[zaloguj się]
[pdf]

NIENAJRZEĆ (28) vb impf i może pf

impf (25), może pf (3) Leop Iudic 15/2, Rom 9/13, BudBib Os 9/15 (łac. pf).

nienajrzeć (15), nienajzrzeć (7), nienazrzeć (3), nienajźrzeć (2), nienaźrzeć (1); nienajrzeć MurzNT, BudNT, ModrzBaz (2), NiemObr (2); nienajzrzeć TarDuch, KlonKr; nienazrzeć OpecŻyw (2); nienaźrzeć KuczbKat; nienajrzeć : nienajzrzeć Mącz (1:1), BudBib (8:4); nienazrzeć : nienajźrzeć. Leop (1:2).

W pisowni łącznej (22), w rozłącznej (6).

Pierwsze e jasne; -nå- (25), -na- (2); -nå- : -na- Leop (1:2); drugie e z tekstów nie oznaczających é.

Fleksja
inf nienåjrzeć
indicativus
praes
sg pl
1 nienåjzrzę
2 nienåjźrzysz
3 nienåjrzy nienåjrzą
praet
sg pl
1 m -m nienajrzåł m pers
3 m nienåjrzåł m pers nienåjrzeli
fut
sg
3 m będzie nienåjrzåł
conditionalis
sg
2 m byś nienåzrzåł
3 f by nienåjrzała

inf nienåjrzeć (4). ◊ praes 1 sg nienåjzrzę (1). ◊ 2 sg nienåjźrzysz (1). ◊ 3 sg nienåjrzy (9). ◊ 3 pl nienåjrzą (1). ◊ praet 1 sg m -m nienajrzåł (1). ◊ 3 sg m nienåjrzåł (1). ◊ 3 pl m pers nienåjrzeli (5). ◊ fut 3 sg m będzie nienåjrzåł (1). ◊ con 2 sg m byś nienåzrzåł (1). ◊ 3 sg f by nienåjrzała (1). ◊ part praes act nienåjrząc (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

Nienawidzić (a. znienawidzić), bardzo nie lubić; odisse Vulg, Mącz, PolAnt; odio habere Vulg, Pol Ant, Modrz; exosum habere PolAnt; indignari Modrz [w tym: kogo (22), czego (4)] (28): Tego dla żydowie iego [Jezusa] nienázrzeli/ ij pocżęli ſſukatz przeciw iemu przycżyny/ ijżby go z ſwiata zgladzili. OpecŻyw 59, 130; TarDuch E3v; Miałem zá to żebyś iey nienazrzał [odisses] Leop Iudic 15/2; Kożdy ktory nienáyźrzy bráthá ſwego mężoboycá ieſt. Leop 1.Ioann 3/15; Impendio odisse aliquem, Z duſze kogo nienayzrźeć. Mącz 289b, 379e; nienayrząc nas Iehowá wyprowádził z ziemie Micráimſkiey/ żeby nas dał do ręki Emoreiá/ y wytráćiłby nas. BudBib Deut 1/27; Wſzjtko złe ich w Gilgalu/ bo tám nie nayzrzę [exosos habui] ich prze złość ſpraw ich z domu mego wymiecę ie BudBib Os 9/15, Gen 37/4, 5, I 21b marg, Deut 16/22, 2.Reg 13/22 (11); BudNT Ioann 3/20; ModrzBaz 136v; Bo ten Sármáći z dawná zwyczay mieli, Pánow łakomych y złych nie nayzrzeli. KlonKr Dv.

W połączeniu szeregowym (1): Pan Chriſtus/ nie ná to wyſtáwił ſwoich wiernych vcżniow/ áby oni kogo mordowáć/ ábo prześládowáć mieli: ále owſzem wſzędźie opowieda/ iż onych nienayrzeć/ trapić/ przeſládowáć/ y ná oſtátek mordowáć miano. NiemObr 18.

W przeciwstawieniu: »nienajrzeć ... (u)miłować« (3): Niemoże nigd dwiema panom służyć/ Ato iſz/ abo iednégo będźie nienáirzáł/ a drugiego miłowáł/ abo przy iednem zoſtawáł a drugiego wzgárdzáł. MurzNT Matth 6/24; Iákobám vmiłował/ á Ezaum nie náyźrzał [odio habui] Leop Rom 9/13; BudBib Prov 13/24.

W charakterystycznych połączeniach: nienajrzeć brata, garnczarza, lekarstwa, obrazu, panow łakomych i złych, rzeczy fałszywych a ubarwionych, syna, światła, wszech działających prożność, żony; barzo nienajrzeć, z dusze, uprzejmie.

Przysłowie: á potym bywa wedle dawney Hezyodowey przypowieśći/ iż gárncżarz gárncżarzá nienayrzy [ut figulus figulo indignetur] ModrzBaz 65v.
Zwrot: »[jaką] nienawiścią nienajrzeć« (1): y tych wſzytkich/ ktorzy ſzcżyrym ſercem/ wyroki Páńſkie przyimuią/ doſkonáłą nienawiśćią nienayrzą/ y ile nawięcey mogą prześláduią. NiemObr 4.
Szereg: »nienaźrzeć a brzydzić się« (1): iż chory cżłowiek źle śię máiąc/ lekárſtwá zdrowego nienaźrzy á onym śie brzydźi KuczbKat 200.

Synonim: nienawidzieć.

Cf NIENAJRZĄCY, [NIENAJŹRZENIE], NIENAŹRZANY

AŻ