![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: ROŚCIEŁAĆ | Następne hasło: 2. ROŚCIENIE » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.783deef3e87f.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
1. ROŚCIENIE (8) sb n
rościenie (6), roszczenie (2); rościenie KłosAlg, KwiatKsiąż (2), SienLek, Oczko; roszczenie Mącz; rościenie : roszczenie FalZioł (1:1).
o oraz pierwsze e jasne; końcowe e z tekstu nieoznaczającego é.
Fleksja
| sg | |
|---|---|
| N | rościeni(e) |
| G | rościeniå |
| D | rościeniu |
| L | rościeniu |
sg N rościeni(e) (1). ◊ G rościeniå (2); [-å-], -(a) (2). ◊ D rościeniu (3). ◊ L rościeniu (2).
Sł stp notuje, Cn, Linde brak.
Znaczenia
- Rzeczownik od „rość”
(8)
- a. Od znacz. ‘powiększać się’
(6)
- α. O roślinach (1)
- β. O organizmie ludzkim (3)
- γ. O częściach ludzkiego ciała (1)
- b. Od znacz. ‘postępować w lata’; przen (1)
- c. Od znacz. ‘wyrastać’; o włosach (1)
- a. Od znacz. ‘powiększać się’
(6)
Rzeczownik od „rość” (8):
a. Od znacz. ‘powiększać się’ (6): Takież odmiany [tj. zmiany w ujęciu filozoficznym] ieſt ſzeſćioraki rozdział/ rodzenie/ każenie/ roſćienie/ zniſzcżenie/ farby odmiennoſć y mieſtcza przemienienie. KłosAlg A3.
α. O roślinach (1): Ale choć ná iedney grubce/ Piołyn/ Wilcze łyko/ Portuláká/ Bielón/ Ogórek/ Lákrycya [...]/ roſſę/ á rośćieniu y właſnośći ſwéy/ ſok ćiągną: [...] Oczko 4.
β. O organizmie ludzkim (3): [y przyiął [Chrystus] ſłużebnicży kſztałt ſtawſzy ſię cżłowiekiem/ á nie záraz mężem/ ále pierwey dźiećiątkiem/ przeto potrzebował roſzcżenia/ áby dorożſzy wypełnił to dla cżego był zſtąpił. PiotrGonSyn ****v.]
rościenie czyje (1): Pierwſza błonka wierzchnia/ [...] broni dzieciątka [w łonie matki] od złych wilkoſci iadowitych [...]. Kthore niecżyſthoſci nie ſą vżytecżne dzieciątkowi: ani ku pokarmu ani ku pomnożeniu roſcienia iego FalZioł V 16.
Wyrażenie: »rościenie ciała« (2): Ale też y na lata mamy mieć wzgląd/ yzeby az do piętnasćie lat w mnieyſze prace dziatki były wdawany/ yżeby ſnadz młodych lat śiły porwane albo y na przeſzkodzie rośćieniu ciała niebyły. KwiatKsiąż N4v, C3v.
Szereg: »mnożenie albo rościenie« (1): wſzyſtko cokolwiek [młodzi ludzie] słyſzą wierzą być rzecż prawdzywą/ tęż [lege: też] łatwie ſwoye mniemania odmieniayą/ ábowiem ich wilgotnośći bywayą poruſzáne dlá mnożenia álbo rośćienia ćiała KwiatKsiąż C3v.
γ. O częściach ludzkiego ciała (1): Ná bolenie záś cyckow y opuchlinie/ ty lekárſtwá maſz/ á zwłaſzczá gdy wnich mleko stwárdnieie/ álbo w rośćieniu ſtárczą [lege: sterczą]/ álbo ſye iáki wrzod w nie wwálił. SienLek 86.
[rościenie czego: Rośćienia Cyckom y Moſzen broni/ [...] ſzukay Cyckow rościenia. SienHerb C#a.]
b. Od znacz. ‘postępować w lata’; przen (1):
Zwrot: »poścignąć [kogo] w roszczeniu« = dogonić w latach (1): AEtati alicuius succrescere, Pośćignąć kogo w Roſzczeniu. Mącz 68c.
c. Od znacz. ‘wyrastać’; o włosach (1): ábowiem dla ſwey oſtroſci [sok cebulowy] otwiera dziurecżki w brodzie y indzie/ á tak cżini drogę włoſom ku rychłemu roſzcżeniu FalZioł I 27d.
MPi