[zaloguj się]
[pdf]

NIENAWIDZIEĆ (204) vb impf

nienawidzieć (167), nienawidzić (7), nienawidzieć a. nienawidzić (30); nienawidzić MurzHist (3), MurzNT (4).

[Za postaci wątpliwe uznano praes, imp i part z tekstów, w których nie ma zaświadczonej pewnej odmianki z inf, praet lub con. Formy praes, imp i part z tekstów, gdzie występuje odmianka pewna, zostały pod nią podciągnięte. Użycia z BierEz uznano za odmiankę „nienawidzieć”, bo tak w tym tekście s.v. NIENAWIDZIEĆ SIĘ].

W pisowni łącznej (174), w rozłącznej (30).

Oba e jasne; -å- (181), -a- (9); -a- Calag; -å- : -a- MurzHist (2:1), MurzNT (3:1), Leop (23:1), BibRadz (10:1), Mącz (2:2), BudBib (10:1), SkarŻyw (8:1).

Fleksja
inf nienåwidzieć
indicativus
praes
sg pl
1 nienåwidzę
2 nienåwidzisz nienåwidzicie
3 nienåwidzi nienåwidzą
praet
sg pl
1 m nienåwidziåłem, -m nienåwidziåł m pers
2 m nienåwidziåłeś, -ś nienåwidziåł m pers nienåwidzieliście, -ście nienåwidzieli
3 m nienåwidziåł m pers nienåwidzieli, nienåwidzili
plusq
pl
3 m pers nienåwidzieli byli
fut
sg pl
2 m nienåwidzieć będziesz m pers
3 m będzie nienåwidzieć, będzie nienåwidziåł m pers będą nienåwidzieć, nienåwidzieć będą
imperativus
sg pl
2 nienåwidź nienåwidzcie
conditionalis
sg pl
3 m by nienåwidziåł m pers by nienåwidzieli, by nienåwidzili

inf nienåwidzieć (11). ◊ praes 1 sg nienåwidzę (12) [w tym: -e (1)]. ◊ 2 sg nienåwidzisz (9). ◊ 3 sg nienåwidzi (61). ◊ 2 pl nienåwidzicie (1). ◊ 3 pl nienåwidzą (46). ◊ praet 1 sg m nienåwidziåłem, -m nienåwidziåł (7). ◊ 2 sg m nienåwidziåłeś, -ś nienåwidziåł (3). ◊ 3 sg m nienåwidziåł (13). ◊ 2 pl m pers nienåwidzieliście, -ście nienåwidzieli (2). ◊ 3 pl m pers nienåwidzieli (14), nienåwidzili (1) MurzHist. ◊ plusq 3 pl m pers nienåwidzieli byli (1). ◊ fut 2 sg m nienåwidzieć będziesz (2). ◊ 3 sg m będzie nienåwidzieć (1) BudBib, będzie nienåwidziåł (1) WujNT. ◊ 3 pl m pers będą nienåwidzieć (2), nienåwidzieć będą (2); będą nienåwidzieć Leop; nienåwidzieć będą BudNT; będą nienåwidzieć : nienåwidzieć będą WujNT (1:1). ◊ imp 2 sg nienåwidź (1). ◊ 2 pl nienåwidzcie (1). ◊ con 3 sg m by nienåwidziåł (6). ◊ 3 pl m pers by nienåwidzieli (1) CzechEp, by nienåwidzili (1) MurzNT. ◊ part praes act nienåwidząc (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia
Bardzo nie lubić; odisse PolAnt, Vulg, Mącz, Modrz, Calag, Calep, Cn; odio habere PolAnt, Vulg; aemulari Mącz, Vulg; invidere Mącz, Cn; exosum habere Vulg; odio persequi Modrz; abhorrere, aspernari, exodisse, flagrare odio, odium gerere a. habere Cn (204): PatKaz III 152v; AEmulus, Ten który zayzrzy zawiśći/ álbo nienáwidźi Mącz 4b, 4b, 414b; nienawidźieć á nieprzyiaćielſkie náćieráć ná tego/ ktory ſię zda iakoby zbłądźił/ ieſt rzecż cżłowieká ſrodze iádowitego ModrzBaz 65; Calag 265b; Osus ‒ Ten ktori nienawidzi. Calep [724]a, [724]a.

nienawidzieć kogo (G) (27): HistJóz B4v; BierRozm 12, 18; Wybáwił ye s pośrzod tych co ich nye nawidzyeli LubPs Y2v, Y3v, eev, hh5v; Leop Sap 12/4, Apoc 17/16; Nie náwidźiałem zgromádzenia złoſnikow BibRadz Ps 25/5, 2.Reg 13/15; BielKron 229, 261; corkę moię dałem mężowi temu zá żonę/ y nienawidzi iey. BudBib Deut 22/16; WierKróc A3v; BudNT Apoc 17/16; KochPs 204; CzechEp *2, 14, 22; Phil E2; Haeretykow nienawidzi Bog y wierni iego. WujNT 844 marg, Yyyyy4v, Cccccc2; PowodPr 66 [2 r.]; SkarKazSej 673b.

nienawidzieć czego (37): BierEz M; ForCnR E3v; BielŻyw 67, 72, 145; Ale grzeſſnikow śmyerć będzye záwżdy w ſrogyey złośći Y tych ktorzy nyenawidzą tu ſpráwyedliwośći LubPs I2, C3v, dd, hh5v; kthory nienawidzi łákomſtwá/ długie będą dni iego. Leop Prov 28/16, Prov 6/16, Sap 11/25, Eccli 21/7; BielKron 94; GórnDworz H7; kto nie nawidźi duſze ſwey ná tym świećie/ ku wiecżnemu żywotowi záchowa ią. GrzegŚm 26; WujJud 158v; Brzydzę ſię ią pychą Iáhákowową/ á páłacow iego nie nawidzę BudBib Am 6/8, Ps 118/163, Prov 26/28, Eccli 15/11; SkarŻyw 153; ArtKanc H18v; ZawJeft 24; WujNT Ioann 3/20, 12/25, Rom 7/15, Apoc 2/6 [2 r.], s. 844. Cf nienawidzieć czego w kim, »nienawidzieć chwały bożej«, »nienawidzieć nieprawości«.

nienawidzieć kogo (A) (6): co przewrotność cżynili nienawidziałem ie. Leop Ps 100/3, Os 9/15; OrzList c; nie dźiw ieſliże Kápłany nienawidzą ludźie OrzRozm G4; BudBib Deut 22/13; WujNT 867 marg.

nienawidzieć co (7): OpecŻyw 90v; PatKaz III 152v; MurzNT Ioann 3/20; To co k yego dobremu záwżdy s tego ſſydzi/ Boyaźń miłego Bogá dziwnye nyenawidzi. LubPs I4v; ſiedḿ rzecży ktore Pan nienawidzi Leop Prov 6 arg; OrzList c; KarnNap F3.

nienawidzieć kogo (G a. A) (120): Wiem iż mię ty nienawidziſz/ A o inney żenie myśliſz. BierEz B4v; OpecŻyw 12v, 66 [2 r.]; widząc brácia iego iż go ocyec więcey miłował nád yne/ nyenawidzieli go HistJóz Av; TarDuch A6v; bárzo go nienáwidźili/ widząc że lud poſpolity/ od niego słowa bożego słuchaiąc/ ich fałſz v znawał MurzHist Cv, K4, O3v; MurzNT Luc 6/22, 27; LibMal 1554/188v; LubPs Mv, P6v, S5v, T2v, eev, gg6; KrowObr 110v; Nienawidzi nas Pan/ przethoć nas wywiodł z źiemie Egiptſkiey/ áby nas wydał w ręce Amoreuſzá Leop Deut 1/27, Gen 26/27, Ex 20/5, Deut 30/7, Iudic 14/16, 2.Reg 5/8 (15); BibRadz Lev 26/17, Deut 5/9, 2.Par 19/2, Ps 81/16, Prov 26/24, Is 66/5, Luc 1/71; OrzRozm G4; Nie nawidzyał tedy Ezau brátá ſwego Iakobá BielKron 14v, 16, 218; Mącz 509d; Práwem przyrodzónym niewolnik Páná ſwégo nienawidźi OrzQuin Q4; BudBib Iudic 11/7, 2.Par 1/11, Prov 14/17; BudNT Ioann 15/23 [2 r.] 24, 25, 17/14, Rom 9/13; CzechRozm 229 [2 r.], 243, 243v; niektorim nic nieieſt poſpolitſzego/ iáko myślić o zábićiu tego kogo nienawidzą. ModrzBaz 79v, 67v, 108; SkarJedn A3v; KochPs 150; SkarŻyw 22, 41, 81, 263 [2 r.], 333, 484; CzechEp 8, 14, 17, 22 [3 r.], 93 [2 r.] (12); ArtKanc A18, M3v, M6; Phil S; OrzJan 7; LatHar 163; Ktoć mnie nienawidźi/ y Oycá mego nienawidźi. WujNT Ioann 15/23, Matth 6/24, 24/10, Luc 1/71, 6/22, 27 (14); SkarKaz 420a; SkarKazSej 674a. Cf »nienawidzieć brata«, »nienawidzieć nieprzyjaciela«.

nienawidzieć czego w kim (1): Chceſzli dobrim być odeym to od ſiebie cżego w innym nienawidziſz BielŻyw 77.

nienawidzieć czym (3): MurzHist K4; Tyrannow [...] nie ſłowy tylko/ ále vcżynkiem/ iáko ſie godziło/ nienawidział. Phil E2. Cf »nienawiścią nienawidzieć«.

W połączeniu z zaimkiem przeczącym, co wskazuje na odczuwanie przedrostka „nie” jako partykuły przeczącej (2): Nyech ſie wſſyſcy w tecż obrocą [...] Ktorzi w ſproſnych myſlach ſwoich Syonu wyernego/ Iſcye nigdy nye nawidzą s ſercá vpornego. LubPs dd; Bo miłuieſz wſſyſthkie rzecży ktore ſą/ á żadney nienawidziż z tych kthoreś ſthworzył Leop Sap 11/25.

W połączeniach szeregowych (8): Błogoſławięni ieſteście/ gdyby wás ludźie nienáwidźili odłączali/ vrągali MurzNT Luc 6/22; Bo nie ná to ſą Chriſtyánie wezwáni/ áby drugich prześládowáli/ onym złość wyrządzáli/ p otwarzáli/ nienawidźieli CzechEp 101, 16, 17, 25, 31, 96; WujNT Luc 6/22.

W przeciwstawieniach: »(u)miłować (a. zamiłować, a. okazować miłość) (18), dobrze (a. mnogo dobrego) czynić (a. życzyć) (5), kochać się (2), wywyszać ... nienawidzieć« (26): BierEz M; ForCnR E3v; Tento Dyogenes ſwego y innego imienia nienawidział, ale w dobrowolnym vboſtwie ſie kochał BielŻyw 72; MurzNT Luc 6/27; KrowObr 110v; Leop Prov 13/24, Sap 11/25; BibRadz 2.Reg 13/15, Hebr 1/9; BielKron 229; Gdy dobrych nie nawidzą/ zdrayce wywyſzáią. WierKróc A3v; BudNT Matth 5/43, Rom 9/13; CzechRozm 243v; ModrzBaz 67v; życzmy dobrze tym ktorzy nas nie nawidzą SkarŻyw 22, 41, 81; ArtKanc M6; WujNT Matth 6/24, Luc 6/27, Ioann 12/25, Rom 9/13, Hebr 1/9; Miłuy przyiaćielá á nienawidź nieprzyiaćielá twego. SkarKaz 312a, 420a.

W charakterystycznych połączeniach: nienawidzieć Boga (2), bojaźń Boga, brata [rodzonego] (2), chciwośći, członki Chrystusowe, dobrych (2), dusze swej (3), hardości, heretykow, imienia, karania, kłamstwa, kochania, kochankow, łakomstwa, męża [jakiego] (2), najwyższego kapłana (2), niepobożnego, nierządnice, nieszczęścia, niewiast, pałacow, Pana, papieża, przedsięwzięcia złego, rozkoszy, sławy, sprawiedliwości, syna, świąt, tyranow, uczniow Chrystusowych, uczynkow [czyich] (2), urząd papieski, wszetecznice, złego (złych (ludzi)) (3), (zgromadzenia) złośników (2); barzo nienawidzieć (4), darmo, dziwnie, niesprawiedliwie, okrutnie (2), skrycie, tajemnie, więcej, zgodnie.

Zwroty: »nienawidzieć brata, bliźniego« = fratrem odisse PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (9:1): KromRozm I B4v; Ieſliby kto rzekł/ Miłuię Bogá/ á brátáby ſwego nienawidźiał/ kłamcą ieſt BibRadz 1.Ioann 4/20; KuczbKat 315; SkarŻyw 121; Prożno ſięten [!] chłubi z Christyáństwá kto nienawidzi bliźniego. CzechEp 8, 17; WujNT 1.Ioann 2/9, 11, 3/15, 4/20.

»nienawidzieć chwały bożej, prawdy bożej« [szyk zmienny] (1:1): MurzNT 111; Gdyż ten Pſalm nie tylko przećiwko tym kthorzy nienawidzą prawdy Bożey ieſt właſnie położony LubPs M.

»[jaką] nienawiścią nienawidzieć« (1): Doſkonáłą nienawiſcyą nye nawidzyałem ich/ Y s tądżem nyeprzyyacyoły ták ſrogye myewał z nich. LubPs eev.

»nienawidzieć nieprawości, zła (a. złości)« = odisse iniquitatem PolAnt, Vulg; abominationem a. malum odio habere PolAnt [szyk zmienny] (2:2): Vmiłowałeś ſpráwiedliwość/ á nienawidźiałeś niepráwośći BibRadz Hebr 1/9; Miłoſnicy Iehowy nienawidźcie złá BudBib Ps 96/10, Eccli 15/13; WujNT Hebr 1/9.

»nienawidzieć nieprzyjaciela (a. nieprzyjaciół)« [szyk zmienny] (4): Będzieſz miłowáć bliźniego twego [odio habebis inimicum tuum]/ á nienawidzieć będzieſz nieprzyiácielá twego. BudNT Matth 5/43; KochPs 204; CzechEp 280; SkarKaz 312a.

»jako psa nienawidzieć« (1): iáko pſa ták nienawidział ſwego ſtárſzego/ świętego Anzelmá. SkarŻyw 333.

Szeregi: »bać się i nienawidzieć« (1): ArtKanc H18v cſ W przen.

»nienawidzieć, (i) brzydzić się« = odisse et detestari Vulg; odisse et abominari PolAnt [szyk 4:2] (6): Sześći rzecży nienawidzi Pan/ y ſiodmą ſie brzydzi duſſá iego. Leop Prov 6/16; GórnDworz H7; BudBib Ps 118/ 163; Niepobożnégo nienawidzę/ Złoczyńcą iáko żyw ſye brzydzę KochPs 150; ArtKanc M3v; ZawJeft 24.

»gniewać się, nienawidzieć« (1): Azaż [...] nie ten też [jest mężobójcą] co ſię ná drugiego gniewa/ onego nienawidźi/ á náwet y Racha mowi. CzechEp 174.

»nienawidzieć i nie miłować« (1): Nienawidziſz thy y nie miłuieſz mię [odisti me et non diligis] Leop Iudic 14/16.

»nienawidzieć, (a, i) prześladować« (3): the wſſyſtkie przeklęſtwá/ obroći ná nieprzyiaćiele twoie/ y ná the kthorzy ćiebie nienawidzą á przeſláduią [qui oderunt te et persequuntur]. Leop Deut 30/7; CzechEp 14, 93.

W przen (20): OpecŻyw 66 [2 r.]; choc co na waſze przymuſzanié vſty czynię/ iednak ſercem boga okrutnie nie nawidzę MurzHist K4; MurzNT Ioann 3/20; Nie dziwuyćie ſie themu bráćia/ ieſliżeć was ſwiat nienawidzi. Leop 1.Ioann 3/13; GórnDworz H7; WujJud 158v; Ięzyká kłamliwego nienawidzi vniżony BudBib Prov 26/28; BudNT Ioann 17/14; CzechRozm 229; SkarŻyw 263; CzechEp 22 [3 r.]; Bo ten co wſzyſtko złe broi/ bárzo ſię światłości boi/ y dźiwnie iey nienawidźi ArtKanc H18v; WujNT Ioann 3/20, 15/18, 19, 1.Ioann 3/13.

W charakterystycznych połączeniach: serce nienawidzi, świat (12); nienawidzieć języka kłamliwego, światłości (światłość) (4); sercem (w sercu) nienawidzieć (2).

Synonim: nienajrzeć.

Formacje współrdzenne cf WIDZIEĆ.

Cf NAWIDZIEĆ, NIENAWIDZĄCY, NIENAWIDZENIE, NIENAWIDZIAN, NIENAWIDZONY

LWil