[zaloguj się]

NIEBOGA (84) sb f

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
sg pl
N nieboga niebogi
G niebogi
D niebodze
A niebogę niebogi
V niebogo

sg N nieboga (37).G niebogi (6).D niebodze (6).A niebogę (10).V niebogo (21).pl N niebogi (2).A niebogi (2).

stp, Cn brak, Linde bez cytatu.

1. Nieszczęśnica, istota godna pożałowania lub politowania (też przy rzeczownikach nieosobowych traktowanych w personifikacji) (wyraz oddający subiektywne nastawienie emocjonalne autora wypowiedzi) [w tym: w rymie (32)] (83): GlabGad A2v; Mącz 92d; iż o ktorey[białej głowie] raz thá ſłáwá roſpuſty/ á bezwſtydu głoſno wynidzie/ [...] iuż tá nieboga záwdy w thym roſole zoſtáć muśi. GórnDworz T8, M8, O3v, Bb2, Ll2; Ták więc ſmok [...] Słowiczki liché zbiéra [...]: tym czáſem mátká [...] ná zbóyce co raz ſye miece/ Prozno: bo y ná ſámę okrutnik zmiérza/ A tá niebogá ledwé vmyka piérza. KochTr 3; KochBr 151; WerGośc 218; KochTarn 76; GórnRozm D.

W funkcji przydawki orzekającej lub (w zbliżonej funkcji) z elipsą zaimka anaforycznego [w tym: w funkcji przydawki: określa podmiot (16), określa dopełnienie (14), w V (3); z elipsą zaimka: określa podmiot (16), określa dopełnienie (3)] (52): March1 A2; Mrowká przyſzłá áby piłá/ W ſtok ſie niebogá w wáliłá BierEz L; RejJóz B3, C8, H2; RejKup K; GliczKsiąż B2v; RejWiz 131v; gdy chłop iedzie w drogę/ Zrzebię zá nim rże goniąc/ Kobyłkę niebogę RejFig Dd4; Mącz 399c; LeovPrzepSamb b4v; niebożątká [białe głowy] rádyby męſzcżyznámi były dla ſwobody/ chcąc viść ſurowey náſzey zwierzchności/ ktorąſmy ſobie ſámi nád nimi przywłaſzcżyli/ y thą/ zniewoliliſmy niebogi nád przyſtoieńſtwo. GórnDworz X8v, Y5; KochMon 34; KochOdpr B; KochTr 4; KochFr 34, 57, 59; KlonŻal ktv; KochPhaen 22; KochPam 81; KochPieś 7, 50; KochSob 65; PudłFr 76; Ale niebogá mátká zmartwiona vpádłá/ Zła nowina iáko wąż/ iéy ſerce záiádłá. GórnTroas 62; BOże ku lutośći/ w żáłośći á trwodze/ Rácż powſtáć/ bo ćięſzko/ mey śile niebodze GrabowSet T4, C4v, K2, N4, R, S3; KochFrag 44; VotSzl B4; GosłCast 28; KlonWor 48, 68; PudłDydo A3v; á we wſzytkiey trwodze Pośpieſz [obrońco wieczny] przynieść rátunek duſzy mey niebodze. SzarzRyt B2.

~ W wypowiedziach osoby mówiącej o samej sobie (w sg) (12): RejKup f7; KochZuz A3v; KochMon 33; KochPieś 19; Cóż mię gorſzégo mogło potkáć w boiu/ Nád to co ćiérpię/ niebogá/ w pokoiu? KochFrag 25, 24; Ach nieſtetyſz o Wenus/ sfolguy mnie niebodze PudłDydo B, B2v, B3, B3v, B5, B6. -

W wołaczu (21): RejJóz C8, D3; (nagł) Poſel zaluię [!] Xnmnięnia. (‒) O wierę wydze niebogo Niemaż ſię vcziecz do kogo. RejKup d5, d6v, f6, K, L, O; RejPos [308]v; O Grecya/ gdźie twoy zacny naród śię podźiał? ſpuſtoſzáłaś niebogo BiałKat 128v, 128v; KochTr 14; KochFr 6; Głośny tu ſłowicżek leży nie vſzcżknął nikogo/ Wſzytkie ćieſzył/ nie ſzcżypże też zazdrośći niebogo. KlonŻal ktv; KochPieś 22; GórnTroas 45, 62; ZbylPrzyg A3 [2 r.], A4v, B3.

Wyrażenia: »nieboga nędzna« [szyk 1:1] (2): GórnTroas 62; poki Bog s fortuną byli/ Ná mię nędzną niebogę ták ſie nie zwaśnili. PudłDydo B6.

»nieszczęsna nieboga« (1): Onći mnię dzień nieſzcżęſną poráźił niebogę PudłDydo B3.

»stroskana nieboga« (2): Mówże coś otwórz vſtá: poyźrzy ſám prze bogi/ Vżal ſie ſtárey bábki/ ſtroſkánéy niebogi. GosłCast 28, 22.

2. Ukochana [czyja] (1): Pirzchnie [zbójca] iako przed wilkiem ieleń wiatronogi/ Nie tim ſię popiſuiąc u ſwoiey niebogi. KochSat Cv.

Synonimy: 1. chudzina, chudzinka, nędznica, nieboraczka, nieszczęśnica.

ZCh