurzHist B2v; A gdy by ich kto naruſzył/ tego śię mámy ſtrzéc téſz i pozdrowic/ nierzkąc ich vżywać MurzNT 58v; OrzJan 125.

»nie sam, tylko (a. telko), jedno, tylko sam, sam tylko (a. telko), tylko (a. telko) sam jeden, jeden, jeden tylko, sam goły, sam jeden, sam jedno, tylko jeden, tylko jedno (pl)« = i ktoś a. coś a. gdzieś itp. jeszcze, w towarzystwie kogoś, z dodatkiem czegoś; non solus Vulg; nedum Calep (54:43:4:3:2:2:1:1:1:1:1:1:1): Miłoćiem bywa nędznemu/ Cierpieć nędzę nie ſámemu BierEz L2v (3); OpecŻyw 156v; FalZioł I 47b (3); Y vſty moiemi przepowiadałem wſzytki ſądy vſt twoich Ps [118/13] (koment) To ieſt nie telkom w ſerczu ie miał. WróbŻołt nn6; KromRozm I 12; MurzNT 178v marg; KromRozm III G7 (2); GliczKsiąż O7v; KrowObr 56 (7); Leop Num 11/17; BibRadz I 1d marg; GrzegRóżn B3v; Bo nie tylko vczonym wieczna rádosć miłá. Prot C2 (2); SarnUzn C2v marg; Słuchayże iż to vbior ma być z vſpráwiedliwienia ſwiętych/ ále nie tylko s ſámego iednego. RejAp 158; że wten cżás/ kiedy to Xenocrates ſpał nie ſam/ był ták bárzo pijány/ iż [...] GórnDworz Aa8 (2); RejPos 202v marg (7); KuczbKat 110 marg; Dobry nie iedno ſobie dobry. RejZwierc 71 v marg (4); WujJud 53v marg (12); CzechRozm 125v (4); Oczko 3v (2); wſzák nie ſamym chlebem cżłowiek żyw SkarŻyw 50 (2); StryjKron A3v; CzechEp 11 (6); NiemObr 39 (2); KochEpit A3; ZapKościer 1584/[492]; KochMuza 27 (2); ReszPrz 79; GórnRozm Fv marg; PaprUp L4v; ZawJeft 39; ActReg 41 (4); Calep [693]a; LatHar 578; WujNT 31 (21); SarnStat 514; SiebRozmyśl A3; SkarKaz 348a marg; SzarzRyt Cv. [Rozdzielone innymi wyrazami] (6): KromRozm III F6; Mącz 290b; WujJud 102v; CzechRozm 78v; A nie tymi tylko gránicámi miłość tych zámierzona ieſt ReszHoz 123; Tu ſię náuczyć mogą odſzczepieńcy/ iż nie to ſámo ieſt ſłowo Boże/ co w Bibliey ieſt nápiſano. WujNT 707.

»nie sam z siebie« = bez własnego udziału (1): Insitivus, Wſzczepiony Wſádzony. To yeſt nie ſám z ſiebie vrosły. Mącz 387b.

»nie słowo słowem« = niedosłownie (1): żem niekiedy nie słowo słowem przekłádał BudNT przedm d.

»nie swą miarą« = źle (1): Wierny cnotliwy ſługá ma to Pánu opowiedźieć/ gdy co nie ſwą miárą idźie GostGosp 24.

»nie swego czasu, w swoj czas« = za późno a. za wcześnie, przedwcześnie (1:1): Wſzyſcy tedy kiedy tę moc Cieplicam przyznawáią vżywánia ich rózné ſpoſoby bacząc/ álbo nie ſwego czáſu/ albo nieták iákoby potrzebá/ z niémi ſye obchodząc/ wtym podobno grzeſzą Oczko 15v; GrochKal 20.

»nie tak« = inaczej; przeciwnie; non ita Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz; non sic Vulg, Modrz; non quaeadmodum, non secundum PolAnt; non sicut Vulg; non item Mącz; contra, non pro [aliqua re] Modrz [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (39)] (705): OpecŻyw 51; FalZioł II 15a; á ſąli ktorzyby nie ſprawiedliwie ſądzili, rzekł Alęxander barzo ich wiele ktorzi nietak ſądzą BielŻyw 161; GlabGad C4 (2); March2 Dv; WróbŻołt 118/85; LibLeg 11/90; RejKup g3v (10); KromRozm I [H3] (2); KromRozm III K3v; GliczKsiąż C8 (12); LubPs Bv; GroicPorz z3v; KrowObr 55v (5); RejWiz 18 (5); Leop Gen 31/2 (5); OrzList e3v; RejFig Dd3; RejZwierz 22v; BibRadz I 458c marg (2); OrzRozm D3; wſzytko inácżey odmienili nie ták iáko on vſtáwił. BielKron 465v (6); KochSat C; KwiatKsiąż P3v; Non est item quam dudum, Nie ták teraſz yáko przed tym/ Dáleko ſie zmieniły obyczáye. Mącz 337d; OrzQuin L4v; SarnUzn F2 (3); RejAp BB6v (5); GórnDworz G7 (5); GrzepGeom A4v; RejPos 13 (14); RejPosWiecz2 91 (2); BiałKat 121 (3); BielSat L3; KuczbKat 15; RejZwierc A3 (10); BielSpr 55 (2); Wierzymy y w Swięte ácż nie ták iáko w Bogá. WujJud Nn6v (5); WujJudConf 253v; RejPosWstaw [1102]; BudBib Num 14/28 (4); CzechRozm 14 (12); ModrzBaz [16] (8); SkarJedn 362 (2); Oczko 15v (3); SkarŻyw 74 (6); CzechEp 4 (9); NiemObr 8 (4); KochFr 51; KlonŻal Bv; KochSz B2; WerGośc 246; BielSjem 9 (2); PudłFr 9 (3); GórnRozm A3v (6); PaprUp F2v (2); OrzJan 54 (2); LatHar +4v; WujNT 80 (5); WysKaz 13 (2); JanNKar D2; SarnStat 1284 (2); KmitaSpit A2v; SkarKaz 209a (4); GosłCast 14; KlonWor 72; ZbylPrzyg A3.

~ W sensie oceniającym stopień: mniej; za mało; mało, niezbyt, nie; non Mącz, PolAnt, Modrz; minus, non tam Mącz, Modrz; minime, non adeo, non co modo, parum Modrz (498): BierEz C (8); OpecŻyw 138v (2); FalZioł I 17a (36); Cżemu ocży cżarne lepiey widzą wednie, nie tak w noci. GlabGad B5 (24); RejŁas w. 15; RejPs 81v; LibLeg 10/151v; RejRozpr D (7); LudWieś B3v; RejJóz H2v (3); RejKup Dv (13); KromRozm I Lv; i nie tak mu to lekce/ iako on ſobie rozumiał wyſzło. MurzHist D3 (3); MurzNT 13v (2); MurzOrt B2; KromRozm II n4; MrowPieś A4v; GliczKsiąż D3v; iuż ſie tho dziś mniey/ á nie ták cżęſto/ okázuie LubPs A3 (10); GroicPorz ii2v; GroicPorzRej C3v; Bo ieſzcże nie ták dziwno gdy máły ſtan zbłądzi RejWiz 5v (16); Leop 1.Reg 16/16 (2); RejFig Eev; RejZwierz A5v (4); BibRadz Iob 13/14 (4); BielKron A5 (11); KwiatKsiąż B4 (2); Minus potens quam tu, Mniey możny. Albo nie ták możny yáko ty. Mącz 222d (36); OrzQuin Ov; SarnUzn H5; Mocz iáko mleko gęſty/ w niewiáſtach nieták ſzkodny/ iáko w mężoch SienLek 26v (7); RejAp AA8v (6); GórnDworz D5v (18); GrzepGeom I2v; RejPos 29v (11); BiałKat 171 (2); BielSat [14]; KuczbKat 85 (2); RejZwierc A2v (30); WujJud 9v (3); WujJudConf 229v; RejPosRozpr c4; BudBib c (2); MycPrz I B2; Strum D2v (2); BialKaz H2 (2); BudNT przedm bv (5); CzechRozm 5v (16); PaprPan H2v; nietákby ſię bárzo wſzytkich máiętność wątliłá y vbożyłá/ gdyby połowicę pożytkow raz przez wizytek żywot káżdy dał/ á potym ná káżdy rok po dwudźieſtey cżęśći ModrzBaz 123v (24); SkarJedn 9 (2); Oczko 6 (13); KochPs 27 (6); SkarŻyw 93 (11); KochTr 16; CzechEp *2 (13); KlonŻal A4 (21); KochPhaen 3 (4); ReszPrz 54; ReszHoz 134; ReszList 171 (2); WisznTr 13; BielSen 14; KochTarn 73; ArtKanc N12; GórnRozm D3 (4); ActReg 130 (2); GostGosp 5; GrochKal 3 (2); Żadne bowiem bogáctwá/ żadne dochody/ żadne cłá/ nie ták pomnażáią/ y beſpiecżną cżynią káżdą R.P. Iáko to/ gdy Obywáthele ſą s ſobą zgodni ku záchowániu ſie iey Phil B2 (2); GórnTroas 66; GrabowSet G3 (4); KochFrag 40 (2); OrzJan 41; WyprPl A4v (3); LatHar 2 (7); RybGęśli C4v (3); WujNT przedm 11 (12); SarnStat *4 (6); WitosłLut A6; KmitaSpit A2; PowodPr 4 (8); SkarKaz )(4v; VotSzl B2v (5); CiekPotr 70 (2); CzahTr G2v (2); GosłCast 24 (4); SkarKazSej 674a (2); KlonFlis C3 (3); ZbylPrzyg B4v; SzarzRyt A3v (2). ~

»nie tak« = a tym bardziej, a cóż dopiero (1): Drágulá Woiewodá Wáłáſki k niemu [królowi Władzisławowi] przyiechał widząc lud máły rádźił mu áby they bithwy nie zwodźił/ bo iedno piętnaśćie tyſiąc ludźi miał/ powiádáiąc: iż Turek więcey ludźi miewa gdy w łowy álbo ná przeieżdzkę iedzye nie ták ná woynę. BielKron 390.

»nie tak« = nie (poprzedza inną część mowy niż czasownik) (3): RejPos 70v; Acż [Osmolski] nie ták zá namową [= bez namowy] iák Cincius biye/ Bo iák cżłowiek pocżćiwy wolno ſobye żyie. PaprPan Aa2v; Záiſteć miedzy trzaſecżką á bálką álbo tramem wielka rozność ieſt/ ták iż trzaſecżká łatwie może być vnieśioná/ ále záiſte nie ták tram WysKaz 18.

»nie tak« [w funkcji równoważnika zdania] = nie; non PolAnt, Vulg; non item Mącz, Modrz (34):

~ Typ: A twierdzi, że x, a [ja twierdzę, że] nie tak (wyraża sprzeciw wobec czyjegoś domniemania, twierdzenia lub życzenia sformułowanego w poprzedzającym kontekście) = tak nie jest, nie zgadzam się; absit, nequaquam PolAnt [tylko jako fraza ekspresywna; w tym: nie tak jest (3)] (8): A gdy było dniá oſmego/ zeſzli ſię áby obrzezáli dźiećiątko/ y názywáli go imieniem oycá iego/ Zácháryaſzem Ale odpowiedziawſzy mátká iego/ rzekłá/ Nie ták/ áleć będźie wezwań Iánem. BibRadz Luc 1/56 (3); RejPos 82v (2); Ták ieſt [...]. Mylémy ſie pánowie bárzo: [...] Nie ták pánowie/ nie. OrzJan 14; SkarKaz 81a; Duchowny ſtan poniżyć y zniſzczyć: á heretycki ábo ślachecki ná gorze poſtáwić vśiłuiemy. kmiotki y poddáne gubić/ á ſámi ſobie folgowáć w poborách y innych ćiężarách chcemy. Nie ták bráćia. SkarKazSej 669b.

Typ: czy x? nie tak; w odpowiedzi na pytanie (1): A z aż nieſpráwiedliwy Bog ktory karánie przepuſzcża? (mowię wedle człowieká). Nie thákći ieſt/ bo ináczey/ Iákoż Bog ſądźić będźie świát? BibRadz Rom 3/7.

Typ: xy a jeśłi nie tak, to ... [wykładnik okresu warunkowego: jeśli (bo) (2); brak spójnika (2)] (2): Wierzćie mi/ że ia w oyeu/ á oćiec we mnie ieſt. A iesli nie (ták) dla ſpraw ſamych wierzćie (mi). BudNT Ioann 14/11 (2).

Typ: czy tak, czy nie tak? (1): á wſzákże tákli álbo nieták/ ſprzeczáć ſye niebędę SienLek 89v.

Typ: A tak albo nie tak (treści obu członów są równie możliwe, ale niejednocześnie) [spójnik łączący oba człony: i (3); brak spójnika (4)] (7): Niechay będzie mowa waſza tak tak/ nietak nietak SeklKat Fv; BudNT przedm c6 (4); WujNT 2.Cor 1/17.

Typ: A tak i nie tak (treści obu członów są równie możliwe) (1): Bo ſyn Boży Ieſus Chriſtus [...] nie był ták y me ták. Ale ták wniem było. BudNT 2.Cor 1/19.

Typ: A x, B (...) nie tak [spójniki łączące oba człony: ale (6), a (3), zaś (1); brak spójnika (3)] (13): OpecŻyw 95; KromRozm III M7; Krolowie niechay pánuią nád ludem/ ále wy nieták. KrowObr 3; BibRadz Prov 15/7; OrzRozm Hv; Mącz 175d; GrzegŚm 10; ModrzBaz 43; CzechEp 367; Wyznawáią to oni/ y mowią poſpolićie: iż ſyn ieſt Bogiem wſzechmogącym/ iáko y oćiec: á my powiádamy: iż nie ták. NiemObr 106.

Podtyp: część x, część nie tak [zaimki w obu członach: tam ... tu (1), on ... ten (1), jedni ... drudzy (1)] (3): bo iedni powiedáli że ieſt dobry cżłowiek/ drudzy záſię mowili: Nie ták ieſt/ ále zwodźi lud. BibRadz Ioann 7/12; SarnUzn B6; Bo w onych ſpráwách źiemſkich záwſze ieſt iáka przyſádá właſnych pożytkow álbo miłośći przyrodzoney: á w tych nie ták. WujJud 212.

Typ: jeśli tak, to ..., jeśli nie tak, to ... [wykładnik okresu warunkowego: jeśli ... jeśli też] (1): iedno ieſli thák/ niech będzie pewnie ták: ieſli też nie ták/ to iuż też tám niechay ná ſtronie zoſtánie. RejZwierc 83v. ~

[Podobne konstrukcje cf 1.A.e., 1.C.].

»nie tak aby (a. jakoby)« = nie, nie znaczy to, że; niekiedy z odcieniem stopnia: nie do tego stopnia, żeby; non quod Vulg [w tym: w równoważniku zdania (7) – w przyzwolonym równoważniku zdania (6), w powtórzeniu intensyfikującym (1) –, w zdaniu przyzwolonym (1); nie tak + sb a. zdanie + aby (2)] (8): ABowiem mądrego a pocżćiwego cżłowieká gniew roſtropny ná wiele ſie dobrych rzecży y obroćić y przygodzić może. Ale nie ták áby ſie ſrożyć miał iáko kát RejZwierc 77v; WujJud 58v (4); WujJudConf 253v (2); BudNT Rom 9/6.

»nie taki, ten, tenże, takowy, on« = inny, rożny; tamten; non hic PolAnt; alteri generis, non idem, non is Modrz; alius Calep [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (14)] (62:38:6:3:2): OpecŻyw 65; RejKup m3v (3); MurzNT 88v; KromRozm III A5v (3); Diar 31; DiarDop 101 (3); KrowObr 196 (2); RejWiz 68; RejZwierz 38v; BibRadz I 3a marg (2); BielKron 10v; Iste haud mecum sentit, Ten [...] nie tego mniemánia yeſt co ya. Mącz 382d (3); SarnUzn C5v (2); SienLek 18v (3); RejAp 44v (2); GórnDworz D7v; á nie thákim kſtałtem ſie miał zyáwić iáko ini krolowie y ine kſiążętá w możnoſciach ſwoich RejPos 3 (4); RejZwierc 46 (3); WujJud 117v (2); BudBib Ez 21/31 [26]; CzechRozm 125v (3); PaprPan M4 (2); á oboi ći nie teyże bárwy y nietákiey myśli bywáią/ iákiey w ten cżás/ gdy od tákowych namiętnośći bywáią prozni. ModrzBaz 7 (5); SkarJedn 137; SkarŻyw A4 (6); Nie do tákiéy łóżnice/ moiá dźiéwko droga/ Miáłá ćię máć vboga Doprowádźić: nie tákąć dáć obiećowáłá Wypráwę/ iákąć dáłá. KochTr 8; CzechEp 81 (3); GórnRozm G2; PaprUp Kv; Calep 52b; GórnTroas 33; Zydzi nie tegoż Sákrámentu co my, pożywáli. WujNT 602 marg (5); SarnStat 178 (2); SiebRozmyśl [A4]; SkarKaz 484a (3); SkarKazSej 663b (2); PudłDydo A4; ZbylPrzyg A2v.

[Rozdzielone rzeczownikiem]: Przepátrzyli też tego/ iż to był krol nie kroleſtwá tego RejPos 80.

~ W sensie oceniającym stopień: mniejszy, za mały (24): FalZioł IV 50a (2); MurzHist T; LubPs A3 (2); CZwarte Kxięgi Ezdráſſowe/ ácż nie tey wagi ſą iáko ine ſtárego zakonu [...]/ przedſięſmy ie tu niechćieli opuśćić. Leop Nn5; BielKron 10v (2); RejAp 26v (3); RejPos 180 (4); RejZwierc 161v (2); Oczko 19v; bo ogień zniebá ná nię vderzył/ y popalił ie. ácż nie táką ſrogą śmierćią iáko oni zwodzićiele ich zginęli. SkarŻyw 483; KlonŻal B2; GostGosp 110; GrabowSet M3; A ten drugi/ ieſt grzechem: ále nie tákim żeby piekłá był godźien SkarKaz 313a (2).

W sensie wartościującymi lepszy (6): Abowiem gdy ty práwá ſtáwili przodkowie náſzy/ oni ſwięći ludzie/ nie tákie ſnadź cżáſy/ nie tácy ludzie/ y nie tákie zbytki y ſwowoleńſtwá były RejZwierc 189v (4); PaprPan Qv; PaprUp E. ~

»nie teraz« = kiedy indziej, później [w tym: w przyrównoważniku zdania (1)] (2): vyrzę go ále nie teraz/ weyrzę nań ále nie z bliſká BielKron 42v; KlonŻal E3v.

»nie w czas, na czas, wedle czasu, na czasie« = tu funkcji przysłówka i przymiotnika: za późno, za wcześnie (za wczesny); niedogodnie; nieprędko; importune Mącz, Vulg; importunus PolAnt; intempestive Mącz [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (10)] (63:6:2:1): Dopiero więc ſtrách ná nie padł Kiedy ie ták on Krol ich iadł: Nie wcżás ſie rády káiáli BierEz N (2); FalZioł V 17b; RejJóz D2; Alie ieſly mię niemilyż Barzo mi niewczas vczimż. RejKup c5 (10); MurzHist Lv (3); RejWiz 159v (3); RejZwierz 31 (2); BibRadz Eccli 22/6; BielKron 211 (8); Mącz 266c (3); SienLek 3v (2); GórnDworz H3v (3); RejPos 241 (4); HistLan Dv; RejZwierc 75v (3); IEſt niektore karánie nie wedle cżáſu [non est pulchra] BudBib Eccli 20/1 [19/28]; Strum M; Biádá/ ieſli ie ſtráćimy Niewcżás tákich nábędźiemy. MWilkHist Ev; StryjKron 370 (4); CzechEp *4 (3); NiemObr 14; KochFr 29; Ectroma ‒ Porzuczoni, niew czas vrodzoni, niedoſzłi. Calep 348b; GostGosp 106; Phil R4; KochAp 6; OrzJan 36; WujNT 2.Tim 4/2; Formá pozwu ná Sędziégo. Gdyby nie wedle práwá, nie ná czáśie, áni ná mieyſcu dał zdáć kogo. SarnStat 784 (3); PowodPr 74 marg (3); CzahTr Cv.

»[komu dokąd] nie w drogę« = ktoś chce iść dokądś indziej (1): Ale gdźiekolwiek ty chceſz/ to mnie tám nie w drogę/ Bo twego kiepſtwá ſłucháć iuż dáléy nie mogę. KochFr 48.

»nie wiedząc« = nieświadomie, nieumyślnie; insciens, inscienter Mącz (3): Quantas turbas concivi insciens, Iákom wielkie zámieſzánie vczinił nie więdząc [!] álbo nie chcąc. Mącz 372d (3).

»nie w oczy« = poza oczami, potajemnie [w przyzwolonym równoważniku zdania] (2): Nie ieden choć nie w ocży poćichu mu łáie. RejWiz 92; RejZwierc 69v.

»nie w rym« = nieskładnie, bez sensu (1): Anacoluthos Latine inconsequens ‒ Niewrim. Calep 66b.

»nie w rym« = niezgodnie z czyimiś oczekiwaniami (1): Coby wſſytko nye wrym poſzło/ ániby dobrze było GliczKsiąż 15.

»nie wszy(s)tek, *wszen« = niecały, tylko część; non omnis a. totus a. universus Modrz [w tym: rozdzielone przyimkiem (1), w przyzwolonym równoważniku zdania (4)] (27:2): MurzHist C4; KromRozm II b4v (6); KromRozm III L7; bo wszyscy WM dobrze są tego świadomi, że nie wszytka szlachta na sejmikach bywa. DiarDop 111; Papieſz y ſludzy iego niewſzyſtkiego báranká iedzą. KrowObr 185 marg (2); RejWiz 112v; BielKron 78v (3); RejPosWiecz3 98; WujJud 254v; Wſzákże wiedz że ći dwá pomienieni Theologowie nie wſzego fałſzu Márkionowego vkázáli. BudNT przedm o; CzechRozm 84v; ModrzBaz 46v (3); NiemObr 6 (2); KochPhaen 24; KochSz B4v; WujNT 440 (2); SkarKazSej 676b.

»nie w traf« = niewłaściwie (1): Zebym co albo niewtráf álbo źle vczynił, A nie przeſtrzegłbyś mię w tym, godzienbyś karánia. CiekPotr 8.

»nie za naszych czasow« = dawno (1): Medeą nie zá náſzych cżáſow vnieſiono KochOdpr C.

»nie zaraz, wnet (a. hnet), zarazem, natychmiast, razem, tedyż, tudzież, w skok, z przodku, zrazu« = później; stopniowo; nieprędko; non statim Mącz, Vulg; non recte PolAnt [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (3); w kontekście z wyrazami oznaczającymi uogólnienie lub identyczność (4)] (28:24:16:1:1:1:1:1:1:1): á przeto [korzeń, omanu] nie natichmiaſth zagrzewa ciało gdy go kto pożywa FalZioł I 44b (2); BielŻyw 44; Cżemu nie hnet po obiedzie przychodzi takowa zgaga. GlabGad K5v (2); KromRozm II n4v (2); GliczKsiąż I8; RejZwierz A4; BibRadz I 9d marg (4); BielKron 336 (4); Non statim sub mentionem, Nie tedyż po przipomnieniu. Mącz 425a; SienLek 13; RejAp 78; GórnDworz D4v (2); RejPos 65v marg (8); KuczbKat 139 marg; RejZwierc 80 marg (3); WujJud 235v; BudBib 2.Mach 14/43; BudNT Luc 5/39; CzechRozm 64v (2); ModrzBaz 15; Oczko 17 (4); SkarŻyw 508; CzechEp 249; Bo iáko nie zárázem Antychryſt vroſł/ y gory wźiął NiemObr 165 (2); KochPhaen 23; Ale iż ták Pan Bóg chćiał/ mieſzkayże tám w niebie/ A mnie/ iedno wżdy nie wſkok/ poćiągay do śiebie. PudłFr 54 (2); GórnRozm E3v; GrochKal 7; LatHar [249] (4); KołakSzczęśl B3; WujNT 121 (7); Téy litery rózność nie owſzem mi ſie nie podoba, ále iéy nie zrázu káżdy obaczyć może JanNKar F; SarnStat 1301; SkarKaz 275a (4); PaxLiz E3v; KlonFlis E4v; PudłDydo B (2).

»nie za rowno« = z tyłu; w różnym stopniu [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (1)] (2): Wedle krolá [szli] á wſzákże theż nie zárowno/ po práwey ſtronie Arcybiſkup Mencki/ á po lewey Koleńſki BielKron 331; á wżdy niezárowno ieſt Bogiem wſzyſtkich/ áni zárowno wſzyſtkich zbawia CzechRozm 74.

»nie z chuci (a. chęci), z chcenia, z chęcią« = nichętnie [w tymi w przyzwolonym równoważniku zdania (2)] (2:1:1): GroicPorz 112v; BielKron 242v; Gdy kto z niewiádomośći grzéſzy, wſzákże nie z chcenia áni vmyſlnie SarnStat 1271; ZbylPrzyg B3.

»nie z dowcipu« = z jakiegoś powodu, słusznie (1): NIe zaźrzyſz też nikomu/ o moy miły brácie/ Gdy kto chodzi w chędozſzey/ á niżli ty ſzacie/ [...] Nie z dowćipuć to mi wierz/ to ſie z námi dzyeie/ Przetoż y ty o Pánu/ bądź dobrey nádzyeie. RejZwierz 123.

»nie z drogi« = po drodze, niedaleko od drogi (1): Tobieć ieſt záwſze gotow/ Dwor moy wſzák nie zdrogi. PaxLiz D3v.

»nie z drogi« = słusznie, pożytecznie; haud ab re, non abs re, non incommodum, non indignum Modrz (11): KromRozm III D6v; SienLek 155; Nie z drogi podobno Miłośćiwy pánie pan Lupá mowi/ iż piękność nie ieſt záwdy dobra GórnDworz L14v; ModrzBaz 45v (8).

»nie zinąd« = stąd (1): Wyerzę koſćyoł ſwyęty poſpolity. [...] Abowim nye z inąd mamy/ iż oćyec/ ſyn/ á duch ſwyęty yeſt w troycy yeden Bog KromRozm I K3.

»nie z miarą« = nieumiarkowanie, bez miary (1): Iż nie z miárą vżywał oney doſtoynośći/ Strąćił go zá to márnie Pan z gory w niſkośći. RejWiz 188v.

»nie z dobrą wolą, z dobrej wolej« = niechętnie, wbrew sobie; gravate, invite, maligne, moleste, odiose Mącz [w tym: w przyzwolonym równoważniku zdania (1)] (8:3): Dał tedy Saul corę ſwoię zá małżonkę Michol Dawidowi nie z dobrey woley. BielKron 65v; Moleste, Nie s dobrą wolą/ nie chutliwie/ s złą wolą. Mącz 229c (8); SkarŻyw 98; CiekPotr 50.

»nie z dobrą wolą« = zdradliwie, zamyślając coś złego (1): Improbe administrat cibum, Nie s dobrą wolą wyrządza yeść. Mącz 323c.

»nie z serca« = w funkcji przymiotnika i przysłówka: nieszczerze, nieszczery [w tymi w przyzwolonym równoważniku zdania (2)] (4): Ale iſcié nie s ſercá byłá táka ſkruchá HistLan D4; WujJud 209v; KochPieś 26; WujNT 44.

»nie z umysłu« = nieumyślnie (1): GDy ſye kto v Sądu ná ſwey powieſći omyli/ iże nie z vmyſłu rzecze/ może ſye popráwić bes ſzkody ſwey. GroicPorz t3v.

n-pers »Nieludmoj« [kalka hebrajskiego imienia biblijnego] (2): dano iemu imię od Páná Nieludmoy/ po Zydowſku Loami/ bo nie ieſteſcie lud moy/ á ia nie będę Bog wáſz BielKron 92v (2).

a. W dwuczłonowych konstrukcjach (analogicznych do 2.a.α.1) i 2) oraz 2.b.α.1) i 2)) nawiązywanych przez wyrażenia (3997):

W pierwszym członie: »nie dosyć« (54) [typ: nie dosyć x, ale i y a. trzeba jeszcze y = x i y, trzeba x i y] »nie dosyć ... ale, ale i, ale też, ale jeszcze, i [= też], przedsię, też i, ale jeszcze i, ale jeszcze k temu, ale k temu, ale nadto, owszem, bez wyrazu nawiązującego drugi człony = non satis ... –, non satis ... sed Modrz (25:7:5:1:2:1:1:1:1:1:1:1:6): OpecŻyw 16; Dla tego też mądrzy winarze nie doſić maią na tim iż wino dobrze zwierzchu zatikaią, ale ieſzcże wizytkę becżkę dobrze oſciełaią GlabGad K2; WróbŻołt nn5v; KromRozm III I6v; KrowObr 55; RejWiz 52; A nie doſyć że oświećiwſſy/ to ſwięte piſmo/ cżłowieká ożywia/ ożywiwſzy y poświąca/ ále ieſzcże y poświęćiwſzy/ od wſſech nieprzyiáćioł gwałtownieyſzych/ Cżárthá/ ſwiáthá/ y ćiáłá/ broni Leop *A3v; OrzRozm C; OrzQuin K; RejAp 61 (2); RejPos 41 (12); BiałKat 71; Skoro iedno ożywą w żywocie mátki ſwey/ Wnet ią żrą áż przegryzą dziurę w boku v niey. Potym tám z niey wyſzedſzy nie doſyć im o tym/ Owſzem ią zámorzywſzy ziedzą śćirẃ iey potym. HistLan B3; KuczbKat 370; RejZwierc 23v (3); BielSpr 61; WujJud A6 (2); RejPosWstaw 22 (2); Ale v Polakow niedoſyć ieſt vrodźić się Synem Krolewſkim: trzebá áby był obran ten/ ktoryby tą nawyżſzą władzą rządźił. ModrzBaz 15v (4); ReszPrz 42; Nie doſyć ći ná tym máią/ gdy miłość chrześćijáńſką przećiw żywym pokázuią/ vkázuią też ią y zmárłey bráćiey bárzo znácżnie. ReszHoz 123; Nie doſyć ſłucháć ſłowá Bożego/ ále trzebá czynić. WujNT Matth 7 arg (8); SarnStat 548; Nie doſyć że wygráli/ ale y ſáme o Krolá myślili doſtáć KmitaSpit B3; PowodPr 41; SkarKaz 349a (4).

W charakterystycznych konstrukcjach: w pierwszym członie wyrazy oznaczające wyłączność: tylko (6), sam (2); w drugim członie wyrazy i formy wyrażające powinność: (po)trzeba (17), imp (2), musieć (1), mieć (1), było + inf (1); „dosyć” w obu członach (1).

[podtyp: nie dosyć x, ale wszyscy] (1): nye wmouye zalezy kroleſtwo boze ale wſamey cznoczye a nyedoſzycz yeſt yedną myecz ale wſzytky PatKaz III 150.

W pierwszym członie: »nie iż(e)(ć)by (a. żeby)« = non quia, non quod PolAnt, Vulg; n n quasi, non ut Vulg; non quidem, non JanStat (52):

~ [typ: nie iżby x, ale iż(by) y =raczej y] »nie iżby itp. ... ale, tylko, jeno, lecz« = non quia etc. ... sed PolAnt, Vulg, JanStat; non quod ... autem PolAnt, Vulg (46:2:1:1): OpecŻyw 105; KromRozm I M2; MurzHist G4v; MurzOrt B; KromRozm II f2; KromRozm III Bv (2); GroicPorz c3; KrowObr 225v; BibRadz I 11c marg (5); nie iżeby co dał/ tylko pomocy od Turkow ocżekawał BielKron 179 (3); Nie iżeby oſobno thá Iſtność miáłá być/ á oſobno trzy perlony/ ále y owſzem iedność we trzech/ á trzech w iednośći doznawa. SarnUzn B3 (2); RejAp 175; Nie żeby záraz/ iákom iuż rzekł wſzyſcy/ ále ieden po drugim. CzechEp 378; ReszPrz 27; ZawJeft 33; A nie iżby częſto ofiárował [Chrystus] ſámego ſiebie [...]: lecz teraz przy ſkończeniu wieków raz ſię okazał ku zgłádzeniu grzechu/ przez ofiárowánie ſámego śiebie. WujNT Hebr 9/25 (18); JanNKar C3v; SarnStat 10 (4); SkarKaz 122b (4).

[typ: y, nie iżby x = raczej y] »nie iżby« (1): Mym zdániem/ zdzieraż ſie W.M. pánie Myſzkowſki s pracey/ nie iżbyś w.m. niemiał czo powiedáć. GórnDworz K5.

[typ: nie iżeby kto ... oprócz y = tylko y] (1): Nie iżećby kto oycá widźiał/ oprocz tego ktory ieſt od Bogá WujNT Ioann 6/46. ~

W pierwszym lub drugim członie: »nie już« (8):

~ [typ: nie już x, ale y = raczej y] »nie już ... ale, i owszem« (6:1): Diar 28; KochSat A2v; więcz kiedy mię [chłop] vbije ſzermuiąc/ ábo pochodzi wzapáſy/ nie iuż ia ſláchectwo ſtrácę/ á on go doſthánie ále ábo mu więtſzą mocz ludzie niż mnie przypiſzą/ ábo vmieiętność GórnDworz I8; HistLan E3v; WujJud 219v; kazał go Krol nie iuſz śćináć/ ále oſobliwą iáką á náokrutnieyſzą śmierćią zábić. SkarŻyw 305; GórnTroas 4.

[typ: y, a nie już x = y, raczej y] »a nie już« (1): Bo y ná oſobę trzebá mieć wzgląd/ ieſli to mogłá vcżynić/ y ieſli co przed tem tákiego vcżyniłá/ ieſli byłá zupełnego rozumv: á nie iuż [nec]/ ieſli ſię ięzyk wcżem ſkiełznie káráć ModrzBaz 82. ~

W pierwszym lub drugim członie: »nie tak (o) = non tam Mącz, Modrz; non tantum HistAl; non PolAnt (187):

~ [typ: nie tak x, jak y = bardziej a. raczej y] »nie tak(o) ... jak(o), ale, jako więcej, ale więcej, jako właśniej, ale rychlej, jako barziej, jedno« = non tam... quam Mącz, Modrz; non tantum ... quantum HistAl; non ... sed PolAnt (147:17:7:5:3:1:1:1): GDym przeſſlych lat [...] tu wty ſtrony do Polſki przyſſedł/ nie tak dla chćiwośći bogactw álbo myenya/ ále wyęcey dla czći á ſlawy poſpolitey tego ſláwnego kroleſtwá Polſkyego March1 Wiet Av; BierEz L4 (2); ForCnR A2v; FalZioł IV 52d; FalZiołUng V 119; LibLeg 11/39v (2); HistAl H4v; KromRozm I Bv; MurzNT 8v (3); KromRozm II n3v; KromRozm III I8 (3); Diar 37 (2); GliczKsiąż B (4); KrowObr C2v (2); Bochmy nie ták ſtworzeni bychmy iedno żárli/ [...] Ale bychmy pomiernie wſzego vżywáli RejWiz 30 (2); OrzList cv; KochZuz A4v; BibRadz I 10d marg (3); Y ia bym temu nierad/ nie dla śiebie thák wiele/ iáko dla przykłádu dobrego OrzRozm Qv; BielKron 124 (5); KwiatKsiąż B4 (2); Mącz 31a (5); OrzQuin Y3v; SienLek 5v (2); GórnDworz Dv (6); RejPos 201 (3); KwiatOpis A2v (2); HistLan D4 (2); KuczbKat 295; RejZwierc 49; á nie ták łzámi ſwoimi/ iáko więcey ofiárámi/ duſzę iey Pánu Bogu zálecał. WujJud 229 (6); WujJudConf 23; RejPosWstaw [1102]; Strum A4; WierKróc A4v; CzechRozm 23 (6); PaprPan Aa2v; ModrzBaz 18v (27); SkarJedn 62 (3); KochOdpr B2v; KochPs 27 (2); SkarŻyw A3 (17); KochTr 24; A iuſz nie ták dla łupów iák dla rozſzerzenia Páńſtwá/ y gránic ſpolną mocą przy mnożenia/ Náiezdzáli do Ruśi StryjKron 250; CzechEp 24 (8); KochDz 104 (2); Oná nie ták dálece ná teráznieyſzą vczynność iego/ iáko bárźiéy ná piérwſzé zelżenié ſwé pómniąc/ ſłudze po ćichu roſkazáłá/ áby go zábił. KochWz 136 (2); ReszPrz 108; ReszList 147; BielSjem 14; KochPam 80; KochPieś 46; PudłFr 41; KochWr 21; Krol aby miał bydz w Woisku nie udasię nié tak propter periculum iako famam ActReg 5; GostGosp 2; KochCn B4; GrabowSet Y2v; A ſtráćiliſmy nie ták brátá/ iáko właſniéy oycá. KochFrag 48; OrzJan 42 (2); KołakCathOkuń A2v; WujNT 5 (5); Prokuratorá máią dźiá zá ſłuſznégo, nie ták dla tego że broni kauzy dobrze, ále że zábieżeć vmié y przyśiędze SarnStat 1280 (3); PowodPr 7 (7); CzahTr A3v (2); PaxLiz C4v; SkarKazSej 663b (3); KlonWor ded **2; SzarzRytLeśn ktv.

[typ: y, nie tak x = bardziej a. raczej y] »a nie, nie tak« (1:1): GrzegRóżn C; Okręt napierwey wymyśliłá chćiwość/ Nie ták potrzebá ábo dolegliwość KlonFlis C4v.

[typ: nie tak inny, jak y = raczej tylko y] »nie tak... ale, jako« (1:1):

~~ Konstrukcja z zaimkiem „inszy” (1): któré nie tak poſpolicie inſzych ale włáſnie nás ſamych/ abo rzeczy naſzych dolégaią MurzNT 78v.

Konstrukcja z zaimkiem „co inszego” (I): nieściąga śię na głowę/ i nie tak pewnie na co inſzégo iako na kamień abo na to co ieſt powiedziáno o tem to kamięniu MurzNT 98v. ~~

[typ: nie tak sam x, jak i y = x i y] »nie tak sam ... jako i« (1): á nieták ſam śiebie: iáko y zá wſzyſtki Apoſtoły mówił BiałKat 38v.

W charakterystycznych konstrukcjach: nie tak x (179), nie x tak (5).

W charakterystycznych połączeniach: w pierwszym członie ponadto: dalece (23), wiel(c)e (19), barzo (5), snadź, zgoła. ~

W pierwszym członie: »nie pierwej« [typ: nie pierwej x, ale y = najpierw y] »nie pierwej ... ale« (1): nyechay ſynow ſwych nye pyerwey do dworu/ ále do ſzkoł ná náuki odſyłáyą GliczKsiąż H6.

W pierwszym członie: »nie pi(e)rwszy« [typ: nie pierwszy x, ale i y = x i y] »nie pi(e)rwszy ... bez wyrazu nawiązującego drugi człon« (2): GórnTroas 50; A podobno nie pirwſzą mnieś ták ty oſzukał/ Byłoby ich y więcey kiedyby kto ſzukał. PudłDydo B3.

W pierwszym lub drugim członie: »nie tyl(k)o(ć) (a. telko(ć), a. tyle), je(d)no(ć), sam, rzkąc, tyl(k)o (a. telko) sam, sam tylko (a. telko), je(d)no sam, jeden, tyl(k)o (a. telko) jeden, jeden tylko, goły (a. zgoła), sam jeden, tylko sam goły, jedno jeden, tylko goły, tylko jedno, elipsa wyrazu oznaczającego wyłączność« = non solum HistAl, Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, JanStat, JanPrzyw, Cn; non tantum HistAl, PolAnt, Vulg, Modrz, JanStat; non modo Modrz, JanStat, JanPrzyw, Cn; non solus PolAnt, Vulg, JanStat; nedum Mącz, Modrz, JanStat; non tantummodo JanStat; non minus JanPrzyw (3124:179:134:91:80:23:9:8:5:7:3:2:2:1:1:1:12):

~ [typ: nie tylko x, ále i y = x i y, x z y] »nie tylko itp. ... ale i (a. ani), ale(ć), ale też(e) i (a. (a)ni, a. et), ale też, ale(ć) jeszcze, ale owszem itp., lecz (a. leć) i, ale zgoła, ale (na)jwięcej, i [= też], lecz, ale i owszem, ale nadto, ale(ć) jeszcze k temu, ale jeszcze i, ale radszej (a. radniej, a. raczej), ale k temu, też, też i, lecz też, owszem, a, ale jedno, ale jeszcze nadto, ale jeszcze owszem, ale jeszcze więcej, ale nawet i, ale owszem więcej, ale tym więcej, i owszem, jako, owszem jeszcze, a jeszcze, ale aż, ale i zgoła, ale jakmiarz, ale jakmiarz i, ale jeszcze owszem więcej, ale jeszcze tym barziej i, ale k temu i, ale nawet, ale owszem i, ale owszem jeszcze k temu, ale tem barziej, ale też i nadto, ale też i owszem, ale też i owszem więcej, ale też jeszcze, ale też k temu, ale też nawet, ale też więcej, ale też zgoła, ale zgoła i, jako też i, jeno, jeszcze, lecz jeszcze, lecz też i, także, także i, bez wyrazu nawiązującego drugi człon« = non solum etc. ... sed etiam Vulg, Pol Ant, Mącz, Modrz, JanStat, JanPrzyw, Cn; non solum etc. ... verum etiam HistAl, Vulg, Modrz, JanStat; non solum etc. ... sed et PolAnt, Vulg, Modrz, JanStat; non solum etc. ... sed PolAnt, Modrz, Vulg, JanPrzyw; non minus a. tantum ... quam HistAl, Modrz; et Miech, PolAnt; non solum ... verum, sed et Miech; non solum ... autem et PolAnt; non ... ipse, tum ... tum Modrz; cum Vulg; non solum non ... sed ne quidem Cn (1427:794:541:467:45:35:19:18:15:12:12:11:7:6:6:6:4:4:4:3:3:2:2:2:2:2:2:2:2:2:2:2:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:1:35): ListRzeź w. 4; Boć nie tylko będę ſzcżekáć/ Imęć ſie więc ćiebie kęſáć. BierEz Nv (5); Piſano ieſt/ ijż nieſamym telko chlebem żywie cżlowiek/ ale ij ſlowem ktoré pochodzi z vſt bożych. OpecŻyw 37v (21); OpecŻywPrzedm C3v; OpecŻywSandP ktv; ForCnR B3v; MetrKor 38/501 (2); panna była nyetelko na czyele ale teſz y na duſzy wſwym umyſzle PatKaz I 10 (2); PatKaz III 96 (12); FalZioł +2 (19); BielŻyw 41 (8); BielŻywGlab nlb 13; GlabGad A3 (7); MiechGlab *2 (4); BierRozm 24; a thak miedzi thą zawiedzioną czeladzią nieyedno ſą spolſky alie są miedzi nymy thatharowie Rvsz Ormianie zidowie LibLeg 10/56 (13); WróbŻołt Ev (4); WróbŻołtGlab A2v (5); A ſnadz nieten ieden ale y wiele inych ſtáráią ſie oto áby potłoczyły mnie RejPs 83; A bowiem dobrotliwa ręká twoiá nietylko áby mię odepchnąć od ſiebie miáłá ále owſſem przyćiąga [= i nie odpycha, i, co więcej, przyciąga] RejPs 92 (27); ComCrac 13; RejRozpr F3v; SeklWyzn 2v (12); Nie tylko być w więzieniu ma ſie cżłowiek wſtydzyć Lecz o tym podobieńſtwie iakos ſtraſnie ſzydzyć RejJóz I4 (3); LibMal 1546/113v (2); SeklKat A3 (31); RejKup h7 (4); RejKupSekl a2 (5); Płakáli też y Perſowie/ nie tylko dla ſmierći Dariuſowey/ iako dla lutoſći Alexandrowey HistAl G2v (7); HistAlHUng A2v; A nye wtychći tylko rzeczach błądźi/ ále y w inych ſnadź grubyey y ſproſtnyey. KromRozm I K4v (19); MurzHist A2 (16); MurzNT 3v (19); Y teraz nye ſam yeden Caluinus oſobliwym ſwym obyczáyem piſmo o bożym ćyele álbo wyeczerzy páńſkyey wykłáda: zgadzáyą ſye ſnim [...] Bullingerus/ Capito/ Carolſtadius/ Zwinglius/ O colampadius KromRozm II q3 (29); ták iż oczy pátrzą/ nye ſobye tylko/ ále y rękąm/ y nogąm/ y vſtom/ y wſſyſtkyemu ćyáłu KromRozm III F7 (64); nikt tego prawdziwie pokazać [nie] może, aby jem [obietnicam] nie tylko in publicis rebus, ale też et in privatis dosyć czynić nie miał. Diar 22 (19); DiarDop 99 (10); BielKom nlb 4; Tu wyedzyeć máyą rodzicy iż miłosć płodu ſwego nye tylko ná tym yeſt áby dzyecyę przy zdrowyu było záchowáne/ [...] ále yeſſcże y cos inſſego ſnadź potrzebá rodzicom około dzyecyęcyá opátrzyć wyętſſego. GliczKsiąż D; Y ktemu yeſſcże nye yednę piersi dał/ ále yákoby nieyákye ſtudnice á źrzodłá rozſadził GliczKsiąż D2v; ále nye tylko ku małżeńſtwu trzebá [tj. ku małżeństwu trzeba nie tylko] pożytku/ musi też być pocżćiwosć GliczKsiąż Qv (56); LubPs A5 (9); GroicPorz A4v (7); nie wſámym [Baranku Chrystusie] obrony ſſukáią/ ále theſz inſze Báránki ſobie zmyſláią KrowObr 69 (85); A nie tylko Záiącá mogłby gonić Sárnę. RejWiz 31; Zać to pirwſze przeſtráchy przypadáią ná mię/ Ale nie tylko ná mie/ y ná inych wiele RejWiz 127 (12); Leop *A3v (17); OrzList f4v (2); RejFig Cc7v (2); Ale dziś nie o ſyná lecż ſnadź y o Kozę/ Znaydzyeſz wnet Wilcży dekret/ á Záięcżą grozę. RejZwierz 1v (2); BibRadz *2v (27); ále Arcybiſkup z Biſkupy w Polſzce nietylko ieſt Conſiliarius, ále ktemu ieſt y Pater REGni OrzRozm K (19); patrzże áby był pożytecżen nie ſobie tylko/ ále więcey Rzecżypoſpolitey BielKron 141 (98); GrzegRóżn B4 (7); KochSat A4 (2); KwiatKsiąż A4 (20); Mącz 494d; Ale tego ia żáłuię/ iż nie ſam/ ále ſámo śiódm z Zóną y z Dźiećmi zginąć mam OrzQuin Y3v (19); Prot Dv; że Bog nietylko ieſt/ co ieſt rzecż mnieyſza/ ále y owſzem ieſt ſámá Iſtność/ co ieſt rzecż więtſza. SarnUzn B8v; Oni mowią/ [trzy persony boskie] iedno ſą. A my mowiemy/ że nie tylko iedno/ y owſzem iedná Iſtność. SarnUzn Cv (30); Aleć to nie iedno od powietrza/ á częśćiey ſnadź od zbytniego opijánia y obżárſtwá. SienLek 61v (19); SienLekAndr a2v; LeovPrzep b2 (6); á niewiernym ieſzcże bárziey bywáią ocży oſlepione/ iż ſie temu nie tylko przypátrzyć ále áni podziwowáć mogą. RejAp AA3v; O nie ſamże tylko káláceſz náſz miły Pánie do tych fortek náſzych/ kolácą ná nas ſrodze Prorocy ſwięći twoi RejAp 45v (54); ktoremu vrzędowi/ niethelko iż záwdy trudno/ ále pod cżás áni podobna rzecż áby miał Dworzánin doſyć cżynić GórnDworz Kk (123); GrzepGeom B3 (5); HistRzym 5 (6); ktoremi [błędami a wymysłami] nie tylko ábychmy mieli vbłagáć ſwięte Boſtwo iego/ ále ieſzcże owſzem więcey ná ſię wzruſzamy ſrogi gniew iego. RejPos 78v; A grzech nikogo vſpráwiedliwić nie może. A nie tylko grzech/ ále ni żadna ſpráwá/ ni żadne ſtáránie náſze, RejPos 130v (234); RejPosWiecz2 91v (13); RejPosWiecz3 [97] (2); które przeklęctwo nie tyło ná ćiáło/ ále y ná duſzę byc rozumiéy. BiałKat 58v (19); GrzegŚm 12 (6); HistLan B2v (4); iż bez tey Pokuty nietylko grzechow odpuſzcżenia otrzymáć/ ále też áni ſpodźiewác śie go żadnym obycżáiem niemożemy. KuczbKat 200; nietylko iż niepomoże/ ále też wielką ſzkodę przynieśie. KuczbKat 285 (57); Bo nie iednoć to ſą dáry Boże co ie iedno ocżymá w ſkrzyni/ w oborze álbo w komorze widzieć możemy? ſąć też drugie co ich nie widzimy RejZwierc 94 (100); BielSpr b4 (14); KochMon 30; WujJud A3 (107); WujJudConf 3 (21); RejPosRozpr c2v; RejPosWstaw [212] (15); To też cżytelniku chćiey wiedzieć/ iżeſmy nie iedno tego przyſtrzegali/ aby káżde ſłowo właſnie było ſłowem wytłumacżono/ ále nád to/ áby one właſne ſłowá/ tąż ſprawą/ álbo temże porządkiem w naſzem tekśćie ſzły/ ktorym wkáięgach Hywreyſkich idą. BudBib b3v (9); BudBibKaw A3; MycPrz I B3 (6); Strum A3 (4); BiałKaz B (40); Ano nie tylko słowo albo trzy álbo wirſz/ ábo y kilká/ przydáwáć do piſmá ś : ważyli ſię [...] lecż też cáłe kśięgi pod imiony Apoſtolſkiemi wypuſzcżáć miedzy ludzi ſmieli BudNT przedm b8 (28); StryjWjaz C2; Obacż ſam/ proſzę ćię/ co to zá ważny wywod/ twierdzić co rzkomo z ſłowá Bożego: áno nie tylko nie z ſłowá Bożego: ále przećiw iemu? CzechRozm 44; to ſie nie tylko z tych mieyſc námienionych pokázuie/ ále theż ieſzcże y z innych CzechRozm 99v; Koniecżnie nie inſzego mniemánia ále też y wyznánia ieſtem CzechRozm 160; iż nie tylko kordow ktore przedtym mieli Apoſtołowie iego/ od nich nie odpáſował/ áni im ich odrzucáć/ ále rádſzey kupić kazał CzechRozm 234 (228); PaprPan N4v (9); KarnNap ktv (9); będźiemy o niem rozumieć/ że on [król] nietylko ćiáłá ludzkie á rzecży z wierzchne/ ále też y owſzem więcey ſercá ludzkie rządźi y ſpráwuie ModrzBaz 19v (92); SkarJedn A3 (45); To też niewątpliwa/ Ze Graekowie Heleny nie tylko przez poſły/ Ale náwet y przez miecż domagáć ſię będą. KochOdpr C (2); Oczko A2v (42); KochPs 15 (4); Zeby nie tylo duſzá S. ćżcżona [!] byłá á żeby ſię wierzyło/ iſz w vmárłych ćiáłách ieſt nieiáka moc y śiłá SkarŻyw 279 (113); KochTr 7; MWilkHist Cv (2); StryjKron 154 (10); nie tylko złotych/ śrebrnych/ miedźiánych y drzewiánych/ tákże y woſkowych y chlebowych báłwánow nárobili CzechEp 79 (191); CzechEpPOrz *3 (9); RADZIWILA Nie tylko iego przodków zacność ozdobiłá/ Ozdobiłá go cnotá y ſpráwy vczćiwé KochJez A4v (5); NiemObr 4 (91); KochEpit A3 (3); KochWr 78 (5); KochBr 151; KochDz 107; nie tylko nie ſą pożytecżne do zbáwienia ludzkiego/ ále zgołá ſzkodliwe ReszPrz 35 (9); ReszHoz 118 (6); ReszList 149 (2); WerGośc 204 (18); WerKaz 283 (3); WisznTr 23 (2); KochPieś 1 (3); KochTarn 73 (3); PudłFr 64; ArtKanc E8; Bá nie iednoć w Polſcze ieſt Wolność/ ieſt ći też y gdźie indźie Wolność GórnRozm D4 (36); Názáiutrz záśię wołano/ iż nie tylko wolno káżdému z Królową iecháć/ ále ieſcze nád to Król będźie vtráty nagradzał tym co znią poiádą KochWr 33 (10); KochWrJan 17; ktorzi nietilko ze nietzinia ſprawiedliwoſci vbogiem ludziem/ ale iſami vciſkaia bracia naſze PaprUp F (10); bo nie tylko nato patrzy zebył zpowinowacony zKrolem Imscią nietylko nato zebył pomazancem Bozym, ale tym więcey nato, zebył, tak Zacnym Krolem ActReg 78 (40); GostGosp 2 (22); GostGospSieb +3 (3); Phil B3 (23); GórnTroas [3]; KochCz A4; KochCzJan A3; KochPij C (3); GrabowSet A2v (7); NIetylkoś náuczonym ſławna rymem ſwoim/ Dźiwuiem ſie y ſercu/ y vczynkóm twoim/ Cnotliwa Telezyllo KochFrag 40 (7); KochFragJan 4; OrzJan 7 (23); LatHar [+9]v (20); KołakCath A4v; KołakSzczęśl Cv; RybGęśli A2 (2); áby też Kátholicy mieli przekład Bibliey pilniey vczyniony/ y nie z ſámego Láćińſkiego/ ále też z dokłádániem ſię Graeckiego y Zydowſkiego textu przełożony WujNT przedm 2; Lecz przyśięgi prawdziwey/ [...] nie tylko Bog nie zákázuie/ ále ią owſzem roſkázuie. WujNT 22 (282); nie tylko rzecz ieſt przyſtoyna/ ále owſzeyki potrzebna áby Cżyśćiec był. WysKaz 14 (17); JanNKar A4v (6); A iżby nie gołémi ſłowy to pokazał, ále y rzeczą SarnStat 834 (80); SiebRozmyśl F4v; WitosłLut A3v (2); GrabPospR K2 (3); KlonKr E (2); Dla cżegoż Seymy cżęſte/ Trybunały vſtáwicżne/ nietylko trudnośći prawnych/ miedzy ludźmi niewykonuią/ ále iey ieſzcże przycżyniáią PowodPr 65 (28); SkarKaz )(4 (64); VotSzl A4 (12); Ale nietylo ieſzcze tego złego, ieſzcze Ieſt go wieycey [!] CiekPotr 17 (8); CzahTr G3; GosłCast 4 (5); PaxLiz A3 (3); SkarKazSej 658a (27); KlonFlis A2 (2); KlonWor 53 (4); RybWit [A]v; ZbylPrzyg B; nie tylko we zbroiey/ Ieſt śmierć y ná łożu. SzarzRyt C2 (5).

[podtyp: nie tylko x, ale wszyscy = wszyscy, w tym x] (155): OpecŻyw 102; ktorégo [starosty] nie dworzanie tylko/ ale ij wſzytcy ijni ludzie ſą poſłuſzni ForCnR B; PatKaz III 138; á to nietelko raz cżinić ani dwa, ale zawſze FalZioł V 35 (2); BielŻywGlab nlb 14; BierRozm 5; WróbŻołt mm3v; RejPs 101v (3); ComCrac 11v (2); SeklWyzn e2 (5); Nie iednoć ia każdyć cżłek vgodzy w to ſnadnie RejJóz L7; RejKupSekl a2v; KromRozm I K2; KromRozm II g4 (7); nye o piſáney ewányeliey to tylko rozumyeyąc/ ále o wſſelkim poſelſtwye poćyeſſnym á zbáwyennym/ od Bogá KromRozm III B7v; iż będźye krolował w domu Yakobowym/ to yeſt w koſcyele ſwym nye zá Apoſtołow tylko/ [...] álbo zá czáſu Viklewá/ Huſsá/ Lutherá/ Caluiná/ ále ná wyeki KromRozm III Ev (8); Diar 53 (2); á miłosć nye tylko ná cżás ále záwſſe áż do końcá ma ſie okázowáć. GliczKsiąż Q3v; GroicPorz B4v (2); KrowObr 45 (10); RejWiz 193; Leop 1.Thess 1/8; OrzList e2v (2); BibRadz I 363c marg (3); BielKron 254 (2); GórnDworz L7v; HistRzym 40; RejPos 32v (12); RejPosWiecz2 91v (3); GrzegŚm 23; KuczbKat 25 (3); RejZwierc 22 (6); BielSpr 16v; WujJud 132 (5); WujJudConf 22v; RejPosWstaw 22 (3); BudNT przedm a3 (2); CzechRozm 19 (9); KarnNap E2; ModrzBaz 91; SkarJedn 10 (5); Oczko 8v (2); SkarŻyw 35 (2); NiemObr 38 (7); ReszPrz 75 (2); ReszHoz 134; GórnRozm D4v; KochWr 19; ActReg 32; GostGospSieb + 2 (2); KochFrag 48 (2); OrzJan 82; LatHar 638 (2); KołakCath B4v; WujNT przedm 27 (12); SarnStat 866; VotSzl C (2).

W charakterystycznych połączeniach: w drugim członie: wszy(s)tek (108), każdy (kożdy) (21), zawsze (zawżdy) (9), wszem (8), wszel(a)ki (7), na wieki, wszędy.

[typ: y, a nie tylko x = x i y, x z y] »nie tylko itp., a nie tylko itp.« = nedum Mącz, Modrz; non tantum etc., et non tantum PolAnt, Vulg (89:72): MurzHist A4 (4); Abowięm pán [...] roſkázáł wzákonie i nieprzyiacioły miłowáć/ nietilko inſze bliżné MurzNT 18v (2); KromRozm II f (2); KromRozm III L7v (2); Diar 88; KrowObr 228v; BibRadz Num 11/17 (2); OrzRozm N3v; BielKron 463; GrzegRóżn B2v (4); KochSat B; Mącz 244c; RejAp BB5v (2); GórnDworz V3 (3); RejPos 131 (3); KuczbKat 235; Tákże też ten co y inym pożytecżny może być nie tylko iedno ſobie. RejZwierc 22 (5); ktorzy też ludźiem y docżeśnym Pánom/ á nie tylko ſámemu Bogu ſłużą. WujJud 54 (9); RejPosRozpr cv (2); RejPosWstaw [212]v marg; BudBib c (3); MycPrz I B4; Muśieli ći obá y Catholikona onego ſwego nie cżytáć/ nierzkąc Calepina álbo Geſnera. BudNT przedm c3 (2); CzechRozm 15 (13); ModrzBaz 37v (3); SkarŻyw 235 (2); áleć y Páweł/ nie roſkazał tego żadnemu nigdy/ żeby ták kogo ſurowie gromić miał y to mu opowiedáć/ nierzkąc żeby przeſládowáć áábo [!] mordowáć CzechEp 52 (11); ReszPrz 35; ReszHoz 130; ActReg 79; GostGosp 36, GórnTroas 27; GrabowSet Nćv; WyprPl Bv (2); KołakCath A4; WujNT 25 (34); Poćić ſię tedy potrzebá a nie wiárą tylko do niebá wlatáć WysKaz 25; SarnStat 532 (3); y pátrzyć nie tyło ſłucháć nie dopuſzczono. SkarKaz 155a (5); CzahTr K4; KlonWor 51 (2); SzarzRyt B4v (2).

[podtyp: wszyscy, a nie tylko x = wszyscy, w tym x] (20): KromRozm II d3; iż będźie kazána tá ewányelia kroleſtwá po wſſyſtkim ſwyećye/ Nye w Witembergu tylko/ álbo w Munſterze/ álbo w Genewye KromRozm III Ev (2); DiarDop 113; GliczKsiąż H4v; BibRadz Gal 4/18; Máiąc z nich wſzytko dobre nierzkąc wychowánie HistLan B2; RejZwierc 101v; WujJud 73v (3); A dobrzeć ieſt miłowáć w dobrem záwżdy/ A nie iedno tedy gdy do was przychodzę. BudNT Gal 4/18; CzechRozm 84v (4); PaprPan Cc2; SkarJedn 123; CzechEp 331; WujNT Gal 4/18. ~

W charakterystycznych połączeniach: w drugim członie: wszystek (10), zawżdy (zawsze) (5), *wszen (2), każdy, w cale, wszelki, wszystek a cały; też.

W pierwszym lub drugim członie: »nie wszy(s)tko, zawżdy, ustawicznym porządkiem« (4:3:1):

~ [typ: nie wszystko x, ale i y = x i y] »nie zawżdy itp. ... ale też i, też i, i [= też]« (2:1:1): BibRadz I 273v; SkarJedn 370; KochEpit A2; ponieważ nieuſtáwicżnym porządkiem w Rzymie mieſzkáiąc Biſkupi Rzymſcy/ ále też y kędy indźiey [...] zwierzchnośći ſwoiey vżywáli. NiemObr 54.

[typ: y, a nie wszystko x = x i y] »nie, a nie wszytko« (3:1): RejRozpr A4v; RejZwierz 137; RejZwierz (Wirzb) A4v; Bá radźmy też o woynie/ nie wſzytko ſię brońmy: Rádzmy/ iáko kogo bić: lepiey niż go cżekáć. KochOdpr D3. ~

4. W pytaniach, w których „nie” nie oznacza przeczenia; pytanie odnosi się do całości zdania lub jednej z jego części, w zasadzie niezależnie od szyku „nie” (2899):
A. W pytaniach retorycznych wyrażających przekonanie, którego treść miałaby sens zdania nie zaprzeczonego; odpowiedź nie jest oczekiwana (2618):
a. Pytanie wprowadzone jest partykułą pytajną lub nie zawiera leksykalnego wykładnika pytajności (1927): BierEz D2 (3); Patrz ieſtli to niebyl wielki klopot ij ſmutek matuchnie ij Iozefowi/ ijż w tzudzé ſtrony miedzy nieznaiome ijdz mieli. OpecŻyw 28 (18); PatKaz I 3v; PatKaz III 150v (2); HistJóz A4 (2); BartBydg 247 (2); March2 Dv (2); BierRozm 6; WróbŻołt 13/4 (11); IZaliſz to tobie nieprzyſluſſy oczekawáć zrádoſćią páná ſwego duſſo moiá RejPs 90 (10); tkniż iedno ſwieckich vrzędow Ieſtli tám nie więcey błędów RejRozpr C2v (3); RejJóz C7v (5); SeklKat E4v; RejKup g4v (3); Izali nie dla wáſzego zdrowia ſzedłem poſlány do Dariuſa HistAl G6v (8); Tedyſmy ſámi ináczey rozumyeli/ niżliſmy was vczyli? (‒) Azaby nye ták? KromRozm I E3 (37); záſzby nie lepiéi nieboże? záſz niepotciwiéi? przy panie trwáć MurzHist N4 (10); MurzNT 11 (17); KromRozm II h4v (5); KromRozm III M4 (2); Diar 35 (3); DiarDop 102 (4); BielKom nlb 4 (5); GliczKsiąż B7v (3); Y ktoż mye wżdy przeprowádzi do myáſtá mocnego/ [...] Izali nye ty Boże náſz LubPs O5v (15); GroicPorz i2v; Izali oná [Maryja] grzechy náſze odpuſztza? y od gniewu bożego nas wybawia? Izali to nietylko ſámemu Pánu Kryſtuſowi Synowi Bożemu należy? KrowObr 153v (131); bez ciáłá iáka tám [w wietrze] moc bywa/ Gdy kámienie gdy drzewá/ s korzenia wyrywa. Coż rozumieſz o Bodze/ gdyż to wſzytko ſtworzył/ Aby wſzytkiego ſwiátá gdyby chciał nie zborzył. RejWiz 111 (43); A kto zábił Abimelechá ſyná Hierobáál? za nie białá głowá ſpuśćiłá nań vłomek kámieniá z muru Leop 2.Reg 11/21 (63); OrzList c (4); LeszczRzecz A4; RejFig Aav; Pátrz wiáry/ pátrz náuki/ pátrzże nabożeńſtwá/ Ieſli náwſzem nie naydzyeſz/ iáwnego ſzaleńſtwá. RejZwierz 104v (12); IZali człowiekowi czás nie ieſt zámierzony ná źiemi BibRadz Iob 7/1 (77); á nie Sád że to Boży iáwny nád námi ieſt/ á nie iáwnaż to pomſtá Boża nád Krolem y nád Kroleſtwem iego OrzRozm C3v (20); gdyby ociec iey plunął iey ná oblicże/ zażby ſie nie miáłá wſtydzić BielKron 40 (14); GrzegRóżn B4v (4); Ale czemu ták dawné dźieie wſpóminamy/ A za świéżych przykłádów w Grecyéy nie mamy KochZg A2v; Nonne esset puditum si hanc causam etc. Azażby to nie byłá wielką ſromotá etc Mącz 329c (12); OrzQuin Bv (9); Prot B2v (5); Obácżże to káżdy/ ieſliże my tu nie właſniey niż oni/ y Máyeſtat Boży/ y rozeznanie thych trzech perſon/ zá tymi ſłowy wyſławiamy. SarnUzn C (13); LeovPrzep a4v (2); Azaſz od tego cżáſu nie náſtáły dziwne á rozmáite modły/ rozmáite báłwáńſtwo RejAp 170v (52); gdi go pytano cżemuby płákał/ odpowiedział/ á za práwi niemam cżemu GórnDworz D8 (16); HistRzym 4 (3); Coż rozumieſz ieſli ono kſiążę ſwiátá tego/ ácż niewidomie/ ále iż tuż przy tobie nie ſtoi/ á tobie nie poduſzcża á nie pomaga tych márnych ſpraw ſwoich? RejPos 114v (184); RejPosWiecz2 91; RejPosWiecz3 96v (2); BiałKat 146 (8); GrzegŚm 7 (4); HistLan D3v; KuczbKat 170 (4); Poźrzyſz záſię ná dom z dawná pocżćiwie záſádzony á pobożnie ſpráwowány ieſliże ſie nie zdobi/ nie kwitnie/ á nie ſzyrzy z obietnic Páńſkich. RejZwierc 40; Izaż nie lepſzy pokoy niżli kłopot? RejZwierc [782] (158); Gdzieżby też Krześćijánie tákich mężów mieć nie mogli? máią y lepſze BielSpr 60; A zaſz to nie prawdá: wſzák to wſzyſcy wiedzą WujJud 10v (49); RejPosWstaw [1432]; Izali żądáiąc żądam śmierći niezbożnego/ mowi Adonái Iehowá? Izali nie áby ſię wroćił zdrog ſwoich á żył? BudBib Ez 18/23 (64); MycPrz II Av (3); WierKróc A4; BiałKaz C4v (6); Nie po denarzuli zgodziłeś ſię zemną? BudNT Matth 20/13 (17); A więcże to nie hárda y wynioſła dumá twoiá/ gdy ták wiele o ſobie trzymaſz/ w tobie tego ſpráwuie? CzechRozm 51 (62); PaprPan V2 (3); ázaż niedoſyć ná nie/ że vſtáwicżnie robią/ ná káżdy rok y Pánom cżyńſze y Plebanom dźieśięćiny dawáią? ModrzBaz 124 (36); Powiedzmi proſzęćię/ powiáda dla cżego męcżeńſtwo podeymuieſz? Y zali nie dla cżći Chriſtuſowey? SkarJedn 5 (5); Oczko 7 (2); KochPs 204; Ty ſię Krolá y Páná świeckiego [...] boiſz: á ia ſię bać nie mam onego Krolá nád krolmi [...]? SkarŻyw 151 (25); MWilkHist Kv (4); StryjKron 220 marg; Azáż/ kto nimi [apostołami] gárdźił/ Chriſtuſem y Bogiem nie gárdźił? á kto też przyimował/ Chriſtuſá y Bogá nie przyimował? CzechEp 58 (95); Ale ieſli piſmo ś. trudne: izaż nie dáleko trudnieyſze piſmá y wymyſły ludzkie NiemObr 81 (36); Wſzytkoś ſam zábrał/ áni ſię daſz pożyć: A ieſzcze by ćię do fráſzek niewłożyć? KochFr 30 (2); KochSz B4; ReszPrz 7 (7); ReszHoz 123 (4); WerKaz 304; BielSjem 2 (2); KochTarn 73 (2); PudłFr 75; ArtKanc K11v (3); á zá mnie nie wolno ſzácowáć ſwą rżecz iáko chcę? GórnRozm F4 (24); KochWr 41 (3); PaprUp C4v (11); Záchowáć ſye niegodźi mátce płodu ſwégo? ZawJeft 40 (3); ActReg 147; GostGospSieb +2v (4); GrochKal 23 (2); GórnTroas 11 (4); GrabowSet B2 (8); KochFrag 39; Węgierſka źiemiá/ komu niedawno wydárta? ázaż nie Wnukowi Królá wáſzégo? OrzJan 11 (18); LatHar +5v (15); KołakCath B4v; WujNT Matth 5/47 (105); WysKaz 16 (6); SarnStat 18 (2); PowodPr 18 (11); nie możeſzli błądźić iáko człowiek? y owſzem tobie wſzytki błędy przyſtoią. SkarKaz 43a (24); Cożem vczynił? (–) Co człek niedobry zwykł czynić. (–) Nie czuię ſię ia tákim. (–) Niekupiłeś domu Ty v młodzieńcá tego? [...] (–) Kupiłem, y dałem mu zań cztery tysiące. CiekPotr 9 (3); GosłCast 25; SkarKazSej 662b (8); KlonWor 74 (3).

W charakterystycznych konstrukcjach: nie + vb (pytanie odnosi się do całego zdania) (1227); nie + wyraz nie będący czasownikiem (pytanie odnosi się do tego wyrazu) (446) ‒ nie + sb a. pron w funkcji orzecznika (68), w funkcji podmiotu (65), w funkcji dopełnienia lub okolicznika (62) –, nie + ai positivum w funkcji orzecznika (73), nie + ai comp, zwłaszcza w funkcji orzecznika (34), nie + av comp w funkcji orzecznika (58), nie + av positivum w funkcji orzecznika (5), w funkcji okolicznika (60) – av właściwe (48), odprzymiotnikowe (12) ‒, nie + nm a. sb w funkcji przydawki ilościowej (14), nie + tylko (6), nie + spójnik zdania podrzędnego (1); nie + ai w funkcji przy dawki (pytanie może odnosić się do wyrazu określanego) (38).

„Nie” poprzedza część zdania nie będącą orzeczeniem (pytanie odnosi się do całości zdania) (124): OpecŻyw 67 (2); RejPs 118v; izali nie doſyć mam ná zwirzhnih [!] cięſzkoſciach moich HistAl F8; MurzNT 8v; KromRozm III D (3); Diar 72; Izaſz nie wſzyſtki rzetzy tzyſthe ſą tzyſtym? KrowObr 99v (5); Zaſz ſprácowány oracż nie nadobnie ſpiewa RejWiz 2v (9); zaſz y ſioſthry iego nie tu z námi ſą. Leop Mar 6/3 (4); BibRadz 2.Par 13/5 (3); GrzegRóżn H2v; KochZg A4v; KwiatKsiąż G3; OrzQuin V3v (2); SarnUzn D3 (3); Ażaż też nie tákowe záćmienie Słońcá było/ ták ſiedḿdźieſiąt lat y trzy LeovPrzep a4v; Azáſz nie od tego cżáſu zgwałcon ieſt Teſtáment ſwięthy Páńſki RejAp 170v [cf też RejAp 170v]. (2); HistRzym 44v; pomyſl ſobie ieſli thobie nie tákież o płátne idzye RejPos 253v (19); Izaliſz Izráelu/ nie Oćiec ieſt twóy Bóg BiałKat 6 (2); á nie cżásże było tego dyabłá dawno ná pole wygnáć? RejZwierc 106v (5); BudBib Iob 22/12 (4); MycPrz II [B3]v (2); BudNT Ioann 4/35 (6); á więc że tu nie iáſna ieſt niezgodá? CzechRozm 147v (3); ModrzBaz 40 (8); Oczko 3; CzechEp 80 (3); NiemObr 138 (5); KochFr 82; Nuſz Sycyliyſkie/ Neápolſkie/ Kroleſtwá/ zaż tám nie tuſz/ á iákoby w gárdle v Turków śiedzą? GórnRozm E3 (4); PaprUp I2v (2); GostGospSieb +2v; GrabowSet L2v; OrzJan 82; KołakCath C2v; Izali może ślepy ślepego prowádźić? ázaż nie obádwá w doł wpadáią WujNT Luc 6/39 (9); WysKaz 6; ZapMaz II G 97/89v; izali to nie iey [ojczyzny] śmierć ieſt/ gdy ſię ią dźielić/ y rozrywáć poczniećie? SkarKazSej 673a; KlonWor ded **3.

„Nie” poprzedza część zdania nie będącą orzeczeniem (pytanie odnosi się do innej nieczasownikowej części zdania) (17): SeklKat E2v; zażby tho nie właſniey tobie vcżynić przyſtało [= nie tobie właśniej ... przystało]/ niż tey nierozumney beſtiyce LubPs A4v; KrowObr C2v (2); A zażechmy my nie pierwey [= nie my pierwej] mowili o przywroceniu Krolá náſzego? BibRadz 2.Reg 19/43 (3); RejPos 22v; ázaśćie nie wy dzieći [= wy nie dzieci] zdradziectwá BudBib Is 57/4 (5); CzechRozm 64v (3); izali przećiw mnie/ á nierácżey przećiw Bogu [= nie przeciw Bogu raczej] ieſt ſzemránie wáſze? SkarŻyw 483; WujNT 611; PowodPr 22.

„Nie” poprzedza orzeczenie (pytanie odnosi się do innej części zdania) (3): Izali nietylko on ſam ieſt zbáwićielem? Izáli on ſam nieieſt tylko [= nie tylko on ...] żywotem/ [...] iednatzem do Bogá? KrowObr 165 (2); Izaliż Sálomon Krol Izráelſki dla thego nie zgrzeſzył [= nie dlatego zgrzeszył]? BibRadz 2.Esdr 13/26.

Przeczenie wchodzi dodatkowo w skład połączenia »mało nie« = prawie (1): Azaſz drudzy v práwá máło nie ták męcżą. RejWiz 94.

W charakterystycznych konstrukcjach (dotyczy grupy a. z wyłączeniem α.): bez partykuły pytajnej (33); orzeczenie w con (68), w inf (3); (izali itp.) nie ma (nie miałby) + inf (36); w pytaniu zależnym od zdania typu: coż mniemasz (18); w konstrukcjach dwuczłonowych ze zdaniem podrzędnym lub luźno nawiązanym, zawierającym okoliczność, która uzasadnia konieczność skutku o sensie zdania nie zaprzeczonego typu: jeśli x, czyż nie y = x, a więc na pewno y (33).

W charakterystycznym połączeniu: (izali itp.) nie lepiej (57).

α. Pytanie zawiera wniosek (czasem absurdalny), wypływający z czyjegoś fałszywego sądu lub postępowania, typu: jeżeli prawdą jest x (jak twierdzi A), to musiałoby być nie y (a ja twierdzę lub wszyscy wiedzą, że y) (71): KromRozm I B2 (2); Gdy wyárá przyſzłá/ yużeſmy nie [...] pod zakonem. (‒) Tedy ſye yuż piſmá ſtárego zakonu dźyerżeć nyemamy? KromRozm II i2v (2); GliczKsiąż O7; Podobno nie było grobow w Egyptćie/ dla tegoś nas wywiodł ábyſmy pomárli ná puſzcży Leop Ex 14/11; BibRadz Ex 14/11; Azaſz Bogá nie macie w Izráelu iż chodzicie do báłwáná? BielKron [842]v; OrzQuin V4v; Ale iże thego thu nie rzekł ná tym mieyſcu/ y iużeſz to nie ieſt s ſłowá Bożego? SarnUzn [G2]v; RejPos 314; BiałKat 306 (2); RejZwierc 76v (2); O głupi rozumie Miſtrzow wáſzych. Toć tedy też/ iż Cżłowiecżeńſtwo Páńſkie z Boſtwem było złącżone/ nie mogło ćierpieć/ niemogło być iáko y Boſtwo widźiáne? WujJud 45 (8); Toby ſie iuż y Mágiſtrátowi nikogo zábijáć nie godźiło/ gdy to ták rzecż ieſt wielka kreẃ cżyię rozlewáć CzechRozm 254v (23); ModrzBaz 71; SkarJedn 71 (5); A iż to ſzátan też mowił/ Scriptum est, nápiſano ieſt/ [...] A więcże iuż to dla tego/ nie będźie to prawdá/ iż nápiſano ieſt? CzechEp 121 (3); GórnRozm B4 (3); WyprPl C2v; WujNT 1.Cor 12/15 (5); A cożby to zá wiárá byłá/ gdyby wſzytko odkryte ſmyſłom miáłá? [...] A więcbych Bogu nie miał wierzyć czego mi ná oko nie vkaże? SkarKaz 159b; Coſz? iáko żebraczkę Iáką, mam sioſtrę ſwoię dáć zá cię, ná cudzym Obiedzie, y iákoby niemal wyżebránym. Nieſpráwić iey namnieyſzey rzeczy, bez ſat, koſul? CiekPotr 51 (3).

„Nie” poprzedza część zdania nie będącą orzeczeniem (pytanie odnosi się do całości zdania) (2): Toć tedy duch S. nyeprawdę przez Dawidá proroká mowił: Iż wſſelki człowyek kłamcá. Czy Luther nye człowyek był? (–) Był człowyek/ y yáko człowyek mogł ſye omylić. KromRozm I B2v; nie chwalę ia cżártow/ iedno Bogá żywego ſtworzycielá ſwego. Rzekł krol/ á coż? nie żywy ieſt bog Beel? BielKron 111.

W charakterystycznych konstrukcjach: bez partykuły pytajnej (11); orzeczenie w con (11); nie ma (nie miałby) itp. + inf (20); w pytaniu zależnym od zdania „co mnimasz” (1): w zdaniu z leksykalnym wykładnikiem wnioskowania (tedy, więc(że), dlatego, przeto, tym sposobem) (31); w replice dialogowej (13); w konstrukcjach dwuczłonowych typu: nie y, że x? (8), pozostałe w mniej lub bardziej wyraźnych konstrukcjach dwuczłonowych typu: (jeśli) x, a więc nie y?

b. Pytanie wprowadzone jest przysłówkiem pytajnym przyczyny (143): PatKaz III 112; BielŻyw 46 (2); wezrzę na ſlońce, na mieſiącz na gwiazdy, y rzekę, to wizytko ſluży panu bogu, A cżemużbych ia nie ſlużył. WróbŻołt ff3v; LibLeg 10/70v (3); RejJóz E3v; MurzHist A2v; KromRozm II xv; Czemuż i u nas obrony statecznej nie masz? Iż rządu nie masz. Czemuż się o rząd pierwej nie starać, za ktorym wszyćko roście? Diar 35 (2); GliczKsiąż E4 (6); GroicPorz cc3; RejWiz 154v; widzę/ że wybieráią tu ſobie niektorzy ſámi przes ſye Biſkupy y Miniſtry: á czemu też nie Krolá. OrzList hv; RejZwierz 38; OrzRozm T3v; BielKron 209v (3); KochSat C2; Quid ni laudet? Czemu by go nie miał chwalić. Mącz 341c (3); SarnUzn B7; SienLekAndr a2v; LeovPrzep a3; A to czo w.m. powiedaſz/ iż Náturá [...] by mogłá puſzcżáłáby záwdi męſzcżyzny ná ſwiát/ [...] niewiem cżemu nie ma chcieć Náturá tworzyć białychgłow/ gdyż bez nich narod ludzki zginąć by muſiał GórnDworz X7 (4); Iż ieſliże dobrá bierzemy od Páná ſwego/ y cżemużbychmy też y złego nie mieli prziymowáć od niego? RejPos 264v (5); RejZwierc 150v (5); WujJud 45v (6); Bo ieſli onego ſłuſznie papiernikiem zowiemy/ kto papir robi á cżemu też onego offiarnikiem nie nazwać/ kto offiary ſprawował? BudBib b4 (4); BiałKaz M2v; CzechRozm 18 (12); Ieſliże to ćierpią/ á cżemu onego przerzecżonego kupna ćierpieć nie máią? ModrzBaz 6v; Cżemu málucżkiego obráżenia niemamy ſkromnie znosić/ gdyż ſámi wielekroć drugie obrażamy? ModrzBaz 66 (12); SkarJedn 277 (2); KochOdpr B4; SkarŻyw 147 (3); CzechEp 31 (4); ReszPrz 46; BielSjem 2; bo ieſli świadkom Sędźia wierży/ czemu ſobie wierżyć niema? GórnRozm F3v (6); ActReg 184; GostGosp 132; GórnTroas 47; KochPij C3; OrzJan 24; Bo ieſli zá żywotá ſwego/ dobrze nam cżynili/ ták modlitwą/ iáko y inſzą vcżynnośćią/ cżemu po śmierći cżynić nie máią? LatHar 325 (4); KołakSzczęśl B4v; iáko ániołowie [...] wżdy przećię w ſtárym zakonie byli málowáni y rzezáni/ y w kośćiele ſtáwiáni: ták też Bog Oćiec y Duch S. przeczby nie miał być málowány WujNT 471 (3); JanNKar A3v (4); SarnStat 801; PowodPr 80; CiekPotr 30; SkarKazSej 667a; KlonWor 76 (2).

W charakterystycznych konstrukcjach: nie + vb (pytanie odnosi się do całego zdania) (123), nie + sb w funkcji dopełnienia (pytanie odnosi się do tego wyrazu) (1).

„Nie” poprzedza część zdania nie będącą orzeczeniem (pytanie odnosi się do całości zdania) (5): A ieſliże to vmieſz ná cudzym nadobnie tho káżdemu rozważáć/ á cżemuż owſzem to ná ſwym nie lepieyći przyſtoi? RejZwierc 151; CzechRozm 124v; CzechEp 145 (2); Bo gdzieby niektorzy mieli odnosić fauorem, czemu nie wsyscy ActReg 140.

α. W bezpośredniej replice na czyjąś wypowiedź (pytanie stanowi odpowiedź twierdzącą, własną kontrpropozycję, potwierdzenie lub przeciwstawienie się opinii rozmówcy) (14): Spytał/ Miſtrzu możeli być/ By mógł ieden morze wypić? Rzekł Xánt/ cżemuby nie wypił BierEz D4; Czáſem drudzy kráwcá proſſą Vczyń mi iáko dziś noſſą A czemu nie iáko w czorá RejRozpr Iv; KromRozm III G4; A podiął że ſye tego Krol náſz Polſki? (–) O coć ſye niepodiął/ nie pierwey nań wáſz Papież Koronę włożył/ áż mu tho Krol poprzysiągł. OrzRozm F3v (2); żadnego ſpołku rzecży żywiące z martwemi obrázy mieć niemogą. (‒) A cżemu niemogą? WujJud 48 (2); BudBib 2.Esdr 2/3; CzechRozm 254v; ModrzBaz 99v; á com ia za ſtroſz brátá mego? á cżemuś nie ſtroſz/ nieſláchetny Kaimie SkarŻyw 263 (2).

W eliptycznym równoważniku zdania (2): Quidni adverbium confirmandi, Czemu nie. Mącz 341b (2).

W charakterystycznych konstrukcjach (dotyczy całej grupy b. łącznie z grupami podporządkowanymi): orzeczenie w con (83), w inf (10) – czemu nie + inf (8), czemu by nie + inf (2) –; czemu nie ma (czemu by nie miał) + inf (96); w zdaniu typu: nie wiem itp. czemu (by) nie ... (18); w konstrukcjach dwuczłonowych ze zdaniem podrzędnym lub luźno nawiązanym zawierającym okoliczność, która uzasadnia konieczność skutku o sensie zdania nie zaprzeczonego typu: jeśli x, czemu nie y = skoro x, to i (a. tym bardziej) y (81)) czemu nie y, gdyż x = y, bo x (15).

c. Pytanie wprowadzone jest przysłówkiem „jako(z)”, „jak” ‘czemu, czy’ (274): RejPs 23v (5); RejRozpr D3v; RejJóz E8v; Iak ſie nieſmiaċ ſlyząć ten bląd. RejKup i4 (2); Diar 66; LubPs Z5v; KrowObr 199v; A iákoż niebożątko zábłądzić nie muśi/ Ano ſie ze wſzytkich ſtron trudność o nię kuśi. RejWiz 171v (5); OrzList b4 (2); RejZwierz 42 (2); BibRadz Iob 21/4 (3); OrzRozm N3v (2); Gdy ſię pokrzywy mnożą/ iáko ich nie koſić? Prot C2v; RejAp 9v (12); O nędzny á mizerny cżłowiecże/ iákoż cie tu nie ma ruſzyć tá dobrotliwość Páná twego? RejPos [236] (86); BiałKat 158v (3); BielSat D2v (2); KuczbKat 395 (2); iákoż [dusza] nie ma być ſmętna ſiedząc w thák plugáwym gmáchu [tj. ciele] RejZwierc 62v (29); bowiem gdy ſtánie wſzyſtek lud wyćiągnąwſzy ręce ſwoie/ [...] iákożbychmy v Bogá otrzymáć nie mieli WujJud 239v (5); RejPosWstaw [213] (2); BudBib Iob 6/27 (2); ModrzBaz 46v; SkarJedn 79 (3); Oczko 13; SkarŻyw A3v (4); Ktoby odrzućił zakon Moiżeſzow/ bez miłośierdźia [...] vmiera: iákoż mniemaćie/ dáleko ſrożſzego karánia godźień nie będźie/ ktoby ſyná Bożego podeptał CzechEp 115 (3); KochFr 39; BielSjem 4 (2); PudłFr 58; ArtKanc S7v; BielRozm 28 (2); woźne máćie twe właſne chłopy/ ktorych żywot/ y śmierć/ ieſt w ręku wáſzych/ iákoż tám woźny nie muśi zeznáć tego co mu każą? GórnRozm F (3); Phil Bv; Iákożći nie dźiękowáć/ żeś był ták ćierpliwy GrabowSet S4 (3); OrzJan 67; LatHar [+9] (4); KołakCath B3 (4); WujNT 175 (5); WysKaz 33; SiebRozmyśl [M2]; KmitaSpit C2v; PowodPr 30; A iákoż to ná złe poſtępki iego nie zezwala: kto złego ná vrząd [...] ſtáwi? SkarKaz 610a (32); PaxLiz Dv; Gdy obiecał/ iáko viśćić nie ma? ábo to człowiek odmienny y niepewny? SkarKaz 663b (7); Ale iákoż nie ſtękáć gdy co kogo boli? PudłDydo A3; SapEpit A4v; ZbylPrzyg B.

„Nie” poprzedza część zdania nie będącą orzeczeniem (pytanie odnosi się do całości zdania) (7): MurzNT 26; CzechRozm 198v; NiemObr 72 (3); A ieſlić poſługowánie śmierći [...] było we czći: [...] iákoż nie dáleko więcey poſługowánie ducha we czći będźie? WujNT 2.Cor 3/8 (2).

α. W bezpośredniej replice na czyjąś wypowiedź (ptanie stanowi odpowiedź twierdzącą, potwierdzenie lub przeciwstawienie się czyjejś sugestii z zaznaczeniem elementu konieczności) (10): RejWiz 96 (2); BibRadz 2.Esdr 2/3; GórnDworz R5; Y rzekł Iowinian wrotnemu: Snadź mię znaſz? Odpowiedział wrotnhny [!]/ Pánie moy miły/ iáko nie mam znáć/ páná mego HistRzym 46; Krol ſpytáł: Cżemuś ſmutny? A iáko/ od powie [!]/ ſmutny być nie mam? mnie ſię vćiebie dobrze dzieie: ále miáſto y miłá Oycżyzná moia/ y dom pogrzebu Oycow moich/ ſpuſtoſzał/ y brámy iego wypalone ſą. SkarŻyw 115; Niewiáſto/ cżemu to płácżeſz? [...] (–) Ach moi mili pánowie Swięći Boży Anyołowie. A iákoż ia niemam płákáć Y ták bárzo lámentowáć. Ano wźięto páná mego MWilkHist H3; ZawJeft 33; Niebóy ſie krzywdy/ y gwałtu odemnie. (‒) Iáko ſie nie bać/ tákim ćiebie widząc. KochFrag 45; SkarKazSej 668a.

W charakterystycznych konstrukcjach (dotyczy całej grupy c. łącznie z grupami podporządkowanymi): orzeczenie w con (4), w inf (68); jako(ż) nie ma + inf (170); w konstrukcjach dwuczłonowych ze zdaniem podrzędnym lub luźno nawiązanym, lub z imiesłowowym równoważnikiem zdania, zawierającym okoliczność, która uzasadnia skutek o sensie zdania nie zaprzeczonego typu: jeśli x, jakoż nie y, a. jakoż nie y, kiedy x, a. jakoż nie y słysząc (a. widząc itp.) (że) x = x, a więc koniecznie y (141).

d. Pytanie wprowadzone jest partykułą „co(ż)” (też: „czymże” (1), „aż” (1)) w znaczeniu ‘tym bardziej’ (24): RejPs 125; BielKom D4; zażeſmy bogátſzych pánow [...] nieſkaráli/ á ich vpor przełomili/ áſzbyſmy tego wſzetecżniká niemieli ſkáráć BielKron 246v; Kiedy ſie dziewek boiſz á cożby ſie báby nie bał. BielKron 319v (6); A ieſli oni co to pod figurą cżynili ſą zbáwieni/ coż owſzem ći co iuż ſą iáſnie zekrzcżeni w imię Oycá y Syná y Duchá ſwięthego/ [...] áby nie mieli thákież być zbáwieni RejAp 67 (2); RejPos A4v; RejZwierc 78v (8); BudBib c3; Gdyż y oni ſtárzy pogánie [...] wiárę rádźi chowáli: á cożby iey więcey chowáć nie mieli/ ktorzy ſię dáleko od ſtárych pogan wiáry odſtrzelili? CzechEp 13 (2); SkarKaz 384b.

„Nie” poprzedza część zdania nie będącą orzeczeniem (pytanie odnosi się do całości zdania) (1): A ieſlić tráwę [...] Bog tak przyodźiéwá/ czymżeć niewięcei wás mało wierzący? MurzNT Luc 12/28.

W charakterystycznych konstrukcjach: orzeczenie w con (6); coż nie ma (nie miałby) + inf (19); coż aby nie ... (3); zawsze w konstrukcjach dwuczłonowych ze zdaniem podrzędnym lub luźno nawiązanym.

W charakterystycznym połączeniu: coż owszem ... nie (5).

e. Pytanie wprowadzone jest zaimkiem pytajnym (lub partykułą pytajną z odpowiednim zaimkiem nieokreślonym), wyraża sens upowszechniający typu: (czy) kto, gdzie itp. nie x = każdy, wszędzie itp. x (250): Y kto mi ſwey dziewki nie da/ Gdy mię ták rządnym ogląda. BierEz Q3; BielŻyw 27; Wiele ta łodzia po światu pływała A sam to Bóg wie, kędy niebywała. RejŁas w. 29 (2); RejRozpr F; RejJóz Gv; RejKup i5 (5); HistAlHUng A3; MurzNT Matth 12/12 (5); BielKom G4; LubPs F4v (2); Bo iuż táki coż wiedzyeć ocż ſie nie pokuśi. RejWiz 191v (10); Leop 4.Esdr 16/10 (8); RejFig Cc4 (2); Y kiedyſz ſie ná iáśnią/ tá [obłudność] nie okazáłá? RejZwierz 53v (3); BibRadz 1.Reg 26/9 (3); A ieſliże tych Woiewodow ſzczodrobliwość thák nas zápala/ że zá ich bębny/ wſzyſcy ośleṕ z wielką chućią/ ná potrzebę biegamy: á coż dla Krolá [.,.]/ czegobyſmy nieuczynili? OrzRozm N4v; kthore kroleſthwo proſzę was/ wam ſie kiedy opárło? ktory lud kiedy niebył zwalcżony od was? BielKron 254v (4); GrzegRóżn [N3]; Vel hoc quis non credat abs te ortum, A ktoby temu nie chciał wierzyć/ żeś ty tego nábroyił. Mącz 478a (5); OrzQuin D2; SarnUzn F5 (2); RejAp AA6 (7); wſzák ludzie znacie/ á cżego oni nie ſplotą. GórnDworz R4 (3); HistRzym 9; o nikcżemne ſtworzenie/ coż cie iuż kiedy błogoſłáwieńſzego potkáć mogło? cżegożći ieſzcże niedoſtawáło? RejPos 146v (8); KuczbKat 35 (2); RejZwierc 111v (4); A ktoż tego niewie/ że to naylepſzy Poſt duchowny ieſt/ od grzechu ſie wſtrzymáwáć WujJud 191 (5); RejPosWstaw [213]; Aza kto chodzić będzie po rzeżawiu á nogi iego nie ſparzą ſię? BudBib Prov 6/28 (2); MycPrz II [B3]; Kogo kiedy wino á białegłowy do vpadku nieuwiodły? BiałKaz K2v (2); BudNT Apoc 15/4 (2); CzechRozm 224v; Náſzey Rzecżypoſpolitey/ iáko wielki pożytek przyniosłoby tákie poſtánowienie/ á kto tego niebacży? ModrzBaz 64 (21); Kto ſię nád Boſkiego zmiłowánia ſkárbem niezdumieie? cżyiego ták zeláznego ſerca tá wielkosć dobroći niebieſkiey niezmiękcży? SkarJedn 270 (5); KochOdpr Bv; Oczko 1v (5); KochPs 107; ſpytáli ludzi onych/ ieśliby ználi Márcellá ſyná Stároſty Rzymſkiego? Odpowiedzieli: á kto go niezna? SkarŻyw 436 (12); KochTr 3; CzechEp 100 (2); KochJez A4v (2); NiemObr 39 (3); KochEpit A3 (2); Gdźiem potym niebył? czegom nieſkoſztował? KochFr 90 (3); KochMuza 25; KochSz Bv; ReszPrz 73; KochPam 83; KochPieś 12; Y którażby nie ſzłá rádá/ Zá ták głádkiégo ſąśiádá? KochSob 61 (2); KochTarn 73 (3); PudłFr 70; ArtKanc L5 (2); KochProp 13; ActReg 110; GrochKal 5; Kthożby ſie nie miał ſłuſznie zádziwowáć tákowey cnocie tego zacnego Conſulá. Phil O3; GórnTroas 34; GrabowSet V2v (2); KochFrag 41; Proſzę/ iákimi ſie zdrádámi niepodſzywał/ áby tylko króleſtwá tego doſtáć mógł? OrzJan 12 (9); LatHar 77 (4); ktoż ſádźi winnicę: á z owocu iey nie pożywa? Ktoż trzodę páśie: á mleká z trzody nie pożywa? WujNT 1.Cor 9/7 (7); WysKaz 15 (5); JanNKar A3v; GrabPospR N2; KmitaSpit C2v (2); PowodPr kt (4); SkarKaz )(3 (19); CzahTr E4v; O czegóż myśl zfráſowána Nie doświadczáłá ſtroſkána? GosłCast 41; SkarKazSej 657b (4); SapEpit B4; PudłDydo A2v; ZbylPrzyg A3v; SzarzRyt A3.

„Nie” poprzedza część zdania nie będącą orzeczeniem (przeczenie odnosi się do całości zdania) (4): Bo á ktoż nie zchęćią da raz ten dochod/ áby ná potym wſzytkie dochody brał? ModrzBaz 139; Iákiéy tedy chwały táka cnotá niegodná KochPij C2v; WitosłLut A5; SzarzRyt C2v.

W połączeniu: »nie wiedzieć (a. nie wiem) czego (a. gdzie, a. co) tyle« = bardzo dużo, w bardzo wielu miejscach (6): MurzNT 51; Perreptavi usquae omne oppidum ad portam ad lacum, quo non, Zwiedźyłem wſzyſtko miáſteczko/ [...] y niewiem gdziem tile nie był Mącz 343c (2); Ale niewiedźieć cżego tyle nie mowi o tym ná inſzych mieyſcách CzechEp 179 (3).

W charakterystycznych konstrukcjach: orzeczenie w con (34); dodatkowo z partykułą pytajną (8); w pytaniu zależnym od zdania typu: nie wiem (Bog wie, co wiedzieć itp.) (14); w konstrukcji dwuczłonowej: jeśli x, czego nie y = x, a tym bardziej wszystko y (1).

W charakterystycznych połączeniach: kto(ż) nie baczy (15), czego(ż) nie dostawa (dostanie) (23), kto(ż) nie widzi (9), kto(ż) nie wie (11).

B. W pytaniach rzeczywistych, wymagających w zasadzie odpowiedzi; zakładana jest raczej odpowiedź twierdząca (281): A zaż nie wiesz Karonie, Iżby, ale, w ktorej stronie Pana nie było dobrego, Z przyrodzenia cnotliwego? BierRozm 16; LibLeg 11/14 (3); RejPs 129v; Wieſz to pan Bog nie zginieli nas y ten oſtatek RejJóz M2v (4); RejRozm 404; RejKup h5v (4); KromRozm I C3 marg; MurzHist P4v (2); MurzNT 76; KromRozm II t3; LibMal 1554/187v; GliczKsiąż L5; Potym ná drugim bliſkim Sądźie będźie pytáć/ ácz ono ſkazánie [...] niema w ſwey mocy zoſtáć? Skaże Sędźia/ iż iuż ma w ſwey mocy zoſtáć/ y wnidź wrzecz oſądzoną. GroicPorz bb4v (13); KrowObr 236v; RejWiz 12 (10); Leop Ier 38/15; RejFig Aa8v (3); RejZwierz 56 (4); Z kąd to koźlę? á nie krádźioneż? BibRadz Tob 2/15 (10); OrzRozm F2 (3); pátrzał mu Alexánder pilno w ocży ieſli ſie nie zápłonie BielKron 124 (10); OrzQuin C; Prot Cv; Recte meministi? Pamiętaſzli to dobrze/ nieomyliłeſli ſie? Mącz 348d (3); OrzQuin B2v (3); Prot B3v; RejAp 196 (2); Niewiem by też nie dla tego pánie Kriſki gánili náſzy/ owe vcżty wymyſlone GórnDworz F (8); Pánie pátrz by then tho święty ktorego ſzukáią nie był náſz pielgrzym HistRzym 125 (2); poſłáli do niego kthoby był/ á ieſli nie kthory z onych obiecánych im. RejPos 12v (11); BiałKat 151; HistLan D3v; Ia wierzę by kto pozłoćiwſzy rogi ná łeb włożył/ tedy niewiem by nie powiedáli iż to tak cżyſcie RejZwierc 58 (25); BielSpr 75; WujJud 8v (2); BudBib Iudith 5/18[24]; nie tyżes moy pánie/ Ieſt on Prorok Heliaſz HistHel B3v; MycPrz II Cv; Strum B4 (2); WierKróc A2; BiałKaz K2v (2); CzechRozm 68 (3); PaprPan Mv; KarnNap A2; Wielki to vrząd [...]/ á niewiem ieſli niewiętſzy y trudnieyſzy miedzy wſzytkiemi inſzemi vrzędy ModrzBaz 26 (6); Oczko 7 (5); gdy iey pytano/ ieśliżeby ſobie nieteſkniłá: Ona rzekłá: [...] SkarŻyw 582 (9); Oſtátek ſámi oſądźćie Ieſli nie ták ieſt ná świećie. MWilkHist B (2); CzechEp 96 (5); KochWz 140; ReszList 171; WerGośc 223; WisznTr 4; BielSenJoach 2; KochPieś 20 (3); Ale tu niewiem/ nie gorzeyli ſię ma [...] człowiek dobry/ máiętny/ ſpokoyny/ niśli vbogi á zuchwálec GórnRozm B3v (2); A nie o náſzychże to pośléch mówi? KochWr 37 (2); PaprUp I (2); ZawJeft 47; ActReg 51 (7); GostGosp 26 (2); GrochKal 8; Phil G2; GórnTroas 60; OrzJan 37 (2); Niekoſztowałżeś kiedy żołnierſkiégo chlebá? WyprPl A3; Prawdźiwie wam mówię/ iż ieden z was ma mię wydáć. Tedy záfráſowáli ſię bárzo/ y poczęli káżdy z oſobná mowić: Czy nie ia ieſtem/ Pánie? LatHar 690 (3); Niech ſię poráchuie z ſwym ſumnieniem: [...] ieſli w czym Bogá nie obráził. WujNT 608 (7); Iáko gdy trwogá ogniowa przypádnie káżdj naprzod poyrzy ieśli nie v niego gore/ niżeli ſie pyta gdźie ſię zágorzáło. PowodPr 80 (2); SkarKaz 8a (3); lecz prze bog, nieſłuchali kto nas? (–) Nic. pilnuię ia tego, moẃ śmiele, nieboy ſię. CiekPotr 10 (2); CzahTr B3v (2); GosłCast 28 (2); KlonWor 5 (4); PudłDydo A4v; SzarzRyt A.

W charakterystycznych konstrukcjach: nie + vb (pytanie odnosi się do całego zdania) (199), nie + wyraz nie będący czasownikiem (pytanie odnosi się do tego wyrazu) (38) – nie + pron a. sb w funkcji dopełnienia lub okolicznika (7), w funkcji orzecznika (6), w funkcji podmiotu (4), ai a. part praet pass w funkcji orzecznika (5), w funkcji dopełnienia (1), nie + av comp w funkcji orzecznika (5), w funkcji okolicznika (4), nie + av właściwe (3), nie + nm „wiele” w funkcji orzecznika (3) ‒.

W eliptycznym równoważniku zdania (1): [Naaman] przymuſzał go [Elizeusza] wziąć/ ále [Elizeusz] niechćiał. Y rzekł Náhámán/ áza nie? BudBib 4.Reg 5/17.

„Nie” poprzedza część zdania nie będącą orzeczeniem (pytanie odnosi się do całości zdania) (11): Yeſly wdzień ſwięti niegrzech robyć. SeklKat G3v; Acz nyewyem by nye zmyſloná oná vſtáwá Konſtántynowa byłá KromRozm III P2; RejPos 82v; ModrzBaz 11v (5); CzechEp 164; GórnTroas 37; WujNT przedm 17.

„Nie” poprzedza część zdania nie będącą orzeczeniem (pytanie odnosi się do innej nieczasownikowej części zdania) (1): widząc náſzę długą ćierpliwość (á niewiem by ſnadz nie rychley gnuſność) [...] CzechRozm Av.

Przeczenie wchodzi dodatkowo w skład wyrażenia »nie na czas« (1): A gdźiéż ón kárṕ/ Stáchniku/ cóś go w koycu chował Prze mię? czyliś nie ná czás w liśćie záżártował? PudłFr 62.

W charakterystycznych konstrukcjach (dotyczy grupy B. z wyłączeniem a.): bez partykuły pytajnej (3); orzeczenie w con (23); w pytaniu zależnym od zdania typu: nie wiem, Bog wie itp. (94).

a. Pytanie stanowi propozycję lub prośbę (w tym też o informację) (30): [podaj] ono źiárno pierwey/ Azaſz tego niemáſz więcey. BierEz C2 (2); Niechciał bys v nas kupić/ chłopiątka pięknego RejJóz B (2); zaliby ſię teſz nieżdała [!] rzec pożiteczna/ gdybychmy ćię ſacramentami ſkoſztowali MurzHist P3v; LibMal 1554/183v; RejWiz 39; RejFig Bbv; BibRadz 2.Reg 13/26; Non cogitas hinc longius abesse? Nie myśliſz ſie ztąd dáley odnieść. Mącz 429b (2); GórnDworz B8v (2); HistRzym 130; Izażby ſie tho nie mogło w krotſzą formułę wpráwić? RejZwierc 189v (6); BudBib 2.Reg 13/26; CzechRozm 262v; Proſzę ćię/ niewiéſz ty moiéy goſpody? KochFr 47; PaprUp C3; ActReg 81; Popierśienia y pochew/ niepotrzebuiećie? WyprPl B (4); CiekPotr 58.

W charakterystycznych konstrukcjach: bez partykuły pytajnej (12); orzeczenie w con (12) – nie mogłby? itp. (10), nie chciałbyś ?(2),

W charakterystycznych połączeniach: nie ma(sz) itp. = (sprze)daj (3), nie wiesz = powiedz (6).

5. W specyficznych dwuczłonowych konstrukcjach składniowych nie mieszczących się w 1. – 4. (292):
a. W konstrukcjach, których prawdziwość wynika z presuponowanej alternatywy: x albo y (45) :

[typ: jeśli nie x, to y] »kto itp. [w tym: kto (27), jeśli (1)] nie ... tedy, a czyj inszy jedno« (27:1): SeklWyzn a3; MurzNT Mar 9/39; KromRozm III F5v; A kto nieieſt ſlugá Boży/ á tzyiże ma być inſzy/ iedno Dijabelſki? KrowObr 18 (2); Leop Mar 9/39; RejPos 67 (6); kto Chriſtuſow nie ieſt/ Antychryſtow ieſt. WujJud 20v; BudNT Matth 12/30 (3); SkarJedn 2; CzechEp 28; WujNT Matth 12/30 (7); Kto zemną nie ieſt: iuż przeciw mnie ieſt. PowodPr 40 (3).

[typ: jeśli x, to nie y] »jeśli itp. [w tym: jeśli(ż) (13), co(żkolwiek) (2), jako (1), ten (1)] ... tedy(ć) nie, toć nie, toć tedy nie, nie (bez wyrazu nawiązującego drugi człon)« (11:2:2:2): SeklKat O4v (2); KrowObr 61; BielKron 199; Ieſliż ieſt wodá máteryą Krztu ś. [...]: toć tedy nie Pan Chriſtus ieſt máterią Krztu świętego WujJud 163 (3); WujJudConf 111v (2); BudNT Rom 11/6; CzechRozm 154v (2); ieſliż z zakonu ieſt dźiedźictwo/ tedyć nie z obietnice. WujNT Gal 3/18 (5).

W charakterystycznym połączeniu: już nie (5).

b. W konstrukcjach z neutralizacją przeczenia (247):

[typ: wszystko, tylko nie y = z wyjątkiem, oprócz, poza y] »je(d)no nie, ale nie, byle nie, ale wżdy nie, by jedno nie, a nie, a Boże daj to aby nie, byle wżdy nie, by tylko nie, tylko aby nie, wszakże nie« (5:4:3:2:2:1:1:1:1:1:1): FalZioł V 43 (2); kaſzdégo byléwzdy nieiawny bluźniérz był/ ſłuchaiąc a co lepſzego obieraiąc. MurzNT 28v; MurzOrt B3v; Nyechay będzye nyewyedzyeć yáka złosć albo nyecnotá/ by thylko nye byłá złosć á nyecnotá żony. GliczKsiąż P6; GroicPorz h3v; Quidvis potius quam iudicium, Coſzkolwiek bądź/ tilko áby nie ſąd álbo pozywánie było. Mącz 340d; SienLek 189v; GórnDworz L3 (2); WujJud 7v; A ták proſzę/ on to przekład miey zá cżiy chceſz/ iednoby nie zá moy. BudNT przedm d; CzechRozm 39v (2); á na tém obiedzie/ niechay potráwy będą wedle potrzeby/ byle nie tákie/ coby chorému/ który ſye ná nieſtráwność léczy/ [...] więcéy záwádźić niżli pomóc mogły. Oczko 20v (2); SkarŻyw A4; ActReg 44 (2); GostGosp 6; zátrzy w imię pánſkié gdźie ieno żywnie chceſz z Turkiem/ byle nie domá w Polſcze OrzJan 136; A Piotr rzekł do niego: Choćiaż ſię wſzyścy zgorſzą/ ále nie ia. LatHar 706.

W charakterystycznych konstrukcjach: w pierwszym członie wyraz lub konstrukcja wyrażająca uogólnienie: cożkolwiek (bądź) (2), czyj chcesz, gdzie jedno żywnie chcesz, inszy (2), każdy, kogo chcesz (2), nie wiedzieć jaki, wszytko (wszyscy) (2), zawżdy (zawsze) (2); po „nie” powtórzony czasownik z pierwszego członu (1).

[typ: jeśli nie x a. x nie, y [też] nie a. nikt = tylko a. co najwyżej x] »jeśli nie ... tedy, bez wyrazu nawiązującego drugi człon« (1:2): SkarŻyw 212; czego iesli nie iest w przyczyną tedy nikt zywiący na Swiecie ActReg 166; że v nas w Polſcze iuż ták proclamatum, że ieſliż nie obcy/ ſwóy nic nieuczyni JanNKar A4.

[typ: co innego ... jeśli nie y = tylko a. właśnie y] »co innego itp. [w tym: co(ż) (in(sz)e(go) a. dalej) (39), kto(ż) (iny) (13), ktory(ż) (inszy) (5), skąd(że) (inąd) (4), gdzie indzie (1), jako (1)] ... jesli(że) nie, jedno nie, by nie« = quid etc. ... m Modrz; quid etc. ... si non Mącz, Modrz (36:25:2): KrowObr 57v (9); Ktoż kłamcą ieſt/ ieſli ten nie ieſt/ ktory powiáda/ że Iezus nie ieſt Chryſtuſem. Leop 1.Ioann 2/22; powiedz mi czym thy zowieſz Polſkę? (–) A czem inem/ iedno nie kroleſthwem Polſkim. OrzRozm B4 (5); Mącz 341a; OrzQuin B2 (20); kto by ſie tańcu vcżył/ by nie dla vpodobánia białymgłowam? GórnDworz Bb7v (3); Albo mi vkażćie gdźie indźie/ ieſli [!] nie ná oſtátniey Wiecżerzy dał Pan Chriſtus moc Kápłanom poświącánia y rozdawánia tego Sákrámentu? WujJud 178 (2); Ktoraż to wżdy ieſt kaźń ieſli nie ná gárdle śiedmioráka? ModrzBaz 79v (8); Oczko 3v; iáko wilká poznaſz/ ieſli nie ábo z głoſu/ ábo z poſtępku? CzechEp 37 (8); GórnRozm Av (2); GrabowSet S2v; WysKaz 35; Coż ieſt łamánie/ coż ieſt wylewánie/ ieſli nie ofiárá Bogu? SkarKaz 157b.

[typ: jeśli nie x, to y = moię x, a przynajmniej a. na pewno y] »jeśli (a. chociaż) nie [w tym: jeśli (92), chociaż itp. (15), -li (7), acz (5), by (2), acz jeśliże (1), chociaż -li (1), gdy (1)] ... tedy, tedy wżdy (a. wżdą), tedy przedsię, ale wżdy (a. wżdam), ale, wżdy, jednak, (o)to, przedsię, a wżdam, jednak przedsię, jednak wżdy, tedy wżdy, jednak, więc, wszakże, bez wyrazu nawiązującego drugi człon« = si non ... tamen Vulg; si non ... at Mącz; si non ... nam, si non ... saltem, si non ... ‒ Modrz; quodsi forsan non ... – JanStat (51:13:11:7:4:4 :3:2:2:2:1:1:1:1:1:1:19): A chociaſz nie będzieſzli miał tych wſzytkich/ ale aby wżdy iednę z tych ktorą kolwiek. FalZioł V 68; RejPs 67 (2); MurzHist Bv (2); MurzNT 33v (3); KromRozm III F5v; Diar 86; GliczKsiąż D5; LubPs O4v marg; KrowObr 139; RejWiz 59v (7); Leop 2.Mach 8/15; RejZwierz 116; BibRadz 2.Mach 8/15; I rádzęc/ bo ieſliże nie Krolá/ tedy boy ſye Bogá OrzRozm G2; BielKron 127 (2); KwiatKsiąż L2v; Mącz [18]d (3); OrzQuin C2v (3); day tego truneczek wypić chorému [...]/ á będźie zdrów: ieſli nie zá pierwſzym/ tedy iednák zá wtórym rázem SienLek 140 (2); RejAp 36v; GórnDworz C2v (5); GrzepGeom B4; HistRzym 25v; iż nigdy nie vydzye ſrogiey pomſthy od niego/ ieſli nie tu ná tym ſwiecie/ tedy pewnie po śmierći ſwey. RejPos 218 (2); RejZwierc 6v (16); áby ieſli nie prawdą/ przynamniey wielkośćią ſwą ſie zálećili. WujJud 135 (3); Strum L4v; BudNT przedm c5; CzechRozm 43v (3); Bo tám ſkąd on ieſt rodem chociaż nie s pogány/ Zeby nie prożnowáli poydą záłeb ſámi PaprPan K3; ModrzBaz 4 (9); SkarJedn 266 (2); Oczko 8v (4); wſzák ieſli nie teraz/ tedy to potym być muśi. SkarŻyw 131 (2); KochTr 23; CzechEp 72 (3); Ieſli nie dla cżego inſzego: tedy wżdy przy namniey dla tego CzechEpPOrz **2; KochFr 15; ReszPrz 32; ZapKościer 1585/53v; KochPieś 41; GórnRozm M2; KochWr 16; ActReg 118 (2); GostGosp 12 (2); GostGospSieb +3; GrabowSet V; KochFragJan 4; OrzJan 23 (2); LatHar [+ 10] (2); Obacżyłby y płákał/ by iuſz nie zmárłego/ Aleby płákał śiebie też być śmiertelnego. KołakCath Cv; WujNT 385; WysKaz 39; JanNKar D3; SarnStat 199; GrabPospR M2; PowodPr 27 (2); SkarKaz 417a (2); Dáć muśiſz gárdło v niego ná ſuſzy/ Nie náćieleli to pewnie ná duſzy. CzahTr Lv (3); KlonFlis H5; PudłDydo B2.

W charakterystycznych konstrukcjach: w drugim członie: musi [= coś się na pewno stanie] (8), pewnie (12), zaprawdę; aby (3), acz nie, przynajmniej (9); forma imp (9).

[typ: y, jeśli a. chociaż nie x = może x, a przynajmniej a. na pewno y] »jeśliżeby nie, chociaż nie« (1:1): HistHel D; áby ná iego ſię cokolwiek choćiaſz nie wſzytko z ſtáło. SkarJedn 297.

[typ: x, jeśli nie y = (na pewno) x, a może nawet y] »jeśli(że) nie, bodaj nie, strzeż (a. uchowaj) Boże (a)by (i) nie, acz nie, by jedno nie, by nie« (16:10:4:1:1:I): Przeto też ty dzis ſie s nim rozplacży/ a iednę ſlze acż niewięcey dlá twych grzechów wypuſtz. OpecŻyw 72; RejJóz K2v; MurzHist E3; i kiedy przyſtępuią/ czynią to dla zwyczaiu tilko/ ieſli nie dlá czégo gorſzégo MurzNT 33v; KromRozm II ſ3v; KromRozm III E3v; DiarDop 105; Deſzpotá theż ſámego wygnáli ieſli nie zábili. BielKron Mmmm2; Tákowąż grácią ma/ á bodaj nie więtſzą/ biała nogá w ochędożnym trzewiku GórnDworz G2v (4); iáko dziſieyſzy Polacy y rozumy y rozlicżnemi kſtałty ſą thák ozdobieni/ że ſnadź ze wſzytkiemi narody ſłuſznie ſie porownáli/ ieſliże nie przerownáli. RejZwierc 267v; BudNT przedm d2; SkarJedn 345; Ioánná. (did) wyſypie monetę. (‒) Awo też moiá monetá. Bo tu sſobą niemam złotá. Vcżynić też to niemáło Aboday ze ſtá nie było? MWilkHist C2v; GórnRozm D4v; PaprUp K3; Pan Kanclerz od Krola dał Respons, acz dopiero Kr IM od Pana Boga ięst [!] na tę Stolicę posadzon, iednak od porodzenia swego wszytkiego dobrego temu narodowi oboiemu sprzyiął byniewiecey ActReg 31 (3); godny iednák ile rozumiem/ równéy ieſliż nie więtſzéy cény z inſzémi KochFragJan 3; Ieſt bol nie ledá ktorym ći pałáią/ Ktorzy wnętrznośći obćiążone máią [...]. Ieſt niepodleyſzy ieśli nie ták ſrogi/ Ktorym morduie prácowite nogi RybGęśli D; Phil [S6]; Ták iáko dziś Haeretykowie [...] ſámi śiebie czynią Apoſtołámi/ ieſli nie Chriſtuſámi. WujNT 98 (2); GrabPospR Nv; PowodPr 34 (3); Z Záłośćią y ſpodziwieniem wielkim częſtokroć opłákuię niedbálſtwo/ á ſtrzeż Bożej by nie iákie ineuitabile fatum náſze/ y oyczyzny náſzey miłey VotSzl A2; CiekPotr 43; KlonWor 17.

W charakterystycznych konstrukcjach: w pierwszym członie: iście, tylko (2).

W charakterystycznych połączeniach: nie comp (11), nazbyt (2), tak + ai.

II. W zleksykalizowanych konstrukcjach, w których „nie” nie pełni funkcji przeczenia (ale powoduje zmianę przypadku dopełnienia bliższego z A na G) (638):

»mało (a. maluczko) (...) nie, mało iż (a. że) (...) nie, mało prawie nie, mało co nie, bez (a. przez) mała ... nie; (za)ledw(i)e (a. ledwo, a. ledwa) (...) nie, ledw(i)e iż(e) (a. że) (...) nie; dobrze (...) nie, dobrze iż (a. że) (...) nie; je(d)no (...) nie, jedno iż (a. że) (...) nie, jedno iż ... ledwe nie, jedno ledwe ... iż nie, jedno że prawie nie, jedno tylko iż ... nie; tylko (...) nie, tylko że ... nie; prawie ledwie ... nie; o (mały a. maluczki) włos ... nie; malem nie; kęs ... nie; trochę nie; za małem ... nie« = prawie, niemal, mało brakowało aby; fere HistAl, Mącz, Modrz; quasi Miech, PolAnt; parum abfuit Miech, Cn; paene Vulg, Cn; modo non, prope Mącz, Cn; in modico, paulo minus Vulg; propemodum Modrz; iuxta, minimo minus, tantum non Cn (428s:5:4:1:2:104:21:32:7:3:7:1:1 :1:1:5:1:1:3:2:1:1:1): Delfin [...] Iáko ſkoro ſzcżukę vźrzał: Nátychmiaſt śię zá nią rzućił. Y máło iey nie vchwyćił. BierEz R4v (2); ForCnR D3; FalZioł I 18b (10); FalZiołUng V 119; GlabGad M7v; March2 D4; MiechGlab 9 (2); Boć otho mało iż mię nie zniſzcżyli na ziemi WróbŻołt 118/87; LibLeg 11/55; RejPs 118v; gdy ieſt Electia To ieden drugiego mija Vbiegáiąc ſie o głoſy Dobrze nie idą zá włoſy RejRozpr C3 (5); LudWieś B3; Mało on iuż nie wſzytko tam ma na ſwey pieczy. RejJóz B8v (8); RejRozm 397; RejKup c6 (7); A ktorym máło nie wſzytek ſwiát trzymał pod ręką swą/ á teraz ſam nád ſobą mocy nie mam. HistAl G2; KromRozm I K3 (2); MurzHist Tv; MurzNT 56 (3); MurzOrt B2; KromRozm II bv; KromRozm III C3v (5); LibMal 1554/194; GliczKsiąż C (3); LubPs Iv (4); Ale ktoby ſie vdał z iáką inſzą kupią/ Ledwe go więc ſzácuiąc s ſkory nie wyłupią. RejWiz 23 (19); OrzList f; RejFig Bb7v (3); RejZwierz A6 (11); BibRadz Gen 35/16 (2); Goski kt (2); O dosyć ći dźiś miedzy Kśiędzmi Iudaſzow ieſth: ktorzy iedno że nie pożrą Ołtarza poſpołu z ofiarą OrzRozm H2 (3); BielKron 16v (23); GrzegRóżn C4; Mało było nie lepiey o ten rząd przeklęti Dać wam taką Łacinę/ aż by wam ſzło wpięti. KochSat C2v (3); Delitescere et se aperire contraria, vix tandem delitui, Ledwem vleżał/ Máluczkom nie był wyſpiegowan. Mącz 185a; Nec multum abfuit quin caderet, Máluczko nie padł/ nie dáleko od tego było yż trochę nie padł. Mącz 429c (9); OrzQuin B3v (5); Prot A3v (2); SarnUzn B3v; SienLek 4 (2); LeovPrzep B3v (2); A máło práwie nie w ręcż walcżą s tym Báránkiem ſwoim ſwiętym. RejAp 145 (17); GórnDworz B7 (25); GrzepGeom M2; HistRzym 80; Gdyż im tho było z dawná obiecano á záſlubiono/ y [...] opowiedzyano/ iedno tylko iż pálcem nie vkazano. RejPos 195v (54); BielSat B4v; HistLan D3 (4); KuczbKat 100; Sioſtrę moię wzięto/ Kęs chłopá nie ſcięto. RejZwierc 239; Vpierzy ſie chłop by paw/ dobrze iż nie wzleći RejZwierc 244; Teraz pány zwikłáli ſámi ſie popletli/ A ledwe s táką ſpráwą iże ſie nie wſciekli. RejZwierc 249 (90); BielSpr 60v; WujJud 11v (4); WujJudConf 1v; RejPosWstaw [213] (4); BudBib b (5); MycPrz II A2v; Strum A3 (3); WierKróc A4; BiałKaz I; BudNT przedm b7v (4); CzechRozm A7 (16); PaprPan B3 (14); KarnNap ktv (2); ModrzBaz 6v (20); SkarJedn 96 (2); KochOdpr B (3); Oczko 2 (4); KochPs 11 (2); SkarŻyw A4v (20); Wſzytki ludzkié fráſunki vmiéſz wykorzenić/ A człowieká tylko nie w Anyołá odmięnić KochTr 9 (4); StryjKron 100 (7); CzechEp 14 (17); CzechEpPOrz *4 (2); NiemObr 4 (10); Pot przez mię biie/ drżę wſzytek/ y bládnę/ Tylko że martwy przed tobą nie pádnę. KochFr 80 (3); KlonŻal B3v (2); KochMuza 27; KochPhaen 14; ReszPrz 42 (5); ReszHoz 115; WerGośc 241 (4); WisznTr 11; BielSen 14; KochPieś 14 (3); KochTarn 76; PudłFr 38 (2); BielRozm 14; GórnRozm C4v (5); KochWr 39; PaprUp F4v (6); ActReg 71 (9); GostGosp 88; GostGospSieb +3 (2); GrochKal 12 (3); Phil K4 (2); KochCz A2v; KochPij C4; KochFrag 15 (2); OrzJan 9 (6); WyprPl A2v; RybGęśli Cv (2); WujNT kt (24); JanNKar Cv (2); JanNKarKoch F3 (2); SarnStat 1264; SiebRozmyśl F3v; WitosłLut A3v; KlonKr E3v; KmitaSpit C; PowodPr 14 (9); SkarKaz 3a (3); CiekPotr 13 (2); CzahTr B4v (4); GosłCast 4 (6); Gdyżechmy ſie go wſzyſtkie/ doſyc náużywáły/ Y dla ſrogośći iego/ záledwie nie mdłáły. PaxLiz C3 (5); SkarKazSej 685b (2); SkorWinsz A3v; KlonWor 8 (2); ZbylPrzyg B3v.

»bodaj(by a. i) (...) nie« = może (nawet), chyba (nawet), kto wie czy nie, raczej [uwydatnia treść jednej z części zdania, np. bodaj nie lepiej x = może, chyba itp. to x] (5): Czemuſz my ye zá odſſczepyeńce mamy? (–) Nye bez przyczyny. (–) Bodayby oni do nas ſluſſnieyſſey przyczyny nye myeli/ myeć nas zá odſſczepyeńce. KromRozm III L4v; GórnDworz H6; boday nie łepiey [!] zábić Szláchćicá/ niż go poimáć podług wáſzego práwá GórnRozm Hv; ActReg 48; Ktemu boday nie połowicę pożytkow w Rzecżyp. náſzey ludźie ſkąd inąd procż rol biorą GrabPospR L3.

*** Bez wystarczającego kontekstu, dubia, błędy, anakoluty (33): BierRaj 23v; nie dziw ijż ſie w ten cżas iey ſerce nierozſiadlo. OpecŻyw 133v; ConPiotr 35; é nié/ wié/ zlé/ dobré MurzOrt Bv; Diar 30 (2); GliczKsiąż E4v (2); KrowObr Qq4 (2); KwiatKsiąż G3; Nunquid hic vides quod tibi doleat, Izali tu nie widźiſz co by cie nie mierźiało. Mącz 254d (2); RejAp 180; gdyż Pańſki dekret nigdy nieomylny nie ieſt RejZwierc 69v (3); RejPosWstaw 44; BudBib Ier 15/11; Oczko 2 (3); gdy wſzytkę w nim w Duchu S. zgodę zpowſzechnią náuką nie kośćiołá ś. nálaſł: vcżynił go Biſkupem SkarŻyw 517 (2); CzechEp 22 (2); NiemObr 72; SkarJedn 165; PaprUp F3; ActReg 18; OrzJan 10; SarnStat 1099 (2).

Cf NIE- (hasła zaprzeczone)

RS(iAŻ, MM, MP, KW, ZCH, ZZa)