[zaloguj się]
[pdf]

NIEDOŁĘŻNY (17) ai

Zawsze w pisowni łącznej.

e oraz o jasne.

Fleksja
sg
mNniedołężny fN
G Gniedołężn(e)j
D Dniedołężn(e)j
Aniedołężn(e)go Aniedołężną
Iniedołężnym I
pl
N m pers niedołężni
D niedołężnym
A subst niedołężn(e)
inne formy
pl G a. A m pers - niedołężnych

sg m N niedołężny (2). ◊ A niedołężn(e)go (1). ◊ I niedołężnym (3). ◊ f G niedołężn(e)j (1). ◊ D niedołężn(e)j (1). ◊ A niedołężną (2). ◊ pl N m pers niedołężni (1). ◊ D niedołężnym (4). ◊ A subst niedołężn(e) (1). ◊ G a. A m pers niedołężnych (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.; poza tym XVI i XVIII w. s.v. dołężny.

Upośledzony fizycznie, slaby; nie mogący podołać czemuś; mancus PolAnt, Cn; captus, debilis, defectus, deliculus, lacerus, truncatus Cn (17): NA Sędźiego przynależy dáwáć Rzeczniká białym głowom/ ludźiem niedołężnym/ śierotom/ y tym ktorzy od kogo bywáią mocą á gwałtem vćiſnieni. GroicPorz d; żebyś ſobie kazał vpiłowáć zdrową nogę dla chromey: pewniebyś ćiáło ſwe właſne oſzpećił/ zepſował y okálicżył/ y wiecżniebyś zoſtał niedołężnym. KlonWor ded **3v.

W połączeniu szeregowym (1): [przyszedł] áby [...] ludziom ſlużył/ wzgárdzonym/ grzeſznym/ vbogim/ chromym/ ſlepym/ gluchym niemym/ opuchłym/ niedołężnym trędowatym/ opętánym KrowObr 3.

Szeregi: »chromy abo (i) niedołężny« (2): Lepiey tobie chromym ábo niedołężnym [claudus vel mancus] wnidź do żywothá/ á niżli máiąc dwie ręce ábo nodze/ być wrzuconem w ogień wiecżny. BibRadz Matth 18/8; LatHar [+9]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 7 r.]

»niedołężny i słaby« (1): Tráfił ſię chromy z ślepym v iednego brodu: Obádwá niedołężni/ y ſłabi od głodu. KlonWor 51.

Przen (6): Ktore [męstwo] każe [...] Oycżyznie niedołężney pomágáć [patriae laboranti subvenire] ModrzBaz 39v.
a) Ułomny moralnie (5): ſkąd wzrok niedołężny może Znáć/ iákoś Pánie/ mocą niezwyćiężny GrabowSet V4v.

niedołężny do czego (1): SkarŻyw 3 cf Szereg.

niedołężny w czym (1): Spuść iednę iſkrę/ ſwey władzey potężną/ By nie tylko rozgrzałá Duſzę/ co w dobrych ſkutkách niedołężną. Lecż/ áby w vmysł dáłá/ Swym świátłem świętym wolą niezwyćiężną GrabowSet F4v.

W polączeniach szeregowych (2): Niepotwierdzáliśćie niedołężney [owieczki]/ ániśćie vzdrowili niemocney/ złamáney nie zwięzowáliśćie/ á obłędney nie przyprowádźiliśćie/ áni tego co było zginęło ſzukáliśćie BibRadz Ez 34/4, Ez 34/16.

Szereg:»niedołężny i ułomny« (1): Co Pan Bog ſprawić racżył/ dla tego: áby ſię ludzki hárdi narod/ niedołężnym y vłomnym znał/ do pełnienia woley Bożey SkarŻyw 3.
α. W funkcji rzeczownika (4): Pan niedołężnych rátuie/ Pan ſpráwiedliwé miłuie. KochPs 212; GostGosp 168.

W połączeniu szeregowym (1): ćieſzyſz ſmutnego/ wſpomagaſz y zákładaſz niedołężnego/ y przyimuieſz vbogiego. KrowObr 150.

Szereg: »stary i niedołężny« (1): ktora [boleść] ćiężſza ieſt ſtárym y niedołeżnym [!]/ á niż młodym CzechRozm 98.
a. O sprawności bojowej: niewprawny, nieumiejętny (1): Zá muremći Moſkwićin iákokolwiek mężny/ Ale kiedy prziydźie wręcz/ iuż tám niedołężny. KochJez Bv.

Synonim: słaby.

Cf DOŁĘŻNY, NIEDOŁĘŻLIWY, [NIEDOŁOŻNY]

AŻ