1. Nie w krótkim czasie od jakiegoś momentu, dopiero po jakimś czasie, nieprędko, nieskoro; tarde Mącz, Cn; sero Mącz; non cito JanStat (173): BierEz O, Qv; OpecŻyw 109; TarDuch C6; Mięſo wołowe [...] Nieſtrawne ieſt á nierichło z żołądka wychodzi FalZioł IV 5a, IV 21a, 22a; Bowiem wſzelka tłuſtoſć iż ieſth rzecż ſubtilna á lekka, przeto zawſze po wirzchu pływa, á tak nie richło wchodzi na dno żołądkowe GlabGad E7v, K3v, Pv; RejRozpr B2; LibMal 1546/117; RejKup y7v; MurzNT 96; KromRozm II d2; ktorzy do náuki iego nierychło przyſtawáią [...] ále dźień zá dzień odkłádáia KrowObr 186v; cżemus ſie nie rychło wráca woz iego [Cur moratur regredi currus eius]? cżemu omieſzkáły nogi woźnikow iego? Leop Iudic 5/28; Bo gdy ſobie przypomniſz/ dziwne ſpráwy iego/ Nie rychło mi vkażéſz/ tákiego drugiego. RejZwierz 70, 57, 139; choćiażby też gniewu ſwego przewłaczał nád nimi. (marg) To ieſt/ choćiaż ſię zda iákoby nie rychło ſię mśćił krzywdy ich. (‒) BibRadz Luc 18/7; OrzRozm I4v; Andrzey Tęcżyńſki vderzył płátnerzá Klimuntá w Krákowie/ iż mu zbroie nie rychło wygotował BielKron 393v, 220, 223, 282, 341, 343 (9); Admiratus sum, quod tarde redires, Dźiwowałem ſie iżeś ſie nie rychło prziwrácał. Mącz 223d; Sero, Wieczór Wſmiersk. Nie rychło. Mącz 389d, 389d, 441b; Prot Av; SienLek 92v; GórnDworz C2, Hh4v; HistRzym 14; Anná Helkanowá żoná długo pokornemi prośbámi ſwemi o pocieſzenie ſwe prośiłá/ ácż nierychło wyſłuchaná/ ále hoynie pocieſzoná. RejPos 133v, 49, 61 [2 r.], 325v; Cżemu P. Bog nierychło Zydom obietnicę ſwą ſpełnił. KuczbKat 270 marg; WujJudConf 186; BudNT przedm b8, c7v; ieſliby ſie ten wymyſł o tym Aniele ſynu Bożym oſtáć miał ázaſzby ſie nierychley błąd gruby troycżácki oſtał? CzechRozm 43, 166; PaprPan D3; Iuż znowu/ ácż nierychło/ wychodzą ná świátło Andrzeiá Fricżá Modrzewſkiego o popráwie Rzecżypoſpolitey kśięgi ModrzBazBud ¶6v; SkarJedn 376; Oczko 22, 33, 35; ſzukał go dłu^go po klaſztorze: áſz ſię nierychło domyślił / iſz te^go dniá vmrzeć muſiał. SkarŻyw 546, 16, 161 [2 r.], [236], 249, 333; Nierychłoby Noe byłá V mátki przez ćię nowiná. [...] Vſnąłby podpiwſzy ſobie Niepewne poſelſtwo w tobie. MWilkHist G; CzechEp 40; wielkie ſię turby wſzcżynały/ między Chriſtyány/ y nie rychło ſię vſpokoić mogły. NiemObr 140; KlonŻal A2; KochPhaen 11, 17; KochSz ktγ, C2v; KochWz 142; Wczoráś ſię dźiwował/ iż ſię nie rychło do koł ziecháli/ á dźiś o to poźniey/ á coż ná tym. GórnRozm H3v; Pan Bog ſprawiedliwy ac nierichło ale yednak opiche á oſwawola gniewa ſie barzo PaprUp G4; ZawJeft 43; ActReg 98, 130, 160; GrabowSet B2; gdzieś z ſobą záprowádził łotrá vkrzyżowánego/ ácżkolwiek nie rychło pokutuiąeego. LatHar 278; ACh nierychłom ćię poznał/ o prawdźiwa świátłośći/ nie rychłom ćię poznał. LatHar 567, 568, 569; KołakCath C; iż práwem Ziemſkim nie rychłoby przyſzedł ku wróceniu bydłá záiętégo SarnStat 513; Rodźim ſię z rozumem/ y mamy rozum ſkoro ſię vrodźim: ále rozumienia nie rychło mamy/ áni onego rozumu vżywamy záraz SkarKaz 484b, 3a, Oooob; Lecz mię ten kołát we drzwi długo báwi, Niewiem czemu nie rychło ták mi otwieráią CiekPotr 84; CzahTr E2v; GosłCast 10; SkarKazSej 702a.

nierychło po kim, po czym (21): PatKaz II 50; KromRozm II c3v; KromRozm III B3v; KrowObr 89v, 90v, 195; BielKron 280v, 335v; Bo wiedz iż ten Afrikan iuż nierychło był po Tácyanie y po Márkionie BudNT Ii3v, przedm b6, k. Ii3v [2 r.]; CzechRozm 6v, 84; á Doktorowie lekárſkich náuk powiedáią/ że tákowa pracá/ ma być ábo przed iedłem/ ábo nierychło po iedłe [vel ante cibum, vel sumpto cibo multo post fieri debere] ModrzBaz 11; wieczerzą niechay trochę więtſzą ié/ bylé w czás/ áby po niéy nierychło ſpáć chodźił Oczko 24v; CzechEp 44, 78; ktoremu ſię o tych przenośinách/ nierychło po śmierći Piotrowey śniło NiemObr 53, 133, 135.

nierychło za kim, za czym (5): BielKron 358v [2 r.]; KuczbKat 285; ábowiem będąc z Gotty walecznymi iednego rodzáiu/ nierychło zá nimi do Prus z ſwymi okręty przyciągnęli/ bo iuſz Gotty ich przodkowie wyſzli byli z Prus do Węgier. StryjKron 46. Cf »dopiero za tym nierychło«.

W przeciwstawieniach: »zaraz (6), rychło (4), blisko, tudzież ... nierychło (potem)« (12): FalZioł V 73v; LibMal 1547/130v; Nie potrzebá tych rzecży zápiecżęthowáć/ iákoby ſię nie rychło wypełnić miáły/ bo iuż bliſko ieſt czás gdi ſię wypełnią. BibRadz I 143v marg; Przeto Kryſtus łotrowi nie potym kiedy nie rychło/ ále záras tu ieſzcże ná źiemi żywiącemu obiecuie GrzegŚm 43; CzechRozm 76, 131 marg, 134v, 251, *3v; ták nie rychłom ćię poznał/ á tákem ćię rychło ſtráćił? SkarŻyw 52; CzechEp 207; PaprUp L3.

W charakterystycznych połączeniach: nierychło czynić, nawiedzić, nawrócić, obaczyć się, obwieścić, odpisać, otwierać, oznajmić, poddać się, (od)powiedzieć (2), poznać, przyjechać (3), przyść (10), schodzić, wchodzić, wracać się (3), wychodzić (2), wysłuchanym być, zejść, zjechać, zwieźć.

Połączenie: »nierychło ... aż (gdy)« (5): FalZioł IV 23a; Nie rychło ſie przypátrzy/ ſwiátu cżłowiek młody/ Aż vżywie trudnośći/ bolu troſki ſzkody BielKom B2; BielKron 392; Ale cnotá nie rychło tu chwalona będzye/ Aż gdy zazdrość przeklęta gdzye w kącie vſiędzye. PaprPan Ffv; NiemObr 146.

2. Powoli, nieśpiesznie; opieszale, z trudem; lente, morose Cn (15): Záiąc śię niegdy z żołwiá śmiał/ Iákoby nierychło biegał BierEz L3v; FalZioł III 12a, IV 58b, V 18a; Cżemu żołądek nie richło trawi mięſa tłuſtego. GlabGad E7v, G, H3v, L3; RejKup x7; Iż dziwuie ſie Alexánder twoiey niedbáłośći á leniwośći/ iż ſie ku walce nie rychło gotuieſz BielKron 125; Ano y ludzie tłuśći/ częſto niemocni/ namnieyſza ránká/ nie rychło ſye im goi SienLek 5v; StryjKron 66; iż dla wielkich trudnośći/ któré przypadáły z wielkośći náznáczonych oſób/ któré nie rychło [sero JanStat 141] ztąd y z owąd ſie ziéżdżáły/ y częftokroć między ſobą były niezgodné SarnStat 55.

W charakterystycznych połączeniach: nierychło biegać, czynić, goić się, gotować się, otwierać, starzeć się, trawić (się) (2), wychodzić, zjeżdżać się.