[zaloguj się]
[pdf]

NIENASYCONY (42) part praet pass pf

nienasycony (41), nienasycon (1).

W pisowni łącznej (32), w rozłącznej (10).

e, a oraz o jasne (w tym w a 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg
mNnienasycony, nienasycon fNnienasyconå nNnienasycon(e)
Gnienasycon(e)go G Gnienasycon(e)go
Anienasycony, nienasycon(e)go Anienasyconą A
Inienasyconym I I
Vnienasycony V Vnienasycon(e)
pl
N m an nienasyc(e)ni, nienasycon(e)
subst nienasycon(e)
G nienasyconych
D nienasyconym
A m pers nienasycon(e)

sg m N nienasycony (13), nienasycon (1); ~ (attrib) nienasycony (11); ~ (praed) nienasycony (2) BibRadz, Leop, nienasycon (1) RejZwierz. ◊ G nienasycon(e)go (1). ◊ A nienasycony (2), nienasycon(e)go (1). ◊ I nienasyconym (3). ◊ V nienasycony (2). ◊ f N nienasyconå (7). ◊ A nienasyconą (1). ◊ n N nienasycon(e) (2). ◊ G nienasycon(e)go (2). ◊ V nienasycon(e) (1). ◊ pl N m an nienasyc(e)ni [cum sb: psi] (1), nienasycon(e) [cum sb: konie, ptaki] (2). subst nienasycon(e) (1). ◊[G nienasyconych.] ◊ D nienasyconym (1). ◊ A m pers nienasycon(e) (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.; poza tym XVI(XVIII) w. s.v. dosyć.

I. W funkcji właściwej: Który nie został nakarmiony, głodny (1): Ieſliże ie puſzcżę nie náſycone do domu ich/ vſtáną mi gdzye ná drodze RejPos 182.
II. W funkcji przymiotnika (41):
1. Nie mający czegoś dosyć; chciwy, nadmiernie czegoś pragnący; którego nie można zaspokoić; insatiabilis Vulg, Mącz, Modrz, JanStat, Cn; insaturabilis Vulg, Calep, Cn; inexplebilis Mącz, Calep, Cn; inexpletus, inexsaturabilis Calep, Cn; non saturabilis Pol Ant; avarus Mącz; profundus, vorax Cn (34): Mącz 304d, 369b; Tákżeć też thá nienáſycona náturá náſzá/ bá by ſie nabárziey obżárłá/ [...] rzućże iey iedno ſztukę cżego łakomego/ vyrzyſz ieſlić iey z ochotą wielką łápáć nie będzie. RejZwierc 104v; y zaraz to ſobie z iednał cżłek nienáſycony/ áby ſię y przy Opáctwie S. Medárdá zoſtáć mogł. SkarŻyw 528; Calep 530b, 531a [2 r.], 541a.

nienasycony czego (4): ſpieway o pokoiu/ Bo widziſz żeć bez tego/ nie náſycon boiu. RejZwierz 6; GosłCast 58. Cf »łakomiec nienasycony«.

W porównaniu (1): hárdy nie oſtoi ſię w ſwym mieſzkániu/ otwarza duſzę ſwą iáko grob/ á ieſth iáko śmierć nie náſycony BibRadz Hab 2/5.

W charakterystycznych połączeniach: nienasycony(-a, -e) człek, natura; nienasycony bogactw, krwie, srebra, złota.

Wyrażenia: »nienasycona chciwość« (1): chcąc iáko mogą pokryć [...] ſzkárádą ſproſność/ y nie náſyconą chćiwość pragnienia krwie cudzey CzechEp 46.

»łakomiec (a. łakomca) nienasycony« [w tym: czego (2)] (3): łákomce nienáſyconego bogactw/ tylko o tym myſl ieſt/ iákoby co wylichwił/ zyſkał/ ſpráwiedliwie álbo nieſprawiedliwie. WerGośc 214; ſłyſzałeś pioſnkę [...] o ſkąpym bogátym? Co maſz łákomcze nienaſycony, Bodaieś z tego był obnáżony CiekPotr 24; PudłDydo A2v.

»łakomstwo nienasycone; łakomstwem nienasycony« [szyk 2:1] (2; 1): Avaritia hiante homo, Lákomſtwem nienáſycony/ Ogárniony. Mącz 19c; Imminenti avaricia esse, Nienaſiconego łákomſtwá być Mącz 207c; LatHar 259.

»nienasycona żądza (a. pożądliwość)« = insatiabilis appetitus a. cupiditas Modrz, JanStat [szyk 2:2] (4): BielŻyw 137; Ale pożądliwośći ludzkie nienáſycone/ á ſrogie y okrutne popędliwośći ſerdeczne/ ſpráwuią to/ iż y pokoiu ták iáko przyſtoi bronić [...] niemożemy. ModrzBaz 101v; GDyż w wyćiągániu [...] lichw ieſt nienáſycona żądza SarnStat 259 [idem] 696.

W przen (9): Niewiaſta ieſt [...] nienaſiczone zwierzę BielŻyw 136; prorocy/ ſyn boży/ y Apoſtołowie [...] do wſzyſtkich niepobożnych y przewrotnych ludzi wielkiego ſtanu mowili [...]. Iżeśćie [...] pśi niemi/ pſi nienáſyceni KrowObr C2v, 242v; Leop Prov 13/25.
Wyrażenia: [»oczy nienasycone«: Ludźie ſą ocżu nienáſyconych/ cokolwiek widzą oſobliwego/ toby rádźi v śiebie mieli. PlutBud N4v.]

»nienasycone serce« = insatiabile cor Vulg [szyk 1:1] (2): Leop Ps 100/5; O nienáſycone miłośći Bożey ſerce/ małoliś iuſz był prac dla Chryſtuſa podiął? SkarŻyw 335.

Przen (3):
W wyrażeniach antropomorfizujących: »czas nienasycony« (1): To wſzytko porwie czás nie náſycony GórnTroas 30.

»nienasycony mieszek« (1): Iudaſzow mu ná myśli on nienáſycony Mieſzek; do tego zdobycż nieśie z káżdey ſtrony. KlonWor 15.

»nienasycona śmierć« (1): LatHar 641 cf Szereg.

Szereg: »łakomy i nienasycony« (1): niech ná ſzyię moię táż łákoma y nienáſycona śmierć śidłá nie kłádźie LatHar 641.
α. W funkcji rzeczownika (3): Z pyſznym okiem á z nienaſycżonym na ſerczu ſtymem nieiadł [Ps 100/5]. (koment)] Z nienaſycżonym, to ieſt z łakomym. WróbŻołt gg8v.
W przen (2):
Wyrażenie: »nienasycony na sercu, w sercu« (1:1): WróbŻołt 100/5; Z nyenáſyconym w ſercu á z ocżymá pyſſnymi/ Nye chcyałem nigdy yádáć poſpołu s takowymi LubPs X3.
2. Żarłoczny, nadmiernie pragnący jedzenia; o apetycie: nie dający się zaspokoić (7): Harpiae vel Harpyiae monstrosae et rapaces pelagi volucres, Morskie ptaki [...] żadnym obyczáyem nigdy nie náſicone á przeto wielmi drapieżne. Mącz 153b; Calep 142a; Gdy ſie ná woynę popiſzą/ wielu im iákoby inſza gębá vrośćie/ y ſzkápam ich/ iż gdźie pádną/ [...] wnet áż do korzenia wſzytko wygryzą, (marg) Lud y konie woienne nienáſycone. (–) PowodPr 62.
Wyrażenie: »nienasycona łaczność« (1): Bulimia, Nienáſycona łaczność zbytna chćiwość ku yedzeniu. Mącz 28a.
W przen (2): Ty ſám łákomé/ y ſproſné páſzczeki Nienáſyconym lwóm zátkay ná wieki. KochPs 84.
Wyrażenie: »nienasycony brzuch« (1): Ku pſu tám przyrownywa łakomego cżłeká. Ktory [...] Pożyra ſztuki mięſá tho w nádzieię tego/ Aby mu ich tym więcey do gęby miotano/ Choć w nienáſycony brzuch doſyć ich nátkano. HistLan E4.
Przen (1):
Wyrażenie: »nienasycony brzuch piekielny« (1): Tym przenádroſzſzym drzewem Chryſtus Bog naſz/ nienáſycony brzuch piekielny przebił SkarŻyw 399.

Synonimy: II.1. łakomy, nieodprawiony, niewypełniony.

Cf NASYCONY, NIENASYTY

AŻ