« Poprzednie hasło: NIEPŁODNO | Następne hasło: NIEPŁODNY » |
NIEPŁODNOŚĆ (45) sb f
W pisowni łącznej (41), w rozłącznej (4).
e oraz oba o jasne.
sg | |
---|---|
N | niepłodność |
G | niepłodności |
A | niełodność |
I | niepłodnością |
L | niepłodności |
sg N niepłodność (9). ◊ G niepłodności (14). ◊ A niełodność (15). ◊ I niepłodnością (4). ◊ L niepłodności (3).
Sł stp, Cn notuje, Linde brak.
niepłodność czyja [w tym: pron poss (10), G sb (1)] (11): y yąla [św. Anna] wzdychacz rozmyſzlayącz nyeplodnoſzcz ſwoyą PatKaz II 63v, 62v, 63, 76, 86; iż poznáią oni wdzięczną oſiádłoſć ſwoię ktorzy iuż ią byli prze iey niepłodnoſć mieli opuſćić. Y znowu rozmnażali nániey goſpodárſtwá ſwoie ſſczepiąc y ſieiąc rozliczne pożytki RejPs 160v; LibMal 1551/160v; BielKron 62; gdy oná ſláchetna żoná Sará/ widząc niepłodność ſwoię/ dopuśćiłá mężowi ſwoiemu Abráámowi mieſzkáć s ſłużebnicą ſwoią/ áby było nie záginęło potomſtwo iego RejPos 42; SkarŻyw 162; iż ſię niepłodność Helżbiety cudownie nápráwiłá SkarKaz 419b.
W charakterystycznych połączeniach: niepłodność długa, wielka; przyczyny niepłodności.
»mieć niepłodność [z czego]« (1): ty/prochy weſpołek poranu/ tedy paniam niepłodnym pło⟨d sprawuie⟩ mocznie/ á to ma być ⟨rozumiano⟩ tym paniam ktore m⟨aią niepło⟩dnoſć zwilkoſci FalZioł I 9b.
»niepłodność oddalić« (2): yſz ona [św. Anna] nyeplodną bądącz oto yuſz począla dzyeueczką ktora yey nyeplodnoſzcz oddalyla PatKaz II 76; Bo y Anná mátká Sámuelá proroká ſyná P. Bogu poſlubiłá/ iesliby niepłodność iey oddalić racżył. SkarŻyw 162.
»odjąć [od kogo] sromotę niepłodności« (1): Wſpámiętał też Pan Bog ná Rachel/ otworzył żywot iey/ ktora pocżęłá y porodziłá ſyná/ [...] s cżego Pánu Bogu dzyękowáłá y mowiłá: Odiął Pan Bog odemnie ſromotę niepłodśći. BielKron 15.
»przeklęstwo niepłodności wziąć« (1); iſz Rzymſka [stolica] záwżdy rodzi iáko płodna/ [...] á Cárogrocka iáko od matki ſwey odſtąpiłá/ ták przeklęſtwo niepłodśći wzięłá SkarJedn 398.
»rozwodzić się o niepłodność« (1): Rozwodzą ſie też [Turcy] o niepłodność. BielKron 261.
»smącić się (a. być smutną), zasmącenie z niepłodnośći; uskarżać się na niepłodność swoję« (2 : 1; 1): PatKaz II 64, 86; dla czego [Mieszko I] częſto ſie vſkarżał ná nieſzczęſliwą niepłodność ſwoię StryjKron 150; Oto Helżbietá pocżęłá/ Práwie iuż w twoiey ſtárośći/ ſmutną będąc z niepłodnośći. ArtKanc A5.
»żywot zamknąć niepłodnością« (1): Abowiem Pan dla Sary żony Abráhámowey/ wſzytki żywoty w domu ABimelechowym zámknął był niepłodnośćią [Quia clauden do clauserat Dominus super omnem vulvam domus Abimelech]. BibRadz Gen 20/18.
»przygana (z) niepłodnoáci« (2): A przeto y szwyąta anna y zmązem ſwym yoachymem były wzgardzeny od byskupa nauyſſzego kyedy szrzuczyl ych ofyarą zoltarza dayącz ym przyganą znyeplodnoſzczy PatKaz II 86; SkarŻyw 242.
»przyrodzona niepłodność« = natalis et ingenita sterilitas Mącz (2): Mącz 241c; iáko y owo prożna by robothá byłá/ kiedyby ktho ná ſzcżyrym piaſku poſiał dobrą pſzenicę: bo przyrodzona niepłodność ná thákowym mieiſczu/ wzniść by iey nie dopuśćiłá. GórnDworz Kk2.
»sromota niepłodności« (2): vydzyalem ſrom twoy y ſlyſzalem ſromotą nye plodnoſzczy tobye uyrzuczoną PatKaz III 105. Cf »odjąć [od kogo] sromotę niepłodności«.
»niepłodnością zjęty« (1): Częſtokroć małżeńſtwo niepłodnośćią zięte fráſunek ma záśierocenia [!] ſwego SkarŻyw 180.
»starość i niepłodność« (1): iż Elżbietá [...] ſyná w ſtárośći y w niepłodnośći pocżęłá LatHar 326.
»śmierć to jest niepłodność« (1): zyemiá to dobra ieſt/ ále wodá wzdroiow cżyni ią niepłodną. Który [Helizeusz] wzyąwſzy gárniec nowy włożył ſoli y wpuśćił w ſtudnicę/ á rzekł: To mowi Pan Bog/ vzdrowiłem wody ty/ nie będzye w niey iuż dáley śmierć/ to ieſt niepłodność [et non erit ultra in eis mors neque sterilitas Vulg 4.Reg 2/21]. BielKron [852].
Synonimy: 1. nieurodzajność, płonność; 2. nieurodzaj.
JB